Het been van Simonis en het bidden van Berkhof
1
Polarisatie bij gebrek aan beter?
MO
n
Gereformeerde theologie
dienst aan kerk en wereld
voorde
slanke lijn
vandaag
Trouw
K wart et
Promotie op proefschrift
over hersenstoornissen
Christelijke partijen verzwakken zichzelf door het eigene niet te benadrukken
SPECIAAL-SINAS
tijdelijk van 10& voor
Beroepings-
werk
Boekenetalagc
Zware stookolie duurder
TROUW/KWARTET VRIJDAG 8 DECEMBER 1972
KERK/BINNENLAND
T2/K2I
door A. J. Klei
'Polarisatie?' is de titel van de achtste
bundel interviews van dr. G. Puchin-
ger. Men weet hoe het gaat bij Pu-
chinger: ten gerieve van het door
hem voorgezeten jaarlijks congres van
SSR-reünisten interviewt hij telkens
een aantal lieden over het congresthe
ma en na afloop van de conferentie
stopt uitgeverer Meinema de inter
views in een boek.
Voor 'Polarisatie?' had dr. Puchinger
gesprekken met: VU-hoogleraar dr. H.
G. Schulte Nordholt (broer van J.
W.); bisschop dr. A. J. Simonis;
CBTB-voorzitter drs. R. Zijlstra; ds. J.
A. Eekhof, hervormd academiepredi
kant in Leiden; prof. dr. P. A. J. M.
Steenkamp (kabinetsformateur Piet);
J. H. Scheps, angry old man van de
PvdA; minister mr. W. J. Geertsema;
AR-fraktievoorzitter mr. W. Aantjes
en KRO-voorzitter mr. H. W. van
Doorn.
We hebben in deze krant een en
andermaal geciteerd uit deze inter
views, toen ze 'los* te lezen waren in
het maandblad van de reünisten van
de SSR, waarmee gezegd wil zijn dat
er aardige belangwekkende dingen uit
door te geven waren. Overigens moet
je —en dat valt extra op nu je alle
verhalen bij elkaar hebt dingen
die de moeite waard zijn soms wel
opvissen uit een stroom van niets of
weinig ter zake doende bijzonderhe
den.
Dat hoeft op zichzelf niet erg te zijn,
de minst gewichtige opmerkingen
kunnen soms de leukste zijn, en ik
genoot er bijvoorbeeld van toen ik las
dat de heer Scheps het vertikt om
bestedingsbeperking', te zeggen: hij
houdt het bij 'beperking der bestedin
gen', die Duits-achtige lange woorden
zijn hem een gruwel. En ds. Eekhof
moet een grappig man zijn, want als
hij iets moet opzoeken in een bepaald
boek en dan niet zo vlug bij dat boek
kang, zegt hij: ,Dat week ik dus
niet
Op pagina 95 vertelt Puchinger: 'Ik
schrijf alles op wat ik mee kan ne
men. 'Best, maar dan moet je, als je
Bisschop A. J. Simonis
thuis gekomen bent, ook durven
schrappen. Maar Puchinger laat alles
staan, elke verspreking en de correc
tie daarop, elke vraag van: waar wa
ren we ook al weer (na een telefoon
gesprek bijvoorbeeld). Irriterend wor
den de in kleine lettertjes gedane
mededelingen over de bewegingen van
de geïnterviewden: gaat zitten, gaat
staan, lurkt aan pijp, kijkt uit het
raam, ligt half op divan, enz. Het
ontbreekt er nog maar dat er op een
gegeven moment staat: gaat naar wc
om plas te doen, want dat zal toch
ook wel eens gebeurd zijn tijdens die
urenlange gesprekken?
Soms stellen die détails je voor intri
gerende vragen. Van Simonis verne
men wij dat hij het volgende doet:
'Legt zijn been op de stoel, gaat erop
zitten'. Ik probeerde vergeefs dit na
te doen. Waar je ook teur van wordt
zijn de eindeloze kopjes koffie die, al
of niet door mevrouw zelf binnenge
bracht, verzwolgen moeten worden.
We komen ook aan de weet dat
Puchinger van kwart voor twee tot
kwart over drie met zijn vroeger
vriendje Geertsema heeft zitten eten
en dat een boterhammaaltijd bij de
heer Van Doorn met een kwartiertje
bekeken was (wat zal GP dat gespeten
hebben!)
