Studie over 'marketing'
en propaganda evangelie
ElO
>o
Rapport-Berkhof stuit
op sterke tegenstand
Vette goudvissen
voor consumptie
voorde
slanke lijn
nog
7
Promotie Anne van der Meiden
Trouw
K wart et
Nu al 280.000 vrijwilligers
SPEC1AAL-SINAS
tijdelijk vanlQ&voor
'Misleidende
informatie over
kernenergie'
Twee gevangenen ontsnapt een gepakt
vandaag
Beroepingswc
Boekenetalag
TROUW/KWARTLT VRIJDAG 17 iNOVKMBtR 1972
KERK
door H. Biersteker
UTRECHT Aan de rijksuniversiteit te Utrecht promoveerde gistermiddag de heer Anne van der
Meiden tot doctor in de godgeleerdheid op een proefschrift getiteld 'Mensen winnen, een verkennning
van de relatie tussen ethiek, propaganda en apostolaat.' Zijn promotor was prof. dr. J. de Graaf.
Het is een diepgaande studie op een
terrein dat over het algemeen door de
theologie gemeden wordt: de kwestie
van de overdracht van de boodschap.
Door het gebruik van woorden als
'overdrachtstechnieken' en 'marketing'
roept Van der Meiden precies het
afgrijzen op dat voor veel theologen
nodig zal zijn om zijn dissertatie te
gaan lezen. Het is uitdagend, scherp
zinnig en zeer informatief.
Dat hangt ook samen met het feit dat
deze theoloog afkomstig van de
theologische hogeschool in Apeldoorn
ook met andere bijltjes heeft ge
hakt: verkoopleider bij een uitgeverij,
publiciteitschef bij Kerk en Wereld,
adjunct-directeur en docent aan het
wetenschappelijk instituut voor toeris
me en recreatie te Breda, en sinds
1968 functionaris voor de public relati
ons van de rijksuniversiteit te
Utrecht. Hij is al jarenlang lid van
het examencollege van het genoot
schap voor public relations. Eerdere
publikaties van Van der Meiden: Het
gezicht van de kerk, De zwarte kou
sen-kerken en Ethiek en reclame.
Propaganda
Van der Meiden verwerpt het stand
punt dat evangelieverkondiging niets
met propaganda van doen heeft. Dit
bevestigt ten eerste de slechte klank
die het woord propaganda vooral in
twee wereldoorlogen heeft gekregen,
maar die het oorspronkelijk niet had.
Het betekent gewoon 'voortstekken'.
Ten tweede kan men wel zeggen dat
het in het evangelie gaat om wat God
met de mensen wil en dat het in de
propaganda gaat om wat de mens met
de mensen wil, maar dat onderscheid
doet voor de praktijk der evangelie
verkondiging niet ter zake: het naar
de wereld gerichte gezicht van de
apostolaire arbeid is propaganda.
Van der Meiden erkent echter wel
een fundamenteel onderscheid tussen
Dr. Anne van der Meiden
de prediking van het evangelie en de
prediking in andere propagandasoor-
ten, namelijk het 'scandalon'. Het apos
tolaat wordt tot propaganda als het
skandalon (de ergernis van het on
menselijke in de pro-menselijke bood
schap) eruit wordt gehaald. Opmerke
lijk is trouwens dat het woord 'propa
ganda' voor het eerst als zelfstandig
naamwoord wordt gebruikt bij de op
richting van de congregatie De Propa
ganda Fide door paus Gregorius in
1622. Pas een paar jaar geleden is
deze naam veranderd in congregatie
voor de geloofsverkondiging.
Van der Meiden begeeft zich in een
diepgaande discussie met verscheidene
theologen en belangrijke zendingsfigu
ren als Kraemer, Bavinck en Hoeken
dijk vinden bij hem gedeeltelijk een
verdere uitwerking, gedeeltelijk een
bestrijding van hun inzichten.
Incarnatie
Het theologisch niveau van de disser
tatie wordt vooral bepaald door het
kernwoord voor Van der Meidens ge-
dachtengang: incarnatie, vleeswording.
Om met ons te communiceren heeft
God de weg van de menswording
gekozen. Het was de door God geko
zen weg om zich verstaanbaar te ma
ken voor de mensen. Zijn bedoelingen
zijn duidelijk geworden door de fi
guur van Christus. Hij heeft propa
ganda gevoerd, dat is: zich 'voorge-
stekt' in zijn zoon Jezus.
