IS ZWITSERLAND
EEN MODELSTAAT?
Veiligheidsconferentie werpt schaduw vooruit
C
■dj
it
'C
F
ié
I
I
I
I
I
I
I
rei
ur
,SJeh
TROUW/KWARTET ZATERDAG 30 SEPTEMBER 1972
BUITENLAM) Til/Kil
AMERIKA ONTDEKT EUROPA
door Jaap den Boef
Met een vredesweek achter de rug, waarin het goed was te ervaren dat idealen
die er altijd waren nog springlevend zijn, moeten we ons weer bezighouden met
feiten, waaraan maar moeilijk iets te veranderen lijkt. De Europese veiligheidscon-
ferentie, waarover nu al zoveel jaren wordt gesproken, is er één van.
In dc westelijke landen valt ook nu
nog weinig enthousiasme te bespeu
ren. En terwijl de Sowjet-Unie vrij
wel onmiddellijk het voorstel van de
Finse regering accepteerde om op 22
november in Helsinki voorbereidende
besprekingen te openen, aarzelden
vooral de Verenigde Staten, hun fiat
te geven.
Blijkbaar gaat men daar bij het nade
ren van de onvermijdelijk geworden
conferentie beseffen dat West-Europa
ondanks dc afwijzende houding
van de Noorse bevolking tegenover de
EEG een eigen weg kan gaan, als
op een Europese conferentie voor vei
ligheid en samenwerking successen
geboekt zouden worden. Amerika, dat
dc laatste tien jaren de handen vol
heeft gehad aan het Indochinese pro
bleem en zich dit jaar vrijwel uitslui
tend met China en de Sowjet-Unie
bezighield, heeft blijkbaar wat laat in
de gaten gekregen, dat het West-
Europa in politiek opzicht heeft ver
waarloosd.
Als gevolg van de opzienbarende eco
nomische ontwikkelingen in de Euro
pese gemeenschap van de Zes kon
zelfs een felle concurrentiestrijd
groeien, die de Amerikanen niet meer
met oude beproefde middelen in hun
voordeel konden beslissen. De relaties
tussen de NAVO-bondgenoten aan bei
de zijden van de Atlantische oceaan
werden er bepaald niet vriendelijker
op. Het was vooral dank zij de be
dachtzame politiek van de Westduitse
kanselier Willy Brandt en de welwil
lendheid van de elkaar opvolgende
Britse kabinetten van socialisten en
conservatieven, dat de tegenstellingen
tussen West-Europa en de Verenigde
Staten niet een nog ernstiger karakter
hebben gekregen.
Eigen belang
Met de voorbereidende besprekingen
over een Europese conferentie over
veiligheid en samenwerking (ECVS)
in zicht heeft men ook in het Witte
Huis ontdekt, dat Europa niet langer
een partner is die aan het politieke
lijntje gehouden kan worden. Het
feit, dat de bondgenoten van Was
hington zich wat hun veiligheid be
treft afhankelijk weten van de bereid
heid van de 'grote broer' Amerika om
in geval van een conflict van kernwa
pens gebruik te maken, speelt een
minder belangrijke rol dan ooit tevo
ren. De wetenschap dat het Ameri
kaanse eigenbelang op een beslissend
ogenblik doorslaggevend kan zijn, is
hier zeker niet vreemd aan.
In Washington maakt men zich al
geruime tijd zorgen over de opkomst
van de Europese gemeenschap, die
een steeds groter economische rivaal
van de Verenigde Staten wordt. Met
soms nogal grove middelen hebben de
Amerikanen geprobeerd, de Europese
bondgenoten 'in bedwang" te houden.
Dit is niet gelukt. Het Amerikaanse
optreden bleek integendeel een aver-
rechtse uitwerking te hebben. En met
de Europese conferentie voor veilig
heid en samenwerking in zicht, die
wat de Russen betreft nog meer te
maken heeft met economische, techno
logische en wetenschappelijke samen
werking dan met de Europese veilig
heid alleen, weten de Amerikanen dat
zij uit een ander vaatje moeten tap
pen om te voorkomen, dat de Europe
anen zich nog meer van hen gaan
afwenden.
