099
0b
arzeling en twijfel ten aanzien
an de huidige prestatiesport
099
0b
Dachau,
Berlijn,
München
en de
Spelen
louden zwemmer van Tokio en Mexico dringt door in organisatie van Amerikaanse sportwereld
München
1972
München
1972
München
1972
[OPW/KWARTET ZATERDAG 26 AUGUSTUS 1972
SPORT T21/K21
ikti»
'861
aa
SCHOLLANDER KRITISCHE OMRUDSMAN
an onze speciale verslaggever
[ÜNCHEN Vier jaar geleden plaatste hij messteken tussen de
erkalkte ribben van de Olympische beweging. Nu manifesteert Don
chollander zich als een gezaghebbende schakel tussen de Ameri-
aanse atleten en het Olympisch Comité van zijn land. Desondanks
enst de in de jaren zestig bejubelde topzwemmer tegenover het
)C nog geen concessies te doen. Schollander is als hervormer door-
gdrongen tot de zwakste plekken van de sportwereld: de organisa-
t, de contreien van de officials.
met
et leek aannemelijk, dat Don Schol-
',n9- [nder, toen hij ontgoocheld afscheid
actief topsporter nam. zich defini-
ef van deze enge kring zou uitslui-
n. Zijn kritiek was in de periode
n twee Olympische Spelen zo snel
geschroefd, dat niemand meer aan
ig intiatief van zijn zijde durfde te
loven. Schollander schreef een
ek. In 'Deep Water' diepte hij pro-
emen uit, die iedere even succesvol-
topsporter eerder had laten liggen.
J verwachte jubel-story over een
ccesvolle carriere bleef uit. In
aats daarvan stelde 'de beste Ame-
rtanse zwemmer sinds Johnny Weis-
iller' een reeks keiharde problemen
de kaak.
:elijk11
vaca-
leerst
foortj°g steeds staat Schollander kritisch
genover het fenomeen topsport en
»ral de allang achterhaalde Olympi-
he gedachtengangen. Maar de fel-
id, die hij in Mexico vier jaar
leden en ook later in zijn boek
demonstreerde, is verdwenen,
hollander is rustiger, beheerster ge-
u-den. Vrijwel niets is over van het
A en als 'eigenwijs' afgeschilderde
ntje, dat tijdens de Spelen in Tokio
j 1964 met vier gouden zwemmedail-
de wereld verbaasde. Na die sensa-
I van ,neie prestaties werd hij een speel-
tstaat 1 van het Amerikaanse chauvinisme.
jonge topsporter stond op een
atform, die geheel niet bij zijn
stelling paste. Vier jaar hield hij
:h met de grootste moeite staande,
t '68 toen hij psychisch aangeslagen
or de protesten in Mexico tegen de
elen en de opkomende concurrentie
n de huidige vedette, Mark Spitz,
de ongewoon hoge stellage dreig-
te vallen. Kort voor de opening
Spelen in het Midden-Ame-
aanse land wilde Schollander zich
deelnemer terugtrekken. De
.nklacht tegen de Olympische Spelen
un'd hij rijp voor publicatie al
van papier gezet. Zijn coach, George
ines, bracht hem na een emtioneel
sprek voor even op andere gedach-
Schollander zwom toch, won zelfs
Gerrit
den Ambtman
zijn vijfde gouden medaille, maar trad
daarna uit de schijnwerpers. Een vol
komen andere Schollander verscheen
spoedig daarna weer in de Amerikaan
se topsport. Hij werd opgenomen in
de Board of Consulters, een van de
belangrijkste adviesorganen van het
Ameribaiainse Olympisch- Comité. Ais
een van de steunpilaren van dit
orgaan is hij onder meer met oud
wereldrecordhouder vérspringen Ralph
Boston en de roeier Kelly naar
München afgevaardigd.
Democratisering
Don Schollander (26), inmiddels ge
trouwd en na een studie economie
één van de leidinggevende figuren in
een jong bedrijf voor elektrotechniek,
treedt nu als een soort ombudsman
voor de Amerikaanse afvaardiging in
München op. Lui achterover in een
stoel, de benen op tafel, steeds weer
telefonerend en met atleten pratend
vertelt hij over de verrassend ver rwt
doorgevoerde democratisering in de f'
top van de sportwereld.
Schollander: 'De topsporter in Ameri
ka heeft de laatste vijf jaar alleen f
maar winst gemaakt. Hij is niet lan-
ger meer onmondig. Via de Board of V.