Aan deze wijze van overdracht kan
men drie maatstaven ontlenen: name
lijk waarachtigheid, bevrijding en ver
antwoordelijkheid. De 'vleeswording
des Woords' in de gestalte van Chris
tus is 'voldoende' voor de mensheid
om God te kennen en in de wereld te
dienen. In het evangelie van Christus
liggen ook de condities voor een ver
dere uitwerking, een ontplooiing en
een overdracht van die boodschap ver
ankerd.
Niet als zeep
Aan de hand van die normen stelt
Van der Meiden dan ook: Als Billy
Graham zegt dat het evangelie 'als
zeep verkocht moet worden heeft hij
als het ware technisch gelijk, maar
zedelijk ongelijk.
Maar daartegenover moet de theologie
zich niet in gewichtigheid afkeren
van de manieren waarop de bood
schap moet worden voortgeplant. Een
zelfde attitude heeft de theologie veel
al ten opzichte van de socialagie als
die haar diensten aanbiedt voor de
opzet van de kerkelijke organisatie,
zoals destijds dr. H. D. de Loor in zijn
proefschrift duidelijk maakte.
De redactie behoudt zich het recht voor om
ter opname ln deze rubriek ontvangen me
ningsuitingen verkort weer te geven. BIJ
publlkatle wordt met de naam van de
Inzender ondertekend. Brieven kunnen wor-
den gezonden aan de lieer Job. C. Francken.
secretaris van de hoofdredactie van Trouw-
Kwartet, Postbus 851. Amsterdam.
Ongehuwde vrouwen
Het was bepaald roerend, hoe de
Kamerleden Van Lier en Dolman
(PvdA) zich hebben beijverd om een
initiatief wetsontwerp in elkaar te
knutselen, waardoor de meer dan
25.000 weduwen z.k. van 35 tot 65
jaar, die zogenaamd alléén AWW-pen-
sioen hebben, straks geen (minieme)
belasting zullen behoeven te betalen.
Nadat alle fractieleden van de PvdA
in 1961 vele malen in de Kamer
hadden gepleit voor toekennening van
AOW met 60 jaar aan de ongehuwde
vrouwen, bekommert zich deze groot
ste arbeiderspartij nu al 11 jaren
lang niet meer om het lot van deze
groep. Als het woord 'weduwe' in de
Kamer valt, barsten zowat alle manne
lijke Kamerleden in snikken uit, maar
om het lot van de ongehuwde vrou
wen bekommert zich vrijwel niemand
van onze 'volksvertegenwoordigers'.
Ongehuwde vrouwen zijn politiek niet
interessant. Overtollig vee, dat premie
op moet brengen voor de AOW en de
AWW van de gehuwde vrouwen.
Amsterdam
I. J. A. Oosterbaan
Ons milieu
De laatste tijd is het erg 'in' om actie
te voeren voor een schoon leefmilieu.
Meestal vallen deze acties in goede
aarde: velen doen enthousiast mee en
kopen b.v. papieren i n plaats van
plastic afvalzakken, etc. Na enige we
ken blijkt dan echter vaak, dat de
actie niet slaagt, omdat hij teveel
moeite kost of te duur is. Deze voor
beelden tonen aan, dat in feite enkele
idealisten kosten noch moerite sparen
voor een goede zaak, terwijl het effect
na enige weken is verdwenen, omdat
de een voor de ander niet wat extra
moeite wil doen. Daarom zullen we
gezamenlijk de overheid moeten bewe
gen om maatregelen voor een schoon
leefmilieu niet alleen aan te bevelen
maar ook verplicht op te leggen aan
iedereen. We zullen een deel van onze
vrijheid als producent en consument
moeten prijsgeven, omwille van een
grotere vrijheid in een schoon milieu.
Als we de milieuacties dus werkelijk
zin willen geven, moeten we op 29
november ook stemmen op die partij
en. die deze maatregelen kunnen en
willen uitvoeren.
Wageningen
Gerrit Weernekers
Verzoening
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
N.V. De Christelijke Pers
Directie.-
Ing. O. Postma, F. Diemer
Hoofdredactie:
J. de Berg (waarnemend)
Hoofdkantoor N.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 27ó - 280,
Amsterdam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69.73.60.768). Gem.giro
X 500.
