!EN PLANTSOENARBEIDER MET 'N
ITRAFBLAD, DAT KAN TOCH NIET
rchitect restaureert in zijn
tentje het Weeshuis van Nuenen
Ex-delinquenten
uit banen geweerd
is een dief, altijd een dief, vooral voor de overheid
L]
- /KWARTET ZATERDAG 18 NOVEMBER 1972
I
BINNENLAND
T11/K13
r Cisca Dresselhuijs
h f HAAG 'Een eenmalig
gfe act met de justitie is in ons
nbl genoeg om iemand zijn le-
]ang te discrimineren op al-
fl. j gebied. Met name werkge- V-
of dat nu particuliere be-
rozijn of de overheid', zijn V
het overgrote deel niet ge-
n iemand in dienst te nemen,
jok maar iets op zijn straf- j
heeft staan'.
jbtenaren (roomser
de paus) moeten
tteloos zijn
mevrouw mr. E. PLantenga-
r, stafmedewerkster van het Na-
Bureau voor de Reclassering
Haag. Mevrouw Plantenga
tot deze uitspraken na een
[te die zij gehouden heeft onder
11 vijfhonderd maatschappelijke
srs in dienst van de reclassering.
Qr rzet van dit onderzoek was erach-
JK e komen of en in welke mate
senten gediscrimineerd worden
ntf et zoeken naar een baan. Overi-
;in was zij ook vóór clit onderzoek
Ra van overtuigd dat er heel wat
1 minatie bestaat ten opzichte van
52 fiquenten;, de uitslag van haar
X t" h eft haar alleen maar in
ia{ lening gesterkt.
,t! uw Plantenga vertelt: Bij het
en van een veroordeelde als
emer verliest men geheel de
ran het delict uit het oog. De
gaat al dicht wanneer duidelijk
dat iemand ooit 'iets' met de
te maken gehad heeft. Bij ons
nog algemeen 'eens een dief,
een dief'.
schrikbarend te zien wat aller-
ensen zich aan oordelen durven
itigen over iemand, die een jus-
verleden heeft. Het valt op, dat
■erheid voorop loopt, wanneer
n discriminatie van deze mensen
Waar het bedrijfsleven, vooral
re bedrijven, nog wel eens ie-
met een strafblad in dienst wil
i, is dit bij de overheid vrijwel
gelijk. Behalve uit vooroordeel,
te verklaren uit wettelijke maat-
en, die van de ambtenaar een
smetteloos bestaan eisen,
.sn de minister moet zonder
zijn, maar ook de plantsoen-
die typiste en de schoon-
'Ouw. En voorzover de wet
op de justitiële documenta-
I niet strenger is ten opzichte van
tenaar, zijn de ambtenaren zelf
r roomser dan de paus
geweest allerlei aanvullende
gelen en voorwaarden uit te
waaraan ambtenaren-in-spé
voldoen. Soms gaan die aan-
i voorwaarden lijnrecht in te-
principes, die aan de wet ten
r lag liggen'.
Mevrouw mr. E. Plantenga-Kuiper
komt, is het vaak bij kleine bedrijfjes
of via uitzendbureau's. In de wet op
de justitiële documentatie is geregeld,
dat een verklaring, omtrent het ge
drag alleen maar^mag worden afgege
ven door een burgemeester en dan
nog in medeweten van de 'betrokkene.
Achtergronden
l lanng_
la
1L rf b st te zeggen, dat het de
groep van ex-delinquenten niet
ip korte termijn weer aan de
komen. In de meeste gevallen
rt men al niet om te sollicite-
Jj de overheid of bij bedrijven,
n verklaring omtrent het gedrag
vroegere bewijs van goed ge-
vragen. Als men al aan de slag
Veel grote bedrijven in ons land vol
staan echrer niet met het vragen van
deze verklaring, maar zetten zelf hun
eigen recherche-afdelingen aan het
werk om de achtergronden van elke
sollicitant volkomen uit te pluizen. Ik
weet, dat bijvoorbeeld Philips en de
Hoogovens een eigen bedrijfsrecher
che hebben, die elke persoon, die
solliciteert helemaal nagaat. Dat is,
hoewel niet verboden in de wet, be
slist niet de bedoeling. Het wordt
hoog tijd. dat er een wettelijke bepa
ling komt op dit punt. Je staat er
versteld van over hoeveel gegevens,
die particuliere recherches beschik
ken. Je vrhagt je af, hoe ze daar
allemaal aan komen. Het is bekend,
dat in die particuliere recherches
vaak ex-politiemensen zitten, die soms
bij de politie ontslagen zijn omdat ze
zelf iets fout hebben gedaan. Deze
mensen beschikken natuurlijk nog
over hun vroegere contacten bij de
politie, van wie ze beslist van alles te
horen krijgen. Ook dat is niet tegen
de wet, hoewel, ook hier weer, duide
lijk tegen de principes van de wet
wordt gehandeld', aldus mevrouw
Plantenga.