Alliantie
Bijzonder duidelijk is dat gebleken
uit de verklaring van Nixons speciale
adviseur voor veiligheidszaken. Henry
Kissinger, op een persconferentie na
bezoeken aan Moskou, Bonn, Londen
en Parijs. Hoe belangrijk Kissingers
reis naar Moskou was. moge blijken
uit het feit dat de Amerikaan niet
minder dan 21 uur met partijleider
Leonid Breznjew heeft gesproken en
slechts drie uur met minister van
buitenlandse zaken Andrej Gromyko.
In Bonn, Londen en Parijs werd Kis
singer ontvangen door resp. kanselier
Willy Brandt, premier Edward Heath
en president Georges Pompidou. Het
was opvallend, hoeveel belang Kissin
ger bij terugkeer in Washington aan
de besprekingen met deze drie Euro
pese regeringsleiders hechtte.
Kissinger zei met nadruk dat er defi
nitief een eind is gekomen aan de
situatie, zoals die was bij het ontstaan
van de Atlantische alliantie. De NA
VO was een schrikreactie op de ge
slaagde poging van de Sowjet-Unie,
Tsjechoslowakije 'achter het ijzeren
gordijn' te trekken, voordat het zich
via het Marshallplan aan het Westen
zou binden. De alliantie ging uit van
de zwakheid van de door de oorlog
geteisterde Westeuropese landen en
de vrees voor Russische agressie.
Voor bescherming tegen gevaar van
buiten af en het herstel van hun
gehavende economie waren deze lan
den aangewezen op de machtige Vere
nigde Staten, die toch al op vrijwel
elk terrein domineerden.
Dat Amerika de hoop heeft opgege
ven, de Europese gemeenschap onder
controle te kunnen houden, bleek uit
de opmerking van Kissinger dat 'we
nu te maken hebben met een situatie,
waarin de Europese economische ge
meenschap steeds sterker wordt en op
het punt staat zich uit te breiden. De
binnenlandse stabiliteit in de Europe
se landen is in belangrijke mate ver
zekerd en de bij het ontstaan van de
Atlantische alliantie in twee kampen
verdeelde wereld heeft plaats gemaakt
voor een veel ingewikkelder patroon
van internationale betrekkingen.' Eén
van de belangrijkste opgaven voor de
Amerikaanse buitenlandse politiek zal
volgens Kissinger zijn, met de Euro
pese bondgenoten te zoeken naar
nieuwe gezamenlijke taken om de pro
blemen op te lossen, waarvoor de
alliantie zich geplaatst ziet.
Washington geeft thans toe dat mili
taire veiligheid alleen niet langer het
samenbindende element kan zijn voor
het Atlantische bondgenootschap. Het
erkent, aldus Kissinger, 'dat de be
trekkingen aangepast moeten worden
aan de ontwikkelingen in Europa, dat
zich meer en meer gaat verenigen en
economisch in de wereld een bijzon
der belangrijke plaats is gaan inne
men.' Ook moet volgens Nixons advi
seur worden uitgegaan van het feit
dat, in de gewijzigde omstandigheden
in de wereld, onderhandelingen meer
en meer in de plaats van confronta
ties komen. En zo zal president Nixon
om tot meer dynamische en con
structieve verhoudingen bij te dragen
'zeer intensieve consultaties met
de Europese bondgenoten hervatten,
zodra de gebeurtenissen in de Vere
nigde Staten zelf minder tijd van hem
vergen.' Hetgeen betekent: nadat de
uitslag van de presidentsverkiezingen
van begin november bekend is gewor
den.
Henry Kissinger, de ontdekkingsreiziger van president Nixon.
Meer gewicht
Men realiseert zich in Washington,
dat naarmate de Sowjet-Unie en de
Verenigde Staten meer succes boeken
bij het zoeken naar een vergelijk
de militaire binding tussen de bond
genoten aan weerszijden van de At
lantische oceaan losser zal worden.
Daarom krijgt de Europese veilig
heidsconferentie voor de Amerikanen
meer gewicht, nu verder uitstel van
de voorbereidende besprekingen on
mogelijk is geworden. De verdragen
tussen de Bondsrepubliek Duitsland
enerzijds en de Sowjet-Unie en Polen
anderzijds zijn gerealiseerd. Ook is
het viermogendheden akkoord over
Berlijn definitief van kracht gewor
den. Rest nog het probleem van de
wederzijdse evenredige troepenver
mindering (MBFR) in Centraal-Euro-
pa, die de Russen niet op de agenda
van de veiligheddsconferentie willen
plaatsen. Een oplossing hiervoor lijkt
in zicht.
