EEN KIND BLIJFT OOK IN
HET VERKEER EEN KIND
Zwolle lijkt op weg
naar een stadhuisvrede
Gebruikt glas niet
in vuilnisbak maar
weer naar fabriek
- TROUW/KWARTET ZATERDAG 21 OKTOBER 1972
BINNENLAND T21/K21
In Nederland worden méér kinderen in het verkeer gedood dan in enig ander Europees land: elk jaar
vijfhonderd doden - en daarnaast nog eens bijna tienduizend gewonden.
door Huib Goudriaan
AMSTERDAM Onze kinderen
rijn weerloos uitgeleverd aan het
agressieve spel van vrije paarde-
jrachten, vindt Vic Langenhoff.
)eze redacteur van De Tijd gaf
een maand geleden de stoot tot
de oprichting van een 'Pressie
groep Stop Kindermoord'. Hij
jeerd daartoe min of meer ge
ïnspireerd door mevrouw L. Rut-
jers-Naaijkens te Eindhoven,
raoeder van drie schoolgaande
tinderen, die een geslaagde een-
lersoons-actie voerde voor het in
iet verkeer begeleiden van Eind-
ïovens schoolkinderen.
Üevrouw Rutgers: 'In 1970 werden dn
iet verkeer 8614 kinderen tussen nul
tn vijftien Jaar gewond - 3772 als
voetganger en 2709 als fietser. Het
wordt als een soort natuurramp door
ie samenleving geaccepteerd - erger:
natuurrampen nemen we niet, daarte-
:en maken we een deltaplan',
fa een interview met mevrouw Rut
iers slikte Vic Langenhoff deze apa-
hie niet meer. Hij riep zijn lezers op
Ie dagelijkse kinderslachting in het
lerkeer niet langer te aanvaarden en
sen 'Pressiegroep Stop Kindermoord'
e vormen.
!r kwamen honderden instemmende
elefoontjes en brieven. De initiatief-
lemer vertelt dat in de meeste reac-
ies werd ingegaan op de gevaarlijke
ituatie thuis: 'Het leek wel of ik met
sen oorlogspychose te maken kreeg -
n de geest van: het is hier zo gevaar-
ijk, dat we ons elke morgen opnieuw
fvragen of we ons (schoolgaande)
ind 's avonds terug zullen zien',
n zijn hartekreet in de krant had
(ie Langenhoff geschreven dat onze
amenleving, vol Sterreclame voor
achte babypoeder en gezonde groei-
nargarine, haar kinderen van de weg
aat rijden, omdat de prioriteiten ver
eerd worden gelegd: 'Omdat er in dit
and gekozen wordt voor één kilome-
er autosnelweg boven honderd kilo-
leter fietspad'.
)e pressiegroep Stop Kindermoord,
die al gauw na Langenhoffs oproep
»erd gevormd, ziet in het eisen van
maatregelen ter bescherming van kin-
leren in het verkeer haar belangrijk-
te taak. Langenihoff: 'We willen geen
nstituut worden, maar slechts druk
ïitoefenen op de bestaande verenigin-
;en (ANWB, Vereniging voor Veilig
ferkeer enz.) omdat we vinden dat er
e weinig gedaan wordt om de zwak-
;en in het verkeer te beschermen en
urn de onbekwame en onverbeterlijke
ijders van de weg af te halen,
'óórdat zij ongelukken veroorzaken.
Sn het kind verdient bijzondere aan
dacht, omdat het anders op verkeers
situaties reageert dan de volwassenen.
)ok al wordt een kind opgevoed voor
iet verkeer dan nog blijft het kind;
speelsheid van kinderen kan niet met
Je dood worden afgestraft'.
Dit gezicht krijgt men vanaf het Grote Kerkplein wanneer het ontwerp-Konijnenburg voor het Zwolse stadhuis wordt
aanvaard. Het nieuwe gedeelte ligt tussen links het oude ge meentehuis en rechts het politiebureau. Enigszins vooruit
springend het representatieve gedeelte; daarachter wat hoger de werkruimten. Links achter de bomen (hier onzicht
baar) de kerk, rechts een wand van percelen met o.m. het Zwolse Balletjeshuis.
