Brechts proza
in tv-stuk
Ponja Saskia en haar prins
ffi
Vluchtelingengesprekken
ffliW/KWARTET WOENSDAG 13 SEPTEMBER 1972
BINNENLAND/RADIO-TV
T4/K1S
ARY PERKINS
uir.ïWF cSr hét kwaad BSSÏÏnjI<L5 n Vc.ur ue uier «c s »6A zW
,105®:
km
de s K^2lWl
t>AT H&T KWAAD
KSO. LAATSTE
FILMS WAREN Xllfi
ö£WÊLfcl%,MAA&
HILVERSUM 'Vluchtelingengesprekken' is nu eens geen toneel
stuk van Bertold Brecht hij schreef er zo'n veertig waarvan er
veel bekend werden maar voor een tv-dialoog bewerkt proza.
Theun Lammertse deed een greep uit Flüchtlingsgesprache, ver
taalde deze gedeelten in het Nederlands en regisseerde in opdracht
van de VARA. Vanavond is de uitzending om 20.21 uur via Neder
land 2.
Het is een groot waagstuk het proza
in een samenspraak tussen twee he
ren' van een uur en tien minuten
lengte op het scherm te brengen.
De beide heren, die met elkaar in
gesprek raken in de stationsrestaura
tie van de Finse hoofdstad Helsinki
zijn herr Ziffel, een natuurkundige en
herr Kalle ,een arbeider. Een lange
DE GOUDE GAPER door W. G. VAN DE HULST, plaatjes van W. G. VAN DE HULST Jr.
Gods Geuzen
Het is geen wonder dat Jan de Hartog,
die 'Gods Geuzen' schreef' quaker is.
Bij deze ondernemende non-conformis
ten, geleid door het 'innerlijke Licht'
heeft hij zijn titelhelden teruggevon
den, En hij behoort tot de enkele tien
tallen van die opmerkelijke Angelsak
sische geloofsfamilie in Nederland. En
een verteller als hij bleek natuurlijk,
in het portret dat de VARA van hem
maakte, ook de beste propagandist
voor deze vrienden te zijn: Mies Bouw
man kwam er eenvoudig niet tussen.
Het geheim dat hij op zijn meeslepen
de manier overbracht was dat van het
lijden: wat zou er allemaal in zijn le
ven niét gebeurd zijn als zijn moeder
niet zo een hels sterfbed had gehad.
Welke negers in Texas en welke kin
deren in Vietnam zouden reddeloos zijn
verkommerd als hij dal lijdenspro
bleem van zijn moeder niet had moe
ten verwerken? Zijn weergave van het
leven van de quakers toas duidelijk die
van een bekeerde. Dat er ook hele tra
ditionalistische soorten in bestaan met
Snijbonen
met tomaten
indsc z'n maat naast hem, geeft geen
roord. Hij gromt maar door; 'En
wat de meester nou weer van
I is bij die prinses ik snap er
gray* snipper van. Jij? Geen antwoord.
*d, geld, veel geld zal hij zien te
gen, dcit snap ik wel. Maar begrijp
nöu, wat wij als droomuitleggers
125-j met al die andere snorrepijperij
daarbij moeten uitvoeren?.Hé zeg!'
Geen antwoord. 'Slaap je al, sufferd?
Luister je niet?.Ga de meester
maar es zoeken dat is beter.' 'Suf
ferd?. Jij ben een sufferd, liog veel
groter sufferd dan ik.Hij draait
z'n makker nijdig de dikke rug toe;
maar op 't zelfde ogenblik krijgt hij
een stomp 'Sssst luister!' Ja, voet
stappen buiten, zware voetstappen. De
meester?.Och, arme tobbers! Een
grendel wordt dichtgeschoven, een
sleutel knarst; ze zitten opgeborgen in
't hok, de hele nacht. 'Uilskuiken,
zie je nou wel.' Ook de andere gooit
zich kwaad om; hun dikke ruggen
nijdig naast elkaar, En de meester?
De meester is niet gekomen.
55 ELTJES GROTE AVONTUUR
750 gr. snijbonen
250 gr. tomaten
1 uit, peterselie
zout, boter
154 dl. water
1 bouillonblokje
aardappelmeel
150 gr. bacon
De snijbonen afhalen, wassen en snij
den. In een pan 10 gr. margarine
smelten en de kleingesneden bacon en
ui toevoegen en lichtbruin bakken.