Mijn vraag: laat die flauwekul voor
taan achterwege, vroeger werden we
er ook niet op getracteerd; en den
kend aan Puchingers eerste bundel: ik
loop heus niet met de kwellende
vraag rond of de schrijver destijds bij
kardinaal Alfrink of bij professor
Herman Ridderbos thuis wel wat te
drinken heeft gekregen.
Niettemin zet ik deze bundel graag
naast de andere zeven, want deze
boeken verschaffen je telkens een
flink brok bruikbare informatie. Het
mooiste verhaal uit 'Polarisatie?' vond
ik het volgende. Mr Aantjes (in witte
coltrui, jaja!) vertelt dat in de perio
de dat de heer Hazenbosch fraktie-
voorzitter van de AR was, Romme
eens, wijzend naar de AR-nieuwkomer
Van Nierop, vroeg: 'Zeg Hazenbosch,
die kleine krullebol, is dat er een van
jullie of is dat er een van ons?'
Er wordt tegenwoordig druk geïnter
viewd en behalve dr. Puchinger gaat
in ons land rond de heer Rik Valken
burg, zoekende wie hij zal kunnen
interviewen. In de discussies rondom
het bekende Getuigenis van wijlen
professor Van Niftrik c.s. vond hij
aanleiding (weer eens) een aantal
theologen aan hun jasje te trekken.
Het werden: prof. dr. G. C. van Nif
trik, prof dr. H. Berkhof, Leiden:
prof dr. G. van Leeuwen, Brussel; ds
W. L. Tukker, de voorzitter van de
gereformeerde bond in de hervormde
kerk, en dr G. H. ter Schegget van
'De Horst' in Driebergen. Ook deze
interviews verschenen eerst 'los', ik
meen dat een paar ervan in het blad
Koers te vinden waren, en nu bracht
uitgever Kok in Kampen ze in een
Dr. G. Puchinger
boekje bij elkaar. De titel: 'Stelling
en tegenstelling voor en na het Getui
genis'.
Een paar weken terug heb ik de
komst van dit boekje al gemeld en
toen o.m. er op geattendeerd dat er
een bijzonder boeiend gesprek met dr.
Ter Schegget in te vinden is. Dat
boeiende komt ook hiervandaan, dat
Valkenburg zijn vragen stelt vanuit
een volstrekt andere geloofsbeleving
en toch met de nodige openheid. Rik
Valkenburg hoort thuis, dat kan men
weten, in de rechterflank van de
gereformeerde gezindte en als 'leek'
heeft hij een felle belangstelling voor
theologie én voor theologen. Dit heeft
tot gevolg dat hij vragen stelt die ik
voor mij zoal niet impertinent vind
dan toch wel voor de binnenkamer
zou wensen gereserveerd te zien, (ge
looft u in een eeuwig oordeel7, wie is
God voor?, e.d.), maar die bij Rik
Valkenburg wel passen. Hij gaat wei
nig uit de weg en wil graag van ds.
Tukker weten of die SGP stemt.
Een m.i. typerend voorbeeld van Val-
kenburgs werkwijze laat ik nu tot
besluit volgen (kan men meteen mer
ken dat hier alleszins leesbare inter
views zijn, die méér geven dan ge
pruttel tegen of gejuich voor het
Getuigenis). Hier is een fragment uit
het gesprek met professor Berkhof:
Helpt bidden?
Bidden hebben we ook misbruikt. U
bidt ook niet meer voor bepaalde
dingen, waar uw ouders nog wel voor
baden
Daar geef ik u nog geen gelijk in
Allerlei is in de macht en de ver
antwoordelijkheid van de mens komen
te liggen, waarvoor we vroeger onze
toevlucht bij God zochten. Vroeger
stond men machteloos bij longont
steking; nu hebben we penicilline.
Dan kun je toch bidden of die kuur
door God. gezegend zal worden?...
Laat ik iets anders nemen. Vroeger,
als je per trein van Amsterdam naar
Haarlem reisde, bad je daarvoor. Maar
nu doe je dat niet meer
Ik wèl! In zoverre tenminste, dat ik 's
's morgens bid om Gods bewarende
hand over mij. Vooral ook als ik op
reis moet
O, dus bij u is dat anders? Als
jongen vond ik het altijd merkwaar
dig als de dominee voor zieken bad.