Consulters heeft hij wej degelijk wat
te vertellen. Daarom vind ik de struc-
tuur van onze sportwereld in vergelij
king met andere landen helemaal niet
slecht. In Mexico is vier jaar geleden
de eerste stap gezet. Daarna heeft de f- -
inspraak zich uitgebreid. München wil
ik voor de Amerikaanse sport een
eerste climax op weg naar de verdere
democratisering noemen. Oud-topspor
ters als Boston en ik zijn de schakels
tussen het dagelijks bestuur van het
Olympisch Comité en de actieve atle
ten. We zijn als een gesprekspartner
geaccepteerd. Er wordt naar ons ge
luisterd. Daar ben ik al erg blij mee.
Er is begrip voor de positie van de
actieve sporter gekweekt. We hebben
een vorm van democratie. Je kan je
alleen nog afvragen of het een goede
of slechte democratie is. Op dit mo
ment durf ik dat niet te zeggen. Tot
nu toe zijn wij erg gelukkig met de
vorderingen'.
Communicatie
Hoe groot de invloed van Schollander
op de democratisering in de Verenig
de Staten is, lijkt niet vast te stellen.
Feit is echter, dat door acties van
vooral de top uit de atletiekwereld en
een enkele zwemmer een aanzienlijk
betere communicatie tussen de vaak
starre officials en de over praktijk
zaken pratende sporters is gekomen.
Schollander: 'De basis van onze sport
wereld is nog steeds erg slecht geor
ganiseerd. De atletiek- en de zwem-
bond lijden onder het politieke spel.
Daarboven is het vreemd genoeg
veel beter. Daar heerst het besef,
dat kleine dingen vaak grote gevolgen
kunnen hebben. De topsporters zelf
zijn kritisch geworden. Hun interesses
gaan verder dan louter hun prestaties.
De intelligente atleet beseft, dat een
sportcarrière maar een fractie van
zijn leven vormt. Dat je niet altijd op
de roem in de sport kunt blijven
drijven. Daarom willen ze hun eigen
positie voor die korte tijd zo sterk
mogelijk maken'.
De beweging in de Amerikaanse (top)
sportwereld werd afgelopen week dui
delijk geïllustreerd. Schollander ont
hult, dat Afrikaanse atleten de com
plete Amerikaanse atletiekploeg voor
Don Schollander na een van zijn vele (wereld)recordverbeteringen.
de boycot van de Spelen bij deelname
van Rhodesië hebben benaderd. Kort
daarna besloot een groep, ook blanke
atleten, zich bij die boycot aan te
sluiten.
Positiever
Don Schollander staat veel positiever
tegenover de ontwikkelingen in de
sportwereld van de VS dan enkele
jaren geleden. Zijn aanklacht tegen
het Internationaal Olympisch Comité
is echter nog steeds even scherp.
Schollander, verontwaardigd: 'Eigen
lijk kunnen de Olympische Spelen het
mooiste evenement in de wereld vor
men. Ik ben nog idealistisch genoeg
om daar naar te streven. Alleen zit
het nationaal prestige te ver in de
organisatie geworteld. De sport wordt
vooral door politici gezien om het
prestige van een land op te vijzelen.
We moeten tegen een dergelijke in
stelling blijven ageren en niet alleen
denken 'c'est la vie'. We kunnen een
voudig beginnen. Die vlaggen en die
volksliederen hoeven van mij echt
niet. Voor geen enkele sportman, ge
loof ik. Toen ik mijn eerste gouden
medaille won, dacht ik echt niet aan
het feit, dat het zo fijn voor Amerika
zou zijn. Ik dacht wel: 'Don, je hebt
je zin: goud. Je bent de beste zwem
mer in de wereld'.
Schollander zou de structuur in de
Amerikaanse sportwereld graag als
voorbeeld laten dienen voor een ver
nieuwing binnen het nu vastgeroeste
IOC. 'Vier jaar geleden geloofde ik
niet meer in de Spelen, vooral niet in
de organisatie. Nu zie ik weer hoop
gloren. Het vertrek van Brundage is
winst. Volgend jaar gaat het IOC
eindelijk weer eens met de nationale
Olympische Comité's prateai. Mis
schien kan dan iets bereikt worden.
Het IOC is nu een exclusieve aristo
cratische vriendenclub, die de Spelen
als een gezellig onderonsje zien, en
een feestje willen bouwen. De crisis
binnen het IOC verontrust mij al
jaren. De kwestie rond Rhodesië? Ik
weet dat het onmogelijk is. Maar je
moet er altijd naar streven om poli
tiek en sport gescheiden te houden.
Je kan proberen de mijl binnen twee
minuten te lopen. Dat zal ook nooit
lukken. Maar je kan wel proberen om
toch sneller te gaan'.
