TE SNELLE VERANDERING
SPEELT ZWEDEN PARTEN
De Zweed wordt verzorgd
van de wieg tot het graf
maar hij betaalt er voor
[ROUW/KWARTET ZATERDAG 2 DECEMBER 1972
BUITENLAND
T11/K13
Nieuwheid, luxe en moderne zakelijk
heid zijn verschijnselen die de eerste
indrukken van een Nederlands bezoe
ker in Zweden bepalen. Ze worden
onmiddellijk gevolgd door de impres
sie van steriliteit. Hoge luxe flats met
stalen raamkozijnen, veel glas, bak
steen en beton. Het mensenmaaksel
wordt onderbroken door uitgestrekte
bossen in de fraaiste herfstkleuren.
Op de brede wegen met kalm rijdend
verkeer maximumsnelheid 70, 90
of 110 km passeren wij diverse
middelgrote en kleinere bedrijven,
roodbruin-houten boerderijen en ste
nen bungalows. De meeste bouwwer
ken zijn uitgevoerd in een strakke,
rechtlijnige stijl. De tocht gaat van
Gothenburg naar Stockholm. Het is
de tweede ontmoeting met het moder
ne Zweden na negen jaar.
Een motel waar we de nacht door
brengen, is riant ingericht en voor
zien van alle gemakken; de tv ont
breekt er niet. Het toiletpapier is
zacht en fraai gedecoreerd en op tafel
ligt een Zweedse bijbel. De kamer is
naar Hollandse maatstaven ongezellig,
maar wel praktisch ingericht. Het is
het beeld dat wij steeds in Zweedse
hotels en huizen te zien krijgen.
Stockholm is op het eerste gezicht in
negen jaar niet veranderd. Een wir
war van wegen naar het centrum,
soms in twee etages, voert ons naar
de binnenstad. De eerste vernieuwin
gen vallen op. Torenhoge flatgebou
wen, Ahlens-warenhuis met branden
de toortsen aan de voorgevel, het
luxueuze nieuwe parlementsgebouw
dat aan de buitenkant met alumini-
umplaten is bekleed en van binnen
een juweeltje is van moderne archi
tectuur.
Als een oase van rust temidden van
grommend verkeer en wriemelende
mensenmassa's vind ik de bibliotheek
discotheek bij het parlementsgebouw
op Sergels Torg een plein midden
in Stockholm. Je kunt er kranten en
boeken lezen of in sofa's van zwart
nappa en staal een koptelefoon opzet
ten en lui luisteren naar grammofoon
platen, naar de radio of het geluid
van de tv.
De Zweden zijn opvallend goed ge
kleed. Geen massa-confectie, maar be
tere kwaliteit. Op de wegen zie je
veel Volvo's en Saabs, auto's die in
dit land aanzienlijk duurder zijn dan
in Nederland.
zeven uur 's avonds is Stockholm
een dode stad. De mensen die er nog
zijn, gebruiken him maal in een res
taurant. Maar de meesten zijn al
thuis, in de woonwijken buiten het
centrum. Café-leven kent Zweden
niet. Aloohol, die er duur is, wordt in
staatswinkels verkocht, uitbundig in
geslagen, maar veelal thuis geconsu
meerd.
Werkende vrouwen
Na sluitingstijd haasten de Zweedse
werknemer en zijn vrouw zich naar
huis. Ruim de helft van de gehuwde
vrouwen werkt minstens een paar uur
per dag buitenshuis. Hun flat ligt
vaak kilometers van het werk verwij
derd, in de buitenwijken of voorste
den zoals Farsta, Vëllingby waar
ook premier Olof Palme woont en
Bromma. Man en vrouw gaan meestal
vroeg in de ochtend op pad en komen
tussen zes en zeven uur 's avonds
thuis. De kinderen worden zo moge
lijk ondergebracht in een kindercrè
che er zijn er veel te. weinig of
bij een kennis of buurvrouw; soms
worden ze thuis door een oppas ver
zorgd. De gemiddelde Zweed werkt
nard, ondanks beweringen dat de soci
aal-democratie de arbeidslust zou ver
minderen. Het is vaak een harde
economische noodzaak, dat ook de
vrouw uit werken gaat. Het leven is
duur en de Zweedse regering moedigt
de vrouwen aan een baan te nemen.