Het is wel duidelijk, dat er in de wet
allemaal leemten zitten, die omzeiling
en ontduiking mogelijk maken. Iets
anders is, dat er in deze wet bepaalde
mogelijkheden bestaan voor zeer uit
zonderlijke gevallen, die echter in de
praktijk op veel te grote schaal wor
den toegepast.'Een voorbeeld hiervan
is het zogenaamde antecedenten-on
derzoek.
'In de wet wordt ae mogelijkheid van
het antecedenten-onderzoek geopperd
voor bepaalde hoge en verantwoorde
lijke functies. In de praktijk wordt
het bij alle departementen voor bijna
alle functies toegepast. Er bestaat
een zogenaamd antecedentenbureau
bij de Rijks Psychologische Dienst.
Maar in feite gaat het hier niet om
een bureau maar gewoon om een
soort brievenbus. Men stuurt er zon
der verdere omhaal de strafbladen
door naar de personeelschefs. Ik heb
gehoord van een personeelschef op
een van de departementen, die een la
vol met foto-copieën van strafbladen
heeft. Soms zitten die foto-copieën
ook gewoon in het persoonsdossier
van een werknemer, zodat heel wat
mensen er een oogje op kunnen
slaan'.
Bepalend voor het verstrekken van
een verklaring over het gedrag, bij
een antecedenten-onderzoek en onder
zoekingen, door particuliere recher
che-afdelingen is het bestaan van een
strafblad en de inhoud van dat straf
blad. Op een strafblad wordt aangete
kend welke onvoorwaardelijke veroor
deling tot gevangenisstraf iemand
heeft gehad (deze aantekening blijft
acht jaar staan), welke voorwaardelij
ke veroordelingen tot gevangenisstraf
men heeft gehad (blijft ook acht jaar
staan), en welke onvoorwaardelijke en
voorwaardelijke boetes men heeft ge
had in verband met een misdrijf (de
ze aantekening blijft vier jaar staan).
Hoewel in de wet duidelijk gemoti
veerd is, waarom na vier of acht jaar
deze aantekeningen moeten worden
geschrapt, is men in de ambtenarij op
eigen gezag zover gegaan, dat voor
ambtenaren die termijnen verdubbeld
worden tot zestien en acht jaar.
In een onlangs aan de Tweede Kamer
verstuurde open brief, heeft het Nati
onaal Bureau voor de Reclassering
hier nogmaals de aandacht op geves
tigd. Het schreef: 'De overheid plaatst
zichzelf met deze regeling in een
uitzonderingspositie ten opzichte van
particulieren, waarvan men zich kan
afvragen of deze gerechtvaardigd is:
in elk geval kan men stellen dat
particulieren hierdoor weinig gesti
muleerd worden een positieve hou
ding ten opzichte van ex-delinquenten
aan te nemen'.
Waarom de overheid deze verdubbe
ling van termijnen toepast? De enige
verklaring, die men hiervoor heeft is:
wij als overheidsdiensten timmeren
zodanig aan de weg, dat het ambtelij
ke korps, meer dan dat van personen
in particuliere dienst, met bijzondere
voorzorgen moet worden samenge
steld. Overigens worden die termijnen
van acht en zestien jaar niet alleen
gebruikt voor het merendeel van de
ambtenaren, maar ook in allerlei an
dere maatschappelijke sectoren, die
qua subsidiëring afhankelijk zijn van
het rijk, zoals het onderwijs, kinder
bescherming, jeugdzorg, maatschappe
lijke werk etc.
