Beste remedie voor een emigrant
met heimwee is reis naar Holland
Droom over
werd wreed
jaar 2000
verstoord
MG
Geboorfenbeperkiitg is noodzaak.
CANADA
L12
gjJV/KWAETET
ZATERDAG 2 SEPTEMBER 1972
BINNENLAND
T13/K13
jar zeventien miljoen in jaar 2000
/00RL0PIG
SLIJFT DE
EVOLKINO
OENEMEN
or Piet Hagen
snelle daling van het geboortecijfer in ons land zal niet iedereen
pn welkom zijn. Velen verwachten nu eenmaal meer van de 'ver-
igvuldiging van het brood' dan van de geboortebeperking, om
Paulus te citeren.
[Het aantal geboorten daalde van 20
duizend inwoners in 1965 tot 17,2
g jaar. Voor dit jaar verwacht het
een verdere daling tot ongeveer
In maart begon een Gronings actie-
ité te ijveren voor kleine gezin
met niet meer dan twee kinde-
Begin mei suggereert de Groningse
cus dat de overheid zonodig via
istingen, boetes of zelfs verplichte
ilisatie het aantal geboorten moet
ig dringen.
ïind mei verklaart de Nederlandse
voor milieudefensie dat onze
lbouwkundige mogelijkheden (zon-
chemische middelen) afgestemd
op een bevolking van 5 miljoen
oners.
In juli start de stichting Ideële
lame een campagne onder het
to: 'Veel te veel kinderen krijgen
ks geen leven. Geboortebeperking
loodzaak'.
Al deze geluiden vindien kennelijk
irklank want volgens een enquête
het Nederlands Instituut voor de
ilieke Opinie wenst 77 procent van
Nederlanders maatregelen tegen de
rbevolking.
:wel er dus uit alle macht aan de
wordt getrokken om de bevol-
gsgroei tot stilstand te brengen,
rlopig zet die groei zich nog wel
n door. De lengte van de remweg
Immers niet alleen afhankelijk van
kracht van de remmen, maar ook
de vaart die je hebt. In dat geval
wordt die vaart bepaald door geboor
tegolven in het verleden. Het aantal
jonge mensen dat kinderen krijgt is
voorlopig nog te groot om een snelle
stabilisering te bereiken. Stilstand
van de bevolkingsgroei zou alleen mo
gelijk zijin wanneer er niet meer kin
deren geboren werden dan er mensen
stierven (het sterftecijfer is nu 8,5
per duizend inwoners). Per gezin zou
den er dan niet meer dan gemiddeld
1,2 kind geboren mogen worden. Erg
realistisch lijkt dat niet. Het ligt meer
voor de hand te rekenen op gemid
deld 2,2 kind per gezin. Op den duur
wordt dan toch een stabilisering be-
reikt.
Voorzichtige cijfers
Planologen hebben de ontstuitbare
neiging dergelijke ontwikkelingen
aanstonds door te rekenen naar het
jaar 2000. Nog in 1966 (in de Tweede
Nota over de ruimtelijke ordening)
voorspelden zij ons een bevolking van
twintig miljoen inwoners De nieuw
ste cijfers van het CBS zijn veel
voorzichtiger.
Behalve de geboortebeperking is ook
de abortus van invloed op de daling
van het geboortecijfer. Door dat alles
zullen er dit jaar volgens het CBS
20.000 kinderen minder geboren wor
den dan geraamd was (228.000 in
plaats van 248.000). Voor het jaar
2000 heeft dat de consequentie dat we
uitkomen ergens tussen de 16 en 17
miljoen.
Deze lage ramingen van CBS en rijks
planologische dienst zijn sommigen
overigens nog niet laag genoeg. Zo
Nu reeds zou over het jaar 2000
een aardig stukje geschiedenis te
schrijven zijn. Daarvoor zou men
op z'n minst terug kunnen gaan
tot Melanchton, de kerkhervormer
die op theologische gronden ge
loofde dat de wereld voor het jaar
2000 zou vergaan.
Maar ook de meer recente geschie
denis van dit magische jaartal is
de moeite waard. Nog kort geleden
was het jaar 2000 het symbool van
een betere wereld. Heit geloof ln
de vooruitgang was nog onge
schokt. We wisten wel van oorlog,
honger, armoede en overbevolking,
maar alle hoop was nog gevestigd
op ban-de-bom-acties, groene revo
luties, ambitieuze ontwikkelings
programma's en de pil.