Soms bad hij erbij: 'Zo het in Uw
raad mocht bestaan'. En dan wisten
wij, dat het een hopeloos geval was.
De jonge generatie werpt ons voor de
voeten: Jullie geloven het zelf niet. Je
weet precies waar je wel of niet voor
moet bidden.'
Intussen is nu ook uitgekomen 'Wat
vindt u van het Getuigenis?', een
paperback van 112 pagina's, waarin de
Prof. dr. C. Graafland
volgende personen hun oordeel over
dit stuk geven: prof. dr. J. N. Bakhui
zen van den Brink (hervormd, zelf een
van de mede-ondertekenaars van het
Getuigenis), dr. Okke Jager (gerefor
meerd), drs. H. de Jong (vrijgemaakt
gereformeerd buiten verband), drs. A.
Noordergraaf, hervormd, gereformeer
de bond), ds. J. Overduin (gerefor
meerd), ds. J. H. Venema (christelijk-
gereformeerd), ds. W. W. Verhoef
(hervormd redacteur van 'Vuur') en
prof. dr. J. Verkuyl (gereformeerd).
Aangekondigd werderT:'.' 'polarisatie?'
door dr. G. Puch'ingeru
ma, Delft; 298 pag., mët 'ifoto's 'en'.
naamregister, prijs 15,90.
en tegenstelling voor en na het Getui
genis' door Rik Valkenburg (met de
tekst van het Getuigenis), Uitg. Kok,
Kampen, 96 pag., prijs f7,90. 'Wat
vindt u van het Getuigenis' door prof.
dr. J. N. Bakhuizen van den Brink
e.a. Uitg. Zomer en Keuning, 112 pag.;
prijs 9,90.
De redactie behoudt zich het recht voor om
ter opnamo In deze rubriek ontvangen me
ningsuitingen verkort weer te geven. BI]
publlkatlc wordt met de naam van do
Inzender ondertekend. Brieven kunnen wor
den gezonden aan de heer Joh. C. Francken.
secretaris van dc hoofdredactie van Trouw-
Kwartct, Postbus 859. Amsterdam.
Die goeie Tilanus
Het is merkwaardig, hoe algemeen
positieve beoordelingsuitdrukkingen
toch lichtelijk discriminerend kunnen
zijn. Zoals dat het geval is met boven
staande. Toch kan dit naar mijn me
ning slechts de enige reactie zijn op
het verslag van de heer Leo Kleyn in
Tr/Kw van 27 november, onder de
rubriek Stemmingsbeeld. Voor de
fijnproever is dit verslag ietwat goed-
aardig-gemepig discriminerend. Niet
alleen ten aanzien van de heer Tila
nus, maar ook ten aanzien van de
CHU. En zelfs in geringe mate ten
aanzien van doktoren. Nu is noch de
heer Tilanus, noch de CHU, noch de
doktorengroep zodanig in mijn hart
gesloten, dat ik behoefte voel voor
één van deze drie in het geweer te
komen. Wat ik me alleen afvraag is
dit: is dit loyale journalistiek? Wel
licht zal dit verslag bij velen een
glimlach te voorschijn roepen, die
dan toch niet geheel vrij is van een
lichte geringschatting. Maar degene,
die de oorzaak was voor het te voor
schijn komen van deze glimlach kan
formeel met een gerust hart aanvoe
ren, dat hij een grote foto en alleen
maar waarderende woorden gebruikte.
Precies zoals Marcus Antonius zei.
Maar Brutus is een achtenswaardig
man'. Dan echter alleen wèl iets min
der op niveau.
Namsos (Noorwegen)
D. van Veen
Stem van Uilenstede
In Tr/Kw van 30 nov. stond dat in
het studentencomplex Uilenstede te
Amstelveen, bewoond door ongeveer
2000 studenten van de Vrije Universi
teit en 800 van de Universiteit van
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
N.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma, F. Diemer
Hoofdredactie:
Drs. J. Tamminga
Hoofdkantoor N.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
Amsterdam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bonk:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69.73.60.768Gem.giro
X 500.
