Groen van Prinsterer en
de gereformeerde gezindte
Nog eens de gesloten ogen
c
J
Langzaam zingen
op de bruiloft
Trouw
K wart et
Er is een aansteker
voor iedereen.
Overal verkrijgbaar!
vandaag
Beroepings-
werk
Protestantenbond
helpt Surinamers
Griekse bisschoppen
laken vrijmetselarij
U kunt nu nog kiezen!
Kies dus maar
met vertrouwen
Hervormd rapport over
liefde en sexualiteit
Relikwieën van
Lazarus gevonden Li
Bockenctalagi
TROUW /KWARTET DINSDAG 28 NOVEMBER 1972
KERK/BINNENLAND
T2/
door dr. R. H. Bremmer
Er is een behoorlijke steen ge
worpen in de wat verstilde vijver
van de gereformeerde gezindte.
De predikantenconferentie op De
blije werelt heeft pennen en ton
gen losgemaakt. Vooral het feit
dat slechts predikanten van de
hervormd-gereformeerde richting
en dominees uit de christelijke
gereformeerde kerken en uit de
gereformeerde gemeenten een
persoonlijke uitnodiging kregen,
kwam in discussie. Terecht maak
te collega Overduin daar bezwaar
tegen, gezien het feit dat ook sy
nodaal gereformeerden en vrijge-
maakten (binnen en buiten het
verband) met bovengenoemde
groeperingen samenwerken in
het contact-orgaan van de gere
formeerde gezindte. Stond die
samenwerking voor deze confe
rentie op non-actief?
Hoever reikt de gereformeerde gezind
te? Dat is de vraag die opeens actueel
is geworden. Is zij een reëel bestaan
de groepering? In dit verband wil ik
in een poging de discussie verder te
brengen aandacht vragen voor wat
Groen van Prinsterer over deze kwes
ties schreef. Groen blijft de moeite
waard! Bovendien: wij danken aan
hem het spreken over een gerefor
meerde gezindte. In het revolutiejaar
1848 publiceerde Groen een geschrift
'Het regt der hervormde gezindheid'.
Het is als een manifest van de gere
formeerde gezindte te beschouwen.
Groen bundelde daarin c.n reeks arti
kelen die hij eerder in het ma d-
schrift 'De Vereeniging' schreef. I it
boek is in zekere zin de afsluiv.ng van
zijn acties, die hij in de jaren veertig
van de vorige eeuw voerde om de
hervormde kerk terug te brengen
naar haar confessioneel funoament.
Bij lezing van dit geschrift valt in de
eerste plaats op, dat voor Groen de
gereformeerde gezindte een duidelijk
bestaande realiteit was. Hij onder
scheidde scherp tussen het 'kerkge
nootschap' en wat hij afwisselend de
hervormde of gereformeerde gegezind-
heid noemde. Voor Groen had dat
woord 'gezindheid' de waarde van
'kerk'. Zo wordt de uitdrukking ook
gebruikt in de Grondwet wanneer
over de toekenning van tractementen
aan de bedienaars van de verschillen
de 'gezindheden' wordt gesproken.
Het is van belang daarop te letten.
Voor Groen betekende het onderschei
den tussen het hervormde 'kerkge
nootschap' en de hervormde of gere
formeerde gezindheid niet de vlucht
uit de kerk naar een bredere groepe
ring. Hij gebruikte die onderscheiding
juist om hervormden èn afgescheide
nen terug te roepen tot kerkelijk sa
menleven. Aan het slot van een be
langrijk gedeelte in zijn betoog riep
hij allen 'gescheidenon of leden van
het kerkgenootschap' op te bedenken
'dat wij leden zijn van de Nedcrland-
sche Hervormde Kerk. van de Gere
formeerde Gezindheid'.