Vooral die Club van Rome heeft
die droom wreed verstoord. De
zorg voor ons leefmilieu heeft alle
bestaande proM*men nog eens ge-
kwandnateerd en het jaar 2000 is
nu het schrikbeeld van een wereld
waarop zeven miljard mensen aan
zichzelf ten onder gaan. We zijn
weer terug bij Melanchton.
Een eerste poging tot geschied
schrijving over het jaar 2000 von
den wij in een artikel van leraar.
P. F. M. Fontaine over het 'kos
misch pessimisme' van onze dagen
Dat pessimisme omschrijft hij zo:
'God is al dood, de natuur is
stervende, en ook de mens zal het
niet lang meer maken. Om te laten
zien dat deze sombere toekomstver
wachting niet van vandaag of gis
teren is citeert hij niet alleen
Melanchton maar ook Malthus, die
tweehonderd jaar geleden voorspel
de dat de wereldbevolking zich
elke 25 jaar zou verdubbelen. Uit-,
er aard met catastrofale (gevolgen.
Zijn profetie hield voor Nederland
im dat er in. 1900 al 32 miljoen
mensen zouden wonen. Het zijn er
nu ruim 13 miljoen en voor het
jaar 2000 rekent het CBS met
minder dan 17 miljoen.
Aan het ongelijk van Malthus ont
leent Fontaine de moed het kos
misch pessimisme niet al te se
rieus te nemen. Hij pleit voor wat
meer 'bóeren-nuchterheid' tegeno
ver de Melanchtons en Malthussen
van de Club van Rome.
Toch mag men de problemen niet
onderschatten. De bevolkingsgroei
gaat gelukkig minder snel dan we
gevreesd hadden, maar daar staat
tegenover dat onze behoeften in
hoog tempo doorgroeien. Achteraf
is het optimisme waarmee nog in
1966 de tweede Nota over de ruim
telijke ordening geschreven werd,
niet meer voor te stellen. Toen
rekende de regering nog op een
bevolking van 20 miljoen in het
jaar 2000 en dan was het nog
mogelijk ruimte te reserveren voor
een verdere groei in de volgende
eeuw. Zes jaar later hopen deoelf-
de plannenmakers dat de bevol
king zich zal stabiliseren tussen de
16 en 17 miljoen, maar toch kijken
ze nu veel bezorgder. Als er nog
ooit een derde nota over de ruim
telijke ordening komt zal dat een
somber verhaal zijn.
C«nreent«nwiofclht«ft M jJe Nèdï-' ;N:7C
Een van de advertenties van de Slichting Ideële Reclame. De advertenties (die men overigens in Trouw-Kwartet niet zal
aantreffen) bevatten teksten van prof. dr. P. Muntendam, prof. dr. P. J. Roscam Abbing, pTOf. dr. A. A. Haspels, prof.
dr. C. J. B. J. Trimbos, prof. dr. J. A. C. de Koek van Leeuwen en de Kamerleden Gerda Brautigam (PvdA) en Paula
Wassen-van Schaveren
moet drie maal zo groot worden en de
productie van vast afval zal tweeën
eenhalf maal zo groot zijn.
Dp opstellers van deze nota troosten
zich met de gedachte dat op een
gegeven moment de wal het schip zal
keren en hun prognoses dus wat aan
de hoge kant hunnen zijn. Het is
alleen de vraag of het dan al met te
laat is. Wanneer men ziet in welk
tempo ons land verstedelijkt (jaarlijks
krijgen we er een stad als Arnhem
bij), is er weinig reden tot optimis
me.
schreef de heer K. Haeck van het
economisch instituut voor de bouwnij
verheid in het maandblad Plain, dat
we niet meer boven de 15 miljoen
zouden uitkomen. Voor de woning
bouw, de scholenbouw en de wegen
bouw maakt dat nogal wat verschil of
men rekent op 20,17 of 15 miljoen.
Zorgen blijven
De zorgen bij de rijksplanologische
dienst over de toekomst zijn door
deze lagere prognoses overigens niet
veel kleiner dan vroeger. De heer H.
ter Heide (afdeling onderzoek) en ir.