Amsterdam bij de verkiezingen de
CPN haar aanhang ruim vervijfvou
digd had. Uiteraard is de Vrije Uni
versiteit geen evangelisatie-instituut,
maar wel wens ik alle betrokkenen
niet alleen van de theologische facul
teit, maar ook van de andere facultei
ten de moed en de wijsheid toe om
een positief bijbels geluid te laten
horen, wil de grondslag van de Vrije
Universiteit geen dode letter zijn.
Zwolle a. C. Versloot
Tongentaal( 10)
De demonstatie van dr. K. J. Kraan
tijdens de theologische conferentie op
Woudschoten, demonstreerde wel een
gave, maar dan van nabootsing. Wie
toch het origineel heeft, onderkent de
imitatie. Dit wordt duidelijk onder
scheiden door kinderen Gods, die na
dat ze persoonlijk gedoopt zijn met de
Heilige Geest, deze gave van tongen-
taal, uit genade hebben verkregen. Zij
spreken dan pas in tongen als ze door
de Heilige Geest daartoe bewogen
worden en God hun tong en mond
daaiwoor wil gebruiken. Laten we
niet verbaasd zijn over zulk een op
treden van de heer Kraan. Hij demon
streerde werkelijk zijn eigen IK geest
toen hij daar zei: 'Let U op. dan ga
IK nu in tongentaai spreken: Hij
heeft het gesproken'. De eigen willers
raad ik aan eens niet vooraan te gaan
staan om te spreken, maar op de
achterste bank van een Gemeente
Gods te gaan zitten en te luisteren en
te leren.
Amsterdam H. W. A. E. van Dijk
Kernenergie
In zijn ingezonden stuk van 4 decem
ber laat Fokke Goudswaard de diverse
partijen de revue passeren op het punt
van kernenergiecentrales: allen vallen
door de mand, zelfs de progressieve
drie. Alleen de PPR blijkt het goed
gezien te hebben: 'bouw enz. van
kernreactoren stoppen totdat alle pro
blemen zijn bestudeerd en opgelost
ongeacht de gevolgen voor de ener
gievoorziening'. Een mooi radicaal
standpunt. Het zichzelf op de borst
rammen stuit anderen uiteraard tegen
de borst maar belangrijker is het
volgende: hebben we hier inderdaad
een nieuwe partij voor nodig? Denkt
de heer Goudswaard werkelijk, dat.
als hij op dit punt een goed verhaal
heeft, hij dat niet kwijt zou kunnen
binnen b.v. de ARP? Het komt aan op
actie- En in dat opzicht vrees ik dat
de PPR niet verder zal komen dan tot
kruisbestuiving tussen mensen die het
allemaal al zoveel beter weten.
Eindhoven Piet Bos
Geen stemadvies
Met stijgende verbazing las ik het
stukje over de heer Aantjes, die in
het weekblad 'Nederlandse Gedachten'
enkele boude beweringen doet. Hij
verwijt Tr/Kw o.a., dat het zijn lezers
geen stemadvies (voor de ARP soms?)
heeft gegeven. Zou de heer Aantjes
nu werkelijk redactie en lezers zo
onderschatten? De manier, waarop
Trouw de verkiezingscampagne heeft
begeleid, vind ik boven alle lof verhe
ven, vooral van dc verslagen van Leo
Kleyn heb ik a.h.w. gesmuld. De aan
dacht die Trouw aan de confessionele
partijen heeft besteed, staat n.m.m. in
vergelijking met de progressieve drie
in een verhouding van 2:1. Misschien
vindt de heer Aantjes het jammer, dat
desondanks de Tr/Kw-lezers het kaf
van het ware politieke koren hebben
weten te scheiden.
LEUSDEN R- Schuiten
Lanser
Als de heer Lanser vindt, dat de
burger gerust in strijd met een wette
lijke bepaling mag optreden, dan
heeft hij de christelijke democratie
vaarwel gezegd en maakt dus voortaan
zelf uit wat voor hem en de zijnen
materieel het beste is. Dat is natuur
lijk jammer, want op dit pad vloeien
bloed en tranen. Wij hebben meer
dictatoren zien verdwijnen in de laat
ste decennia. Daarom zou het ons
deugd doen als de heer Lanser zich
van de dwalingen zijns weegs bekeer
de. En zo niet, dan moeten wij aanne
men. dat hij niet meer bij het NCOV
past.