Groen wilde vanuit zijn positie in de
hervormde kerk de afgescheidenen
geen moment loslaten of daarbuiten
rekenen. Hij had het voor hen tegeno
ver de regering in 1837 opgenomen in
zijn geruchtmakend protest tegen hun
vervolging. Hij trotseerde daarvoor
zelfs het ongenoegen van koning Wil
lem I. Nu, elf jaar later, beleed hij
krachtig de band die hem als lid van
de hervormde kerk met hen verbond.
Daar was in 1848 opnieuw moed voor
nodig. Hij had nimmer de hoop verlo
ren. schreef hij nu, op een 'hereeni-
ging met velen aan wie ik, tegenover
bijgeloof en ongeloof, met vreugde en
met weemoed, te allen tijde de broe
derhand gereikt heb'.
Natuurlijk realiseer ik mij dat de
situatie, waarin wij thans verkeren,
anders is dan die in 1848. veertien
jaar na de Afscheiding. Toch kunnen
wij van Groen leren. Ds. Overduin
schreef in zijn reactie: 'Maar dan
mogen de fronten nocit bevroren
zijn'. Wij kunnen van Groen leren
hoe hij de fronten bewegelijk hield.
Hij hield hervormden en afgescheide
nen hun roeping tot eenheid voor op
basis van de historische belijdenisge
schriften. Dat wilde beslist niet zeg
gen, dat hij geen kritiek op de afge-
De redactie behoudt zich het recht voor om
ter opname in deze rubriek ontvangen me
ningsuitingen verkort weer tc geven. BIJ
fiubllkaltc wordt met de naam van de
nzender ondertekend. Brieven kunnen wor
den gezonden aan de heer Joh. C. Francken.
•ecrctarls van de hoofdredactie van Trouw-
Kwartet, Postbu* 85». Amsterdam.
Vergif (3)
Waarop baseert ds. Glaihouwer zijn
beschuldiging dat ons onderwijzend
personeel als instrumenten van de
duivel de kinderzielen zouden vergif
tigen? Dit is een trap op de harten
van al degenen die in het christelijk
onderwijs werkzaam zijn. Ds. Glashou
wer heeft al een scheuring gemaakt
in de christelijke radio omroep door
een zich noemende EO op te richten,
hij is nu bezig het christelijk onder
wijs de nek om te draaien. Ik zou een
dringend beroep willen doen op al
degenen, ouders en onderwijzend per
soneel, die het christelijk onderwijs
dierbaar is: Vecht voor de eenheid en
het voortbestaan van onze christelijke
scholen en wees op uw hoede voor
hen die bezig zijn ook in het christe
lijk onderwijs een scheuring te veroor
zaken.
Vrlezcnveen
J. H. Schutten
Bromfietsers
Het zou plezierig zijn, als alle politie
ke partijen duidelijk antwoord zouden
willen geven op de vraag, waarom
bromfietsers geen wegenbelasting be
talen. De opbrengst van zo'n belasting
De Rotterdommer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
N.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma, F. Diemer
Hoofdredactie:
J. de Berg (waarnemend)
Hoofdkantoor N.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwol 276 280,
Amsterdam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro.- 26 92 74. Bank.-
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69.73.60.768). Gem.giro
X 500.
zou alleen mogen worden gebruikt
voor aanleg en onderhoud van rijwiel
paden en andere verkeersvoorzienin-
gen ten behoeve van de bromfietsers.
Door de aanleg van nieuwe rijwielpa
den wordt de verkeersveiligheid be
vorderd; niet alleen voor de bromfiet
sers maar vooral ook voor kinderen.
Dus geen lapmiddelen waarbij de ene
groep weggebruikers onrechtvaardig
verplicht wordt om tc betalen voor
andere groepen. Als ik het goed gele
zen heb. verkondigt Ruby v.d. Scheer,
voorzitter van D'66, een tegengestelde
mening. Deze dame zegt dat de benzi
neaccijns hoger moeten worden en
dat er geen verhoging mag komen
van bus- en treintarieven. Naar mijn
mening is dit een conservatief stand
punt.