Met vreugde las ik dat prof. dr. H.
Ridderbos in zijn boekje 'Zijn wij op
de verkeerde weg? Een bijbelse studie
over de verzoening', weer eens wijst
op het bestaan in de bijbel met twéé
woorden, die beiden in onze gebruike
lijke vertalingen met 'verzoenen' wor
den weergegeven, maar beter met
'zoenen' en 'verzoenen' konden wor
den vertaald. Ik las dat met vreugde,
omdat ik al in 1941 in de Nieuwe
Theologische Studiën, 24e jaargang,
afl. 8 bl. 248-249 er voor gepleit heb,
deze twee goed Nederlandse woorden
weer allebei te gaan gebruiken. Ik
constateerde toen overigens, dat dr.
A. Rutgers van der Loeff al in 1843
dezelfde wens geuit had! Zou nu ein
delijk eens van Kampen de victorie
beginnen inzake het juiste gebruik
van woorden? Misschien zou ons dat
een heel eind kunnen helpen, om van
de verkeerde op de goede weg te
komen met ons inzicht inzake de
verzoening.
Tilburg
ds. W. J. Foumier
Hiltermann
'Met grote ontsteltenis heb ik kennis
genomen van het protest van de histo
rische studenten in Nederland en
Utrecht tegen de promotie van Mr. G.
B. J. Hiltermann. Hoe halen de heren
studenten het in hun hoofd te
protesteren tegen een proefschrift
dat, gezien de verdediging, op 10
november, de toets van een weten
schappelijke kritiek heeft doorstaan.
Een proefschrift wordt nu eenmaal op
zijn wetenschappelijke mérites beoor
deeld, de persoon van de promoven
dus wordt daarbij buiten beschouwing
gelaten. De heren-studenten daarente
gen letten slechts op de persoon van
de promovendus. De naam Hilter
mann alleen al roept bij hen aversies
op. Alles wat hij zegt, wordt door hen
bijvoorbaat al verworpen. Daarom ook
zou Hiltermann van hen niet mogen
promoveren. Het nationaal-socialisme
snoerde ook de mond van mensen, die
het regiem niet welgevallig waren.
Laten de heren-studenten de vrijheid
van meningsuiting niet in gevaar
brengen. Hopelijk zijn zij met hun
studie al zover gevorderd, dat zij de
gevolgen daarvan hebben kunnen
waarnemen.
Voorburg
W. Troost
AMSTERDAM —Niet 25.000 vrijwilli
gers, zoals gisteren door het wegval
len van een nul per abuis in deze
krant stond, maar 250.000, wier aantal
inmiddels al uitgegroeid is tot
280.000, gaan maandagavond 11 decem
ber voor de actie Kom over de brug
op stap.
(ADVERTENTIE)
Wi
Voor die gewichtigheid is geen enkele
reden, want 'beslissend voor de voort
gang van het evangelie is dat het
woord in de geschiedenis dienst
knechtgestalte heeft aangenomen van
eigen taal en denkpatronen, van socia
le en culturele beddingen. Het is de
mensen gelijk geworden om toegeëi
gend te kunnen worden'.
En 'alle mysteriën ten spijt ligt er
echter de oproep het evangelie te
verkondigen. Het moet voort. Over
die voortgang problematiek dient de
theoloog zich met dezelfde inspanning
te buigen als over de vragen van
herkomst, aard en geschiedenis van
de boodschap.
Behoeftepeiling
Bij het onder de ogen zien van die
'operabele aspecten' hoort ook een be
hoorlijke marketing, behoeftenpeiling.
Een Missio Dei (zending Gods) ge
dachte zonder theologisch gefundeer
de marketing is half werk. Op die
behoeftenpatronen bij de mensen, en
de wisselingen die erin optreden, op
de technieken (antithetisch, sympa-
thetisch en thetisch gaat Van der
Meiden diep en uitvoerig in. De blijk
baar onvermijdelijke vaktaal wordt
telkens weer verlevendigd door voor
beelden die soms van zeer vermakelij
ke aard zijn. Zoals de vermelding van
een advies van de bekende Ameri
kaanse reclamepsycholoog Dichter aan
de Beierse bierbrouwerijen, dat er op
neerkwam matiging in het gebruik
van bier te propageren teneinde de
omzet in kerkelijke kring te verho
gen
Beklemmend zijn zijn waarnemingen
in de reclame-wereld: 'ons worden al
lang geen materiële goederen meer
aangeboden, maar levenshoudingen,
inhaalmanoeuvres, exclusiviteit, angst
eliminatie, betrokkenheid, identifica
tie'.