Rotterdam
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT De beoefening van de gereformeerde theologie wil
niet een steriele wetenschap zijn, maar een stuk dienst aan de kerk
en zo ook aan de wereld. Dit zei dr. C. Graafland gistermiddag in
zijn inaugurele oratie aan de rijksuniversiteit van Utrecht.
Met deze rede deed hij zijn intrede in
de faculteit der godgeleerdheid als
bijzonder hoogleraar vanwege de gere:
formeerde bond om onderwijs te ge
ven in de gereformeerde godgeleerd
heid. Deze leerstoel was het laatste
bezet door prof. dr. J. Severijn. Prof.
Graafland noemde de beoefening van
de gereformeerde theologie nog steeds
een legitieme en nodige zaak. Daartoe
wees hij op de contlulteit en de
actualiteit van de gereformeerde theo
logie.
De gereformeerde theologie zoekt
haar kracht volgens prof. Graafland
in de aansluiting op het reformato
risch belijden van de kerk. Daarin
vindt zij het kriterium en het veld van
haar theologische bezinning. In ver
bondenheid met het klassieke refor
matorisch belijden zoekt zij echter de
confrontatie met het heden, en tracht
zij de actualiteit van het gereformeer
de belijden in de ontwikkelingen en
vraagstellingen van deze tijd aan te
tonen.
Prof. Graafland maakte dit konkreet
in de bezinning op de verkiezing en
rechtvaardiging (het heil komt van
God), op de betekenis van de Heilige
Schrift en de belijdenis en op de
persoonlijke geloofsbetrokkenheid. De
nieuwe hoogleraar is 44 jaar. Hij was
sinds 1953 predikant, achtereenvol
gens in Ameide, Woerden, Veenen-
daal en Amsterdam.
Prof. dr. H. Berkhof
AMSTERDAM-ZUID In de Ag-
neskerk aan de Amstelveenseweg
wordt zondag een speciale kerkdienst
gewijd aan de actie 'Kom over de
brug'. Spreker is brigadier J. Mast
van het Leger des Heils, hoofdbe
stuurslid van 'Kom over de brug'. De
'startdienst Kom over de brug Am
sterdam-zuid begint om 17.00 uur.
Van een onzer verslaggevers
GRONINGEN Aan de rijksuniversi
teit te Groningen is de heer B. G.
Deelman gistermiddag op het proef
schrift 'Psychologische onderzoeken
bij patiënten met gelocaliseerde cere
brale stoornissen' gepromoveerd tot
doctor in de sociale wetenschappen.
Promotors waren prof. dr. P. E. Boe-
ke, gewoon hoogleraar in de klinische
psychologie en prof. dr. J. Drooglee-
ver Fortuyn, gewoon hoogleraar in de
neurologie.
Het proefschrift van drs. Deelman
bevat enkele literatuuroverzichten
over, en een reeks psychologische on
derzoekingen van patiënten met plaat
selijke defecten van de hefsenen:
voornamelijk locale vormen van epi
lepsie, stoornissen in een van de
bloedvaren van de hersenen en her
sentumoren. Dergelijke onderzoeken
worden vooral in de Verenigde Sta
ten, de Sowjet-Unie en Engeland ver
richt en tot dusverre vrij weinig in
Nederland.
Drs. H. E. S. Woldering schrijft ons:
In Trouw/Kwartet van 25 november schreef dr. H. M. de Lange over
de vraag of christenen in de diverse politieke partijen moeten helpen
om polarisatie tegen te gaan. Hij is van mening, dat het tegengaan
van polarisatie in onze samenleving nu niet zinvol is. Zijn opponent
prof. B. Goudzwaard was in dit antwoord danig teleurgesteld, omdat
polarisatie niet een incidenteel verschijnsel is, maar in de hele samen
leving is waar te nemen. Hij noemt dit een gevaarlijke aangelegen
heid, omdat men gemakkelijk in groepsegoïsme vervalt, dat het
liefde gebod van het Evangelie slechts kan tarten. Het polarisatie-
streven is echter een reactie op het eveneens foutieve streven om al
tijd compromissen te willen sluiten en verschillen te verdoezelen.
eigen achtergrond en de noodzaak
niet inziet om vanuit die achtergrond
haar beleid te argumenteren, dan
komt zij tussen de genoemde kampen
in te zitten. Wanneer zij het haar
eigene accentueert en de verschillen
en overeenkomsten met andere partij
en duidelijk stelt, dan staat zij niet in
een polarisatieverhouding, maar door
breekt zij die en wijst zij er voortdu
rend op dat er een driehoeksverhou
ding bestaat. Bij de christelijke partij
en blijkt dit te weinig en daarmee
verzwakken zij zichzelf.