Vooral op veel landelijke, bomenrijke wegen worden kinderen door het verkeer 'weggedrukt'.
In Nederland is nog geen onderzoek
verricht naar de houding van het
kind in het verkeer. Prof. Sandel,
hoofd van het Zweeds Instituut voor
Kinderpsychologisch Onderzoek, heeft
uit een onderzoek de conclusie getrok
ken dat kinderen zeker voor hun
achtste jaar niet in staat zijn ver
keerssituaties te beoordelen. Verkeers
tekens zijn voor het jonge kind vaak
nietzeggend en ook hun zuiver licha
melijke vermogens spelen een rol:
zesjarigen kunnen geluiden nog niet
duidelijk thuisbrengen en door de
geringere afstand ooghoogte/grond
kunnen zij bepaalde situaties niet
overzien.
Eisen
In samenwerking met het SWOV (de
Stichting Wetenschappelijk Onderzoek
Verkeersveiligheid) stelde de pressie
groep een programma van eisen op
dat woensdag 11 oktober aan de vaste
Kamercommissie voor verkeer en wa
terstaat werd aangeboden. Inmiddels
vroeg het Tweede-Kamerlid ir. P.A.M.
Cornelissen (KVP) minister Udink
zijn mening te geven over de maatre
gelen, die de pressiegroep verlangt.
Deze maatregelen vallen uiteen in
noodmaatregelen, maatregelen op korte
termijn (voor 1 maart 1973) en maat
regelen op iets 'langere termijn.
De verlangde noodmaatregelen zijn:
onmiddellijke politiebescherming voor
overstekende schoolkinderen op alle
kruispunten en gratis schoo'lvervoer
voor alle kinderen, die hun scholen
niet over veilige voet- en fietspaden
kunnen bereiken.
De maatregelen op korte termijn:
strenge veiligheidsnormen met als uit
gangspunt vóór alles bescherming van
voetgangers en fietsers, instelling van
een centrale inspectiedienst/oxnbuds-
dienst voor het verkeer en instelling
van een rijksveiligheidsfonds, waaruit
alle door de inspectiedienst nodig ge
achte voorzieningen kunnen worden
De maatrgelen op langere termijn
omvatten een sluitend net van veilige
voet- en fietspaden, een doeltreffend
openbaar vervoer en omvorming van
wegenfondsen tot fondsen ter finan
ciering van de voet- en fietspadennet-
ten. Gepleit wordt tevens voor een
herziening van de Nederlandse plano
logie op basis van het voorkomen van
onnodige verkeersbewegingen. De
pressiegroep verlangt een beter toe
zicht op automobilisten: strengere
normen voor de afgifte van rijbewij
zen, méér geheime politiecontroles en
verwijdering uit het verkeer van be
stuurders, die onverantwoordelijk rij
den.
Vic Langenhoff vertelt dat de pressie
groep nog dit najaar een congres met
als thema 'kind en verkeer' wil orga
niseren. Delftse studenten, die de
pressiegroep steunen hebben een
werkgroep gevormd met als doel een
congres over de verkeersveiligheid in
het algemeen. Dit zal waarschijnlijk
in het voorjaar worden gehouden.
'Druk'
Op beide congressen zal ongetwijfeld
de door de pressiegroep noodzakelijk
geachte scheiding van verkeerssoorten
druk worden besproken. Volgens het
SWOV zal scheiding - aparte voet- en
fietspaden en beveiligde, liefste vrije
kruisingen - de meeste ongelukken
voorkomen. Ver doorgevoerde schei
ding van snel- en langzaam verkeer
zou het aantal ongelukken met 60
procent verminderen.