Mevrouw Plantenga zegt hierover:
'Ten eerste is het mij al niet duide
lijk waarom ze op eigen gezag die
termijnen verdubbeld hebben, maar
ten tweede vind ik het gewoonweg
belachelijk, dat ze die verdubbeling
tfoor bijna elke functie toepassen, tot
plantsoenarbeiders toe. Op deze ma
nier is er natuurlijk geen enkele kans
om nog ooit in overheidsdienst te
komen. Dat deze maatregel ook in
andere maatschappelijke sectoren
speelt, zoals bijvoorbeeld het onder
wijs, heeft onder andere akelige ge
volgen gehad voor de bezetters van de
pedagogische akademie in Beverwijk
en voor bijvoorbeeld Maagdenhuis-be
zetter Ton Regtien, die in eerste in
stantie geen verklaring over z'n ge
drag van burgemeester Samkalden
kon krijgen, 'toen hij aan de universi
teit. van Groningen kon gaan werken.
Omdat een Groningse hoogleraar de
zaak heeft doorgezet, heeft hij die
tenslotte toch gekregen maar met
moeite'.
Strafbladen blijven?
Het grote probleem is, moeten die
strafbladen blijven bestaan en zo ja is
het dan goed om aan burgemeesters
(en in feite allerlei ambtenaren) de
beslissing over te laten om verklarin
gen over het gedrag te geven of te
weigeren?
Mevrouw Plantenga: 'Ik vraag me per
soonlijk af, wat de waarde van de
strafbl den is. Die waarde lijkt mij
namelijk zeer betrekkelijk. Er staat
op, wat iemand heeft gedaan, maar er
kan natuurlijk nooit op staan of ie
mand nognaals in herhaling zal val
len. En daar gaat het toch eigenlijk
om. Het is maar een onbewezen stel
ling, dat iemand, die één keér fout is
gegaan, automatisch meerdere keren in
zijn leven verkeerd zal gaan. Boven
dien zijn erg veel misdrijven leeftijds
gebonden, dat blijkt bijvoorbeeld uit
onderzoekingen van professpr Buik-
huisen.
Aan de andere kant zou ik het straf
blad ook niet willen afschaffen, omdat
ik bang ben voor de consequenties.
Volgens mij zou er dan een hausse in
de particuliere detective bureau's ko
men, die zich gaan bezighouden met
het nasnuffelen van iemands verle
den. Dan zou je een soort publieke
heksenjacht kunnen krijgen en daar
ben ik beslist niet op gesteld. Wat bij
het beoordelen van de waarde van
een strafblad ook vaak vergeten
wordt, is de grote willekeurigheid
ervan. Neem nou een geval, dat ik
laatst had. Een vrouw had vreselijk
veel last van een winkeldiefstal, die
ze jaren geleden gepleegd had en
waarvoor ze veroordeeld was. Laten
we eerlijk zijn: hoeveel winkeldiefstal
len gebeuren er ongemerkt, zonder
dat er een strafblad van komt. Hoe
veel, meest kleinere delicten, blijven
onopgemerkt en dus ongestraft
Is het dan eerlijk en redelijk zoveel
waarde te hechten aan een strafblad,
waarop bijvoorbeeld een winkeldief
stal vermeld staat. Wat betreft het
weigeren of toekennen van verklarin
gen omtrent het gedrag: ik vind dat
dat uit handen van de burgemeesters
moet worden genomen en moet wor
den gedaan door een rechter of een
gerechtelijke commissie'.
Kleine bedrijfjes
Waar kunnen ex-delinquenten nu
tenslotte nog terecht, rekening hou
dend met al die vooroordelen en dis
criminatie?
Mevrouw Plantenga 'Over het alge
meen proberen zij het bij kleine be
drijfjes en bij uitzendbureau's. Men
hoopt dan via het werken voor een
uitzendbureau op een vaste baan.
Overigens is dat in veel gevallen een
illusie, want het blijkt, dat men wel
in een bedrijf kan werken als uitzend
kracht met een justitieel verleden,
maar niet als vaste kracht. Bovendien
gebeurt het tegenwoordig steeds va
ker, vooral bij de Staatsdrukkerij in
Den Haag, dat ook uitzendkrachten
gescreend worden op hun verleden.