Geen spijt
Don Schollander zwom in zijn carriè
re 22 wereldrecords bijeen. Toen hij
na Mexico definitief met de wedstrijd
sport stopte, praatte hij over een
bittere nasmaak van acht jaar opoffe
ringen. Nu zegt hij: 'Ik heb er zeker
geen spijt meer van, dat ik acht jaar
van mijn leven aan de sport besteed
heb. Wat is tenslotte acht jaar? Ik
heb er veel dingen voor teruggekre
gen. Ik heb de hele wereld gezien,
overal vrienden gemaakt De zwemwe-
reld reageerde erg ongelukkig op
mijn boek. Ik heb alleen geprobeerd
zo eerlijk mogelijk te zijn. Jarenlang
heb ik vijf uur per dag getraind.
Toch bleef zwemmen zuiver een
hobby van me. Alleen werd het me
op een gegeven moment toch teveel'.
Schollander heeft in 'Deep Water'
fouten in de Amerikaanse sportorga
nisatie aan de kaak willen stellen. Via
de Board of Consulters wil hij nu
voor een betere communicatie zorgen.
Alle sporten worden donderdagavond
in het Olympisch dorp van München
vertegenwoordigd tijdens een gesprek
met Amerika's ombudsmannen. Don
Schollander was de voorzitter. 'Laat
het IOC maar eens een voorbeeld aan
ons nemen. De opinie van de atleten,
daar hebben de heren nog nooit van
gehoord'.
l/etenschapplijk congres in München
in onze speciale verslaggever
ÜNCHEN Het feest van Olympia staat niet uitsluitend in het te-
in van spierballen: Pierre baron de Coubertin droomde de vorige
luw reeds van een feest waar ook op andere wijze uitdrukking zou
orden gegeven aan hoe gezond een geest in een gezond lichaam
uit di ei niet; kan zijn_ Zo werden de Olympische Spelen door de jaren
sen omringd door minder lichamelijke uitingen van de mens: kunst
wetenschap kregen een ruime plaats rond het sportveld, hoe ge-
j rceerd dat soms ook mocht aandoen.
egt
i die
peld
llnchen vormt geen uitzonderrtig
it onder het hoofdstuk kuituur
•oral de klassieke Duitse componis-
vertolkt worden en omdat de
lore, vooral die uit Beieren, veel-
'g aan bod komt. Het hoofdstuk
mschap wordt bij de XXe Olym-
grotendeels in beslag genomen
een internationaal congres. Zo'n
nkomst is in feite reeds bij voor
tot mislukken gedoemd, want
leer je 1800 wetenschappers van
t verschillende pluimage uit 80
len in vier dagzittingen het ei van
iumbus moet laten ontdekken, is
gigantische verwarring onont-
baar. Het organisatie-comité aar-
dan ook met een dergelijk con-
dat bovendien gemakkelijk in
soort super-technologisch gebrab-
kan ontaarden. Want de weten-
ip staat de topsporter, vaak zonder
morele aspecten te overwegen, op
aflei technische wijzen te hulp bij
ns streven naar meer spieren, meer
igen en meer hart om alsmaar
;er, sneller cn verder te komen,
tchen zette echter door en de
ischappers bogen zich over het
ema:'Problemen en kansen van de
>rt in deze wereld', uitgewerkt in
dagthema's: vervreemding en
ititeit van de mens in de sport,
conflict, sport-persoonlijkheid-
Jingen, sport en leeftijd. Een
piade in het klein, want alle
lenstellingen die rond het Oberwie-
nfeld naar voren komen, treden ook
voo in de vergaderzaal van het Deut-
b<o hes Museum. Drs. Bart Crum, mede-
rw^rker aan de inteirfaculteit lichame-
':e opvoeding van de Vrije Universi-
wpt: 'Uitwisseling is door het gigantis-
en het nationalisme ook op het
ngres niet uit de verf gekomen. De
Jstduitsers bijvoorbeeld lezen bij al-
hetzelfde blaadje voor, soms met
ander woord erin. Bovendien zijn
problemen maatschappij-bepaald:
de establishment in technokra-
als West- en Oost-Europa betc-
it sport iets anders dan voor de
rs in ontwikkelingslanden.'
ontact
>ch is zo'n bijeenkomst niet zonder
Bart Crum: 'Wanneer je hel
>euzel moe bent, ga je naar de
Jng en daar tref je mensen die het
zijn. In de wandelgangen
Hans Schmit
groeit het contact, geleidelijk, maar
toch ligt daar de winst. Dan blijkt
ook dat de mensen van het establish
ment, die zo boos reageren op de
strategisch onjuist naar voren ge
brachte kritiek van nieuw-links, dat
die oude sportideologen in feite de-
zelfe aarzelingen en twijfels ten aan
zien van de huidige prestatiesport
hebben.'