Het ziiet ernaar uit dat de door Vic
Langenhoff zo gewraakte apathie ('do
den in het verkeer worden geaccep
teerd met als argument: er is toch
niets tegen te doen') op de terug
tocht zal worden gedwongen.
door Jac Lelsz
ZWOLLE Wordt na een 'tach
tig-jarige oorlog', zoals de slepen
de plannenmakerij rondom het
bouwen van een nieuw stadhuis
voor Overijssels hoofdstad gek
scherend wel wordt genoemd,
maandag eindelijk de vrede van
Zwolle getekend? De verwachting
is dat het plan, dat de in Frank
rijk wonende Nederlandse archi
tect J. J. Konijnenburg in laatste
instantie maakte, maandag in de
gemeenteraad voldoende steun
zal ontvangen.
Aan tachtig jaar plannen maken,
waarbij de standpunten vaak diame
traal tegenover elkaar stonden, zal
dan een einde zijn gekomen. Als men
goed geteld heeft (maar men durft er
bij de gemeente de handen niet voor
in het vuur te steken) dan is het
laatste ontwerp van Konijnenburg
Zwolle's 52ste stadhuisplan.
De bezwaren tegen Konijnenburg's
voorlaatste plan kwamen met name
ook van de vereniging 'Vrienden van
de Stadskern Zwolle'. Hoofdbezwaar
was dat men het gebouw te fors vond
ten opzichte van de kleinschaligheid
van de oude binnenstad. De nogal
geprononceerde contouren van het
nieuwe bouwwerk zouden het subtiele
lijnenspel op deze plek overwoekeren.
Bezwaarlijk vond men ook dat de
Wheeme, het deels historische ge-
bouw, waarin de politie is gehuisvest,
diende te worden afgebroken. Een
belangrijk bezwaar was verder, en dat
speelde met name ook bij de gemeen
teraad, dat het ontwerp in strijd was
met het bestemmingsplan, een moei
lijkheid die wel te overwinnen zou
zijn, maar niet dan waarschijnlijk met
aanzienlijk tijdverlies.
Konijnenburg is een jaar of acht met
Zwolle's stadhuis bezig geweest. Hij
ontmoette een situatie, die enigermate
vergelijkbaar was met die in Arnhem.
In Arnhem voegde hij een modern,
strak gebouw samen met het histori
sche Duivelshuis, waarin het repre
sentatieve gedeelte van het gemeente
lijk apparaat is ondergebracht. In
Zwolle kreeg hij te maken met het
oude gemeentehuis aan de
Sassenstraat, met zijn schepenzaal uit
1448 en zijn empiregevel uit 1821, dat
in het geheel zou moeten worden
opgenomen. Niet vergelijkbaar was,
dat de oorlog '40-'45 in Arnhem grote
gater» geslagen had wat achteraf een
plezierige speelruimte verschafte aan
de bouwers, terwijl dat in Zwolle niet
het geval was. In Arnhem verrees een
reus van een gebouw, uitgevoerd in
marmer. Aanvankelijk wilde de archi
tect in Zwolle ook gaan werken met
marmer op lange termijn niet
duurder, meent hij maar Zwolle
wees marmer als te pompeus af.
IMPASSE
Voorjaar '72 staakten in de Zwolse
gemeenteraad de stemmen tot twee
maal toen een noodzakelijk geworden
wijziging van het bestemmingsplan
aan de orde kwam. Daarmee was ook
Konijnenburg's werkstuk getorpe
deerd. Men raakte in een diepe
impasse; niemand deed meer wat. B.
en W. vonden dat de raad maar met
initiatieven moest komen, want die
had de zaak tenslotte op dood spoor
gezet.
De rfactievoorzitters ondernamen nog
een poging om er uit te komen, maar
de zaak zat muurvast. Toen kwam een
groot deel van de ambenaren, die in
het oude stadhuis en enkele belenden
de winkelpanden in benarde omstan
digheden hun werk doen, met een
open brief. Deze brief eiiinidiLgde met:
'Wij protesteren er fel tegen dat het
gemeentebestuur ophoudt met bestu
ren als het laat publiceren dat het
overleg is beëindigd'.
De ambtenaren zeggen nu bescheiden-
lijk niet te willen pretenderen, dat
die brief het gedéén heeft. Maar feit
is, zeggen zij, wel dat er daarna weer
activiteit kwam. In het egmeenitelijke
kamp en bij Konijnenburg. Konijnen
burg boog zich nog eens over zijn
tekeningen om te kijken of aan de
bezwaren tegemoet kon worden geko
men. Blijkbaar kon dat en een dezer
dagen werd het resultaat gepubliceerd.