Polarisatie als het duidelijk maken
waar men als politieke partij staat en
het aangeven van verschillen met an
dere partijen is niet verwerpelijk,
maar zinvol. Dit gaat echter meestal
samen met het aangeven van wat men
gemeenschappelijk heeft. Tegenwoor
dig betekent polarisatie: overdrijven
van verschillen en zwijgen over het
gemeenschappelijke.
In verband met de verkiezingen werd
door veel mensen in tegenstellingen
gedacht: links of rechts, progressief of
conservatief. Door voorstanders van
de socialistische partijen werd bijv.
gesteld: wie op christelijke partijen
stemt, stemt liberaal. Christelijke par
tijen worden dan dus niet naar hun
eigen programma's beoordeeld, maar
naar hun plaats in een polarisatiepro
ces. Erkend zij, dat woordvoerders
van christelijke partijen de indruk
geven tussen de genoemde kampen in
te zitten, zonder het eigene van hun
positie voldoende duidelijk te maken.
voor hen niet een generaliserende
keus of voorliefde liggen.
Wanneer r",n christelijke partij zich
steeds minder bewust is van haar
ADVERTENTIE
'Christelijk'
Duidelijkheid
N.a.v. de vraag 'moeten christenen in
de diverse politieke partijen helpen,
de processen van verwijdering en po
larisatie tegen te gaan?', wijst
Goudzwaard m.i. terecht op het evan
gelische liefdesgebod. Een christen zal
groepsegoïsme niet willen bevorderen
en daarom een extreme polarisatie
drift proberen af te remmen. Hij
wijst er echter niet op, dat %'an chris
tenen, die in een christelijke partij
georganiseerd zijn grotere duidelijk
heid verwacht kan worden. Zij kun
nen een extreme polarisatie doorbre
ken, wanneer zij er werkelijk naar
streven hun naam naar haar inhoud
eer aan te doen. Zij moeten zichzelf
en anderen steeds weer duidelijk ma
ken, dat het op politiek en op ander
terrein niet slechts gaat om links of
rechts, progressief of conservatief, li
beraal of socialistisch. Daarin kén
De Lange heeft dit probleem gesigna
leerd. Hij juicht het toe, dat steeds
meer over confessionele en steeds
minder over christelijke partijen ge
sproken wordt. Het woord 'christelijk'
is volgens hem aanmatigend en pre
tentieus. Gezien het zondige karakter
van de mens is hij er huiverig voor
de naam van Christus te verbind
aan het handelen van de mens. Een
christen past bescheidenheid. Dit laat
ste is inderdaad een noodzakelijke
waarschuwing, maar maakt het ge
bruik van het woord 'christelijk' niet
overbodig.
De Lange zou gelijk hebben, wanne..:
christelijke partijen hun doen en la
ten zouden aanprijzen met: dit is
christelijk, bijbels of de wil van God.
Dit is in het verleden helaas wel
gebeurd. Het woord 'christelijk' wil
echter niet meer zeggen, dan dat een
bepaalde richting gewezen wordt. Het
geloof in God. en Jezus Christus
wordt er mee aangegeven, evenals de
bestemming en toekomstverwachting
van de mens. Het gaat dus om het
uitgangspunt, waar men op aangespro
ken kan worden en dat in de eerste
plaats radicale zelfkritiek inhoudt.
Wanneer wij het woord 'christelijk'
weglaten, beroven wij het woord 'con
fessioneel' van zijn inhoud. Waarom
zouden deze partijen hun evangelische
of christelijke inspiratie niet bij haar
naam mogen noemen? Van der Louw
spreekt over: leven uit socialistische
inspiratie. Niet dat alles wat hij doet
socialistisch is. maar hij streeft er
naar en hij kan er op aangesproken
worden. Het met nadruk vermelden
van je overtuiging en van daaruit
argumenteren, is een kwestie van dui
delijkheid en eerlijkheid.