Minister Gromyko heeft in juli tij
dens een verblijf in Brussel nog
verklaard dat de tijd voor verminde
ring van de troepen in Centraal-Euro-
pa 'nog niet rijp is' in de ogen van de
Russische regering. In een artikel
over de voorgeschiedenis van de vei-
li'gheidseonf erentie Trouw/Kwartet
van 27 mei jl.) hebben we al uitvoe
rig aandacht besteed aan de Russische
weigering, de MBFR-kwestie op die
conferentie te bespreken. Het streven
van de Sowjet-Unie is er 'vooral op
gericht, haar eigen veiligheid aan de
sinds de tweede wereldoorlog vooruit
geschoven grens te verzekeren, zonder
haar greep te verliezen op de van
haar afhankelijke Oosteuropese lan
den. Dat betekent kort samengevat:
bevestiging van de status quo in Eu
ropa, erkenning van de Duitse Demo
cratische Republiek (DDR) als onaf
hankelijke staat en samenwerking op
grote schaal op het gebied van han
del, technologie en wetenschap.
Voorstel
Omdat de Russen op hun beurt besef
fen dat er zelfs geen voorbereidende
besprekingen over een veiligheidscon
ferentie kunnen beginnen, als niet
ongeveer tegelijkertijd over de MBFR-
kwestie wordt onderhandeld, hebben
Leonid Breznjew sprak 21 uur
met Kissinger.
zij Kissinger een voorstel overhandigd
dat ten dele beantwoordt aan de wen
sen van de Amerikanen en hun bond
genoten. De inhoud is niet gepubli
ceerd, omdat het voorstel nog onder
werp van bespreking is tussen de
Verenigde Staten en hun Europese
bondgenoten.
De Frankfurter Rundschau, bekend
om haar voortreffelijke berichtgeving,
meent te weten dat het Russische
plan drie punten omvat:
De conferentie over veiligheid en sa
menwerking in Europa kan (wat de
multilaterale voorbereidende bespre
kingen tussen vertegenwoordigers van
alle Europese landen, de Verenigde
Staten en Canada betreft) op 22 no
vember in Helsinki worden geopend.
In januari 1973 beginnen de door het
Westen verlangde onderhandelingen
over de MBFR-kwestie in een andere
stad dan Helsinki, het liefst in Genè-
ve.
Al in juni van volgend jaar moet dan
de formele veiligheidsconferentie aan
vangen op een nader vast te stellen
plaats.
Met de punten betreffende de voorbe
reidende besprekingen in Helsinki en
de in januari beginnende onderhande
lingen over het MBFR-probleem heb
ben de westelijke landen geen moei
lijkheden. Wel zit men met het for
mele begin van de veiligheidsconfe
rentie in juni. Liever willen de Ame-
Et
at
riikanen zich niet op zo'n vroege da in
turn laten vastleggen. Voorkomei ok
moet worden, dat de westelijke lan'id'
den zowel in Helsinki als bij d>ml
MBFR-onderhandelingen door een n ijn
al vast te stellen datum in tijdnoo rd
worden gebracht, zo meent men i m
Washington. Bovendien kan van eeter
parallel lopen van belde conferentie c
niet werkelijk sprake zijn, als 1 juniscl
als streefdatum zou worden aanvaard ide
ots
Waarom?
Daarbij houden de Amerikanen rek££r
ning met de mogelijkheid, dat d „i(
Russen niet serieus over de wederzij! j
se troepenvermindering zullen onde x
handelen omdat zij mogelijk nit U(J|
ten onrechte er van uitgaan, di
Washington binnen niet al te lang
tijd zelf overgaat tot een drastisch
vermindering van het aantal in Eun
pa gelegerde Amerikaanse militaire#en
Waarom zou de Sowjet-Unie nu ncfen
haast maken met onderhandeling»
over terugtrekking van een deel va est
haar troepen uit landen als Tsjech
Slowakije, Polen en de DDR (om i
maar enkele te noemen)?