Het is het beeld van het nieuwe
Zweden.
Het oude Zweden is in 1972 bijna
voltooid verleden tijd. Zweden is in
minder dan een eeuw van een tame
lijk achterlijke, agrarische samenle
ving veranderd in een verstedelijkte.
Industriële maatschappij, in 1880
woonde nog slechts 20 procent van de
bevolking in de steden; in 1940 was
dit al 56 procent; nu is het 81.
De groeiende trek naar de steden was
voor velen keiharde onvermijdelijk
heid om zich van een redelijk inko
men te voorzien. Bij de steden be
vond zich de industrie, die pas tegen
het eind van de vorige eeuw in rap
tempo tot ontwikkeling kwam. In
1871 nog leefde ruim 70 procent van
de Zweden van de land- en bosbouw.
Maar voor de snel toenemende bevol
king bood de agrarische sector te
weinig werkgelegenheid. Hoezeer het
patroon van de werkgelegenheid in
deze eeuw is gewijzigd, blijkt hieruit,
dat in 1971 nog maar 7,3 procent van
de Zweden emplooi vond in de land
en bosbouw.
Sociaal-democraten
De Zweedse regeringen in de jaren
1880 tot 1930 waren hoofdzakelijk van
conservatieve of liberale signatuur.
Zij deden weinig aan de verdere ver
betering van de levensomstandigheden
van de grote massa laagbetaalde arbei
ders. Toen in de jaren dertig de
internationale economische crisis uit
brak, leidde dit ook in Zweden tot
massale werkloosheid, die op haar
beurt het einde betekende van de
liberaal-conservatieve periode. De so
ciaal-democraten kwamen definitief
aan de macht. Zijn slaagden erin door
openbare werken te laten uitvoeren
de werkloosheid te verdrijven. Onder
de premiers Hjalmar Branting, Per
Albin Hansson en Tage Erlander
werd gestreefd naar het scheppen van
een Zweeds 'volkstehuis', waarin ie
dereen zich veilig en geborgen zou
weten, en werd het land tenslotte de
periode van de welvaartsstaat binnen
geleid. Onder premier Olof Palme
proberen de sociaal-democraten nu,
met behoud van de welvaart, een
einde te maken aan sociale en econo
mische ongelijkheid, die het gevolg is
van klassevoorrechten. Het oogmerk
van 'volledige werkgelegenheid' heeft
plaatsgemaakt voor het ideaal van
'werk voor allen', wat betekent dat
ook ouderen, invaliden en andere so-
ciaal-misdeelden de kans moeten krij
gen aan de slag te komen.
Het welvaartssysteem heeft in Zweden
meer dan In andere Westeuropese
landen bijgedragen tot vermindering
van de inkomensverschillen. De wel
vaart was mede te danken aan 158
jaar onafgebroken vrede, goede ver
houdingen tussen werkgevers en
werknemers, continuïteit in het be
stuur en de economische hoogbloei
van de jaren zestig. Er werd een
stelsel van snel oplopende belastingen
ingevoerd, dat de hoogste jaarinko
mens tot maximaal 85 procent afroom
de.
Sociale wetten
Het voornaamste instrument voor de
herverdeling van het aan de overheid
afgedragen geld was een doeltreffend
systeem van sociale wetten, dat dn de
jaren zestig voor een belangrijk deel
was voltooid en dn andere landen
grote bewondering wekte. Materieel
gezien is het Zweedse experiment ge
slaagd. In vergelijking met de overige
Europese landen heeft Zweden nu
gemiddeld per inwoner het hoogste
aantal personenauto's, de meeste tele
foon- en tv-bezitters, het hoogste aan
tal studenten tussen de 20 en 24 jaar,
het hoogste aantal voltooide woningen
per 1000 inwoners en het hoogste
inkomen per hoofd. De gemiddelde
Zweed verdient 15.115 gulden per jaar
bruto (in Nederland 9603 gulden).
