Grotere tegenstelling
in hervormde synode
Is verklaring
een rookgordijn?
was vooruit
mijnenveld
Berkhof: ik
gestuurd in
Intensieve discussie
over kindercommunie
Gedeeltelijke
opheffing van
vacaturestop
Mgr. Zwartkruis
waarschuwt
gehuwde priesters
Besluit Synode
in zaak-Kuitert
vandaag
Beroepings-
werk
Boekenetalage
TROUW/KWARTET WOENSDAG 22 NOVEMBER 1972
Tiveede debat n.a.v. Ge tuigenis
Van een onzer verslaggevers
DRIEBERGEN Wis de boot naar links overhelt, dan moeten wij naar rechts springen en niet
in het midden gaan staan1. Deze boze woorden werden door ds. B. de Reuver uit Tliolen gericht
op een nieuw ontwerp voor een "'boodschap ter bemoediging1 naar aanleiding van het Getuigenis dat
dinsdagmiddag tot scherpe tegenstellingen leidde in de hervormde synode.
KERK
T2/1
Ds. De Reuver achtte het 'een gevolg
van het verdraagzaamheidsdenken in
onze kerk na de oorlog, dat men de
demon van een messiaans-politieke
geestesstroming' niet duidelijker
aanpakt. Veel synodeleden constateer
den in de loop van de discussie
bedroefd, dat de tegenstellingen in de
synode naar aanleiding van het Getui
genis weer veel scherper waren dan
in het eerste debat erover.
Die concept-boodschap ter bemoedi
ging, die de storm weer deed opste
ken. sprak zijn bezorgdheid uit over
de polarisatie, riep de aanhangers van
tegengestelde visies op om elkaar als
mede-geroepenen te blijven zien en
beleed ook schuld, dat 'de gemeente
vergeefs gewacht heeft op een leiding
gevend, priesterlijk of profetisch
woord', toen de God-is-dood-theologie
tot het hele volk doordrong.
De boodschap noemde tendenzen in
de kerk die 'het menselijk handelen
stellen op de plaats van het woord en
de daad van God'. Anderzijds leverde
het concept fundamentele kritiek op
'onze maatschappij, bouwwerk onzer
handen', die 'de toets van het evange
lie niet doorstaan' kan.
Van een verslaggever
DEN HAAG De vacaturestop in de
maatschappelijke dienstverlening aan
niet-gehuwde moeders zal met ingang
van 1 januari gedeeltelijk worden op
geheven. Staatssecretaris Vonhoff
heeft dit in het vooruitzicht gesteld.
'Het inzicht groeit, dat wij met elkaar
op de verkeerde weg zijn. In onze
wereld van macht en materie is steeds
minder ruimte voor het offer, dat in
het evangelie een centrale plaats in
neemt. Wij leven in een godloze cul
tuur. Velen kunnen de afstand tussen
de bijbelse boodschap en de praktijk
van het handelen (of niet-handelen)
van christenen zo slecht verwerken,
dat zij in grote geestelijke nood ver
keren en met hun geloof ernstig in
de knel komen. Ook dat is een aspect
van de eerder besproken geloofscrisis'
'Nu mag het beslist niet zo zijn, dat
degenen die in hun leven bekommerd
zijn om persoonlijke zonde (daadzon-
de) en anderen die zich in hun gewe
ten bezwaard voelen terwille van hun
aandeel in de gemeenschappelijke
schuld (erfzonde), polariserend tegen
over elkaar staan cn elkaar liefde-
HAARLEM (KNP) Naar aanlei
ding van het voorgaan van de gehuw
de priester Th. Buysman in de eucha
ristieviering van afgelopen zondag in
de Dominicus-parochie te Amsterdam,
heeft bisschop Zwartkruis van Haar
lem gezegd dat deze stap, waardoor de
betrokken priesters hun eigen weg
gaan, tegen zijn beleid en dat van het
Nederlands episcopaat ingaat. Hij kan
dit niet voor zijn verantwoording ne
men, en heeft daarom de betrokken
pastores aangezegd, dat hij bij een
herhaling hiervan zich genoodzaakt
zal zien hun aanstelling in te trekken.
loos bestrijden. Echt bijbels geloof
verbindt het berouw over de hardheid
van het God afgewende hart. En de
onrust over de zondige macht, die ons
economisch- en politiek leven be
heerst. Echt bijbels geloof gaat niet
aan persoonlijke zonde èn aan de eis
tot bekering voorbij', aldus de con
cept-boodschap.