Het antwoord aan Breznjew zal waa |t l
schijnlijk luiden dat de punten 1 en
acceptabel zijn, maar dat de datu 1 n
van punt 3 (juni 1973) in dit stadiu ïrv
nog niet als bindend kan wordi sc]
aanvaard. Amerika zal trachten te v« ncj(
mijden de indruk te wekken, dat h u
de voorbereidende besprekingen
Helsinki eindeloos wil rekken. H
kan een streefdatum voorstelle
waarop opnieuw wordt bekeken of
wanneer de echte veiligheidsconfen II
tie kan beginnen. Gaan de Russi
daar niet mee akkoord dan is het nij
waarschijnlijk dat de voorbereidei
besprekingen op 22 november of d;
omtrent kunnen beginnen.
Wedloop
Op zijn persconferentie in Washin
ton zei Kissinger dat het Russisc
voorstel 'tenminste zeer ernstige ov
weging waard is.' Hij meent dat
oplossing kan worden gevonden
der dat we ons binden aan wel
datum ook.' Intussen leggen drie R
sische delegaties in Washington
laatste hand aan een omvangrijk hi
delsakkoord tussen de Sowjet-Unie
de Verenigde Staten. In de wedlo
tot verovering van een zo groot mo
lijk deel van de Russische m
proberen de Amerikanen ook hun
ropese bondgenoten voor te zijn,
historisch gezien de meest aangewe
handelspartners van de Sowjet-U
en de andere Oosteuropese lani
zijn. Amerika laat niets aan het
val over, ook als het zegt te strev
naar het begin van een tijdpe
waarin de Verenigde Staten in I
relatie tot West-Europa geen domi
rende positie meer innemen.
uit
Hil
e
door Jan Brokken
BERN Zijn de Zwitsers niet wat al te patriottistisch? Arthur Villard lacht even- Hij kan zonder
meer Zwitserlands meest radikale politicus worden genoemd. Rond zijn stoel ligt een enorme stapel
documentatie over zijn initiatief om de Zwitserse wapenexport stop te zetten. Vijfmaal zat hij in de
gevangenis vanwege zijn pacifistische ideeën. 'Ook ik ben patriot', antwoordt hij plotseling, zijn glas
wijn bruusk op tafel zettend. 'Ook ik houd van mijn Heimat, van dit wondermooie land. Ook ik geloof
in de Zwitserse democratie.'
De dictatuur van het patriottisme.
Deze titel gaf de journalist Hans
Tschïni van de Zürichse krant de
Tagesanzeiger zijn boek over de Zwit
serse politiek mee. Dat patriottisme
verhindert de Zwitsers elke gepronon
ceerde vorm van zelfkritiek. Dat ver
hindert hen ook een buitenlander,
behalve de jodelshow in het Zürichse
Kindli, de Jungfraujoch en het meer
van Genève, veel van zijn land te
tonen. Zwitserland kent geen proble
men. Wij zijn het meest democrati
sche land ter wereld, wij maken de
beste horloges en wij hebben de
mooiste bergen. En daarmee uit.
Toch maakt het vriendelijke en gast
vrije land op het ogenblik een crisis
door. De diepgang van deze crisis
wordt het best aangeduid door een
student uit Genève die over zijn mid
delbareschooltijd praat. 'Op school
werden wij overgoten met mooie
woorden over ons democratische be
stel. Maar toen wij op diezelfde
school probeerden een stukje demo
cratie in werkelijkheid te brengen,
door wat meer inspraak te krijgen,
bleek dat onmogelijk. Het principe en
dc werkelijkheid liggen in Zwitser
land nogal ver van elkaar af.'
Die kloof tussen principe en werke
lijkheid brengt op het ogenblik een
diepgravende discussie op gang. De
Zwitserse jeugd krijgt nog altijd de
drie basis-ideeën van de Zwitserse staat
met de paplepel ingegoten: directe
democratie, neutraliteit en internatio
nalisme. En juist rond die drie the
ma's speelt zich het belangrijkste deel
van de discussie af. 'Is de Zwitserse
democratie niet folkloristisch?', 'Kan
een kleine staat in het hart van
Europa nog neutraal blijven?' En 'Is
het bij de stroom gastarbeiders die
ons land binnenkomt, nog mogelijk
de internationalistische traditie vol
te houden?', zijn de meest voorko
mende vragen.