Vlaardlngen
H. van der Waal,.
Schaduwkabinet
Met belangstelling heb ik het artikel
inzake de kritiek op het schaduwkabi
net gelezen. Er werd echter niet ver
meld dat één van degenen die verant
woordelijk is voor dit schaduwkabi
net, nl. de heer De Gaav Fortman,
niet tevreden is over dit schaduwkabi
net. Do heer De Gaay Fortman is
nolabene lijsttrekker van de PPR. Ik
vind het 'hot news' wanneer zo ie
mand toegeeft dat het schaduwkabinet
geen sterke ploeg is en ik ben van
mening, dat ieder die van plan was
op de rode drie te stemmen, dit ook
weten moet. Ons land heeft een 'ster
ker ploeg' nodig!
Hilversum
Mevrouw A. Verschoor
Schaduwkabinet
Het schaduwkabinet van den Uyl is
een belachelijke zaak zo vlak voor de
verkiezingen. De belangrijkste minis
tersposten worden opgevuld met
vraagtekens. Ook zijn de grote tegen
stellingen van het laatst gehouden
woelige PvdA-congres in dit schaduw
kabinet verwerkt. Het bevat veel in
terne spanningen, zoals B. de Gaay
Fortman heeft toegegeven. Helaas zul
len de progressieve partijen met deze
vertoning veel stemmen verliezen.
Hierdoor komen de progressieve par
tijen steeds zwakker te staan en de
regeringspartijen steeds sterker.
Groningen.
H. Jansema.
Mr. G. Groen van Prinsterer
scheidenen had. Hij klaagde dat som
mige afgescheidenen 'de Afscheiding
tot eene voorwaarde van deelgenoot
schap aan de Gemeente des Heeren
hadden gemaaktmen is tegen het
kerkgenootschap, als tegen een afgo
disch en verworpen Babyion, te velde
getrokken'. Bovendien verweet hij een
deel van de afgescheidenen dat zij
zich te weinig om de 'Symbolische
Schriften' bekommerden'. Toch hield
hij hen als broeders vast op basis van
de formulieren van enigheid die hem
en zijn afgescheiden broeders tot deel
genoten in de gereformeerde of her
vormde gezindheid maakten. Hij zocht
vanuit zijn hervormde positie alle
afgescheiden broeders.
Groen stond van zijn kant open voor
kritiek door de afgescheidenen. Hij
stopte zijn oren daarvoor niet toe. Hij
stelde in het begin van zijn geschrift
nadrukkelijk 'de werkeloosheid der
geloovigen in het Hervormde Kerkge
nootschap' aan de orde. Hij vond, mét
de afgescheidenen, dat door hen die
niet met de Afscheiding waren meege
gaan, veel te weinig verricht werd.
zodat er gestadige achteruitgang viel
te bespeuren. Daarom trad Groen
thans met dit manifest in het krijt
voor de historische belijdenis van de
kerk.
Groen wilde hervormden en afgeschei
denen bij elkaar brengen op de
grondslag van de drie formulieren
van enigheid. Dat was toen en nu in
de ogen van velen een zeer verwerpe
lijk standpunt. Men ruikt dan ketter
jacht en letterknechterij. Het is de
moeite waard te bestuderen hoe
Groen zich tegen verwijten op dit
punt te weer stelde. Het ging hem om
'onbekrompen' handhaving van de for
mulieren. Dat woord 'onbekrompen'
valt nogal eens in dit geschrift. Het
ging Groen om de handhaving van de
confessie naar haar inhoud.
In de discussies, die naar aanleiding
van de conferentie op De blije werelt
oplaaiden, hoort men nog wel eens
het argument: het gaat niet om de
gezamenlijke belijdenisgeschriften
maar om de religie van de belijdenis.
Met de religie van de belijdenis be
doelt men: de beleving van de belijde
nis, de bevinding van de waarheid.
