Lampe voorspelt
een warme winterinkorte jasjes.
geweten van
(het huidige Westen
FILMPREMIÈRES VAN DEZE WEEK
Wijze woorden en revolutie
in 'De Apen grijpen de macht'
Waar blijft de nieuwe oogst?
139.-
7/KWARTïT NuuiiAG 20 OivïOBoR 1972
T13/DRL15
.joor J. van Doorne
ge] AMSTERDAM Met het toekennen van de Nobelprijs voor litera-
co tuur 1972 aan de Duitser Heinrich Böll, wordt een mens geëerd, die
als geen ander als het geweten van het huidige Duitsland en daar
mee van het huidige Westen gezien kan worden. Heinrich Böll is
isj wms-katholiek. Hij werd op 21 december 1917 te Keulen geboren.
'S Hij is thans voorzitter van de Internationale PEN-club.
en!
Brifin de totale verwordenheid van onze
last ijd neemt hij een unieke plaats in.
utejHij weigert zich politiek of kerkelijk
r j g laten dnde'len, hij verwerpt elk
'voe#stablishment. Men kan hem het beste
?rki ien als een ethicus, als iemand die
mj oedheid en gerechtigheid aanprijst
25 Is de enige zaken die de mensheid
edden kunnen. Hij neemt geen tus-
enpositie in; hij neemt een centrale
>va ositie in en is zodoende aan alle
anten omringd door machten die hij
££3 estrijden wil, die hij bestrijden
9;2 ioet, omdat hij een christen is.
0 s einrich Böll is de zoon van een
c" mmerman. Hij wilde boekhandelaar
orden; voor de beëindiging van zijn
J 2 udie werd hij voor arbeidsdienst en
n lilitaire dienst opgeroepen. Driemaal
°ei erd hij gewond. Na de oorlog stu-
ïerde hij germanistiek en begon te
in brij ven.
iuto
?ct (erken
en
ligd. Is zijn eerste, grote werk wordt zijn
Vo eede roman gezien: 'Und sagte kein
1 b nziges Wort', waarin Böll zich bezig-
ault wdt met het huwelijk van een uit
nlai oorlog teruggekeerde soldaat. Zijn
met ilgende boek: 'Haus ohne Hueter"
,t r luizen zonder vaders) werd in 1955
,.000 Frankrijk als de beste buitenlandse
jot 1 man bekroond. Grote bekendheid
ver! &S hij door zijn 'Billard om halb
hn' 'Ansichten eines Olowns' en
ruppenbild mit Dame', dat onlangs
Pen het Nederlands verschenen is.
ee Karl Ragnar Gderow, de perma-
20 r 8 ate secretaris van de in de 18e
u 1 uw opgerichte Zweedse Koninklijke
:ar tterkundige Academie, heeft on-
is: I igs terecht gezegd, dat het zeker
i Gi et tot de kleinste Duitse wonderen
rin'a hoort, dat na zoveel jaren van ar-
best ^de een nieuwe generatie van
irijvers. denkers en onderzoekers al
spoedig is opgestaan om hun land
steunen alsook de eigen taak in het
estelijk leven van nu te torsen. Dat
zeker waar.
ik waar is, dat, zoals de verantwoor-
ïg van de prijstoekenning het zegt,
Böll door zijn combinatie van een
breedheid van gezichtspunten, over
eenkomstig de eisen van zijn tijd, en
de gevoeligheid van zijn creatief ver
mogen, heeft bijgedragen tot de ver
nieuwing van de Duitse literatuur.
Beperkt
Toch bevredigen deze uitspraken mij
niet. Zij beperken de betekenis van
Boll's werk al te zeer tot een literaire
betekenis. Böll's werk is veel méér.
Hij is in hoge mate geëngageerd. Hij
zet zich af tegen het Duitse Wirt-
schaftswunder, maar ook tegen het
communisme, zoals de wereld het he
den kent. Hij zet zich af tegen de
Kerk die het licht van het Evangelie
verduistert en tegen het gezapig bur
gerdom. De adeldom van zijn geest en
zijn groot literair talent hebben hem
behoed voor een integrale verguizing.