Actie programma's
Het tweede dat ik wil accentueren is
IMPASSE
Hoewel de eerste pogingen om tot de
vorming van een kabinet te komen
nog maar pas gestart zijn is er alom
reeds sprake van een impasse. De
kiezers hebben de partijen met hun
uitspraak in moeilijkheden gebracht
Wie op de verschuivingen van
laatste twee verkiezingen let zal
daarover niet verbaasd zijn. Sommi
gen wijzen bij hun grote winst op de
duidelijkheid waarmee zij de kiezer
tegemoet getreden zijn. Dat valt moei
lijk te bestrijden. Willen verkiezingen
zin blijven behouden dan zullen de
kiezers duidelijk inzicht moeten heb
ben in datgene wat hun verkozenen
van plan zijn te doen. Het is mij
opgevallen dat bij veel verkiezingspro
paganda van zeer openlijk tot verslui
erd toe gespeculeerd werd op het bij
de kiezer veronderstelde verlangen
naar welvaart. Nu ik dit neerschrijf
moet ik weer denken aan die bijeen
komst waarin een hooggeplaatst offi
cier ons de situatie van het leger zou
verduidelijken. Hij begon met een
grote W bovenaan het bord te schrij
ven. Het was de W van welvaart
Daaraan was alles ondergeschikt. Die
W kwam ik ook in de verkiezingstijd
tegen. Over ideologie gesproken! Maar
gQf$,.wat moet er nu gebeuren? Nie-
mana.i^Q,voerwachten dat een eenvou
dig cofumfiist jJit even uit de doeken
doet.°Tqt^ adrzeT4fc'Juet er het mijne
van te zéggen: Mijns inziens moet
vóór het gezondmokaq^ van-»aze eco
nomie (hoe nodig dat ook mag zijn)
prioriteit verleend worden aan de-
zorg omtrent de plaats van ons volle
(en zijn economie) in de grotere
verbanden van Europa en de wereld.
Het zou van een onvergevelijke kort
zichtigheid getuigen indien wij Tijden»'
den te kunnen doorgaan met de ge
dachte dat alles in orde is wanneer
ons eigen huishoudboekje maar'klopt.
Wij wonen in een buurt, en wel een.
rijke buurt, maar die buurt is oiW
derdeel van een stad en om die stad
gaat het. Veel verkiezingspropaganda
kwam over als buurt-egoïsme, ontspro
ten aan provinciaal denken. Dit den
ken is in onze wereld niet meer,
houdbaar. D.w.z. heel goed houdbaar,)
maar het zal nergens toe kunnen
leiden. Niet de buurt is in de eerste j
plaats in gevaar, maar de stad. Niet
in de buurt wordt de grote ellende
geleden, maar in de stad. Wie dat
vergeet zal getuige zijn van een voort
schrijdende verloedering van de stad.
LEI!
op e
den-
kabel
aansl
Systi
ming
nog
is er
migi
dan
iis v
voor
ante:
Systi
vang
stati
Twe
noer
sprii
ken.
heid
lijke
ma's
mak
den
NED. HERVORMDE KERK
Beroepen: te Wemeldinge: J. C. J.
Bronsgeest te Den Helder; te Sprang:
G. Broere te 't Harde: te Gorinchem:
A. van Santen te Middelburg (vrijz.
herv.).
Aangenomen: naar Bunschoten: J. H.
Cirkel te Bodegraven.
GEREF. KERKEN
Beroepen: te Urk: G. J. Terlaak te
Yerseke.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen: te Zaamslag: E. Woudt,
kand. te Bunschoten.
de betekenis van de christelijke over
tuiging voor het politiek bedrijf. Dit
betekent, dat dé -christelijke partijen
hun actieprogramma's hebben, waarin
hun politieke filosofie concreet ge
maakt wordt. In een politieke filoso
fie staat de richting gevende overtui
ging nadrukkelijk omschreven, even
als de daarop gefundeerde maatschap
pijbeschouwing. Een bespreking van
belangrijke stromingen als socialisme,
liberalisme en pragmatisme, die in
bepaalde politieke partijen naar vore»?
komen, is onmisbaar. De vecgcöSffi"
met de eigen, christelijkcTÓlitieke
filosofie kunnen daardOK^iët verdoe
zeld worden, maar moeten duidelijk
naar voren Tcomen. De nota van de
contactraad van de christelijke partij
en 'Óp weg naar een verantwoordelij
ke maatschappij' schiet wat dit betreft
op enkele belangrijke punten tekort.