Eenheid in de belijdenis zou een
formele zaak blijven als er geen over
eenstemming is de 'de religie' van de
belijdenis.
Friese taal (2)
Het is voor sommigen een zwaar we
gend argument om binnen de gerefor
meerde gezindte tot polarisering te
komen. Ik zou daartegen willen waar
schuwen met een beroep op Groen.
Groen maakt ons duidelijk dat samen-
stemming in de belijdenis nooit een
formele zaak mag zijn. Wanneer hij
in zijn manifest uit 1848 over handha
ving van de belijdenis sprak, vermeld
de hij steeds expressis verbis waarom
het dan gaat: handhaving van de Hei
lige Schrift als Gods Woord; het diep
bederf van de mens: verzoening door
Christus' bloedt; wedergeboorte uit de
Heilige Geest en heiligmaking.
maakt vanr.t
Wie de religie van de belijdenis los
maakt van de geschreven belijdenis,
verzeilt in een bodemloos subjectivis
me. De werking van de Geest is té
toetsen aan het Woerd. Om de inhoud
van dat Woord ging het Groen. Van
daar dat hij kon schrijven: wij nemen
de leer van de kerk niet aan omdat ze
in de confessie staat. Ze staat in die
confessie 'omdat God ze aan ons ver
stand en hart geopenbaard heeft'.
Groen kon krasse taal spreken. Indien
de kerk haar formulieren losliet,
pleegde ze als zedelijk persoon 'zelf
moord' (blz. 45).
Het zou in flagrante strijd met Groen
brengen om met een beroep op de
'religie' van de belijdenis de gerefor
meerde gezindte te versmallen. Alle
sectarisme was Groen in zijn vertrou
wensvol belijden vreemd. Hij zag in
de band aan de belijdenis de band
aan de katholieke christelijke kerk. 'De
Formulieren zijn het bewijs en teeken
dat de Nederlandsche Hervormde
Kerk eene Christelijke kerk is: dat
zich ook in haar de Algemeene Apos
tolische Kerk geopenbaard heeft' (blz.
46.).
Heeft het in deze tijd zin Groen te
berde te brengen? Ik meen van wel.
De gereformeerde gezindte lossnijden
van haar historische oorsprong bete
kent haar lossnijden van haar levens-
wortel Er is ongetwijfeld iets gaan
de in de gereformeerde gezindte. Het
'Getuigenis' gaf velen achter aller
lei fronten nieuwe moed en blijd
schap. Dat sloot overigens kritiek op
bepaalde punten niet uit. Wil de
beweging die zich thans ontwikkelt,
•blijvend vrucht dragen dan zal ze
evenals Groen bereid moeten zijn
te luisteren naar allen die mét Groen
hereniging in kerkelijk opzicht zoeken
op basis van de drie formulieren van
enigheid.
Dat sluit natuurlijk kritiek op elkaar
niet uit. Zo zou ik wel eens met ds.
Overduin van gedachten willen wisse
len over het 'kerkelijk absolutisme'
dat hij op gezette tijden de vrijge-
maakten verwijt. We hebben over en
weer nog wel wat op ons hart! Er zit
ook in de gereformeerde gezindte veel
oud zeer. Daar helpt polarisatie ons
niet vanaf. Wel een zich gezamenlijk
stellen over de kritiek van het evan
gelie. Daar heeft een groot en nobel
christen als Groen ons een voorbeeld
in gegeven.
Historische instelling kan tot verstar
ring leiden het hoeft niet. Juist
nieuwe bewegingen hebben confronta
tie met de geschiedenis nodig. 'Daar
toe wilde dit artikel bijdragen.
Dr. R. H. Bremmer is Vrijgemaakt-
gereformeerd predikant te Enschede.