Niet nodig
Volgens ds H. Smits uit Ingen is de
theologische herontdekking van de ar
men door Christus als helper der
armen samengegaan met 'zekere senti
mentele gevoelens', waardoor men de
armen is gaan beschouwen 'als dra
gers van bepaalde waarden buiten
Jezus Christus om, maar ook de ar
men zijn zondaren', aldus ds. Smits.
Ds. K. A. Abelsma uit Wateringen
verwonderde zich er niet over, dat dit
stuk geen olie op de golven heeft
kunnen werpen. De twee mentalitei
ten in de kerk zijn volgens hem niet
meer te overbruggen. De ene mentali
teit heeft veel woordvoerders maar
een slinkende achterban, de andere
heeft weinig woordvoerders maar een
groeiende achterban. Hij vond d eze
boodschap niet nodig.
Verscheidene synodeleden die het met
de inhoud van het concept geheel
eens waren, bleken deze toch ook
ongeschikt te vinden voor het kerk
volk. Ds. Th. Alkema, industriepredi
kant te Emmen, zei meer bemoedi
ging te hebben gevonden in de ver
klaring van de hoogleraren van de
Vrije Universiteit die gistermorgen in
deze krant stond afgedrukt dan in het
concept. Maar het concept heeft vol
gens hem meer dan het Getuigenis
oog voor de geweldige spanningen,
die men gewaar wordt, als men
Vraag op gereformeerde synode:
Van een onzer redacteuren
LUNTEREN Verscheidene leden van de gereformeerde synode
waren gisteren niet compleet gelukkig met het rapport dat de depu-
taten, die het contact met de theologische faculteit van de Vrije Uni
versiteit onderhouden, op tafel hadden gelegd. Die gemeenschappe
lijke verklaring (gisteren in ons blad gepubliceerd en in de synodale
discussie als 'consensus' aangeduid) was natuurlijk wel mooi en men
wilde er ook best dankbaar voor wezen, maar werden daarachter niet
de vragen verstopt, die waren opgeroepen door allerlei publikaties
van prof. dr. H. M. Kuitert? In dit verband viel het woord 'rookgor
dijn'.
Ds. P. van Til, deel uitmakend van de
commissie ad hoe welke de synode in
deze zaak adviseren moest (en advi
seerde uit te spreken dat uit de
consensus blijkt dat prof. Kuitert
'zich ten aanzien van de vragen die in
verband met zijn publikaties zijn ge
rezen, geheel kan vinden in antwoor
den die overeenstemmen met het be
lijden der kerk'), ds. Van Til vond
aanleiding met een aparte nota te
komen, waarin hij zei: alles goed en
wel, maar wat antwoorden we nu de
bezwaarden, die met concrete vragen
zijn gekomen over concrete passages
in boeken of artikelen van prof. Kui
tert?
Op verzoek van praeses dr. A. Kruys-
wijk ging prof. Kuitert eerst in op de
nota van ds. Van Til. De hoogleraar
had met genoegen gelezen dat ds. Van
Til er niet aan twijfelde dat prof.
Kuitert zich kan vinden in de belijde
nis van de gereformeerde kerken.
Maar waarom maken we 't elkaar dan
zo moeilijk?', vroeg prof. Kuitert. Het
LUNTEREN De gereformeerde
synode heeft met zeven stemmen te
gen de zaak-Kuitert als haar oordeel
gegeven:
'Uit de genoemde verklaring blijkt
genoegzaam dat dr. H. M. Kuitert zich
ten aanzien van de vragen die in
verband met zijn publikaties ten aan
zien van de 'realisering van het Ko
ninkrijk Gods' en de 'humaniteit' ge
heel kan vinden in antwoorden die
overeenstemmen met het belijden van
de kerk.
De synode besloot: sprak vervolgen
haar blijdschap uit over de alsnog
gebleken eenstemmigheid met name
ten aanzien van de volgende punten:
a. De voltooiing van de heilsgeschie
denis ligt voorbij ons tegenwoordig
aards bestaan en vindt plaats in de
dag van Christus;
b. de kerk heeft de opdracht met het
haar toevertrouwde evangelie van
Gods genade in Jezus Christus allen
op te roepen tot geloof en bekering,
waarin de bewuste persoonlijke ge-
loofsverbondenheid met Christus ge
vonden wordt.