In de nieuwe versie wordt het deels
historische politiebureau gespaard.
Dat wordt met name door de 'Vrien
den van de Stadskern Zwolle' gewaar
deerd. Wel betreuren zij het dat het
Armen Fraterhuis, verscholen achter
een school, wondt opgeofferd. Monu
mentenzorg slaat de betekenig van dit
pand niet hoog aan, maar de 'Vrien
den denken daar anders over. Wel
appreciëren zij het weer dat enkele
straatjes worden ontzien. Ook zijn ze
er goe over te spreken dat het ge
bouw in z'n totaliteit minder allure
krijgt, zodat het de omgeving minder
domineert. De 'Vrienden' blijven ech
ter van oordeel dat het een enorme
opgave blijkt een dergelijk gefcouw in
de bestaande oude stad in te passen.
Konijnenbrug heeft de proporties van
het stadhuis wat kunnen insnoeren
onder meer door een nog wat doelma
tiger gebruik van de werkruimten en
door het representatieve gedeelte
enigszins te versoberen. Het marmer
werd geschrapt, waarschijnlijk al eer
der trouwens, en daarvoor in de
plaats komt nu baksteen of tufsteen.
De kosten blijven, evenals bij het
vorige ontwerp, draaien om twintig
miljoen gulden. Hierbij speelt de
kwestie van intussen al weer fors
gestegen arbeads- en materiaalkosten.
Men heeft in ieder geval bereikt dat
de som niet nóg groter is geworden,
al realiseert men zich dat het bij die
twintig miljoen niet blijft. Het duurt
tenslotte nog 2 jaar voordat het
stadhuis er staat, aannemende dat er
geen nieuwe staketsels opduiken.
De nieuwbouw ligt straks ingeklemd,
gezien vanaf het Grote Kerkplein,
tussen (links) het te handhaven oude
gemeentehuis en (rechts) het politie
bureau. Links van het plein, achter
een bomenrij, ligt de kerk en rechts
een wand van percelen, waartoe onder
meer het bekende Zwolse Balletjes
huis behoort Tussen het oude ge
meentehuis en het politiebureau ziet
men het nieuwe stadhuis met vooruit
springend het representatieve gedeel
te. In het diaar aahter liggende, ver
hoogde gedeelte bevinden zich de
werkruimten.
In Nederland, doch vooral ook in
Duitsland, vindt men er voorbeelden
van, dat in de architectuur oud en
nieuw zich gelukkig laten samenvoe
gen. Afgaande op de tekeningen lijkt
Konijnenburg's conceptie een aan
vaardbare oplossing voor dit karakte
ristieke punt in Overijssels hoofdstad.
Maar we onderschatten de moed niet,
die opgebracht moet worden om een
dergelijke, inderdaad nogal ingrijpen
de verandering van een vertrouwd
stadsbeeld, over zich heen te laten
komen.
door Kees de Leeuw
LEERDAM 'Het is wel jam
mer, dat sommige mensen er niet
bij stilstaan, dat glas breekbaar
en onzorgvuldig met glazen
voorwerpen omspringen. Ze laten
bijvoorbeeld gebruikte flessen in
de natuur achter. Die flessen
tonnen later breken en de scher
en kunnen veel narigheid ver
oorzaken. Niet voor niets word
je soms op het strand door mid
del van een bord gewaarschuwd
voor glasscherven. Die zijn ach
tergelaten door mensen, die niet
hebben nagedacht. Gebruikt glas
hoort natuurlijk in de vuilnis
bak'.