Het zijn interessante vragen, ook in
ternationaal gezien. Nergens uit het
probleem van de gastarbeiders zich zo
sterk als in Zwitserland. En blijft
Zwitserland met zijn sterk doorge
voerde decentralisatie en zijn directe
vorm van democratie toch niet een
modelstaat voor vele politicologen?
Komt niet steeds vaker bij kleine
staten de wens tot uitdrukking neu
traal te blijven in de internationale
politiek? Hebben bepaalde staten het
referendum niet overgenomen en wil
len bepaalde groeperingen in vele lan
den dit middel niet invoeren?
Wat dat laatste punt betreft, wenst
Georges-André Chevallaz, bekend
Zwitsers historicus en burgemeester
van Lausanne, ons direct uit de
droom te helpen. 'Wanneer u het
referendum niet kent in uw land,
luister dan naar mij: voer het nooit
in', zegt hij. Het lijkt erop. dat Che
vallaz. schrijver van vele boeken over
de Zwitserse historie en de Zwitserse
politiek (waaronder het uitstekendp
boek 'La Suisse ou le som meal juste"
een lijkrede over één van de twee
pijlers van de Zwitserse democratie
uitspreekt. Die democratie is immers
gebaseerd op het federalisme of de
gedecentraliseerde bestuursvorm en
de mogelijkheid dat de burgers door
middel van het referendum een direc
te invloed op het bestuur hebben. Het
Zwitserse systeem kent niet alleen het
door staat, kanton of gemeente uitge
schreven referendum, maar geeft ook
burgers die voldoende handtekenin
gen hebben verzameld (het aantal
varieert van vijfduizend tot vijftigdui
zend) de kans om een referendum te
laten houden.
Het onderwerp van een dergelijke
volksraadpleging kan zeer verschil
lend zijn. In Lausanne hield de bevol
king bij referendum de bouw van een
torenhoog hotel tegen. Het tracé van
een weg. het beperken van het aantal
gastarbeiders, de invoering van het
vrouwenkies- en stemrecht (een voor
beeld waaruit blijkt dat door een
referendum zelfs de grondwet veran
derd of geamendeerd kan worden)
zijn inzet geweest van een referen
dum. In het kanton ZUrich gingen
vorig weekend de burgers naar de
6tembus om een verandering in een
artikel van de kantonale wet over het
concubinaat aan te brengen. In dit
kanton kan de politie op verzoek van
een boze buurman buitenechtelijk sa
menwonenden op straat zetten. De
kantonale regering wil het artikel in
kwestie schrappen, omdat vooral in de
hoge belastinggroep velen naar een
aangrenzend kanton vertrekken, waar
concubinaat wel toegestaan is.
In de kleinere gemeenten wordt soms
het hoofd van een lagere school of
een vroedvrouw bij referendum aan
gewezen. En wel het mooiste voor
beeld van de reikwijdte van het refe
rendum is. dat de hoogte van de
gemeentelijke en kantonale belastin
gen (tesamen vijftig procent van dc
belastingen die een Zwitser moet be
talen) bij referendum wordt vastge
steld.
Vooral dit laatste punt grijpt Cheval
laz, die op de nominatie staat tot
federaal minister gekozen te worden,
aan om te demonstreren dat het refe
rendum toch enige folkloristische
tintjes draagt. 'De regering' zegt hij,
"moet op dit moment de inflatie be
teugelen. Een van haar middelen is
de belastingpolitiek. Maar in Bern kan
men slechts beperkt ingrijpen vanwege
het luttele feit, dat vijftig procent
van de belastingen onder het referen
dum vallen.'
Als groot voordeel van het referen
dum ziet Chevallaz, dat het bestuur
ders noodzaakt de straat op te gaan
om hun politiek te verdedigen. Het
directe contact met de burgers is
doorlopend verzekerd. De heer Peter
Erni, chef van de afdeling informatie
en pers van het Eidgenössische Poli-
tische Departement in Bern meent
daarom, dat het Zwitserse politieke
systeem zeer modern is, omdat het al
lang de inspraakgedachte kent.