De synode verzocht de docenten aan
de theologische faculteit van de VU.
teneinde nodeloze misverstanden te
voorkomen, bij het uitdragen van de
resultaten van hun theologisc honder-
zoek de nodige zorgvuldigheid ten
opzichte van de kerken in acht te
nemen.
Zij droeg de deputaten op. het over
leg met de docenten aan de theologi
sche faculteit van de VU voort te
zetten teneinde te bevorderen dat hun
onderwijs en optreden in woord en
geschrift vruchtbaar is voor het belij
den in deze tijd. Dit overleg vindt
plaats in het kader van de normale
gesprekken tussen deputaten en de
faculteit.
gesprek kan dan toch over andere
dingen gaan dan over de vraag of ik
nog wel een plaats kan hebben in de
gereformeerde kerken
Prof. Kuitert ging verder: theologie
bedrijven betekent niet dat we alles
weten, het wil zeggen dat we zoeken
('en onderzoeken', vulde later prof.
dr. D. Nauta aan), bij cut zoeken kun
je de zaak op verschillende punten
'ophangen' en we zijn uit op een
'ophangpunt', waarmee we de zaak
vandaag zo goed mogelijk dienen.
Sommige mensen worden van dit zoe
ken benaUwd, anderen worden er
juist door opgevangen, maar iedereen
moet weten dat de theologie niet wil
heersen, maar dienen. Wij zeggen
niet: zus of zo moet het; het hoeft
echt niet zoals ik het op een bepaald
moment zeg of zie. maar je pro
beert daarmee te helpen. Het komt
inderdaad niet altijd over, er is te
weinig vertrouwen en dat is jammer.
Overigens, zoeken en tegelijk je mond
(moeten) houden gaat niet. Aldus
prof. Kuitert.
Ja, zei ds. Van Til, maar nu wil ik
eens het beeld van een schilderij
gebruiken. Op dat schilderij staat al
les. wat conform Schrift en belijdenis
is, maar als je dat schilderij omge
keerd ophangt, staat alles op z'n kop.
Hij wilde maar zeggen dat in een
bepaalde theologische conceptie je het
éne kunt overaccentueren en het an
dere achteruit schuiven, waardoor het
geheel voor een ander niet meer her
kenbaar is. Het hele probleem is dat
van de communicatiestoornis, zei ds
Van Til. die intussen beslist niet
gezegd wilde hebben dat prof. Kuitert
de zusters en broeders tegen de sche
nen schopt, zoals eerder in het debat
door ouderling B. v. d. Zwaag was
opgemerkt (althans: deze had iemand
gesproken, die het zo ervoer).
Prof. dr. J. van den Berg vond het
verkeerd om altijd van de kwestie-
Kuitert te spreken: het is de kwestie
van ons allen, zei nij, het gaat om
problemen waarmee wij ons allemaal
bezig (moeten) houden. Later beaam
de prof. Nauta dit.
Prof. Nauta was niet gelukkig met de
consensus ('ik spreek Nederlands en
zeg: overeenstemming'). Om te begin
nen wordt niet duidelijk of er bij die
overeenstemming ook afwijking is, zei
hij. en verder: dit is geen kerkmen
sen-taal, die is theologen-jargon, wat
wil men hiermee?
Ds. P. Riemersma gaf als zijn mening
dat je met deze consensus alle kanten
uit kon en ouderling N. J. de Koning
merkte teleurgesteld op: we hadden
niet om een consensus, hoe fraai ook.
gevraagd, maar om antwoorden op
een paar duidelijk geformuleerde vra
gen. Ds. A. C. van Nood meende dat
de consensus de zaken versluiert: gaf
prof. Kuitert soms geen aanleiding tot
verontrusting?
Prof. dr. Nic. II. Ridderbos: de/.e
consensus is geen rookgordijn, hij
stelt bijzonder veel voor, kijk bijvoor
beeld naar wat onder ten vierde
wordt «"zegd over het tri mf"ren van
G i.l uvti alle ge, ld van de d ..er-
Prof. Berkhof
eenmaal uit het vaarwater van de
kerk eens het bedrijfsleven is inge
stapt.
Ds. M. van den Bosch uit Goes was erg
ontmoedigd door de discussie naar
aanleiding van de concept-boodschap:
deze bewijst dat er zelfs nog geen
begin gemaakt is met luisteren naar
elkaar.