Dan het water en het bouillonblokje
toevoegen. De snijbonen hierin in
ongeveer een half uur gaar laten
worden. De gewassen en in vieren
gesneden tomaten toevoegen en deze
op het laatst vijf minuten laten mee
koken. Het vocht binden met wat
aardappelmeel en fijngehakte peterse
lie door het gerecht roeren.
Menutip: Toostje zalm, snijbonen met
tomaten, aardappelpuree, Franse kaas.
(ADVERTENTIE)
'Nou moet je ophouden!' riep smid-
Verholen verbaasd uit. 'Je wou me
niet zeggen dat zo'n mooi ge-
1 meisje een werkster was! Dra-
alle werksters in Sprookjesland
gouden kroontje? Ik heb alle
'ondering voor het eerlijke beroep
zo'n ferme, hartelijke werkster,
Kerlpralle gehaktballen! Ze ziet er
suwat f als een prinses dan als een
Anfe kater uit!' 'Ze is ook een prin-
de I zei de soldaat. 'Maar ik gebruik
je o? ir als werkster. Als ik haar nodig
,erp,j laat ik haar door mijn dienaar
!rg. het slot van de koning halen. Dat
Jhaar verdiende loon. Ze hebben me
lelijk héél slecht behandeld, die
ON'
ichei
koning en zij. En daarvan zal ze me
nu de rekening betalen. Ik ga net zo
lang door met haar als werkster te
behandelen, totdat ze manieren heeft
geleerd, nederig en onderdanig is.'
'Hoe is dat dan gekomen,' vroeg
smidje Verholen nieuwsgierig. 'Dat
zal ik je nou eens haarfijn uit de
doeken doen,' zed de soldaat. 'Let op,
broer. Hier komt het verhaal. Jaren
lang heb ik haar vader, de koning,
trouw en moedig' gediend. Ik heb
voor hem gevochten in een hele reeks
van bloedige oorlogen en toen de
eindoverwinning tenslotte behaald
was, dachten alle mensen, dat er nu
wel nooit meer oorlog zou komen.
Dat dacht de koning ook en daarom
ontsloeg hij mij uit de dienst. Be
dankt voor je dienst, soldaat, zei hij.
Ga maar naar huis. Ik heb je niet
meer nodig. Ik vroeg hem toen
eerbiedig om mijn loon. 'Wat!' brulde
hij woest. 'Je wilt nog geld ook!
Jarenlang heb ik je gratis overal
laten heentrekken! Jarenlang voorzag
ik je gratis van eten, schoenen en
fraaie uniformen! Voor niks kreeg je
kogels en kruit om fijn mee te schie
ten en scherpe sabels om fijn mee te
prikken! En nou nog geld ook! On
dankbare hond, die je bent! Maak, dat
je wegkomt! Elke soldaat kost mij per
jaar bijna tienduizend florijnen! En
nou nog geld ook! Ze moesten je
3 RDNAND
dikke en een kleine magere man. Ze
worden gespeeld door Ton Lensink en
Cor van Rijn.
Beiden zijn het Nazi-Duits land ont
vlucht en in Finland terechtgekomen.
Daar ontmoeten ze elkaar en ter spra
ke komen natuurlijk de toestand in
het achtergelaten vaderland en de
omstandigheden in het nieuwe vader
land. 'Waar een paspoort het edelste
deel van een mens is', zoals de arbei
der heeft gemerkt. 'Hij komt ook niet
zo eenvoudig tot stand als een mens...
daarom wordt hij ook erkend als hij
goed is, terwijl een mens zo goed kan
zijn als hij wil en toch niet erkend 11 a «12a vnndnUif
wordt'. Uit deze uitspraak blijkt, dat a*iMUW
Kalle een diepzinnige gedachtengang
heeft.Daardoor vindt de intellectueel
Ziffel in hem een klankboden voor
zijn theorieën, terwijl hij zelfs stuk
ken uit zijn memoires voorleest.
In de dialoog komt het dualistische
van Bertolt Brecht zelf naar voren.
Aan de ene kant is er de intellectu
eel, afkomstig uit de betere kringen,
die sterk geïntereseerd is in de ar
beidersstand.