Die inspraak zou weinig gehalte heb
ben wanneer de burgers slecht geïn
formeerd worden. 'Bij ons systeem
hoort een zwaar informatie-apparaat',
zegt Erni. Hij wijst trots op een van
de bijnamen van Zwitserland: het
land waar de krantendichtheid het
grootst is? Zwitserland telt 348 zelf
standige kranten, waarvan er 113 één
maal per dag verschijnen, op een
bevolking van ruim zes miljoen inwo
ners. (Nederland, met tweemaal zo
veel inwoners heeft nog ruim vijftig
zelfstandige dagbladen
Onder dit grote aantal dagbladen be
vinden zich kwalitatief uitstekende
kranten als de Neue Zürcher Zeitung,
die ook veel in het buitenland gelezen
wordt, de eveneens internationaal
hooggeschatte Journal de Genève, de
onder de jongeren veel gelezen en
bewonderde National Zeitung uit Ba
zel en de kritische Tagesanzeiger uit
Zürich. Het verschijnsel van de pers
concentratie is, wat betreft de dagbla
den, nog niet in Zwitserland dioorge-
drimgen. (De weekbladpers daarente
gen is voor bijna zestig procent in
handen van Editions Ringier, die met
een verwijzing naar de Duitse kran
tenkoning Springer de bijnaam Sprin
gier heeft).
Ondanks de grote verscheidenheid aan
dagbladen, stelt de al eerder geciteer
de Arthur Villard zondermeer: 'Het
referendum is een prachtig middel.
Het nadeel is echter dat het aan een
grote manipulatie onderhevig is.' Vil
lard wijst op het feit, dal Zwitserland
geen enkele oppositiekrant rijk is.
Alleen de National Zeitung ontwik
kelt zich enigszins in die richting.
Maar praktisch alle kranten zijn par
tij-kranten. Villards referendum over
het verbod op de wapenexport is door
bijna alle dagbladen weggeschreven.
Daarbij komt dat de radio- en televi
siestations. hoewel in privé-handen, on
der sterke druk van de conservatieven
het universitaire onderwijs),
Genève krijgen de kinderen veel vr
ger latijnse les dan in Bazel.' Somi
ge diploma's worden niet in alle
tons gelijk gewaardeerd.
De Italianen staan helemaal apart,
moeten de tol betalen voor de
groep Italiaanse gastarbeiders
1 miljoen), die zich in de industri an
centra gevestigd hebben. 'Zij moet jgj
de steeds sterker wordende Italian ege
haat aan den lijve ondervinden', zi
Rolf Geiser, die als opbouwwerker ejj
Bern speciaal met dit probleem bel en
ndei
B Is
roei'
e p:
j<p
Het referendum: folklore of inspraak?
staan. Toen Villard tweemaal tien
minuten geïnterviewd werd over zijn
referendum, tekenden 130 van de 200
volksvertegenwoordigers protest aan
bij de regering, dat 'een dergelijke
linkse parlementariër zolang op de teler
visie mocht spreken.' Villard heeft
voor de socialistische partij zitting in
het parlement.
Het zijn echter niet alleen de persor
ganen die zich schuldig maken aan
manipulatie. Ook het geld speelt een
rol. Maatschappelijk werker Ruch
Viktor uit Zürich is ervan overtuigd
dat 'diegene, die het meeste geld in
een referendum steekt, de winnaar is.'
Zijn opmerking mag wat overdreven
klinken (de industrieën zijn niet in
alle referendums geïnteresseerd) een
feit blijft dat de industrieën bij be
paalde referendums tienduizenden
guldens in de campagnes hebben ge
stoken. Zo bestreed de industrie fel
het initiatief van de Zürichse politi
cus Schwarzenbach om het aantal gast
arbeiders in Zwitserland te vermin
deren. De initiatiefnemers van het
vorige week gehouden referendum
over het verbod van de wapenexport
publiceerden enkele weken geleden
een brochure, waaruit bleek dat in
opdracht van enkele grote industrieën
vijf grote reclamebureaus een peper
dure campagne op touw hadden gezet
om de goedkeuring te verhinderen.