De voorzitter van de commissie van
rapporteurs over de concept-bood
schap, ds. F. J. Dun, vroeg zich af of
de synode niet een dag van boete en
vasten moet uitschrijven, maar ds. M.
Groenenberg hoopte tegen die tijd
toevallig in het buitenland te zijn,
want dan zou je boete moeten doen
voor verwijten die je zelfs in alle
eerlijkheid niet kunt accepteren. Hij
vond dat ook deze concept-boodschap
misplaatst boete deed voor het ontbre
ken van een duidelijk antwoord op de
God-is-dood-theologie. Dat antwoord is
volgens hem in alle toonaarden gege
ven.
Toegenomen
Ds. P. van Til
aparte nota
nis. Natuurlijk blijven er vragen, dat
zal waar zijn. Prof. dr. G. C. Berkhou
wer: de consensus bedoelt aan te
duiden de weg, waarop wij elkaar
vonden. Deputaat dr. B. Wentsel: er
zijn genoeg punten waarover ik met
prof. Kuitert verder wil praten, o.a.
over het geloofsbegrip, maar ik ben
blij met de essentiële punten in deze
consensus.
Over de beantwoording van gedetail
leerde vragen en bezwaren gesproken,
dr. B. Rietveld zette uiteen dat elk
detail je indirect toch in aanraking
brengt met de totaalvisie, die in de
consensus aan de orde is. Dr. Rietveld
zei ook: wat gaande is is niet maar
een theologische kwestie, maar de
botsing van geestelijke stromingen in
deze tijd en er is ruimte nodig om
die strijd te voeren, en tijd ook.
Tot zover uit het debat.
In de avondzitting kwam prof. Kuitert
terug op het beeld van de 'ophang-
punten'. Ds. Van Tils vergelijking
men een schilderij gaat niet op, zei
hij, want dan heb je maar één op-
hangpunt en ik heb het over een
meervoud, over ophangpunten, als
van een brug. Overigens is er één
eigenlijk ophangpunt, nl de ontkor-
sting van de Heilige Schrift uit de
uitleg van gisteren, want (ook) die
uitleg is menselijk en vergankelijk en
de Schrift is er niet aan gebonden.
Prof. Kuitert zei met nadruk dat hij
hiermee vèr uit de buurt was van het
loslaten van het gezag van de Schrift,
hij vond dit een onbegrijpelijk ver
wijt en verklaarde wéér, te buigen
voor de Schrift.
Aansluitend op dr Rietvelds opmer
kingen over de botsing der geesten
zei prof. Kuitert: het opstellen van
een kleine formule helpt wel even,
maar wezenlijk helpt de bereidheid
om samen verder te komen als een
stukje van het volk Gods. En als het
de gereformeerde kerken lukt over de
brug te komen, mèt verschillende
vleugels en groepen, zal zij de eerste
kerkgemeenschap zijn waarbinnen dit
in vrede gebeurer kan.
Nadat ds. Landsman nog gezegd had,
dat zijn liefde voor de concept-bood
schap gedurende de discussie alleen
maar was toegenomen, werd de mid
dagzitting afgesloten met de verras
sende uitspraak van prof. dr. H. Berk
hof: 'Als we dit gaan doorzetten,
wordt het straks 35 tegen 13, het
stemmen wordt overstemmen. Dat
vind fk niet erg, als het over beleids
vragen gaat. Maar wèl als het over
belijdenisvragen gaat. Als ik zie, dat
we allemaal, van Abelsma tot Wur-
sten, weer onder het juk door moeten
van de repressieve tolerantie van de
midden-orthodoxie, dan hoeft dat voor
mij niet. Ik heb hen nu eenmaal
nodig, ook al zeggen zij, dat zij mij
niet nodig hebben. Laten we het con
cept maar laten publiceren als een
stuk, dat de synode niet durfde
aannemen, dan komen er misschien
ook meer lezers voor. En laten we de
Getuigenis-strijd voorlopig maar privé
verder voeren'.
Onder de indruk van deze verzuchting
besloot de hervormde synode het con
cept-rapport niet in stemming te
brengen, overwegende dat de'polarisa
tie daardoor eerder zou toenemen dan
\erminderen. Het stuk zal nu onder
de titel 'Overwegingen over belijden,
leven en werken van de Nederlandse
Hervormde Kerk' ter beschikking
worden gesteld als discussiestuk voor
de gespreksgroepen die in het leven
zullen worden geroepen naar aanlei
ding van de nota 'De weg van het
belijden der kerk'.