De medaille heeft echter een keerzij
de. De prijzen zijn hoog, van de
inkomens gaan forse bedragen aan
belasting af en veel Zweden voelen
zich ingesnoerd in een keurslijf van
overheidsbemoeiingen, bureaucratie
en agitatie tegen particuliere onderne
mers. 'Zij beschouwen mij als een
kapitalist met mijn eigen hotel. Ze
vinden dat ik er eigenlijk uit moet',
vatte een Zweedse hotel-eigenaar zijn
bezwaren tegen de sociaal-democrati
sche regering samen. Het verzet van
rechts tegen links (in de Zweedse
terminologie: van blauw tegen rood)
is de laatste jaren sterk gegroeid door
de toenemende invloed van Nieuw
Links in de sociaal-democratische par
tij en de herleving van de wens om
meer particuliere bedrijven te natio
naliseren.
Een sluimerend onbehagen dat een
veel breder publiek heeft aangegre
pen, betreft de radicale structurele
omwentelingen die in Zweden in kor
te tijd hebben plaatsgevonden. Het is
een reactie op de snelle verandering
van leef- en werkmilieu, op het door-
door Chris Blankenburgh
snijden van banden met het verleden
en het afschaffen van vele oude
Zweedse gewoonten en tradities. Deze
vernieuwingen werden niet alleen
door oprechte sociale bewogenheid
veroorzaakt, maar vaak ook door eco
nomische opvattingen gedicteerd.
Bedrijfsleven
Onder de Zweedse regeringseoonomen
en vakbondsexperts en ook bij des
kundigen uit het bedrijfsleven leefde
al in een vroeg stadium het besef dat
welvaart en sociale omwentelingen al
leen mogelijk zijn bij voortdurende
Zweden is ruim twaalf keer zo groot
als Nederland, groter dan de Bene
lux, Denemarken, Ierland, Zwitser
land, Portugal en Griekenland sa
men. In dit gebied wonen slechts
ruim acht miljoen mensen. Dat is 18
per vierkante kilometer, tegen 356
in Nederland. Ruim 86 procent van
de Zweden woont in de zuidelijke
helft van het land.
De afstand van het noordelijkste
puntje tot het uiterste zuiden is
1574 km, terwijl de maximale breed
te 499 km is .Dit langgerekte land
bestaat voor zo'n 50 procent uit bos
en voor 40 procent uit meren en
woeste grond, zodat slechts tien pro
cent van de grond in cultuur is
gebracht. Zweden grenst in het wes
ten aan Noorwegen, in het noorden
aan Finland, terwijl de oostzijde
wordt ingesloten door de Botnische
Golf en de Oostzee. De geografische
ligging van Zweden betekende een
eeuwendurend isolement, waaraan
het land zich pas Iaat wist te ont
worstelen. De sporen van dit leven
'op zichzelf' zijn nog steeds merk
baar in het leven van alledag, maar
ook in de Zweedse politiek.
In de jaren zestig kwam Zweden in
de belangstelling als een sociaal
democratisch land dat aan een nieu
we maatschappijvorm werkte. Na
1932 het jaar waarin de sociaal
democraten definitief aan de macht
kwamen was een voorbeeldig stel
sel van sociale voorzieningen opge
bouwd. Het gemiddeld inkomen per
hoofd was hoger dan waar ook in
West-Europa. Met de gelijkstelling
van man en vrouw was ernst ge
maakt Het onderwijs was op nieuwe
leest geschoeid. De Zweden hadden
democratische rechten gekregen, die
nog onbekend waren in de meer
conservatieve, traditionele samenle
vingen in de zuidelijker liggende
landen.
De invoering van al die maatregelen
werd vergemakkelijkt door het
feit dat Zweden tijdens de Tweede
Wereldoorlog niet door de Duitsers
werd bezet. Het land bleef neutraal.
Er werden geen huizen vernield, de
fabrieken bleven staan. En na de
oorlog kon Zweden nauwelijks vol
doen aan de vraag uit de door de
oorlog zwaar gehavende landen. Daar
kwam bij dat Zweden erin slaagde,
optimale arbeidsvrede te handhaven,
zodat stakingen tientallen Jaren een
ongewoon verschijnsel waren.