'Wij hebben bij voorbaat al verloren',
zei Villard twee weken geleden.
Zonder het federalisme, zonder vér
gaande decentralisatie en een hoge
mate van autonomie van de kantons
zou Zwitserland eenvoudig niet be
stuurbaar zijn. De culturele, ethnisvhe
en taalkundige verschillen tussen de
vier bevolkingsgroepen (aangeduid als
Duits-, Frans-, Italiaans- en Romaansta-
ligen) zijn daar te groot voor. Dat
ondanks die verschillen Zwitserland
een eenheid vormt, wordt vooral door
een Belgische journalist, die in Zwit
serland verblijft, bewonderd. 'Het ge
loof in de Zwitserse eenheid maakt
het federalisme hier tot een succes.
Hier dient het federalisme om heel
verschillende bevolkingsgroepen bij
elkaar te brengen; in België dient de
federalistische gedachte om twee be
volkingsgroepen uit elkaar te drijven.'
Toch bestaan er, volgens Ruedin De-
nis, die als sociaal werker verbonden
is aan de kantonale dienst in Lausan
ne, 'latent voortdurend moeilijkheden
tussen de verschillende, bevolkings
groepen.' Hij noemt een paar voor
beelden. Het vrouwenkiesrecht is in
1959 nog bij referendum afgewezen.
In 1971 kregen de vrouwen wel kies
recht, dankzij de overweldigende
steun voor het voorstel in Franstalig
Zwitserland. In het Duitstalige gedeel
te ziet men de taak van de vrouw
nog altijd in de keuken en het kraam
bed. Ondanks de tientallen malen, dat
deze verslaggever moest horen, dat er
in Zwitserland geen problemen be
staan tussen de verschillende bevol
kingsgroepen', twijfelt hij aan de
praktische betekenis van deze mooie
woorden. De Franstalige Zwitsers
worden sterk beïnvloed door alles wat
in Frankrijk gebeurt, de Duitstaligen
door Duitsland. 'Dit blijft niet aan de
oppervlakte, maar werkt sterk door
in de organisatie en de concepties in
de kantons', zegt Denis. Hij noemt
met name het onderwijs, dat onder de
kantonale bevoegdheden valt (behal-
UITBARSTING
Hoe zulke latente moeilijkheden
een uitbarsting kunnen komen, he'
het kanton Bern laten zien. Dit k
ton herbergt een groep Duitstaligg
protestanten en een groep Franstal
katholieken, de Juraïsten, die tienf
len jaren lang gediscrimineerd
den. De administratieve functies
Bern werden altijd bezet door Di
taligen. De bewoners van de
bleven daardoor buiten het besti
Een paar jaar geleden kwam het
voel van onbehagen tot uitbarsti
De Juraïsten eisen nu een zelfstan
kanton. Gewelddadige acties
leiden het protest van de Jurai
Het is gewelddadigheid van
groep en van enkele kli
linksradicale groepen die de Zwitse
kiezers naar rechts duwt. Arthur j,
lard kritiseert de gewelddadigh
scherp. Zijn ideaal is, dat de socii
ten en de christen-democraten,
door de snelle verandering in t
kerken een steeds radicalere pos
in gaan nemen over een paar j
samen een regering vormen. Deze
gering zou 'de kloof tussen print
en werkelijkheid moeten overbr
gen.'
Dan kan Zwitserland wellicht w
doorgaan voor een modelstaat. IV
het predikaat 'het meest democi
sche land ter wereld' doet wat oi
loofwaardig aan, wanneer blijkt,
drie procent van de bevolking ev
veel verdient als de overige 97
cent en dat de industrieën veel inv)
hebben op de uitslag van een refei
dum. In de Zwitserse grondwet
heel wat middelen ingebouwd om
persoonlijke macht in te perken
bondspresident is maar één jaar
het bewind) en de democratie
maal te laten functioneren. Maar
conservatisme en het geloof in
Zwitserse federatie verhinderen
het ogenblik dat de meerderheid
Zwitsers inziet dat het principe aai
past moet worden aan de werkel
heid van vandaag.
Dit is het eerste van een serie
drie artikelen
h<
lts
Ewij
US'
«"at
uns
»t d
n
C
ehai
egrc