Van een onzer verslaggevers
DRIEBERGEN Zou het niet de leiding van de Heilige Geest kun
nen zijn, dat we als kerk in deze tijd de kinderen weer moeten toe
laten aan het avondmaal? Zo stelde scriba ds. F. H. Landsman het
gisteren in de hervormde synode, waar intensief gediscussieerd werd
over de kindercommunie, die officieel niet is toegestaan in de her
vormde kerk, maar in steeds meer gemeenten reeds in praktijk
wordt gebracht.
Ds. Landsman sprak over 'Metabletica
van de Heilige Geest'. Er kan een tijd
komen, dat we de kinderen niet meer
moeten dopen wegens de afgoderij,
die met de kinderdoop gepleegd is. Zo
was het volgens ds. Landsman ook de
leiding van de Heilige Geest, dat
Calvijn na de afgodische praktijken
rond de mis in de middeleeuwen, de
leeftijd van toelating tot het avond
maal stelde op tien jaar. En nu kan
het weer zijn. dat we de kinderen
weer moeten laten opgaan.
De Lutherse afgevaardigde ds. C. Pel
zei: er zijn vragen, die op ons afko
men, of wij dat willen of niet. Ook
hij zag daarin het werk van de Heili
ge Geest. Hij noemde het opmerke
lijk, dat terwijl de onkerkelijkheid
aan alle kanten toeneemt, tegelijk de
deelname aan het avondmaal stijgt.
Ds. T.H.L. Beernink (Hengelo) trok
een parallel met de gevolgen van 'En
Rosas rond niet op'. Wat is het geen
bevrijding geweest in vele gemeenten,
toen Roosje ineens wél opstond en
meeging met vader en moeder. Leer
de gemeenten weer avondmaal vieren
met jan-en-alleman. groten en kleinen
Ik begrijp niet, dat men het kind
daar niet in betrekken kan, aldus ds.
Beernink. Volgens ds. Landsman is er
zelden een zaak geweest, waarmee
men in de hervormde kerk in zo
grote kring met zoveel toewijding be
zig is geweest. De nota, die de synode
vorig jaar de kerk inzond, bereikte
een oplaag van twintigduizend exem
plaren. Ds. Van Loo vond het bijzon
der hypokriet dat het woord van Je
zus 'laat de kinderkens tot Mij ko
men' wel graag gehanteerd wordt ter
verdediging van de kinderdoop, maar
niet bij het avondmaal. Zoals het
kind wordt gedoopt op de belijdenis
van de gemeente en dan de ouders de
verantwoording op zich nemen hun
kind in dit geloof op te voeden,
waarom kan dat ook niet bij het
avondmaal? Wie aan het avondmaal
deelneemt, doet dat niet als individu
eel belijder, maar als lid van de
belijdende gemeente.
Bezwaren tegen de kindercommunie
kwamen voornamelijk van hen, die
beducht waren voor devaluatie van de
openbare belijdenis. Voor mij zijn de
praktische consequenties van de in
voering van kindercommunie veel
moeilijker dan de theologische, zei ds.
Ph. A. Warners (Utrecht). Hij vrees
de, dat er geen kandidaten voor de
belijdeniscathechisatie zouden over
blijven, Anderen, zoals ds. Van Loo
en ds. Pel wezen erop, dat het aantal
jongeren, dat belijdenis doet, ook zon
der kindercommunie reeds schrikba
rend terugloopt.
Ds. M. van den Bosch (Goes) vreesde,
dat het avondmaal bij dc praktijk van
kindercommunie helemaal losgekop
peld zou worden van het belijden.
'Voor we het weten, is het een cate
chetisch en pastoraal hulpmiddel ge
worden'.