Blijkt hier dat een uitzendkracht een
strafblad heeft dan gaat er een tele
foontje naar het uitzendbureau om
die bepaalde man of vrouw onmiddel
lijk te vervangen. Ik ken een geval
van een uitzendkracht, die bij het
ministerie van verkeer en waterstaat
zat. Hij werkte daar twee jaar tot
volle tevredenheid. Men wilde hem
graag in vaste dienst nemen. Toen
bleek, dat hij een strafblad had op
grond van het feit, dat hij jaren
geleden een zedendelict had gepleegd.
De hele zaak was onmiddellijk van de
baan. Het is natuurlijk te gek, dat
iemand wel jarenlang als uitzend
kracht kan werken op een ministerie,
maar dan opeeniet in vaste kan
komen'.
Tenslotte: welke delioten worden
streng beoordeeld door een werkgever
en welke minder streng?
Mevrouw Plantenga: 'Zedendelicten cn
vennogensdelicten worden naar mijn
idee het strengst veroordeeld. Maar
zoals ik in het begin al zei, meestal is
liet feit. dat er eenmaal contact met
de justitie is geweest, al genoeg om
iemand werk te weigeren, nog afge
zien van de aard van het gepleegde
misdrijf.
Ter illustratie van de bewe
ring, dat het voor ex-delin
quenten uitermate moeilijk is
om weer werk te krijgen, me
de door een grote mate van
discriminatie, een aantal voor
beelden.
Onderhoudsmonteur voor verlich
ting, pleegde 'zedendelict' door tij
dens zijn\ werk een meisje op te
bellen met 'onzedelijke' voorstel
len. Geen andere misdrijven. Geen
straf, alleen waarschuwing van de
politie. De werkgever, een particu
lier bedrijf met aangenomen werk
op de TH in Twente, bij wie de
man een half jaar tot volle tevre-
denhead in dienst was, gaf ontslag
op staande voet met de motivering,
dat het delict gepleegd was in de
werksfeer van de overheid.
Graficus, pleegde exhibitionisme,
geen andere misdrijven en geen
recidive, het feit werd niet in de
werksituatie gepleegd. De man
kreeg geen voorlopige hechtenis,
de zaak werd voorwaardelijk gese
poneerd. De man werd een jaar na
het delict afgwezen als portier bij
de Rotterdamsche Droogdok Maat
schappij.
Kleermaker, pleegde vermogensde
lict door huurauto defect achter te
laten in het buitenland, kreeg zes
maanden onvoorwaardelijke gevan
genisstraf. De man vroeg een ver
klaring omtrent het gedrag in ver
band met een sollicitatie als wer
ker in een psychiatrisch zieken
huis. Gemeente Den Haag weiger
de deze verklaring te geven, hoe
wel delict ruim vier jaar geleden
was gepleegd.
Boekverkoper, pleegdè diefstal van
auto en voorwerpen uit auto's, eer
ste misdrijf, delict niet gepleegd in
werksituatie, kreeg een onvoor
waardelijke boete van tweehonderd
gulden. De werkgever van de man,
de AKO-boekhandel, plaatste de
man ondanks dit misdrijf, dat een
jaar geleden werd gepleegd, in zijn
stand op het Centraal Station in
Amsterdam. Deze benoeming moest
ongedaan worden gemaakt, omdat
de spoorwegrecherche bezwaar
maakte tegen de aanwezigheid van
de man op het Centraal Station.
Schoonmaker, pleegde zedendelict
(exhibitionisme), eenmaal recidive,
delict niet in de werksituatie ge
pleegd, boete van 250 gulden.
Ruim twee jaar na het delict
mocht de werkgever, een schoon
maakbedrijf, cliënt niet laten wer
ken bij het Rijks Computer Cen
trum in Apeldoorn.
Ambtenaar provinciale griffie,
pleegde in depressieve toestand
diefstal van tafel en stoelen van
café-terras. Eerste misdrijf, niet in
werksituatie gepleegd. Vonnis ne
gen maanden gevangenisstraf,
waarvan drie voorwaardelijk.
Werkgever, bij wie de man zes
jaar in dienst was, gaf ontslag.
Cliënt was onder psychiatrische be
handeling toen hij het delict pleeg
de.