Ballingschap
Een tweede, meer ln het oog lopende
overeenkomst is de ballingschap, die
ook het deel was van Brecht. Direct
na de rijksdagbrand in 1933 verliet de
Duitse schrijver zijn land om zich
eerst in Praag te vestigen. Schrijvers
joden en mensen met communistische
ideeën werden in Duitsland niet ge
duld. En ook Brecht zag zich door de
naziterreur genoodzaakt het land te
verlaten. Enkele maanden later wer
den zijn boeken met petroleum over
goten en in het openbaar verbrand,
fin 1968 zou in West-Duitsland
Brechts verzamelde werk in niet min
der dan twintig delen worden uitgege
ven)
Na Praag verhuisde hij met zijn gezin
naar Wenen, later naar Zlirich, dat te
duur bleek, dan naar Parijs en ten
slotte naar Denemarken. Daar kon hij
vijf jaar lang in een boerderij wonen
en rustig weken. Hij schreef er o.a.
'Het leven van Galilei', 'moeder Coura
ge' en de 'Driestuiverroman'. Toen hij
'vluchtelingengesprekken, op papier
zette, woonde hij alweer in Finland.
Hij was alweer voor de Duitsers ge
vlucht, die Denemarken binnenvielen.
Via Rusland bereikte hij tenslotte
Amerika. Hier verbleef hij voor de
rest van de oorlogsjaren. In 1948
werd hem echter venveten dat hij
zich met anti-Amerikaanse activiteiten
bezighield. Dit noodzaakte hem ten
slotte weer van land te verhuizen.
Oost-Duitsland was zijn laatste vader
land, waar hij In 1956 op 58-jarige
leeftijd overleed.
In zijn werken prikt Brecht door de
schijn heen, dat hij vaak op ironische
wijze doet, om de belachelijkheid van
gangbare denkwijzen aan te tonen.
Wat gebeurt er werkelijk in Nazi-
Du its-land? De kritische intellectueel
Kalle raakt in zijn aandeel in de
dialoog door een schil van feiten heen
om de gang van zaken te ontmaske
ren, die Duitsland daar hebben ge
bracht waar het in de jaren dertig
was tijdens de Führer 'hoe heet ie
ook alweer'.
voorgeschreven aantallen knopen op
hun zwarte kleren vermeldde hij niet.
En dat Nixon 'natuurlijk geen quaker
kan zijn als opperbevelhebber van de
Amerikaanse strijdkrachten' wekte de
indruk dat de quakers toch dogmata
hebben, ook al ontkende hij dat.
We hebben ook wel eens horen uit
leggen dat Nixon zich als quaker altijd
kan beroepen op het 'innerlijk Licht',
dat hem deze weg deed gaan. Al zullen
zijn voor het Witte Huis postende ge
loofsgenoten dat beroep zeker niet
aanvaarden.
Het moet voor velen verrassend en
verfrissend zijn geweest deze schrijver,
wiens eigen leven een boeiende
roman zou opleveren, een half uur op
visite te hebben.
De ombudsman Marcel van Dam kwam
met een paar ontstellende emigratie
mislukkingen uit Australië. De uitzen
ding schreeuwde om een verantwoor
ding van officiële zijde en het is altijd
vervelend dat je daarvoor op een vol
gende aflevering moet wachten.
H.B.
illijto
aartje
oor P. J. Risseeuw
al
liteanfli
eten
lukkig kwam er een klant binnen
kon Saskia ongestoord het wentel-
het!' apje opklimmen naar het heiligdom-
BI®af Jf,van Kaatje. De lucht van warm
i. lemDakken brood stond haar tegen.
ind...' zei Kaatje. 'Ik heb aan je
noren, Ben je niet wel?'
I KaatjeMeer kon Saskia niet
porengen toen ze zich op een stoel
Lp neervallen. Ze zag de schrik in de
£en van het oude vrouwtje, die lieve
Patje, die daar met een kussen in de
Rg in haar hoge stoel bij het tafeltje
iv m haar proper kamertje.
LJ Kaatje het is alleen maar
L?,n ik heb niemand, niemand
M e 'k het kan zeggen.'
Lih; 's -^et' heve kind'
®U(lje wijs.
[Diederik
vroeg het
I hem
het is DiederikHad
lip,, maar nooit gezien.'