De opbouw van Zweden tot een
hyper-moderne samenleving met een
sociaal-democratisch signatuur was
mogelijk dankzij een hoog welvaarts
peil en een voortdurende economi
sche groei. De Zweedse economie
werd door de sociaal-democraten
krachtig gestimuleerd. In tegenstel
ling tot hun geestverwanten in het
buitenland zagen zij al vrij vroeg af
van een vérgaande nationalisatie van
particuliere ondernemingen. Het
Zweedse bedrijfsleven kon lange tijd'
ongehinderd zijn gang gaan. De vak
bonden waarin 95 procent van de
Zweedse werknemers is georgani
seerd, gaven alle steun aan noodza
kelijke mechanisatie en automatise
ring, als de bedrijfsleiding meende
dat dit de produktiviteit en daarmee
de algemene welvaart ten goede zou
komen. Tot het einde van de jaren
zestig kende Zweden geen werkloos
heid. Er was zelfs een overspannen
arbeidsmarkt, die met de 'import'
van duizenden buitenlanders enigs
zins kon worden verlicht.
Diverse buitenlandse bezoekers heb
ben Zweden beschreven als een soci
aal-democratische modelstaat, waar
gematigdheid 'de weg-van-het-
midden' de toon aangeeft. Zwe
den werd populair als laboratorium-
staat. Sinsds 1969 wordt het Zweedse
model echter bedreigd door een toe
nemend aantal problemen. Het zijn
kwesties van politieke sociale en
vooral ook van economische aard.
Tijdens een reportagerels door dit
land hebben wij getracht, enig in
zicht in deze moeilijkheden te krij
gen. Een serie artikelen waarvan de
eerste op deze pagina wordt afge
drukt is hiervan het resultaat.
In Taby, op 21 km ten noorden van Stockholm, is ruim acht jaar ge
leden dit hoogbouwcomplex neergezet. Het is een voorbeeld van de
moderne architectuur in Zweden.
economische bloei. De financiering
van de sociale voorzieningen en de
hoge inkomens waren ervan afhanke
lijk, of het bedrijfsleven, genationali
seerd of niet, winst kon maken en de
Zweéds'e exportpródukten overal ter
wereld aan de man kon brengen. Dit
betekende, dat de bedrijven ondanks
de relatief hoge loonkosten in staat
moesten zijn met het buitenland tp
concurreren. Daartoe moest de pro
duktiviteit hoog zijn. En om dit mo
gelijk te maken moesten de modern
ste technieken worden toegepast. Het
betekende ook, dat niet-winstgevende
bedrijven zo snel mogelijk moesten
worden weggesaneerd. Maar voor een
dergelijk beweeglijk en efficiënt pro-
duktie-apparaat was een even mobiel
arbeiders-arsenaal nodig. Het gevolg
was, dat het particuliere bedrijfsle
ven, in samenwerking met de vakbon
den en met hulp van de overheid, de
Zweedse werknemer tot een verplaats
baar produktie-instrument maakte.
Een werknemer, die, zonder dat hij er
materieel op achteruit ging, van de
ene op de andere dag in een ander
bedrijf en naar een ander woon- en
werkgebied kon worden overgeplaatst.
Het is nu zo in Zweden, dat een
arbeider die door een bedrijfssluiting
op straat komt te staan, een goede
werkloosheidsuitkering krijgt en
wordt gesubsidieerd als hij zich snel
wil omscholen en naar een ander
werkgebied trekken. De rompslomp
van het kopen en verkopen van een
huis is voor de meesten geen pro
bleem. Zo'n 80 procent van de Zweed
se huizen wordt verhuurd. Ongeveer
70 procent van alle Zweden woont in
flatgebouwen, die merendeels bezit
zijn van gemeenten of van door de
vakbonden opgerichte woningbouw
verenigingen. De hulzen lopen, wat
luxe en indeling betreft, niet al teveel
uiteen. Ruim 60 procent van de hui
zen in Zweden is minder dan dertig
jaar oud. Ze zijn modern. Tot de
vaste inventaris behoort in het alge
meen een koelkast, een roestvrij sta
len aanrecht, centrale verwarming,
een elektrisch- of gasfornuis een bad
of douche en warm en koud stromend
water. Verhuizen behoeft geen achter
uitgang in voorzieningen te beteke
nen. Er zijn woningen genoeg in
Zweden, vooral in de hoge flats die
de laatste jaren wijksgewijs zijn opge
trokken.
tussen de 300 en 700 gulden per
maand. Behalve met de hoge huren
zijn vele stedelijke flatbewoners wei
nig gelukkig met hun woning zelf en
de woonomgeving. Margaretha Hedin,
een vrouwelijke tandarts in Tyresö,
vlak bij Stockholm, krijgt veel flatbe
woners als patiënt in haar praktijk.