Man, 22 jaar, stal op achttienjarige
leeftijd een bromfiets, nadat zijn
eigen bromfiets, een week oud,
niet afbetaald, niet verzekerd, ge
stolen was. Vonnis: veertien dagen
voorwaardelijke gevangenisstraf en
100 gulden boete. Werkte vier jaar
na het delict als uitzendkracht bij
de Staatsdrukkerij, maar werd we
gens zijn 'crimineel verleden' ont
slagen.
oi f Joop van Dalfsen
Jd
(EN Van 1883 tot 1886
i derde Vincent van Gogh in
'en. Uit die tijd stamt onder
tr 'De aardappeleters'. Minder
üj id zijn de vele tekeningen
1j hilderijen van de wever-
van Nuenen, die Van Gogh
uwigde in het Weefhuis,
pi dein linnenfabriekje, waar
1 ds tafellinnen werd ver-
D digd. Na verloop van tijd
C het gebouwtje echter in
- In 1967 stond het op de
natie om gesloopt te worden.
ic> ris het echter niet geko-
:pi Architect Henk Smolders
rt het Weefhuis in zijn eentje,
Jj gen kosten gerestaureerd
zijn bureau in onder ge-
^.Jnt. Bovendien heeft hij er
si nimte gemaakt voor het
Ito van exposities.
10 jj studeerde de nu
ut pög jarige Henk Smolders af
d; ®Ufg. Hij trok naar Italië waar
8 werken bij Gio Ponti, een in
- and niet onbekend architect.
z0n kennis van het Italiaans
Reikend was om de
rende teksten op de
ekeningen te lezen, hield hij
wnamelijk bezig met de
A e kant van het ontwerpen. Na
1 ,]"en vestigde hij zich in
Ponti was in die tijd niet
Dat is ook te begrijpen, hij
Henk Smolders
was een soort toevluchtsoord voor
jonge architecten uit de hele wereld.
Iedereen wilde graag een tijdje bij
hem werken. Maar ik moest ook leven
en daarom ben ik na enige jaren gaan
werken op een architectenbureau in
Rome. bij de vader van een kennis
van me'. Ondanks het minimale
inkomen heeft Smolders toch veel te
danken aan Ponti: 'Ik heb er een
ongelooflijke levenservaring opgedaan.
Ik werkte daar op internationaal
niveau'.
Na rome volgde een korte vakantie in
zijn geboorteplaats Nuenen, waarna
Smolders opnieuw naar het
buitenland vertrok, ditmaal
Zwitserland. Daar werkte hij drie
jaar. In die tijd werd een van zijn
ontwex-pen bekroond met een zilveren
onderscheiding. Hierdoor kwam hij in
contact met ir. Kalff, cjie op dat
moment druk doende was met het
ontwerp van het Evolüpn in
Eindhoven. Deze wist hem over te
halen terug! te komen n'^ar Nederland.
Voor die tijd kende
Smolders het Weefhuis echter al.
Tijdens een van zijn korte verblijven
in Nuenen bracht hij een bezoek aan
de tandarts. 'Niet omdat ik kiespijn
had, maar gewoon omdat het in
Zwitserland zoveel duurder is. Het
was destijds nogal druk in de
wachtkamer en daarom ging ik buiten
een beetje wandelen. Toen liep ik
toevallig tegen het Weefhuis aan.
Terug bij de tandarts vroeg ik van
wie dat ding eigenlijk was en daar
hoorde ik. dat het een oud
linnenfabriekje was 'Eenmaal
definitief terug in Nederland zocht
Smolders een onderkomen voor zijn
eigen architectenbureau. Bij
informatie bleek, dat de gemeente
vlak tevoren het Weefhuis had gekocht
teneinde het te slopen.
'Het gebouwtje was in die tijd een
ontzettende ruïne. Binnen liepen de
ratten rond je oren, het was een
onbeschrijflijke troep. Ik heb toen
een privé-onderzoek ingesteld naar de
constructie en de kwaliteit van het
hout. Dat onderzoek heeft weer
geresulteerd in een voorlopige
restauratieschets. Burgemeester jhr.
mr. J. Smits van Oyen zag daar wel
wat in, en toen is de zaak eigenlijk
gaan rollen'.