Er is voor deze partijen niets erger
dan dat zij onduidelijk zijn in het
voor hen karakteristieke, d.w.z. in de
christelijke overtuiging en de uitwer
king daarvan in hun politieke filoso
fie. Zij worden dan bij gebrek aan
beter in een polarisatieproces meege
zogen. Deze onduidelijkheid en twee
slachtigheid bevordert de deconfessio
nalisering. In een goede uitwerking
van een éigen politieke filosofie kun
nen de christelijke partijen dit tegen
gaan, de polarisatie afzwakken en de
réconfessionalïsering stimuleren.
Een voorliefde voor liberalen en een
te sterke verdediging van een met
behulp van compromissen tot stand
gekomen kabinetsbeleid, doet afbreuk
aan de geloofwaardigheid van het ei
gene van de christelijke partijen.
De universiteit van Amsterdam heeft
een eredoctoraat in de geneeskunde
toegekend aan de heer H. J. Krau-
weel, directeur van de 'Jellinek-kili-
niek' in Amsterdam. Deze kliniek
richt zich op de behandeling van
verslavingsziekten. De heer Krauweel
krijgt het eredoctoraat voor zijn ver
diensten op medisch-maatschappelijk
terrein.
Paul Léautaud: Literair dagboek 1893-
1921. Arbeiderspers (Privé-Domein nr.
20) 216 biz. ƒ13.50 gekozen,
vertaald en van een nawoord voorzien
door Matth. KbckëlVoren.
ueze bloemlezing, een keuze uit de
eeijstc- arie delen Journal Littéraire
van Léautaud, is al weer het vierde
Léautaud-deeltje in de schitterende
Privé-Domein reeks van de Arbeiders
pers. Voor het eerst is er een keuze
gemaakt u dit dagboek, dat Léau
taud op 3 november 1893 begon bij te
houden. De laatste notitie maakte hij
op 17 februari 1956. In totaal versche
nen er negentien delen van elk ge
middeld vierhonderd pagina's.
Er staat ook weer in deze uitgave te
veel om te citeren. Elke bladzijde van
Léautaud levert een paar aforismen
op. Zijn cynische humor vind ik het
fraaist op bladzijde 130-134 als hij op
zaterdag 11 juli 1908 schrijft: 'En wat
de mensen al niet aan auto's beste
den. Er wordt geld uitgetrokken voor
het bezoek van de President aan die
schurk van een Russische tiran. Dat
belooft een mooie levensavond te wor
den als ik zo steeds maar gevoeliger
en bitterder word'.
De schuwe, mensen hatende en dieren
aanbiddende Léautaud is weinig vlei
end over mensen, maar als hij over
dieren aan de praat komt weet zijn
liefdadigheid van geen wijken. Als hij
uitgeputte honden op straat ziet lig
gen rent hij in gestrekte draf naar de
slager om van zijn laatste centen
vlees te kopen, dat door het dier
steevast 'in één hap' wordt opgeslokt.
Maar ook dan verliest Léautaud zijn
gevoel voor humor niet. Dat merk je
als hij, na iets te hebben verteld over
één van zijn katten, besluit: 'Dat
beestje kan wel zeggen dat er van
hem gehouden wordt' (blz. 121).
Een prachtige uitgave die liefhebbers
van het dagboek in geen enkel op
zicht zal teleurstellen. Ik hoop dat ei
uit de overige zestien delen nog een
paar deeltjes Privé-Domein tevoor
schijn zullen komen.
J.H.
ROTTERDAM De prijs van zware
stookolie wordt vandaag met 2,20 gul
den per 1.000 liter/kg verhoogd. Shell
Nederland heeft dit namens de olie
maatschappijen in ons land meege
deeld.