Bet bovenstaande proza, afkomstig uit
informatieboekje over glas, dat in
«Denwerking met de N.V. Verenigde
'•^fabrieken te Leerdam dit jaar tot
pOd is gekomen, is reeds achter
naald; gebruikt glas hoort natuurlijk
'et in de vuilnisbak, maar moet
j*wur naar de glasfabriek. Indien
JOians het pioefprojec1. 'recycling
'I® (het opnieuw in de circulatie
J*opn van glas), dat momenteel
dt uitgevoerd in Nederland, enige
üns van slagen wil hebben.
december van dit jaar heeft de
■"enigde Glasfabrieken in eerste in
stantie 6500 ton gebruikt verpak
kingsglas nodig, bij voorkeur schoon
en zonder sluitingen. De eerste lading
alvalglas uit Nederlandse huishoudin
gen is inmiddels in Leerdam gelost
en de inzameling van gebruikt glas
begint nu een beetje op gang te
komen. De Verenigde Glasfabrieken
heeft voor dit proefproject drie ton
uitgetrokken en neemt vooral de tech
nische kant voor haar rekening. De
overheid, actiegroepen en grootwin
kelbedrijven zetten zich in voor het
verzamelen ervan.
Minister Stuyt heeft alle Nederlandse
gemeenten gevraagd aan de proefne-
mingen door de industrie mee te
werken en hij heeft de stichting ver
wijdering afvalstoffen aangewezen als
instantie voor de bestudering van het
vraagstuk van hergebruik en regene
ratie van afvalstoffen. Naast het
proefproject op het gebied van glas,
zijn ook voor papier, ijzer en blik
dergelijke projecten in voorbereiding.
Deze materialen zijn de meest voor
bestudering in aanmerking komende
delen uit de stedelijke afvalstoffen.
TWEE JAAR GELEDEN
Bij de Verenigde Glasfabrieken wijst
nier erop, dat dit proefproject niet
zomaar uit de lucht is komen vallen.
Zo'n twee jaar geleden kreeg ook de
directie van de Verenigde Glasfabrie
ken (VG) in de gaten, dat de hele
milieukwestie een maatschappelijke
zaak zou worden en dat ook de Neder
landse industrie daarmee te maken
zou krijgen. Vanuit die achtergrond is
men gaan uitzoeken of het zuiver
technisch gezien mogelijk was ge
bruikt verpakkingsglas als grondstof
te gebruiken voor het vervaardigen
van nieuw verpakkingsglas.
Er moet bijgezegd worden, dat het
geen zaak van idealisme of van goed
koop aan grondstoffen-komen is ge
weest. aldus een woordvoerder van de
directie. De gedachte échter het proef
project is, dat het beter is te weten,
wat je als bedrijf kunt doen op het
vlak van ecologische verlangens dan
niks doen en wachten tot de bui op je
afkomt.
Het proefproject, waarvan men hoopt,
dat volgend jaar zomer de 'harde'
resultaten bekend zijn, is versneld op
gang gebracht onder invloed van het
rapport van de Club van Rome en
allerlei actiegroepen, die Jch bezig
houden met milieuhygiëne. Met name
een actiegroep in Leilschendam, be
staande uit huisvrouwen, studenten en
scholieren, die op eigen initiatief glas
had ingezameld, maar niet wist hoe
het verder moest en om raad vroeg
bij de VG. De groep werd uitgenodigd
voor een onderhoud, er volgde over
leg met de stichting verwijdering af
valstoffen en om het project inzamel-
technisch doelmatig te begeleiden
werd een begeleidingscommissie ge
vormd, waarin de VG, de glashandel-
firma Maltha en de stichting verte
genwoordigd zijn. Zo kwam de recy-
cling-trein langzaam in beweging.
SUPERMARKTEN
Naast overheid, industrie en particu
lieren doen ook grootwinkelbedrijven
De eerste lading afvalglas is gestort in Leerdam.