Smolders praat gemakkelijk en
geestdriftig als hij het he°ft over zijn
Weefhuis. 'Ik was er van het begin af
aan helemaal weg van, het liet me
niet meer los. Zelfs toen bleek, dat de
gemeente me financieel niet verder
kon helpen was ik niet te remmen. Ik
heb net zolang gezocht tot ik ergens
een hypotheek wist los te peuteren en
ik ben aan het werk gegaan'.
Das was nog steeds in 1967.
De restauratie werd uitgevoerd in
verschillende fasen. Droeg de
gemeente financieel niet bij, Smolders
kon wel rekenen op hand- en
spandiensten. Ook het onderhoud van
het parkje waarin het Weefhuis ligt
komt voor rekening van de gemeente.
Ook veel noodzakelijk materiaal, zoals
oude stenen en dakpannen, afkomstig
van sloopboerderijen, werden door
tussenkomst van de gemeente aan
Henk Smolders geleverd.
Het Weefhuis is voor veertig jaar zijn
eigéndom. Hiervoor heeft hij een
symbolisch bedrag van veertig gulden
betaald: 'Dat is natuurlijk niet veel.
Maar voor de rest is het allemaal op
mijn nek neergekomen. Een
financiële bijdrage van de gemeente
zou beslist niet onwelkom zijn,
temeer, daar het Weefhuis, tenminste
de benedenverdieping, een huis voor
Het Weefhuis in Nuenen
de gemeenschap is, Waar exposities en
dergelijke georganiseerd worden.
Nuenen heeft er vrijwel voor niets
een monument bijgekregen en dat zou
best wel eens gewaardeerd mogen
worden'.
Een huis voor de gemeenschap kan het
Weefhuis inderdaad worden.
Bovendien is het in de nieuwe wijk
Nuenen Oost een bijzonder
aantrekkelijk rustpunt geworden,
gelegen aan een vijver, omzoomd door
veel groen.
De restauratie is zoals gezegd in veel
fasen uitgevoerd. 'Toen ik het
Weefhuis leerde kennen was er
nauwelijks sprake van een vloer, het
was niets dan leem. De muren hadden
constructief geen enkele functie en
het dak zat boordevol gaten. En die
situatie verslechterde met de dag
omdat de ruïne een ideale speelplaats
was voor de jeugd.
Henk Smolders heeft binnen de
oorspronkelijke gevels nieuwe muren
gebouwd, voorzien van schoon
metselwerk en uitgevoerd in mbl
betonsteen. De vloeren zijn
uitgevoerd in uitgewassen grind. De
middenkern van het pand is een
weinig verhoogd. De vernieuwde
verdiepingsvloer wordt gèdragen door
de muurpilasters. Door deze
constructie is er op verschillende
plaatsen aan de buitenkant een open
verbinding tussen de boven- en
benedenverdieping ontstaan. Deze
verbinding wordt extra geaccentueerd
door geraffineerde verlichting met
behulp van kopspiegellampen.
De benedenruimte wordt
gebruikt voor exposities. Henk
Smolders: 'Hierover bestaan nogal
eens misverstanden. Er wordt in veel
gevallen gesuggereerd, dat deze
ruimte alleen beschikbaar is voor de
gemeente en dat is niet waar. Ik
bepaal wat erin komt en wat niet. Ik
sta echter graag ruimte af aan de
gemeente als zij iets interessants
heeft zoals.nu met
wereldstedebouwdag. Maar verder
heeft de gemeente daar geen enkele
bemoeienis mee'.
Smolders wil het komende jaar zeker
drie verschillende exposities inrichten
van vooraanstaande Nederlandse
kunstenaars'. Ze hebben me hier ook
gevraagd of ik de ruimte beschikbaar
wil stellen voor een
hobbyschilderklub, maar daar begin
ik niet aan. Wat ik hier exposeer
nioet toch wel een bepaalde goede
kwaliteit hebben', aldus Smolders.
Het Weefhuis staat niet onder
Monumentenzorg: 'Nee, het is wel
overwogen, maar de gemeente vond
het niet nodig", aldus Henk Smolders.
'We hadden hier in Nuenen nog meer
panden, die daar eventueel voor in
aanmerking zouden komen en er is
bij Moumentenzorg toch al zo'n
grote wachtlijst, terwijl bovendien het
Weefhuis toch wel behouden zou
blijven, dankzij het partikulier
initiatief'.