(ADVERTENTIE)
door Ton van der Hammen
U hebt nog m'n belevenissen van
een Batakbruiloft te goed, Bruid:
Kalentianna Rusmayar Purba (de
naam Purba komt hier voor als bij
ons Jansen), docent aan de u al
bekende theologische school 'Abdi
Sabda'. Bruidegom: Kidjin Jawih-
ler Saragih, landbouwkundig amb
tenaar te Medan. Het was een
macrogebeurtenis met zo'n twee
duizend gasten, mede omdat de
vader van de bruid predikant is
bij de Simalungunkerk.
Eerst de trouwdienst. Stel u voor
een kerk, die half af is, nog geen
ramen en deuren, rauwe ongepleis-
terde muren, zand Ln plaats van
een Vloer en noodbanken zonder
leuning. Dat doen namelijk de Ba
taks. ze bouwen een kerk naarmate
ze geld hebben. Eerst verrijst een
bamboe houten geval, komt er wat
geld, dan begint men aan een
stenen muur eromheen, die lang
zaam maar zeker, haast rupiah
voor ruplah, de definitieve kerk
wordt. Intussen houdt men er
het bouwproces kan zo wel tien
jaren duren - rustig diensten.
Zo ook hier. Een stampvolle kerk
op deze woensdagmiddag. Feeste
lijke, vaak met goudbrocaat afge
zette kleding van de dames, die
haar een nog voornamer aanzien
geven, dan ze van nature al heb
ben. Mooiste is natuurlijk de
bruid, die overigens, mét haar aan
staande man, de hele dag een ver
plicht treurig gezicht zet vanwege
het vertrek uit het ouderlijk huls.
Zingen in langzaam tempo, eerbie
dig uitgesproken gebeden. Een
preek over de bekende tekst uit.
Johannes 15, de wijnstok en de
ranken. Op het ogenblik dat de
preek zijn climax nadert breekt
een stortbui los. Gierende natte
windvlagen hebben vrij spel in de
kerk, doen het grote houten kruis
tegen de muur klapperen en het
witte kleed in het liturgisch cen
trum over de tafel golven. Nie
mand vindt dat iets lijzonders.
Het gebeurt kennelijk meer.
Na de dienst een lopend etentje in
de kerk: emaille bordjes met nassi
en toebehoren, wel scherp voor
een Hollandse mond. krijgen alle
gasten in de handen gedrukt. Maar
er zijn glazen koud water ter ver
koeling.
Gelach en gepraat, de vice-voorzit-
ter van de Karo-synode, pendeta
Sidabutar, wordt door een van zijn
broeders vrolijk op de korrel geno
men. wat nog meer plezier tot
gevolg heeft. De moeder van de
bruid komt vragen - je moet in
eens aan de bruiloft van Kana
denken - of het aljemaal naar ge
noegen is. Zo'n feest moet schatten
kosten. Is oak zo, de hele familie
ligt er tijdenlang krom voor (de
adat) wordt me verteld.
Dan naar een grote houten zaal,
waar je je schoenen uit moet
doen. Allen zitten met gekruiste
benen op de grond, het bruidspaar
op een soort matras in het mid
den, gesecondeerd door beste
vrienden en vriendinnen. Een an
dere dominee heeft daar de lei
ding, kondigt gasten aan, die ca
deaus overhandigen, ingepakt, met
kleurige linten. Buiten, waar het
droog is, staat nog een onafzienba
re rij. De pakketten blijven dicht,
worden thuis pas opengemaakt.
Ter afwisseling worden weer psa-
lemen gezongen, wordt een stichte
lijk woord gesproken, gebeden en
samen het Onze Vader gezegd. Dit
zal tot laat in de avond duren.
Zingen gaat zo: regel voorzeggen,
die dan aanheffen en vervolgens.
Ontroerend allemaal.
Mijn vraag 's avonds aan mijn
gastheer, thuis: ik vond het erg
vroom, maar hoe functioneert dat
nu bij de mensen persoonlijk?