P. G. Meyer (infrastructuur en stads
reconstructie) gaan voorlopig allebei
uit van 17 miiljoen in 2000, maar dat
aantal is voor hen niet het allergroot
ste probleem.
De grootste moeilijkheden verwachten
zij van de welvaartsstljiging. Onze
behoefte aan betere huizen, auto's,
bredere wegen, recreatieve voorzienin- Autopark
gen, electriciteit, enz. stijgt veel snel-
lpr dan de bevolkingscijfers.
De heer Meyer heeft in een nota die
nu binnen de dienst circuleert becij
ferd waar een voortgezette ontwikke
ling toe kan leiden. Het reizigersver-
voer per trein zal drie maal zo groot
zijn en het aantal vliegtuigbewegin
gen zal verviervoudigen. Het electrici-
teitsverbruik zal zelfs met 700 procent
toenemen. De drinkwatervoorziening
Ook het voorbeeld van het groeiende
autopark (dit jaar 3 miljoen wagens)
is erg illustratief voor de ontwikke
ling die we nu meemaken. Niet de
bevolkingsgroei maar vooral de wel
vaartsstijging is oorzaak van de druk
te op de wegen. Wat dat betreft staat
ons nog heel wat te wachten. De
ramingen voor de toekomst gaan uit
van een auto per drie inwoners, dat
betekent een verdere groei van het
autopark tot vijf zes miljoen wa
gens.
De kostenstijging die daarmee ge
paard gaat is nog veel groter dan
diergelijke cijfers aangeven. Een dub-
belbaans (rijksweg met viaducten, kla
verbladen en vluchtstroken kost im
mers oneindig veel meer dan 'n een
voudige enkelbaams provinciale weg
niet bomen aan weerszijden. Dat wordt
nog erger doordat alle gemakkelijke
weg-tracees langzamerhand verbruikt
zijn. Dat betekent dat we steeds meer
moeten gaan werken met tunnels en
ongelijkvloerse wegen En dat zijn
dan alleen de wegen. Maar zulke ver
halen zijn ook te houden over de
woningbouw, de gezondheidszorg, de
energievoorziening en dan praten we
nog niet eens over het milieu.
Ondertussen blijft de bevolking door
groeien. Dat is onvermijdelijk. Het
zou makkelijk zijn ons te troosten
met de gedachte dat wie dan leeft dan
zal zorgen. Maar de meesten van wie
dan leven zijn er nu al.
)RONTO 'Moeilijkheden met
Nederlandse economie? Hoe
at nu mogelijk? De Nederlan-
rs zijn allemaal van die eer
ie, harde werkers...'
zakenman uit een klein Cana-
'S plaatsje toonde zich oprecht
rbaasd toen hij ho<*rde, dat Ne-
rland grote moeilijkheden
eft met een forse en onuitroei-
ar lijkende geldontwaarding,
was vol lof over de Nederlan-
rs, die hij onder zijn klanten
1de en kon zich niet voorstellen
it het niet goed zou gaan in
land, dat deze mensen had
irtgebracht.
verbazing was het zoveelste be-
i voor de stelling dat de Nederlan-
een zeer goede naam hebben in
nada. Ook meer officiële woord-
'.rders zijn niet zuinig met hun
Jfprijzingen.
aantal naoorlogse Nederlandse
nigranten in Canada bedraagt on-
Meeste Nederlandse landverhuizers 'doen het goed' in Canada
rimmer mulder
reer 500.000, de in Canada geboren
teren meegerekend. De stroom
Iverhuizers was het sterkst tussen,
'baal genomen, 1952 en 1958. Het
'as de tijd van de grote emigratie-
"k'!pen, die met hun dof klinkende
ipshoorns een extra-droevig tintje
'ven aan het afscheid-voor-het-leven.
fensen met gevoel voor drama spra-
jen van een 'levende begrafenis' bij
*t vertrek van zo'n oceaanreus.
oor verreweg de meeste emigranten
de oversteek naar de andere kant
n de wereld geen tragedie gewor-
ten. Het aantal mislukkingen is ui-
klein. Ook is het voor het groot*
«e deel geen afscheld-voor-het-leven
ft bleken. Dankzij de ontwikkeling
het luchtvaartverkeer ligt een reis
Nederland-Canada of omgekeerd bin-
jen het bereik van de grote massa.