als De Spar en Albert Heijn, maar
dan uit het oogpunt van service-verle
ning, mee aan het proefproject. In
samenwerking met de gemeente wor
den containers bij supermarkten ge
plaatst, waar de klanten die flessen,
die ze niet tegen het in ontvangst
nemen van statiegeld binnen kwijt
kunnen, kunnen deponeren. Echter
wel zonder resten mayonaise of mos
terd en eveneens zonder plastic slui
tingen. In eerste instantie zijn alle-
(55) gemeenten benaderd met meer
dan 35.000 inwoners en gelegen in
een straal van ongeveer honderd 'o-
meter rond het verzamelcentrum
Leerdam. Uiteraard wordt de mede
werking van de overige gemeenten
eveneens op hoge prijs gesteld, maar
de medewerking van tenminste de
bewuste 55 gemeenten is noodzakelijk,
wil het project kans van slagen heb
ben. Deze gemeenten zijn namelijk
geselecteerd, nadat onderzocht was
hoeveel glas per gezin er gemiddeld
in een week afvalt. Uit dit onderzoek
bleek tevens, dat de bereidheid om
mee te doen aan het proefproject in
gemeenten met meer dan 35.000 inwo
ners groter is dan in kleinere ge
meenten. En 'al deze dingen zijn van
belang, wil men althans enigszins ver
zekerd zijn van een voortdurende aan-
voer van gebruikt afvalglas.
Bij de Verenigde Glasfabrieken is een
'recycling'-team van technici ingescha
keld voor de uitvoering van het proef
project .Uit de uitkomsten van dit
project zal blijken in hoeverre het
percentage scherfglas kan worden ver
hoogd zonder dat de kwaliteit van de
glasprodukten wordt aangetast.
Belangrijk is dat het aangevoerde af
valglas homogeen van samenstelling
is. Voor glas uit West-Europa is dit
niet zo'n probleem, omdat dat qua
samenstelling niet veel verschilt.
Voor glas uit landen van Oost-Europa
is men bij de VG echter benauwd.
Niet omdat dat minderwaardig glas
zou zijn, maar omdat het een heel
andere samenstelling heeft. Het zand,
dat samen met kalk en soda wordt
gebruikt om glas te maken, is name
lijk uit andere vindplaatsen afkomstig.
De Verenigde Glasfabrieken wil, als
het proefproject bevredigende resulta
ten oplevert, op haar manier een
bijdrage leveren aan een verbetering
van het leefmilieu. Glas als zodanig is
wel geen schaars artikel en evenmin
in die zin milieuverontreinigend, dat
het vergiftigend of verstikkend werkt,
maar wel is het gebruikte glas te
kwalificeren als rommel: het belast
het milieu en vergroot de nationale
'vuilberg'. Ook al bedraagt de hoeveel
heid glas in deze vuilberg bij de
huidige stand van zaken ongeveer vier
procent in gewicht, het is en blijft
een niet weg te cijferen hoeveelheid.
STATIEGELD
Een ander punt, dat bij dit alles nog
een rol speelt, is de vraag, waarom
niet op grote schaal weer statiegeld
wordt ingevoerd, zoals dat vóór 1963
gebruikelijk was voor glasprodukten.
Toen minister Stuyt echter in mei
van dit jaar zei dat hij overwoog om
over twee jaar statiegeld voor glazen
potten en flessen weer verplicht te
stellen, kreeg hij van de glasfabrieken
de wind van voren. Van die kant
werd aangevoerd, dat er duidelijk eco
logische nadelen verbonden zijn aan
het opnieuw invoeren van retourglas-
verpakking, omdat het spoelen van
retouremballage thermische en chemi
sche waterverontreiniging met zich
meebrengt.
Voor de in Nederland in omloop
zijnde statiegeldflessen is nu ongeveer
600 tot 700 miljoen liter spoelwater
per jaar nodi^. Zou daar ook nog het
eenmalige verpakkingsglas bij komen,
dan zou dit spoelwatervolume stijgen
tot 800 miljoen liter per jaar.
Daarnaast wijst de VG er ook op dat
het opnieuw invoeren van retourglas-
emlballage waarschijnlijk zou beteko»
nen. dat de >rpakkingsirjtrie, die
grotendeels is ingesteld op eenmalige
verpakkinge.i zou uitwijken naar an
dere verpakkingsmaterialen (karton,
plastic), die door hun aard slechts
één keer kunnen worden gebruikt
Het probleem zou hiermee niet wor
den opgelost, maar verlegd. Het is
niet ondenkbaar, dat dit middel erger
zou zijn dan de kwaal, aldus een
woordvoerder van de Verenigde Glas
fabrieken.