'Onderscheiden'
Ds. H. Binnekamp (Bovenhardinx-
veld) vroeg wat er bij de kindercom
munie overbleef van het onderschei
den van de Tafel des Heren. Is hier
geen sprake van overwaardering van
het sacrement en onderwaardering
van de schrift? Ds. G. Wursten
(Veenendaal) was beniewd naar de
Het gaat daarbij niet om een heel
nieuw theologisch onderzoek want dat
is voorzover de synode dat soms
vergeten was nooit de bedoeling
geweest. De presbyteriaal-gereformeer-
de ambtsopvatting en ook de huidige
kerkorde bieden genoeg ruimte voor
allerlei varianten, maar de studie
over het ambt is in 1953 op gang
gekomen omdat zich een geheel nieu
we vraag uit de praktijk aandiende
die van de vrouw in het ambt. En zo
zijn er ook vandaag dringende vragen
uit de praktijk d e een voortgaan met
het onderzoek noodzakelijk maken
neem alleen maar wat de AKV over
het leven der gemeente ter tafel heeft
gebracht. Zo bracht ds. F. H. Lands
man maandagavond een beginnend
theologisch geliefhebber over het ambt
met een forse zwaai terug naar het
uitgangspunt. Zijn motie, waar de
synode mee instemde, was afgestemd
op de overwegingen die de classes
hebben ingestuurd naar aanleiding
van het rapport over het ambt van
prof. Berkhof dat twee jaar geleden
door de synode naar de classicale
(ADVERTENTIE)
chr°°*S
vergaderingen was verwezen en waar
op de reacties uit het land nu bin
nen zijn.
De vraag van ds. C. B. Posthumus
Meijjes uit Amsterdam luidde of de
samenvatting van al die reacties docr
oud-praeses dr. G. de Ru zich niet
vooral geconcentreerd had op de ver
schillen in ambtsopvattingen en of er
niet meer globale overeenstemming
bestaat over de grondlijnen voor het
ambt dan zijn samenvatting sugge
reerde. De nieuwe commissie krijgt
nu tot taak te onderzoeken in welke
mate die overeenstemming er is, maar
ook welke verschillen er allemaal aan
vaardbaar zijn binnen de presbyten-
aal-gereformeerde ambtsopvatting.
Verder wordt van de commissie ver
wacht: een uitspraak over de verhou
ding van het ambt aller gelovigen en
het bijzondere ambt en een advies
over het functioneren van de ambten
in de verschillende situaties der her
vormde gemeenten
Prof. Berkhof vond dat voortgaand
gesprek wel nodig omdat hij gemerkt
zeite hebben, dat inmiddels gemeen
ten begonnen waren punten uit zijn
rapport in toepassing te brengen
wellicht zonder niet de kerkorde in
strijd te komen, maar toch wel met
het risico dat de gemeenten zonder
het van elkaar te weten nogal uit
elkaar groeien. Prof. Berkhof was he
lemaal niet beduusd van het weinig
vriendelijk onthaal van zijn (in r.k.
kring zo geprezen) ambtsrapport: hij
had zich gevoeld als een verkenner
'die met een detector vooruit wordt
gestuurd in een mijnenveld'.
Ds. H. Binnenkamp uit Boven Har-
dinxveld had de bijbelse fundering in
Berkhofs rapport onvoldoende ge
noemd en aangedrongen op een genu
anceerder weergave van de nieuwtes
tamentische gegevens. Maar ds. M.
van den Bosch uit Goes en ds. Pos
thumus Meijjes vonden de critiek uit
Ds. F. H. Landsman
mening van kinderpsychologen, wat
ds. Beernink de reactie ontlokte, dat
hij niet kon begrijpen, dat mensen
die anders zulke bezwaren hebben
tegen de inschakeling van gedragswe
tenschappen in kerk en theologie, nu
de kinderpsychologie te hulp roepen.
(Ds. Wursten behoort tot de rechter
vleugel van de kerk).
Dr. C.P. van Andel van dd Raad voor
kerk en theologie zej namens de com
missie van rapport, dat ,rolgens hem
de kernvragen waren: hoe vieren wij
het avondmaal en wat is de functie
van het kind in de kerk. In de
hervormde kerk heerst eigenlijk niet
de calvinistische, maar de Zwingliaan-
se avondmaalsopvatting. De vraag
naar gezinscommunie gaat doorgaans
samen met een veelvuldiger viering.
Beide zijn een gevolg van een nieuwe
beleving van het avondmaal, waarin
men afstand van de zwingliaanse op
vatting en terugkeer tot de calvinisti
sche, die dr. Van Andel tegelijk de
meest katholieke noemde. Verder heb
ben wij het kind uitgerangeerd uit de
eredienst, opgeborgen in crèches en
kinderdiensten, zei hij. Wij moeten
zoeken naar nieuwe vormen van ere
dienst, waarin het kind weer volledig
kan meedoen.