Organisaties als 'Wij Komen' en 'We-
reldcontact' organiseren chartervluch
ten, waarmee men voor minder dan
7o0 gulden naar Canada kan reizen.
j>teeds meer Nederlanders maken ge-
öniik van deze gelegenheid om de
nog niet zo lang geleden voor goed
uitgewuifde verwanten te bezoeken.
Deze zomer reizen meer dan 17.000
Nederlanders met deze goedkope
vluchten. De stroom van geëmigreer-
den, die hun vaderland weer eens
bezoeken, wordt ook elk jaar groter.
Het aantal chartervluchten vanuit To
ronto loopt deze zomer in de vele
tientallen.
Draai gevonden
De Nederlanders, die dit jaar voor
het eerst voet op Canadese bodem
zetten, zullen ontdekken dat hun
landgenoten, die geëmigreerd zijn, er
doorgaans hun draai wel hebben ge
vonden. De meesten hebben er een
goed bestaan opgebouwd, een enke
ling heeft zelfs het van-bordewasser-
tot-mïljonair-verhaal zo ongeveer tot
zijn levensgeschiedenis gemaakt.
De bezoekers kunnen ook zien, dat de
levensstandaard in dit land, dat vroe
ger werd voorgesteld als overvloeiend
van melk en honing, nu nauwelijks
hoger is dan de Nederlandse. De emi
granten, die na zoveel jaren Neder
land terugzien, ontdekken hetzelfde,
maar verbazen zich daar meestal meer
over.
'Iedereen heeft een auto,' antwoord
den verschillende Hollandvaarders op
de vraag wat hen het meest was
opgevallen in hun oude vaderland. Zij
herinneren aan de grote kloof, die er
tussen Nederland en Canada gaapte
ten tijde van hun emigratie en vragen
zich af waar Nederland al die wel
vaart vandaan heeft gehaald, soms
met nauwelijks verholen jaloezie.
Een Nederlandse in Montreal: 'Wij
hebben destijds alles achtergelaten.
We hebben hier ontzettend hard ge
werkt om wat te bereiken. En dan
kom je in Holland en dan zie je dat
ze daar ook alles al hebben. Waarvoor
hebben wij dan al die moeite gedaan?'
Zinloos
Het verdwijnen van de kloof tussen
de Nederlandse en de Canadese wel
vaart heeft het emigreren op grond
van economische overwegingen tot
een vrij zinloze bezigheid gemaakt.
Het aantal landverhuizers is sinds
1960 steeds gedaald en bedroeg vorig
jaar nauwelijks meer dan 10.000. Van
wie er maar een klein deel Canada als
Een beeld dat in de naoorlogse jaren bijna vertrouwd was: het afseheid van familieleden
plaats van vestiging koos. Niet onbe
grijpelijk, want dit land had de laat
ste jaren een groot leger werklozen.
Het waren de slachtoffers van de
ouderwetse wijze, waarop de regering
van de zo modern ogende Trudeau de
inflatie aanpakte. Het percentage
werklozen steeg tot boven de zes pro
cent, maar iedereen verzekert, dat er
nu betere tijden aanbreken.
De hoge werkloosheid heeft haar in
vloed op de immigratie in Canada
niet gemist. In 1967 ontving deze oud-
Engelse kolonie nog 223.000 vreemde
lingen, in 1971 121.900. Verwacht
wordt, dat dit aantal in de komende
jaren weer zal stijgen. Maar de tijd,
dat Canada probeerde zoveel mogelijk
mensen te krijgen onder het motto
'We hebben ruimte genoeg* is voorbij.
Sinds 1967 werkt men met een vrij
streng selectiesysteem, waarmee de
immigratiestroom steeds kan worden
afgestemd op de arbeidsmarkt. Canada
zal voorlopig vooral goed geschoolde
handarbeiders opnemen; aan landbou
wers is geen behoefte meer.
Voor Nederlanders, die hun eigen
land te vol vinden, lijkt Canada aan
trekkelijk. Het is zo ontzettend groot
en enorm rijk aan natuurschoon. De
meeste bedrijvigheid speelt zich ech
ter af op een klein gebied, zodat men
een goede kans heeft toch terecht te
koenen in een dichtbevolkt gebied met
dezelfde verkeers-, parkeer- en vervui
lingsproblemen als in Europa.