'De meesten houden er helemaal niet
van om in die flats te wonen. Zij
kunnen niet met de mensen in con
tact komen. Het is zelfs al moeilijk
om in aanraking te komen met de
buren. Het is verschrikkelijk met die
huizen. Je staat buiten en denkt: de
zevende van onderen en de vierde van
links dat is mijn huis', vertelt zij.
Het leven op het platteland was vroe
ger heel anders. Daar komen de mees
te nieuwe flatbewoners vandaan.
'Vroeger kende je iedereen. Maar dan
verhuis je en gaat dit allemaal weg.
De hele gemeenschap wordt opgebro
ken, de gemeenschapszin in de dorpen
is door de trek naar de stad verdwe
nen en nu kent niemand niemand
meer', zegt Margareta Hedin.
Hoge huren
Vooral tegen nieuwe woonvormen
groeit echter in Zweden verzet. De
bezwaren richten zich hoofdzakelijk
tegen flats in de grote steden. De
nieuwe flats zijn duur, met huren van
Volgens Wilhelm Paues, een top-func-
tionaris van de Zweedse industriefe-
deratie, is er in Zweden een verkeerd Onzekerheid
huisvestingsbeleid gevoerd. 'Ik geloof
dat het ten dele komt door idiote
architecten en door een slechte ruim
telijke ontwikkelingspolitiek. Zelfs in
de kleine plaatsen met ongeveer 2000
mensen zie je flats staan met zes tot
zeven verdiepingen. Dat is idioot. De
huizen hadden in dit land met zoveel
ruimte veel meer gespreid gebouwd
moeten worden. Maar er werd steeds
naar statussymbolen gestreefd.'
De groei van de Zweedse steden en de
ontwikkeling van de hoogbouw heeft
een reeks ernstige sociale problemen
veroorzaakt. Paues: 'In elke grotere
stad heb je problemen. De mensen
wonen in erg kleine flats. Er is niet
genoeg ruimte voor de kinderen om
te spelen, zodat ze op straat gaan of
rondhangen in de ondergrondse. Wij
hebben problemen met verdovende
middelen, zoals jullie die ook in Hol
land hebben. Je krijgt meer moeilijk
heden op school, in het verkeer. De
mensen moeten lange afstanden afleg
gen naar het werk, soms 50 tot 60
km. Dat betekent zeer vroeg in de
ochtend weggaan en de kinderen in
een crèche achterlaten. Ze komen om
half zeven of zeven uur thuis. Dit
vermoeit de mensen. En een heleboel
mensen beginnen er aan te twijfelen
of het nog wel zo plezierig is in een
grote stad te werken.'
Niet alleen de ouderen verzetten zich
tegen de flats en de grote steden. Uit
een vorig jaar gehouden opiniepeiling
bleek dat van de ondervraagde jonge
ren tussen de 12 en 24 maar liefst 83
procent de stad zou willen inruilen
voor wonen op het platteland of in
kleinere woongemeenschappen. De
agitatie in Zweden tegen het woonmi-
lieu hangt samen met het gevoel van
onzekerheid dat bij de mensen is
teweeggebracht door de beweeglijk
heid, de totaal vernieuwde omgeving,
de te snelle overgang van een land-
bouwsamenleving naar een mobiele,
industriële en verstedelijkte maat
schappij.
De vraag rijst nu, of de verandering
•in Zweden, die voor een belangrijk
deel uit economische motieven is
voortgekomen, in hetzelfde tempo
moet voortgaan. Het is het vraagstuk
van het afwegen van de economische
baten tegen de sociale kosten van
verandering.
De Zweedse socia'al-democraten heb
ben veertig jaar lang sociale verande
ring gepredikt en doorgevoerd. Ze
hebben zich gepresenteerd als de par
tij van de vooruitgang, stilstand werd
gezien als conservatisme en achteruit
gang. Maar als er niet naar gevraagd
wordt welke doelen de verandering
dient of welke sociale schade ze aan
richt, dan wordt de roep om verande
ring een dogma, dat, als het maar
lang genoeg wordt aangehangen, tot
een nieuw conservatisme leidt, tot de
behoudzucht van verandering-zonder
meer.