Conclusie
Vandaar ook zijn conclusie: 'Het we
zenlijke onderscheid tussen apostolaat
en andere propagandasoorten is, dat
het aspostolaat zich de draagster weet
van een boodschap die de crisis in
houdt over die andere propaganda
soorten. De christelijke boodschap
houdt in de verkondiging van bevrij
ding van machten, ook die welke via
andere propagandasoorten aan mensen
worden opgelegd, in cultuur, politiek
en commercie'.
Dat zegt dr. Van der Meiden als
gelovige, niet om theologen tevreden
te stellen. Met hen blijft hij het hele
proefschrift door in de clinch liggen.
Op bladzij 215 vonden we wellicht de
kern van die discussie, waar Van der
Meiden de stelling van Kraemer aan
pakt dat er een werkelijke brug van
de menselijke geest naar Gods openba
ring in Christus voorhanden is. 'Dit
standpunt verwondert mij zeer omdat
Kraemer niet ophoudt mee te delen
dat de mens kan antwoorden. Er is
wel degelijk een werkelijke brug van
de menselijke geest naar Gods open
baring, namelijk in Christus en diens
vleeswording door het geloof. De
vleeswording van het woord is die
vorm van accomodatie, die voor ieder
mens voor heel de wereld in ale
tijden en omstandigheden tot ver
staanbaarheid uitdaagt', aldus dr. Van
der Meiden.
De dissertatie is te krijgen door stor
ting van 15 op gironummer 64.77.30
t.n.v. A. van der Meiden, Meerkerk.
AMSTERDAM De brochure 'Kern
energie en elektriciteit' die door de
samenwerkende elektriciteitsproducen
ten op grote schaal wordt verspreid,
versterkt volgens de vereniging Mi
lieudefensie eenzijdige, misleidende
en zelfs foutieve informatie. Namens
het bestuur van de vereniging heeft
prof. dr. J. G. Lambooy brieven ge
schreven aan de ministers van onder
wijs, economische zaken en volksge
zondheid.
Vérspreiding van de brochure moet
schadelijk worden geacht voor de ob
jectiviteit die door de burger wordt
verwacht van een met de overheid
verbonden onderneming, aldus de
brief. (Verantwoordelijk uitgeefster
van het geschriftje is de NV Gemeen
schappelijke kernenergiecentrale
Nederland, te Arnhem).
De vereniging Milieudefensie vraagt
de ministers een beroep te doen op
de NV GKN, verdere produktie en
verspreiding van de brochure te sta
ken. Veder vraagt de vereniging een
subsidie voor het drukken en versprei
den van 13.000 exemplaren van haar
eigen nota Kernenergie, waarin de
atoomindustrie minder zonnig wordt
benaderd. De eerste oplaag van de
GKN-brochure bedroeg eveneens
13.000-
Dit is het bestaande, houten gebouw in Brestagi, waar 76 kinderen be
nard in zijn gehuisvest. Op de voorgrond de vijver in aanleg, waar goud
vissen voor de verkoop zullen worden gekweekt. Links nog net te zien:
begin van de stenen nieuwbouw.
door Ton van der Hammen
Mijn eerste dropping: Batakland in
Noord-Sumatra, pleisterplaats Me-
dan. Derde stad van Indonesië met
een aantal inwoners dat naar het
miljoen loopt. Er zijn fraaie tot
zeer fraaie betere wijken. Maar het
centrum is rommelig met zijn toe
rend motorisch en klingelend be-
tjakverkeer (driewieltaxi door één
man voortgefietst)dat zich door
vaak te nauwe, bloedhete, winkel
straten wringt. Met overigens een
grotere tolerantie van de tiendui
zenden weggebruikers voor elkaar
dan in ons dierb're Nederland het
geval is. Het verkeer verloopt min
der volgens regels en meer geïm
proviseerd. In improvisatiekunst
zijn Indonesiërs meesters, vertelt
ds. D. van Bodengraven, mijn be
geleider (zonder zo iemand ben je
nergens).