Dit werd onderstreept door ds. W.G.
Overbosch van de Raad voor de Ere-
dienst'Ik vier nu al zeventien jaar
elke zondag het avondmaal. Ik kan u
garanderen, dat de kinderen, die in
de kerk zijn, wel degelijk het lichaam
des Heren onderscheiden'.
De discussie mondde uit in twee voor
stellen. Ds. Scholten wilde, dat de
synode zich nog niet zou uitspreken
maar wel de gemeenten, waar de
kindercommunie reeds in praktijk
wordt gebracht, zou vragen, daarvan
verslag uit te brengen. Ds. Van den
Bosch wilde het sein voor de kinder
communie wat nadrukkelijker op
groen zetten, maar deze tegelijk om
geven door een aantal voorwaarden.
Na reacties op ambtsra pport
an een onzer verslaggevers
DRIEBERGEN In de algehele verlegenheid over het ambt in de hervormde kerk heeft de synode
maandagavond besloten nog maar eens een commissie in het leven te roepen, die moet nagaan hoe
veel overeenstemming er nog is te vinden naast alle verschillen, die naar aanleiding van het rapport-
Berkhof zijn bovengekomen in de classicale vergaderingen.
de classes op het rapport Berkhof
veel te gemakkelijk van een werkelij
ke weerlegging is geen sprake. De
laatstgenoemde irriteerde zich aan het
feit dat in de reacties van 'de drie in
de Schrift gefundeerde ambten' wordt
gesproken terwijl juist een nadere
studie de fundering helemaal niet zo
vanzelfsprekend meer maakt. Op die
manier moet de bijbel alleen maar
dienen om onze tradities te bevestigen
en wie er ook andere dingen in
ontdekt krijgt dan het verwijt dat
zijn bijbelse fundering niet goed is,
verzuchtte hij. 'Dit begint te lijken op
het-spelletje 'wat je zegt dat ben je
zelf', aldus ds. Posthumus Meijjes. En
ds. J. H. Gorter uit Anjum was hele
maal geschrokken na in de reacties te
hebben gelezen van de 'trinitarische
ambtsopvatting?' Dat kan toch niet
gemeend zijn, hoopte hij. Of meent
men werkelijk dat die drie ambten de
Drieëenheid representeren?
BYZÓNDER GEWOOEN
Diaken K.. van der Veen uit Gronin
gen wees op het subtiele spraakge
bruik waarin ook bij het bijzondere
ambt weer onderscheiden wordt tus
sen ambtsdragers en 'gewone' ambts
dragers. De laatstgenoemden zijn dan
blijkbaar de ouderlingen en diakenen.
Het blijkt dat het allemaal nog steeds
om de predikant draait, zei hij. Die
raakt de bijzondere roeping waarmee
hij geroepen is nooit meer kwijt,
maar hoe dat met de roeping van de
overige ambtsdragers afloopt, na be
ëindiging van hun termijn, daar ver
diept niemand zich in Hier tegeno
ver waarschuwde ds. S. Kooistra uit
Rotterdam voor de grote problemen
die zich in de praktijk gaan voordoen
als bijvoorbeeld ouderlingen het
avondmaal bedienen Het is juist de
verbinding van woord en sacrament
waardoor hier de dienaar des Woords
nodig is.
OP DE MARMERKLIPPEN
Het werk van Ernst Jiinger is j
altijd bijzonder lezenswaard, al i
moeilijk te ontkomen aan ind rings
vragen. In 'Op de marmerklippen'
het de figuur van de hoofd-houtve
die Jiinger bezig houdt. In een ai
disch landschap, waar twee mei
zich hebben teruggetrokken in het
studeren van de flora van dit
moeilijk te traceren Europees geb
ontstaat de grote onrust. De ho
houtvester organiseert zijn troq
Dit komt hierop neer dat hij zot
mogelijk beestmensen de kans g
om in georganiseerd verband andt
te treiteren en op te jagen. Het k
op een grote slachting uit.