Solidair met zijn land, is hij nochtans
een wereldburger en dan een wereld
burger, gedreven door de liefde die
Christus gepredikt heeft Böll wil
geen concessies.
Hij maakt het zijn lezers niet gemak
kelijk. Veélal gebruikmakend van te
rugblikken, drijven verleden en heden
door elkaar heen. Hij schrijft boeiend,
dat zéker. Humor is hem bepaald niet
vreemd. Maar vlijmscherp, in ware
zin meedogenloos, is zijn visie op de
huidige structuren van zowel links als
rechts. Maar vol mededogen is hij
voor de mens, jn het bijzonder voor
de kleine man, de man die tussen de
raderen terechtkomt, economisch zo
wel geestelijk.
De prijs zal hem op 10 december, de
sterfdag van de stichter Alfred Nobel
te Stockholm worden uitgereikt.
Böll heeft op een gisteren gehouden
persconferentie gezegd, dat hij nog
niet weet wat hij met het geld zal
doen. Maar in elk geval zal een deel
ervan worden besteed aan hulp voor
gevangen zittende auteurs en hun ge
zinnen, zowel in Rusland, Indonesië,
Europese en overige landen.
Heinrich Böll tijdens een persconferentie nadat bekend was geworden dat de
Zweedse Academie hem de Nobelprijs 1972 voor literatuur heeft toegekend.
Mime-festival op komst
AMSTERDAM In mei 1973 zal in
alle ruimten van het Shaffy-theater
het Tweede Internationaal Mime-Festi-
val worden gegeven. Met voorstellin
gen van Nederlandse en buitenlandse
mimegroepen en solisten, en met twee
bijzondere manifestaties. Op de Totale
Mimedag, die zeker zestien uur zal
duren, zal er een overzicht worden
gegeven van alle facetten van de mi
me, door iedereen die zich ermee
bezighoudt en zich ervoor opgeeft
(tel. 020-161143). Het feest zal geo
pend worden met de première van een
collectieve productie van Nederlandse
munespelers. Er wordt gevraagd om
ideeën een scenario of een mimografie,
liefst in uitgewerkte vorm. Daarvoor
is het adres Marnixstraat 121 en de
telefoon 235012.
De eerste Apenplaneet-film, in
1968 gelanceerd, is gevolgd door
drie andere, de vijfde van de se
rie staat op stapel. Het zijn alle
maal leerstukken in science-fic-
tion-trant, waarvoor Paul Dehn
de scenario's schreef, zich daar
bij baserend op karakters ge
creëerd door Pierre Boulle. De
regisseur wisselde van film tot
film.
Voor wie het nog niet wist: volgens de
apenplaneettheorie zullen de apen in de
verre toekomst de aarde beërven. In
de eerste film maakt een ruimtevaar
der een tijdreis en vindt een apencivi-
lisatie. Twee figuren, de geleerden en
gelieven Zira en Cornelius, komen in
de volgende films terug totdat zij aan
het eind van de derde film door
mensen worden vermoord, uit angst
dat de theorie waarheid zal worden.
Maar hun kind wordt door de edel
moedige Armando in zijn circus ver
borgen. zodat de voortzetting van de
reeks gegarandeerd blijft
De vierde film, 'De Apen grijpen de
macht' van regisseur J. Lee Thomp
son die deze week in première gaat
speelt 20 jaar later, ergens in Amerika
tegen het einde van de twintigste
eeuw De apen, eens vertroeteld als
huisdieren toen alle honden en katten
aan een geheimzinnige epidemie ge
storven waren, zijn onder de dicta
tuur van gouverneur Breek (Don
Murray), gedegradeerd tot slaven. Als
de pratende aap Caesar, het kind van
Zira en Cornelius, door zijn leermees
ter Armando (Ricardo Montalban)
naar juiten gebracht moet hij in
stomme, machteloze woede aanzien tot
welk een walgelijke graad van servili
teit zijn onbespraakte rasgenoten zijn
gezonken. Hij komt in dienst van
gouverneur Breek en vindt in diens
onmiddellijke omgeving een mede
stander: de neger McDonald (Hari
Rhodes) die zich de slaventijd van
zijn eigen volk herinnert. Als Caesar,
wiens ware identiteit niet lang ver
borgen kan blijven, genadeloos wordt
achtervolgd en tenslotte gemarteld,
redt Mc Donald hem van de dood.