De Zweedse burger leeft in een staat
die hem 'van de wieg tot het graf'
verzorgt. Maar hij moet er naar
draagkracht flink belasting voor beta
len. Bij zijn tocht van de wieg naar
het graf heeft een Zweed de volgende
belangrijke sociale rechten en plich
ten.
Voor elk Zweeds kind krijgen de
ouders 840 gulden kinderbijslag per
jaar belastingvrij. Medische verzor
ging, tandheelkundig advies, vitami
nen, ijzer en inentingen voor moeder
en kind zijn gratis. Gaat het kind
naar school, dan betalen zijn ouders
tot en met de middelbare school geen
schoolgeld. Het kind ontvangt gratis
boeken en wordt kosteloos voorzien
van schoolmaaltijden. Voor wie ver
van school woont, wordt een bijdrage
in de reiskosten verstrekt.
Studenten aan een universiteit krij
gen, afhankelijk van het inkomen van
hun ouders, een studielening tegen
6,75 pet rente. Deze bedraagt maxi
maal 3381 gulden per termijn, waar
van 612,50 niet behoeft te worden
terugbetaald. Bovendien krijgen de
ouders 581 gulden per studerend kind
als extra bijdrage uitgekeerd.
Gaat een Zweed trouwen; dan kan hij
een lening van maximaal 5600 gulden
sluiten voor de inrichting van zijn
huis. Hij mag dan niet meer verdie
nen dan 21.000 gulden per jaar en
moet de lening in acht jaar aflossen
tegen een rente van 6.75 pet.
Kraamtoelage
In Zweden werkte in 1969 47 procent van alle vrouwen. Ook bij de
politie vinden zij emplooi. Wat de kleding betreft, wordt daar weinig
onderscheid tussen man en vrouw gemaakt.
Wordt een baby geboren, dan krijgt
de moeder een kraamtoelage van
756 gulden. Heeft zij minsten 270
dagen achtereen in de ziektenverzeke-
ring gezeten en als werkende vrouw
minstens 1820 gulden per jaar ver
diend, dan kan zij aanspraak maken
op een uitkering van 0,70 tot 32,20
per dag - afhankelijk van haar inko
men - gedurende een periode van
maximaal 180 dagen. Zij wordt koste
loos opgenomen in een kraamkliniek,
krijgt gratis bijstand van een vroed
vrouw en wordt kosteloos onderzocht.
Preventieve geneesmiddelen kosten
niets en haar tandartskosten worden
voor driekwart gesubsidieerd.
In verband met de hoge huren kun
nen minder draagkrachtigen met één
kind onder de 16 jaar een huursubsi
die ontvangen van maximaal 504 gul
den per jaar. Elk kind extra levert
een aanvullend bedrag van 168 gulden
op.
Ziekte
Wie in Zweden ziek wordt, heeft
recht op gratis opname en medische
behandeling in een ziekenhuis. Van
de reiskosten naar de dokter wordt
alles boven de ƒ4,20 terugbetaald.
Specialistische tandheelkundige hulp
kost niets.
Een bezoek aan de huisarts komt op
4,90. Een telefonisch consult kost
1,40 en een doktersvisite aan huis
10,50. Daarbij zijn röntgenfoto's en
laboratoriumproeven inbegrepen. Een
wijkverpleegster is gratis. Noodzake
lijke geneesmiddelen, zoals insuline
voor suikerzieken, kosten niets. Voor
medicijnen hoeft nooit meer dan
10,50 per ziektegeval te worden be
taald.
Invaliden en geestelijk onvolwaardi*
gen kunnen zonder onkosten aan
spraak maken op allerlei diensten.
Kunstledematen, bandages, orthopedi
sche schoenen, 'n invaliden-auto, kunst
ogen en zelfs een pruik zijn gratis.
Rolstoelen worden in drievoud gratis
geleverd - een voor thuis, een voor
buiten en een voor op het werk.