Antwoord: zoiets vroeg mij ook
eens iemand op een zendingsbij
eenkomst. Ik reageerde toen met
de tegenvraag: 'Hoe is het met üw
geloofsleven gesteld?' Er kwam
geen antwoord en dat w&s het
antwoord: de Bataks zijn mensen,
zoals u en ik.
DE VOYEUR
Ons dorp verheugt zich de laat
zondagen in een merkwaardig so
belangstelling. Een van ons heeft
al enkele jaren misgaan met opli
ting en het drama van zijn leven
deze maand tot een voorlopig
gekomen doordat hij gearresteerd
gevangengezet is. De spanning
ongeveer een week van voortvluch i
heid is gebroken, maar dat verl g
dert allerlei mensen uit de omgev r
en de nabije stad niet om hier
zondags rond te rijden om zijn
aan te gapen en vervolgens onze
ders zo rustige wegen onveilig
maken. Men zou hier kunnen spre c
van voyeurisme, de nieuwsgierige
hoefte van mensen om eikaars oi i
luk zo mogelijk met eigen ogen
aanschouwen. Waarom eigenli s
Weer eens wat anders dan een or r.
tatierit? Een diep soort verveling
de zondagmiddag, waarover T
Thijssen al schreef? In ieder gi j(
een genre toerisme van een niet a j
gezonde aard. Hoewel het natuui r
veel erger kan. De Voyeur is over d
algemeen geen dapper mens. Hij kje:
zelf niet tot datgene wat zo hevig h
belangstelling wekt. Hij volstaat d
het te zien. Hij kan zich zelfs opje
den over datgene wat hij ziet.
verontwaardiging is niet zelden
motief voor zijn op weg gaan om
met eigen ogen te zien'. Hij
verontwaardigd worden om op
manier een niet gering zelfbehageiJ
voeden. Maar zijn wij in dat opztp
niet allemaal op onze beurt voyei
Daar zitten we terwijl de rook
kruitdamp van ons televisieschern s;
slaat. We reiken naar de koffie of e
glaasje, terwijl wij het uitmoorf"
van een dorp aanschouwen. Zelfs
diep ingewortelde behoefte om
met wie dan ook te indentificeren
breekt ons. We zijn de raseij1
voyeur, die alleen behagen schep*1
het aanzien van de ellende. Tenzij
opstaan en het daar niet bij laten,
onze stem (morgen) uitbrengen
een getuigenis, als een daad. Te 6
we ons aanmelden om iets te d
Dan pas, bij zulk een 'bekering'
men wij van de voyeur in ons af.
NED. HERVORMDE KERK
hoten: Hu
n; te Kje
LAGE VUURSCHE De Nederland
se protestantenbond gaat hulp verle
nen aan Surinaamse jongeren (18-22
jaar) in Nederland. Dit past in het
streven van de NPB om zoveel moge
lijk sociaal werk te verrichten. Zo
begon de bond afgelopen zomer met
een actie ten bate van Ierse kinderen
die naar Nederland komen voor een
korte vakantie
ATHENE (AFP) De vergadering
-van bisschoppen van de Grieks-ortho
doxe kerk heeft eenstemmig de vrij
metselarij veroordeeld als vijandig
aan het christelijk geloof. Elke bis
schop zal een persoonlijke verklaring
moeten ondertekenen, dat hij niet tot
dezé beweging behoort.
Tijdens de plenaire bijeenkomst had
den verscheidene bisschoppen het
vraagstuk ter sprake gebracht.
Beroepen: te Haarlem-Schoten:
Monshouwer te Brunssum;
pen aan den IJssel; J. Jongerdejw
Wijk bij Heusden; te St. Philips!)
J. Vink te Valburg en Homoer"
Barneveld; J. C. Schuurman te L
ten. pJ
Aangenomen naar 's-Gravenhage-Ir
duinen: J. W. Th. Cohen Stuartr
Nieuwenhoorn. p
Bedankt: voor Nijkerkerveen: Jjjr
Schuurman te Putten; voor Sprang
Wieman te Alblasserdam.