Deze dominee is docent aan wat je
zou kunnen noemen een theologi
sche school voor de Batakkerken
en daarvoor uitgeleend door de
hervormde zending. We zijn in
zijn VW op weg naar Brestagi.
met zijn omgeving een soort Was
senaar in de Karo-hoogvlakte waar
je qua natuurschoon je ogen niet
gelooft. De weg is uitstekend, me
de uit VW-overwegingen. Je eer
ste indruk: de geasfalteerde wegen
zijn goed. Worden steeds beter,
corrigeert dominee.
Nog flink voor Brestagi rijden we
rechts een terrein op: een wees
huis van de Karobatakker, die na
de oorlog zo'n explosieve ontwik
keling doormaakte: tienduizenden
traden toe en werden na voorlopig
onderricht gedoopt. In 1965 nog
vijftienduizend, nu meer dan hon
derdduizend leden. Doorslaggeven
de oorzaak toch Wel de kracht van
het evangelie, zegt mijn begelei
der, die veel contacten met deze
mensen heeft
Het weeshuis is een schamel, zo
niet gammel houten bouwsel
waarin vader en moeder Barus-
Bangun 76 kinderen, van baby tot
meerderderjarige, samen met nog
kom over de brug
giro 7600
een guru-opvoeder, Ginting, verzor
gen. Het zijn of echte wezen, die
niet bij hun familie kunnen we
gens te hoog kindertal daar, óf
kinderen van lepra-ouders, voor
wie hun familieleden besmettings
angst koesteren.
De meeste kinderen zijn school
gaand. Hun benarde huisvesting
kan niet langer en daarom is met
de bouw van koppelwoningen,
waarin de gezinssfeer zoveel moge
lijk zal worden benaderd, begon
nen. Kom over de Brug neemt er
vijf voor zijn rekening. De kinde
ren hebben vakantie en sjouwen in
de tuin; grondverzet, aanleg van
een visvijver en een bloementuin.
Vette goudvissen voor de consump
tie en bloemen zullen straks in
een speciaal stalletje aan de weg
door de jongelui worden verkocht.
Motto: zó zou je later je brood
kunnen verdienen. Bovendien zet
dit handeltje weer wat zoden aan
de dijk. Bataks worden tenslotte
niet voor niets handelslui-van-natu-
re genoemd!
De Karobataks bowen hier zelf, zp
goedkoop mogelijk. Hun arme ker
ken moeten de exploitatie van het
weeshuis mogelijk maken. Diake
nen gaan er elke week op uit om de
gemeenten wat nog niet zo wil
horizontaal te motiveren. Dus
zo: geloven is ook doen voor je
naaste. Totaal nieuwe zaak voor
een adat-maatschappij. Is er een
wachtlijst voor het weeshuis? Wel
zeker, er staan tegen de honderd
namen op
DEN HAAG Uit de strafgevangenis
aan de Poonpstationsweg in Schevenin-
gen zijn gistermiddag kort na vier uur
twee gevangenen ontsnapt. Een van
hen, de 25-jarige W. C. van K., kon
tien minuten later in de duinen wor
den gegrepen. De andere vluchteling,
de 34-jarige Duitser C. J. P., die we
gens diefstal met geweld nog tot
Het rapport-Berkhof werd na een
lange voorgeschiedenis in 1970
door de synode de kerk ingezonden,
vergezeld van een aantal kritische
vragen. Zelf vatte prof. dr. H. Berk
hof het in deze krant als volgt samen:
'Ik meen, dat er maar één ambt is,
dat ik het oudsten-ambt noem, dat
bedoelt om Christus naar de gemeen
te toe te vertegenwoordigen, dat zich
in allerlei richting kan specialiseren
en waarin predikant en ouderling in
principe gelijk zijn. Deze visie kan tot
drastische veranderingen leiden.'
Uit een samenvattend rapport van dr.
G. de Ru blijkt, dat slechts een enke
le classis het rapport geheel wil aan
vaarden. Een grote minderheid (14
tot 19 van de 39 reagerende classes)-
wijst het rapport zonder meer af als
uitgaande van de sociaal-ethische situ
aties en niet van het normatieve
Woord van God.