Werkloosheid
Een Zweed die werkloos wordt, krijgt
maximaal 150 dagen lang en vijf da
gen per week een basisuitkering van
12,60 tot 42.- per dag. Per kind
onder de 16 krijgt hij dagelijks 1,40
extra. Is hij na die periode nog
zonder werk dan valt hij onder de
staats-rehabilitatieregeling. Dit levert
hem ll/12de deel van zijn vroeger
inkomen op met een minimum 'van
380 en een maximum van 560 gulden
per maand. Hij mag dan geen bezit
hebben dat meer waard is dan 70.000
gulden en moet in de drie voorgaande
jaren minstens 24 maanden hebben
gewerkt. Een werkloze krijgt boven
dien toelagen voor omscholing, voor
werk ver van huis en andere vormen
van bijstand.
De Zweed gaat officieel met pensioen
als hij 67 jaar wordt. Vaak gebeurt
dit eerder, Maar op die leeftijd heeft
hij recht op een staatsbejaardenuitke-
ring (ongeveer onze AOW-uitkering)
Een echtpaar, waarvan beide partners
67 jaar zijn, krijgt per jaar 6762
gulden AOW. Is een van hen jonger
dan 67, dan ontvangt de ander 4347
gulden AOW. Dit bedrag krijgt ook
een alleenstaande bejaarde. Zweedse
bejaarden kunnen voorts aanspraak
maken op huursubsidie, een invaliden-
uitkering en gratis sociale hulp, bij
voorbeeld van een bejaardenverzorg
ster.
Pensioen
Sinds 1963 wordt de AOW verhoogd
met een aanvullend pensioen, de
ATP. Deze aanvulling wordt berekend
uit het bedrag dat iemand heeft ver
diend in de 15 jaar, waarin hij zijn
hoogste inkomens trok. Deze regeling
is bedoeld om bejaarden die hard
hebben gewerkt blijvend te laten
meegenieten van de welvaartsstijging.
Om het maximale ATP-bedrag te ont
vangen moet een Zweed minstens 30
jaar hebben gewerkt. In die periode
verzamelt hij een aantal punten die
worden gebruikt voor de latere vast
stelling van zijn aanvullend pensioen.
Bovenop zijn AOW krijgt hij dan 60
procent van het gemiddelde inkomen
dat hij verdiende tijdens zijn 'beste'
15 jaren.
Indien in een Zweeds gezin de kost
winner of kostwinster komt te overlij
den, krijgt de overblijvende partner,
die kinderen onder de 16 thuis heeft,
een pensioenuitkering van 4347 gul-
de'rt per jaar. De kinderen ontvangen
jaarlijks 1206,50 De overblijvende
partner kan nog een extra aanvulling
op het pensioen incasseren van
434,70 per jaar en in bepaalde geval
len aanspraak maken op huursubsidie.
Bij deze opsomming van uitkeringen
en voorzieningen zijn uitkeringen van
de werkgever of de vakorganisaties
buiten beschouwing gelaten. Boven
dien moet rekening worden gehouden
met het Zweedse prijspeil, dat onge
veer een kwart tot de helft hoger ligt
dan in Nederland.
Belasting
Tegenover Öe sociale rechten staan
plichten, voornamelijk belastingplich
ten. Ruim 40 procent van de Zweedse
staatsinkomsten is afkomstig uit in
komsten- en weeldebelastingen. De
Skandinaviska Enskilda Bank, een van
de grootste Zweedse banken, heeft
een overzicht gegeven van de snel
oplopende belastingdruk in Zweden.
Het overzicht vermelde de de bedra
gen in Amerikaanse dollars (één dol
lar is ca. 3,30). dat we hieronder
afdrukken.
bruto inkomen belasting belasting als
in US$
in US v. h. ink.
1000
30
3%
1500
220
15%
2000
220
21%
3000
790
26%
4000
1170
29%
6000
2110
35%
8000
3310
41%
10000
4530
45%
20000
10980
55%
40000
25830
65%
50000
33530
67%
De totale druk op het jaarinkomen
van inkomsten- en weeldeblasting mag
niet zwaarder zijn dan 85 procent.
Evenals de inkomstenbelasting zijn de
weeldebelasting, het successierecht, en
de belasting op giften in Zweden snel
oplopend (progressief).