GEREF. KERKEN (VRIJG)
Aangenomen: naar Ulrum: J.
Groeneveld, kand. te Utrecht dieL'
dankte voor vijftien andere beroerj
(ADVERTENTIE)
Zelf wonende in Geskesklooster
heb ik grote bezwaren tegen d* ma
nier waarop de heer Zondergeld (20-
11-72) grenscorrecties zou willen uit
voeren. Wij ijn hier in Gerkesklocs-
tor rasechte Friezen. Al spreekt een
deel van de bevolking geen Fries, een
groot deel doet dat wel. Bovendien
hebben we hier bloeiende industrieën
en een toenemend aantal nieuwbouw
woningen, welke belangen door de
gemeente Achtkarspelen goed wor
den behartigd. Maar in de aangren
zende Groningse gemeenten komen de
kleine dorpen wat dit betreft maar
slecht aan hun trekken. Al zouden
onze kinderen geen Fries leren, lezen
doen ze het met een beetje goede wil
snel genoeg. Wij zijn Friezen en wil
len bij Friesland blijven. En wat
denkt de l.eer Zondergeld van de
Stadtjers, moeten die mensen dan
maar bij Noord-Holland of iets derge
lijks worden ingelijfd?
Gerkesklooster
G. Koning-Rooks.
DEN HAAG Bij Boekencentrum in
Den Haag is nu verschenen: 'Liefde
en sexualiteit', de pastorale handrei
king. die de hervormde synode in
haar juni-vergadering heeft aanvaard.
Onlangs citeerden wij in deze rubriek uit een
artikel van W. Sangers in Ruimte, het maandblad
van de Nederlandse protestantenbond, waarin hij
bezwaren uitte tegen de gezangenregel: 'Ga ik met
gesloten ogen/naar het onbekende land.' Wij her
innerden er toen aan dat ook iemand als de
gereformeerde prof. dr. K. Dijk kritiek had op die
'gesloten ogen'. Intussen is er nogal wat kritiek
binnengekomen op het artikel van W. Sangers.
Deze reageert daar nu op, uiteraard weer in
Ruimte:
'De kritiek op mijn artikel en wat men teveel
mist in hetgeen ik schreef komt vooral hier op
neer: Dit lied en het geloof in Gods leiding heeft
voor veel mensen in moeilijke omstandigheden
toch erg veel betekend. Het getuigt van een groot
vertrouwen in God, zo schreef men mij, als men
met gesloten ogen de toekomst tegemoet durft
gaan. Natuurlijk ben ik het daar volledig mee
eens. Ik weet, dat de dichteres, die dit lied heeft
gemaakt, Jacqueline van der Waals, het schreef
toen zij wist dat zij blind zou moeten worden.
Voor haar is dit gedicht een uiting van geweldige
geloofskracht geweest. Een sterk Godsvertrouwen
spreekt er uit. Maar mijn bezwaar blijft dat zo'n
zwaargeladen lied zo klakkeloos door veel mensen
gezongen wordt. Voor iemand die het voorrecht
heeft om met twee ogen te kijken (en dat is een
groot geschenk!) vind ik hef oneerbiedig en vaak
een beetje sentimenteel om te zingen: 'Loop ik
met gesloten ogen naar het onbekende land'
(sentimenteel is: met on-echt gevoel). Het is een
soort geloven uit de tweede hand. Nézeggen van
iets wat een ander echt beleefd heeft. Toen Job
u weer wel, uit het oude testament onein
dig veel nare dingen had moeten doormaken zei
hij op een bepaald ogenblik: 'Slechts van horen
zeggen had ik van u gehoord, o God. Maar nu
IJlt de kerkbladen
heeft mijn oog u zelf aanschouwd.' DSt is geloven
uit de eerste hand. En dat is wèl echt en niet
sentimenteel. Zoals het ook voor Jacqueline van
der Waals heel echt en authentiek was toen zij
schreef: 'Mij geleidt des Heren hand.' Met tweede
hands geloven moet je erg oppassen, net als met
alle dingen die tweedehands zijn. Je kunt er raar
mee op de koffie komen
In Hen ormd Utrecht schrijft ds. M. Groenenberg-
'Misschien is dat voor u geen vraag, maar voor
mij is dat steeds opnieuw een probleem: hoe moet
je bidden? Ben ik als ik voor iets bid niet bezig
de Here God voor mijn karretje te spannen? Het
karretje van mijn inzichten? Ik denk aan de
'verontrusten' in de Gereformeerde Kerken, die
op een der dagen vóór de synode bijeen kwam.