Een grote minderheid zou zich in
bepaalde praktische overwegingen van
het rapport wel kunnen vinden, mits
de bijbelse fundering geheel wordt
herzien. De meerderheid der classes
wil de (thans vigerende) presbyteri-
aal-synodale kerkorde handhaven.
De totaal-indruk van dr. De Ru is: de
hervormde kerk is ten aanzien van de
ambtsopvatting sterk verdeeld. Vrij
wel nergens ziet men in de nieuwe
wegen, die het rapport-Berkhof wijst,
een uitweg uit de huidige geloofs- en
gezagscrisis. Wél zien velen er een
goed uitgangspunt in voor verdere
bezinning.
INTERKERKELIJK
De synodale commissie van rapport
pleit ook voor verdere studie en stelt
voor, om dit interkerkelijk te doen,
bijvoorbeeld door samen met de gere
formeerde synode een commissie sa
men te stellen.
De consideraties van de classicale ver
gaderingen maken het volgens de
commissie onmogelijk, dat de synode
(ADVERTENTIE)
Téo^ve
Thijs Booy inventariseert
in dit nieuwe boek op even
intelligente als onderhoudende wijze
een kwart eeuw
gereformeerd leven.
Een paperback van Ten Have
9,50 in de boekhandel.
augustus 1974 moest zitten, was gister
avond nog voortvluchtig.
De twee gedetineerden waren in een
werkplaats op een steiger onder toe
zicht het planfond aan het witten. In
een onbewaakt ogenblik wist de Duit
ser met een ijzerzaagje een van de spij
len van een bovenlicht door te zagen
Lcn zo te ontsnappen.
Van een onzer redacteuren
DEN HAAG De hervormde synode kan het rapport-Berkhof over het ambt niet aanvaarden. Dit
is de conclusie van de synodale commissie van rapport op grond van de tegenstand, die het rap
port-Berkhof in de classicale vergaderingen ontmoet heeft. Maandagavond bespreekt de synode deze
reacties.
tot aanvaarding van het rapport-Berk
hof overgaat. 'Dit rapport heeft op
waardevolle wijze bijgedragen om de
bezinning op de ambtsproblematiek
binnen onze kerk te helpen bevorde
ren, maar wij kunnen niet anders als
constateren, dat er van een communis
opinio op dit gebied binnen onze kerk
nog allerminst sprake Is.'
Opvallend is, dat veel classes met
klem aandringen, dat het (eerder bin
nen de raad voor kerk en theologie
gesneuvelde) ambtsrapport van wijlen
prof. Van Ruler alsnog wordt gepubli
ceerd. Zij menen daarin de meer
dogmatische benadering te zullen vin
den naast de meer functionele van
het rapport-Berkhof. De commissie
stelt de synode voor, aan dit verzoek
gevolg te geven.
KINDERCOMMUNIE
Dinsdagmorgen bespreekt de synode
de reacties van classicale vergaderin
gen en plaatselijke gemeenten op de
nota 'Toelating tot het Heilig Avond
maal'. Het gaat hier over de vraag, of
het avondmaal opengesteld kan wor
den voor jongeren, die nog geen belij
denis hebben gedaan. Ook hier meent
de commissie van rapport, dat het
prematuur zou zijn om nu al een
beslissing te nemen op grond van de
uit de kerk ingekomen reacties.
Uit dc verslagen die van de classicale
vergaderingen en uit de gemeenten
werden ontvangen kwam de wenselijk
heid naar voren een aantal kernvra
gen aan een nader onderzoek te o-
gen aan een nader onderzoek te on-
missie, een beslissing uit te stellen
tot de synodevergadering van februa
ri.