Went Volkerts' Maar kind wat
Je m je hoofd
,en, Li5ebH?,e niets in mii" h<>ofd se-
ten '.,s ™zelf gekomen... ik
i /«n acht!! aan doen' KaaUe- HÜ is
l /toe oi„» J??loPen toen ik hiernaar-
|fnaar° e" hij heeft me meegenomen
llkmerS- Wat moet daarvan
IreUg'io Zw KaatJe- 'ze zijn van de
F ge Maar geld bij geld, hé? Kind,
wat heb je je wijs laten maken.'
Saskia kon nog niet praten. Haar
opgekropte zenuwen ontlaadden zich
in een huilbui. Toen ze bedaard was
stopte Kaatje haar een ^babbelaar in
de mond en vertelde haar eigen ge
schiedenis. Een geschiedenis die door
Kaatje als afschrikwekkend voorbeeld
al duizend keer was verteld, maar die
zich telkens opnieuw scheen af te
spelen. Kaatje was ook jong geweest
en haar vrijer was met een trouwbe
lofte naar de Oost getrokken. Nie
mand had ooit meer iets van hem
vernomen en geen man had ooit meer
naar Kaatje omgezien. Het verhaal
was lang en Saskia kende er elke
pauze van, elke intonatie. Ja, de lief
de is een bron van zorg en angst als
je achter de horretjes kon kijken.
Kaatje had zo veel gezien en zoveel
gehoord. Haar eigen leed had het leed
van anderen aangetrokken, heel haar
lange leven. Wat de vrouwen en de
meisjes haar allemaal hadden verteld!
Om af en toe ook zelf eens aan het
woord te komen verwende Kaatje
haar bezoeksters met babbelaars. Over
wat er aan Saskia's geboorte was voor
afgegaan had ze haar eigen mening.
Een jonge vrijster en een vrijer die
naar de Oost of West was gegaan. Dat
Saskia's moeder uit de gegoede burge
rij kwam bleek uit de welvoorziene
luiermand en de duizend carolusgul-
dens. Maar evengoed had ze de schan
de van een kind zonder vader niet
aangedurfd. Zoiets paste natuurlijk
niet in haar stand.
'Nee Saskia Ock Diederik zal zijn
geslacht niet verloochenen. De jonge
koopmanssinjcurcn zijn hartebrekers.'
'Maar hij houdt van mijhij heeft
me trouwbeloften gedaan, Kaatje.'
'Trouwbelofte? De jongen is nog niet
op zijn jaren. Hij is de kalverliefde
nog niet door en jij net zo min.'
'Hij zegt dat hij niets geeft om rijke
vrijsters.'
'Nee, maar zijn ouders doen het wel.
Ik wil geen kwaad spreken van Dirk
Volkerts, maar toen zijn vrouw Gesi-
na de oude Machteld als Regentes van
het Huis is opgevolgd heb ik genoeg
van haar gehoord. Het is met Dirk
Volkerts zoals Cats zegt: geducht bij
al het volk maar in zijn eigen huis
geringelt van een wijfZet het
maar uit je hoofd, meisjelief. Hun
enige zoon is gewend zijn zin te
krijgen, maar nu zal hij zijn neus
stoten. Nooit zal Gesina het toestaan
dat haar Diederik met een halve wees
trouwt die alleen maar haar eertje
heeft en haar kleertje. Geef die jon
gen bijtijds de blauwe scheen en hou
de eer aan jezelf.Het zal je veel
verdriet besparen.'
Saskia was ditmaal blij het benauwde
kamertje, waar weinig gelucht werd
en een weeë broodlucht bleef hangen,
tijdig te verlaten. Zij had te horen
gekregen wat ze had verwacht. Jaze
ker, ze moest haar verstand gebrui-
HILVERSUM I
TROS: 7.00 Nws. 7.02 (S) Ontbijt zo's
(Soos): lichte platen, rep. en ber. (7.30-7.40
Nws; 7.41-8.00 Akt.: 8.30 Nws; 8.41-8.50 Akt.)
10.00 iS) Spinx - progr. v. d. vrouw (10.30-
10.32 Nws). 11.55 Med. KRO: 12.00 (S) Van
twaalf tot twee: gevar. progr. (12.26 Med.
t.b.v. land- en tulnb.; 12.30 Nws; 12.41-12.50
Echo; 13.00-13.05 Raden maar NOS:
14.10 Van Ta-ta tot totale taal: rubr. over
het leven in de taal, 14.20 (S) Aspecten v.d.
kamermuz.: mod. muz. 14.50 Onder de groe
ne linde: oude liedjes. 15.10 Meer over
minder: de stem v.d. sprekende minderheid.