een bidstond hebben belegd. Ze hebben stellig
niet gebeden, dat Kuitert en Wiersinga uit de
kerk zullen worden gezet of dat aan hen het
zwijgen zal worden opgelegd. Ze zullen hebben
gebeden, dat de Gereformeerde Kerken blijven
zullen bij haar belijden en in gehoorzaamheid aan
de Heilige Schrift zullen leven. Maar ja, zulk
bidden heeft konsekwenties. Als het verhoord
wordt, gaan bepaalde dingen immers gebeüren. De
vraag is of de Here God verontrust is als wij
verontrust zijn. Is God één der verontrusten en
dus de allerbelangrijkste verontruste? Dat kan
natuurlijk. De verontrusten zien het zo. Ze zijn
gehoorzaam aan de grote Verontruste! Maar daar
leeft bij mij nu een stukje twijfel. Er blijft bij
mij nl. een stukje ruimte tussen wat de Here God
verontrust en wat ons verontrust. Soms een grote
ruimte. Zou het de Here God niet meer verontrus
ten wat christenen doen in Vietnam en in Afrika,
dan wat er in de boeken van Kuitert staat? Soms
is de ruimte van deze twijfel ook bij mij geringer,
maar ze blijft wel steeds bestaan. Toch ben ik.
naar ik meen. niet zo'n onzeker figuur.'
ATHENE (DPA) In een sarco
onder het altaar in de Lazarusken
Larnaka op Cyprus, zijn been®
gevonden, die de resten van Lai,
zouden zijn. Zij waren in dor
gewikkeld op een wijze, die in
oude Israël en Egypte gebruil
was.
Lazarus, die volgens het evangel
haal door Christus uit de dood
opgewekt, trok volgens de ove
ring met de apostel Barnabas
Cyprus en stierf daar. In de t
eeuw gelastte keizer Leo van By
um de overbrenging van de reliki
naar Konstantinopel, maar men
de maar een paar beenderen. De
ren zouden onder het altaar
kerk zijn bijgezet.
Jeroen van der Linden. Er z>
roman in mijn gedachten. De B
Bij, 1972. LRP 414. 7,50 (100 b
Een roman in iemands gedacht
nog geen roman op papier. Geda
zijn meestal vaag en ongevorm
zit weinig structuur in; een
moet helderheid, gevormdhek
compositie bezitten. Jeroen val
Lindens debuut vertoont de s
van het begin (hij is pas 20). 1
rommelig van bouw, duister va
houd, en daarom moeilijk te inti
teren. De fragmentarische opzet
de mogelijkheid veel dingen val
schillende aard aan de orde te
komen, zoals m een muziekstul
tonen (Van der Linden heeftfï
dikwijls over muziek). Maar die
zullen toch bij elkaar een comp
vormen, en zo'n samenhang ontd
bij Van der Linden niet. Hoew
roman lijkt te spelen in de Pyi
en, staat die buitenwereld alleen
in dienst van een verkenning vip.
binnenwereld. Veel verder dan
vaststelling kom ik niet. Daa
hangt alles in het hoofd va
verteller teveel als los zand aa
kaar. Jeroen van der Linden kar 'a
blijkt uit een enkel fragment,
enkele zin. wel schrijven, mal
grote greep op het geheel mist h
T.
al
cl-