HAAST EN GEDULD
Nog niet zo lang geleden schreel
over haast en geduld, maar ik fa
op terug. En wel door de lezlq
het jongste (knappe) boek vj
Buskes. Het humanisme van Gofi
schrijft daar met name op pagq
en 13 over haast en geduld. Hij]
dat in het kader van zijn spreke]
een heilzame polarisatie, 'heii
omdat de kerk en de wereld1
gediend zijn met het toedekkea
tegenstellingen. Wij moeten j
kerk zindelijk met elkaar oq
Voor het nemen van kerkelijke^
singen is geestelijke duidelijkha
eerste vereiste. Daarom is haai
den boze. De zaak heeft haast,]
het Getuigenis (waarmee dr. B
in dit boek bezig houdt). Ik hou
dat de kerk geen haast mai
nodig heeft. Ik ben niet n
ongeduldig. Prof. Hasselaar zet
wij tijd hebben voor elkaar tej
van morgen'. Dat betekent vooi
kes niet dat hij alles op z'n k
wil laten. Er is geen sprake vj
tijd die alles in orde brengt 'C
denis is er alleen door het voll
werken van mensen, die bereid
leven en te werken als medearbï
Gods'. Wanneer men het veij
hierop bekijkt dan komt men ij
conclusie dat er nog al eens besl
gen tenaanzien van de leer te fa
genomen zijn. Ze moesten latq
thans sommigen, en de laatstn
ruggeroepen worden. Men kan i
dat men in 't algemeen ten aa
van beslissingen omtrent wat]
dan noemt afwijkende leringen
geduldig genoeg kan zijn. Weil
inzicht in ons antwoord op de op
ring als een teken van het vei
ervan heeft tijd nodig. Haasti,
slissingen hebben het gevaar y
vastpennen van standpunten, i
verleden vaak genoeg bewezen,
trouwens nog een polarisatie
Vaak maken mensen die zo
zijn met leerbeslissingen de indn
de minste haast te hebben als 1
beslissingen ten aanzien van de
gaat en omgekeerd. Geloof in i
ding van God. zonder dat de m
te heftig in 't geweer komt,
gebied van maatschappij en
gaat vaak gepaard met een dril
zaken van de leer willen afhan
Terwijl die laatste vragen toch
zo moeilijk zijn. Eén neger ui
discriminatie bevrijden, een hon
brood verschaffen, een gevanga
laten, dat zijn zaken die haast h
dacht ik zo, terwille van de m
Niet dat het bij de leer nx
mensen gaat, maar daar stai
vaak minder helder voor ogen
weg wij gaan moeten.
NED. HERV. KERK
Benoemd tot directeur inri
zwakzinnigen Eemeroord te Baai
J. van der Waal, dir. vormingsci
De Oorsprong te Sint-Nicj
(reet.).
Mr. W. dc Vries - 150 Jaar We
De geschiedenis van de (hervi
Maatschappij tot bevordering
Landlieden (1822-1972). V
Stichting Zuidelijk Historisch f
Tilburg te Eindhoven.
Onlangs promoveerde rar. Will
Vries aan de Katholieke Hog(
te Tilburg tot doctor in de
wetenschappen op het proeft
150 jaar Welstand.
Het proefschrift, behelst de ges<
nis van een vrij unieke protei
maatschappij in Noord Braban
anderhalve eeuw geleden tot;
kwam als instituut van steun
protestantse minderheden op h
bantse platteland.
In een studie van bijna 500 pi
is een meermalen treffend bet
stand gekomen van de ontwik!
die ontstond toen ingevolge de
ding van kerk en staat en de af
ging van de gelijkstellingen val
godsdiensten protestanten hun
nerende positie verloren 1796).
dra werden en dat gold
overwegend katholieke strek!
sterke mate allerlei leidende
ties overgenomen door rooms-ta
ken, waardoor vele protestanti
de grondslag van hun maatschaj
bestaan verloren.
Mr. De Vries heeft uiterst objecf
boeiende geschiedenis van deze
schappij in de herinnering tl
roepen. Zijn verdienste is onder
dat hij in sociologisch opzicht li
santé facetten tekent van de I
van de kleine zandboeren en de
ke hervormde gemeenten in d
bantse dorpen. In de verhoudt
de rooms-katholieken worden
versen (strijd) gesignaleerd, dl
lukkig tot het vereden zijn gaan
ren. Typerend is, dat de Maatsd
die nog steeds, zij het op
gewijzigde arbeidsvelden, een I
vervult, in den beginne ged»
was zich met een waas van g>
houding te omgeven.
De geschiedschrijving die than
licht heeft gezien, mag worde
schouwd als een belangrijke «I
maatschappelijke en zeker oc
kelijk-historische bijdrage, gewil
een initiatief van ds. Van Hl
(Hilvarenbeek) uit de eerste hel
de vorige eeuw, dat tot gro
zegenrijke ontplooiing is gekoffl