(15.30-15.3 Nws). NCRV: 10.45 (s) Kom met
je boek: v.d. Jeugd. 17.00 (S) NCRV-Vocaal
ensemble: seml-klass. geestelijke liederen.
Overheidsvoorl.: 17.20 Samenwerking met
ontwikkelingslanden. NCRV: 17.30 Nws. 17.32
Hier en Nu.
18.00 (S) Aperitief: licht muz.progr. 18.30
Nws. 18 41 Veel gevraagde gewijde muz.
(19.00 De kerk vandaag - nws en comm.
NOS: 19.10 Progr. voor blinden en slecht
zienden. 19.20 Openbaar Kunstbezit. 19.30
(S) Woensdagavond Muz.magazine. 22.25
Uitz. v.d. Bond zonder Naam. NOS: 22.30
Nws. 22.40 Den Haag vandaag. 22.50 Zin
Tuig: kunstuitingen buiten het Nederlandse
taalgebied. 23.20 (S) Horizon: mod. muz.
3.55-24.00 Nws.
TV vandaag
NEDERLAND I
NOS NOT
10.45-11.10 Schooltelevisie
VARA
17.00 Kinderprogramma
NOS
18.45 Brigadier Dog
18.55 Journaal
19.05 Van gewest
tot gewest
19.50 Tips v.h. Nationaal
Bureau voor Toerisme
20.00 Journaal
20.20 PP:Uitz.v.d.AR
20.30 Mensenkinderen: TV-serie
over de jeugd in landen
over de gehele wereld:
In eigen hand, bijdrage
van Amerika
21.05 Spel zonder grenzen
22.15 Uitz. Stichting
Socutera
22.30 Journaal
NEDERLAND H
18.45 Brigadier Dog
18.55 Journaal
VARA
19.05 Coronation Street
NOS
20.00 Journaal
VARA
20.20 Vluchtelingengesprekken,
HILVERSUM II
VARA: 7.00 Nws. 7.11 Ochtcndgymn 7.20
(S) Dag woensdag.: muz. en inf. (Om ca.
7 25 V.d. voorpag.) VPRO: 7.54 Deze dag.
VARA: 8.00 Nws. 8.11 Act. 8.23 (S) Dag
woensdag (verv.) (8.35 Van alle markten
thuis.) 9.00 (S) Radioweekblad: gevar.
progr. met 9.15 Koning Klant, 9.35 Waterst..
9.40 Schoolradio, 10.45 V.d. kleuters en 11.00
Nws. 12.00 (S) Licht ork. met zangsolisten.
12.25 Opcnluchtconc. door de A'damse Poli-
tiekapel. 13.00 Nws. 13.11 Act.progr. met act.
en muz. en 16.00 Nws. 17.00 (S) Geef me de
vijf: verzoekpl.progr. 17.55 Med.
18.00 Nws. 18.11 Act. 18.20 Uitz. v.d.
Nederl. Middenst. Partij. 18.30 (S) Klink
Klaar, zonder nonsens. 19.30 (S) VARA-
Dansork. en solisten. 20.00 Nws. 20.05 Prom.
ork. met zangsolisten: operamuz. 20.55 (S)
Fragmenten uit de show-film Thoroughly
modern Millie. 21.15 (S) Koloriet: veelkleurig
platenprogr. 21.45 (S) Koloriet: veelkleurig
muz.progr. 22,30 Intern. Belaardconc. 2.55
Med. 23.00 Nws. 23.10 Act. 23.20 (S) Radio
Jazz Magazine. 23.55d24.00 Nws.