weerskanten worden honden mg
die elkaar bloedig verscheuren, i
en de ik-figuur van het verhaal
ken tenslotte voor het geweld, ni
zij eerst eigen vondsten in bi
gestoken hebben. Het geweld hl
gezegevierd en tegelijk hebben
nauwelijks gewonde wetenschapp
de bijna stoïcijnse wijzen, hun le
gered. Hun bemoeienis heeft uiteii
lijk weinig betekenis of het mi
zijn dat het herbarium en de bil
theek niet in handen van de beesti
tige vijanden zijn gevallen maar d
hen zelf in een soort verschroi
aarde-taktiek zijn verwoest. De gi
houtvester is de man van het bi
geweld, de man van de macht om
macht. Heeft JUrgen vooral aan Hi
gedacht? Het boek bevat een duidi
protest tegen het geweld, maar
niet duidelijk maken waaruit dit
test voortkomt. Soms denkt men
een verfijnd soort leven van genii
(hedonisme), waarin dit geweld
een storing gevoeld wordt en tege
fungeert als een welkome aanleid
om 'schoon' over het geweld te 1
nen schrijven. Het geweld vindt
grote plaats in onze moderne vei
len, in boeken, op de film en voor
televisie. Maar niet altijd is duide
vanuit welke hoek het geweld bei
wordt. Soms wordt wat oorspronke
protest was overgenomen en bel.
het in de commercie en wint d
door niet aan geloofwaardigheid,
zou ieder protest niet verplichtin
opleggen aan de protestant?
NED. HERVORMDE KERK
Beroepen: te Ede: A. Romein te
zep.
Aangenomen: naar JulianadorpJ
lantsoóg (toez.): E. J. Bosch, kand
Amsterdam, die bedankte voor
krum;
Bedankt: voor Oudewater: E. M. 1
ker te Rijssen; voor IJsselstein:1
Bogaard te Woerden (verb. ber.)..
Beroepbaar: B. van het Veld, ks
Stevensonstraat 19, Amersfoort (m
8/12/72).
GEREF. KERKEN
Beroepen: te Zuidhorn: W. Jeroa
te Silvolde-Gendrin^en.
Bedankt: voor Utrecht-: W. ten
te Alblasserdam.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen: te Noordbergum en Wj
ningen: L. J. Joosse, kand. te Hatti
Bedankt: voor Groningen-Zuid: J. I
te Amersfoort.
Beroepbaar: E. Woudt, kand. Kolki
12, Bunschoten (door classis Hi)
sum).
CHR. GEREF. KERKEN
Bedankt: voor Rotterdam-West: H
van de Ent te Katwijk aan Zee.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen: te Oudemirdum: J. Baav
te Tricht-Geldermalsen.
F. J. Lammers: Wilhelmina nioi
des vaderlands. Uitgave: Holla
NV - Baarn. Prijs 19,50
De Trouw-redacteur Fred Lamm
die met een onuitblusbare ijver pi
katies aan het koninklijk huis vr
heeft thans aan de reeks van boe
over het leven van koningin Wil
mina een nieuwe presentatie to
voegd. Het leven van deze Oranje,
bijna 58 jaar de vorstin der Nedei
den was, is de oudere generatie
grote lijnen bekend. Lammers h
in deze rijk geïllustreerde uit;
gepoogd en dat is het streven
iedere schrijver over het Oranje
minder bekende feiten in het
kende verhaal te verwerken. Dat
dan in het bijzonder de weerslag
de gesprekken met en gegevens
mensen, die haar goed hebben
kend, waartoe en dat is dan
betrekkelijk nieuw facet haar
derwijzer, de heer Gekikink, bel
de. Hij heeft in dagboeken nauw
rige aantekeningen gemaakt over
koninklijke leerling, haar persol
leden van haar hofhouding en 1
vriendenkring. De informatie van
de geschriften van deze onderwi
dié in 1887 z'n taak begon en in
overleed, zijn bijzonder lezenswa
Lammers sprak met z'n kleindod
mevr. A. P. Loosjes, in Harderwij
had inzage in de vijf cahiers, wi
de onderwijzer z'n ervaringen vai
meer dan 1200 lessen, die hij
prinses heeft gegeven, boekstaafde
eerste les begon heel eenvoudig
schrijfoefeningen 'op de lei' en 'p:
jes kijken'. Er is een aanteke
over de bezorgdheid bij koningin
ma over de veelvuldige onoplett
heid van haar dochtertje! Het I
geeft voorts een beeld van de wei
die Wilhelmina zag veranderen,
boek is ook interessant we m«
dan een grote sprong ten aan
van de Londense jaren en Wilheli
als grootmoeder. Velen zullen 1
verzorgde uitgave, met de vrij klai
ke titel, met genoegen en waardi
lezen