Caesar weet het apenvolk te mobilise
ren en te organiseren. Ze gaan tot de
revolutie over. De mensen delven het
onderspit, maar als het bloedbad on
vermijdelijk lijkt spreekt Caesar de
gedenkwaardige woorden: 'Al zijn wij
dan geen mensen, wij kunnen wel
humaan zijn' en de geest van verbroe
dering wordt over een ieder vaardig.
Een nieuwe era is aangebroken.
Vooral in het begin is de sfeer van de
slavenstaat beklemmend getekend: as
sociaties met toestanden in Zuid-Afri-
ka dringen zich duidelijk op. Doch
naarmate de film voortschrijdt wordt
de tractaatjesgeest, die alle apenlilms
kenmerkt, penetranter. Cliché-wijshe
den, cliché-psychologie en cliché-oplos
singen zijn wel eens moeilijk te verte
ren. Maar het spel van de apenacteurs
met hun beweeglijke maskers, die vrij
veel mimiek toestaan (vooral dat van
Roddy McDowall, die in alle apen-
films de hoofdrol speelt) is voor en
na bewonderenswaardig en J. Lee
Thompson is vakman genoeg om er
toch een boeiende film van te maken,
die de nieuwsgierigheid naar het on
vermijdelijke vervolg voldoende ge
spannen houdt.
W. Wielek-Berg
Amsterdam-Rembrandtpleintheatcr
Eindhoven, Parisien
14 jr
Bomans' sprookjes
nu op de plaat
AMSTERDAM Vandaag is een dub-
belalbum met sprookjes van Godfried
Bomans verschenen, uitgebracht door
de platenmaatschappij Record Rack
NV. Het eerste exemplaar werd me
vrouw Bomans overhandigd op een
bijeenkomst in het Amsterdamse thea
ter Tingel Tangel.
Aan platen en album werkten mee:
Luc Lutz, Gerard Hengeveld, Michel
van der Plas, Harry Prenen en Jan
Starink. Het album bevat ook histori
sche opnamen van Godfried Bomans.
Waar blijft in deze herfst de nieu
we film-oogst? Altijd kwamen ze
in september, oktober bij tiental
len los, de nieuwe films, de lang
verwachte, de successen van dc
festivals, nog even bewaard voor
het nieuwe seizoen na de vacan-
ties. In het jaar '72 blijven ze,
voor het eerst, bij tientallen op de
planken, bij dc verhuurders, die er
geen bioscoop voor vinden. Want
er wordt nogal geprolongeerd. The
Godfather gaat, in vele theaters, de
vierde week in. De Inbreker de
zevende, What't up Doe de tiende,
Family Life de veertiende.Een
goede zaak, maar een vervelende
ook. Naar die en die cn die bio
scoop kan je niet meer heen, want
die draait al weken hetzelfde. En
dan zijn er ook nog die naar iets
ouds vertrouwds teruggrijpen in
plaats van met wat nieuws te ko
men. Naar Orfeu Negro weer, naar
de Bridge on the River Kwai, naar
Bergmans en Polanski's. En waar
moeten dc ware liefhebbers die
alles wat de moeite waard was al
gezien hebben nog heen? Wij kun
nen ze, ook deze week weer, maar
weinig aanbevelen.
Jasje van suèdine; geheel gevoerd met /.lamsvacht". In o.a. z.vart of bruin, mt. 36 t/m 42. 139,-
Wikkelcoat met grote kraag van warme,
wollen velours. In o.a. rood, groen of camel.
Mt. 38 t/m 44. jjq
Kort, wijd winterjasje In
''zuiver wollen Prince de Galie-ruit.
O.a. rood/grijs of groen/grijs.
Mt. 36 t/m 44.
Korte coat van zachtwollen
''flaus, afgewerkt met nikkelen
knopen en ringen. In o.a. roest,
geel of groen. Mt. 38 t/m 46.
<-«< Modieus wollen arraché
tentlook-jasje met sierstiksels,
in o.a. wit, geel, groen of rood.
Mt. 36 t/m 44-J39-