HILVERSUM III
AVRO: 7.00 Nws. 7.02 Steevast. (8.00 Nws.:
8.02-8.05 Radiojournaal.) 9.00 Nws. 9.03 De
negen-uur-show. 10.00 Nws. 10.03 Arbeidsvi
taminen: populair verzoekpl.progr. (11.00
Nws.) 12.00 Nws. (Tussen 12.00 en 18.00
wordt progr. zo nu en dan onderbroken
voor nws over de Europa-Cup-wedstrljden
van vandaag.) 12.03 Radiojournaal. 12.06 Zet
'm op. (13.00 Nws.) 14.00 Nws. 14.03 Super
clean Dreammachlne. 15.00 Nws. 15.03 Cees
van Zljtvcld. (16.00 Nws.) 17.00 Nws. 17.03
Radiojournaal. 17.06-18.00 Postbus 700: ver
zoekpl.progr.
spel van Bertolt Brecht
21.30 Achter het nieuws
IKOR RKK
22.10 Kenmerk
NOS
'42.35 Journaal
TELEAC
22.40 Hoe word ik de computer
de baas - les D
DUITSLAND I
10.00 Nws. 10.05 Nws van gisteravond.
10.30 Persepolis, rep. 11.15 Journaal. 12.00
Uit de christelijke wereld. 12.15 Gemma,
melne Indische Tochter. 12.50 Intern, perso-
verz. 13.00-13.20 Journaal. 15.15 Nws. 16.20
Herman van Veen Show. 17.05 V.d. kinderen.
17.55-18.00 Nws.
(Reg. progr NDR: 18.00 Kultuurspiegel.
18.30 Akt. 18.45 Zandmann. 18.55 Nordschau-
Magazin. 19.26 Eddies Vater. 19.59 Progr.-
overz. WDR: S.55-9.25. 9.30-10.30 en 11.00-11.30
Schooltelelvisie. 18.00 Reg. nws. 18.10 V.d.
kleuters. 18.15 Dr. Klldare. 18.40 Hier und
Heutc. 19.20 Novellen aus aller Welt.) 20.00
Journaal en weerber. 20.15 Aktueel dok.
progr. 21.05 Spel zonder grenzen. 22.30
Journaal, komm. en weerber. 22.50 Ein
finanzierter Selbstmord. 3.40 Journaal.
DUITSLAND II
17.00 Kunterbunt, kinderprogr. 17.20
Gymn. voor kinderen. 17.35 Lassies Abenteu-
18.05 Rep., interv., lnf. en muz. 18.35 Von
Cowboys, Sheriffs und Banditon. 19.10 Su-
chen Sie Dr. Suk! 19.45 Nws, akt. en
weerber. 20.15 Aktueel progr. en kort nws.
21.00 Birkenhaln, Poolse speelfilm. 22.30
Nws, weerber. en komm.
DUITSLAND III WDR
8.55, 9.30, 11.00, 17.00, 17.30 Schooltelevi
sie.
18.30 TV-cursus. 19.00 Zandmann. 19.05
Progr. voor Spaanse werkn. 19.15 Hlerzulan-
de-Heutzutage. 19.45 Reg. nws. 19.55 Comm.
20.00 Journaal en weerber. 20.15 Doe. progr.
21.00 Journaal. 21.0 4 korte films uit Ja-
(ADVERTENTIE)
ken. Gemakkelijk gezegd als er een
vreemd beest knaagde in je lijf, als je
maar aan één ding kon denken.
Bij het afdalen van het kromme trap
je moest ze de jonge bakker passeren.
'Ik herkende je aan je wipneusje,'
grapte hij. 'Je bent een hele dame
geworden nu je de dracht hebt afge
legd. Een hele dame, weet je dat
wel?'
'Ja... ja... dat zal wel. Laat me
maar gauw door, Jan. Nee. blijf jij
nu even beneden met dat melige
schootsvel. Ze kende dat passeren op
nauwe trappen. Zelfs Sinjeur Volkerts
vond het een buitenkansje als hij
Saskia tegenkwam op d e z oldertrap.
waar hij zich dan wel kwansuis klein
maakte, doch op het juiste moment
zijn dikke buik vooruitstak. Jan
Schilp gehoorzaamde, maar liet haar
niet ontglippen zonder een kusje te
hebben gestolen. Een kusje is
maar stof, die het niet lust die veegt
het of, was een bekend grapje van
hem.
Saskia, die niet voor hem weten wilde
dat ze in de knoei zat, veegde inder
daad met een lachje haar wang af. Ze
snakte naar buitenlucht. Wie als von
delinge op de stoep van het weeshuis
was neergelegd moest zich veel van
de mannen laten welgevallen Mannen
waren allemaal eender. Ook Diederik?
Alleen bij hem voelde ze zich anders.
Had haar moeder dat ook gedaan?
(Wordt vervolgd