Van de 3.3 miljoen immigranten, die
Canada sinds 1945 binnenkwamen,
streek meer dan 52 procent neer in
zuid-Ontario met Toronto (bijna twee
miljoen inwoners) als grootste zuiger.
De steden in deze streek spreiden zich
uit als olievlekken en zullen binnen
afzienbare tijd één randstad vormen.
Maar ook voor de inwoners van deze
metropool heeft Canada een gigan
tisch achterland met ongekende recre
atieve mogelijkheden beschikbaar. Ge
brek aan ruimte weerhoudt veel
geëmigreerde Nederlanders ervan
weer terug te keren. 'Het is in Neder
land allemaal zo klein,' hoort men
steeds weer.
Klimaat
Daarnaast komt het geestelijk klimaat
in het Nederland van nu veel emi
granten als weinig aantrekkelijk voor.
Volgens velen in Canada glijdt Neder
land snel af naar algehele zedeloosheid
en decadentie. Mensen, die recentelijk
nog in dit Rome-in-verval zijn ge
weest, vertellen vol afkeurende verba
zing over de vuiligheid die daar op de
televise wordt vertoond of in sex-
shops te koop wordt aangeboden. An
deren zijn onder de indruk gekomen
van de 'communistische' invloed op
de televisie.
De vele protestants-christelijken zijn
hevig verontrust over de principeloos
heid, waaraan de gereformeerde kerk
ten onder dreigt te gaan en het is de
meelevende katholieken al evenmin
ontgaan, dat de geestelijkheid in Ne
derland soms rebelse standpunten in
neemt. Sommigen schamen zich er
voor dat Amsterdamse verschijnselen
als Dam-zitten en Vondelpark-slapen
de grote Canadese pers hebben ge
haald.
Een vergelijking tussen de werklust
in Canada en in Nederland valt ook
altijd in het voordeel van Canada uit.
De sociale zekerheden blijken de boel
te verzieken. 'In Nederland hoef je
niet te werken. Daar word je verzorgd
van de wieg tot het graf.' Of: 'Met die
sociale zekerheid haal je alle onderne
mingsgeest er uit.'
Waarschijnlijk is een deel van dit
soort kritiek niets anders dan het
opnieuw zoeken naar motieven voor
het zoveel jaren geleden al gevallen
besluit Nederland te verlaten.
Wie destijds eigenlijk alleen op grond
van economische motieven de sprong
naar de andere wereld waagde ont
dekt nu, dat hij ook wel een zekere
mate van welvaart had kunnen berei
ken als hij thuis was gebleven en
begint prompt, bewust of onbewust,
op andere wijze duidelijk te maken
dat het besluit om te gaan toch het
beste was voor hem. Er is nog een
oorzaak te noemen, waardoor velen
wat teleurgesteld terugkeren van een
bezoek aan Nederland. Ze hebben zo
veel jaren geleden familie, kennissen,
een gemeenschap, achtergelaten waar
ze werkelijk deel vanuit maakten. Bij
terugkeer ontdekken ze dat er van die
gemeenschap weinig over is. De sfeer,
waar men zich mee verbonden voelde,
ls er niet meer.
Beste remedie
Een Nederlandse geëmigreerde arts ln
Ontario: 'De beste remedie tegen
heimwee is een reis naar Holland. Ze
komen genezen terug, want van hun
ideaalbeeld blijkt niets meer te klop
pen.'
Vermoedelijk om deze reden zijn de
meeste 'emigraties-terug naar Holland'
geen succes. Verscheidenen die zich
na vele jaren Canada weer in Neder
land vestigden, keerden binnen het
jaar weer terug.
Een grote omvang zal dit heen- en
weer-gereis wel nooit aannemen, om
dat het overgrote deel van de Neder-
landse immigranten in Canada goed
wortel heeft geschoten. Ze zijn, zoals
gezegd, gewaardeerde leden van de
Canadese samenleving geworden, ze
zouden aan hun succes voldoende
kunnen hebben om hun besluit om te
gaan te kunnen rechtvaardigen tegen
over de thuisblijvers.