Hoewel een dergelijke bijeenkomst
geen tastbaar resultaat in de vorm
van de een of andere plechtig uitge
sproken onwankelbare zekerheid kan
opleveren, zijn er wel in het denken
over sport bepaalde tendensen aan te
geven. Zowel Bart Crum als Wim de
Heer (Nederlandse Sport Federatie)
hebben ervaren dat in veel landen
vraagtekens achter de topsport in zijn
hedendaagse vorm worden gezet: vrij
wel overal bestaat er een algemeen
maar vaak nog weinig bepaald gevoel
van onbehagen. Bart Crum: 'Er is
toch wel sprake van een ethische
bezinning op de functies van de sport,
maar als je de antwoorden hoort, is
het een Babylonische spraakverwar
ring.'
Bestaat er nauwelijks enige eenstem-
De invloed van de medische wetenschap op de topsportbeoefening gaat (te) ver. In München alleen
al: 230 artsen, 1400 verpleegsters, masseuses etc. In het Olympisch dorp is er ook een vijf verdiepingen
hoog medisch centrumwoor verrezen.
migheid over de weg die de sport zou
moeten inslaan, het slopen van een
aantal opvattingen uit de bestaande
sportideologie kostte de afgelopen
week weinig moeite. Bart Crum: 'Ie
dereen is het er wel over eens dat de
overdreven prestatie-zucht die onze
sport kent, verwerpelijk is. Ook de
ideeën van De Coubertin, en de extre
me aspecten daarvan, worden door
niemand meer serieus genomen. Te
vens is de oude opvatting dat sport
voor de mens werkt als een soort
ventiel waardoor allerlei agressieve
neigingen kunnen ontsnappen, aange
vallen. Met het biologische voorbeeld
bij de hand, werd afgerekend met de
opvatting dat sport spanningen op
heft, verbroedert. Zelfs als je kunt
verbroederen en spanning via de
sport afbouwen, moet je je niet op
naties oriënteren zoals op de Olympi
sche Spelen. Want er bestaan ook
spanningen tussen etnische groepen,
tussen blank en zwart, tussen genera
ties, tussen steden, wijken en dorpen.
Maar die zet je op de spelen niet
tegenover elkaar.'
Ethiek
Waar het de sport aan ontbreekt zo
bracht de socioloog Wohl uit War
schau naar voren, is een goede ethiek.
Topsport is arbeid geworden: jaren
lang, via zorgvuldig uitgestippelde
plannen, wordt naar een prestatie toe
gewerkt. Om die te behalen moet je
vaak al op zeer jeugdige leeftijd be
ginnen en de sport accepteert dan
ook iets dat in de industrie reeds
lang verboden is: kinderarbeid. De
vragen die het nietsontziend jagen op
dat kleine beetje meer oproepen, zijn
vaak van uitsluitend technische aard:
kan het voor het lichaam geen kwaad
en als het geen kwaad kan. hoeveel
zou ik dan nog verder kunnen? We
tenschapsmensen meten, onderzoeken,
helpen mee. Vaak zwijgend. In
München echter bleek dat de twijfels
en de kritiek die incidenteel werden
geuit, toch in grotere mate actueel
zijn dan werd vermoed. Bart Crum:
'De vraag wat je nu eigenlijk mist als
je niet aan sport doet, als je niet zo
nodig moet, is herhaaldelijk naar vo
ren gekomen. Het gaat hierbij om het
plezier het is belangrijker plezier
te hebben in het bezig-zijn, in de
activiteit als zodanig, dan je te veel te
richten op het effect, de uiteindelijke
prestatie. Die vraag is op school al
actueel, want wanneer je op school
alleen mikt op prestatie, bouw je een
tijdbom in. Blijven de prestaties ach
terwege of krijgt het kind andere
interessen, Jan valt de sport ineens
weg. Dat breekpunt kun je vermijden
door andere motieven voor sportbeoe
fening te zoeken: je moet niet aan
sport doen om die en die prestatie te
halen, maar om het plezier dat je aan
bewegen hebt, aan het zweten en alles
wat erbij komt.'
DACHAU Vermoedelijk zou de gisteren gehouden korte herdenking in
Dachau een indrukwekkender opening van de twintigste Olympische Spelen
vormen dan het met symboliek en nationalisme omgeven spektakel, dat voor
vanmiddag in München aangekondigd is. Rond duizend aanwezigen dreven
hun herinnering terug naar de Jaren van voor, tijdens en vooral na de eerste
in Duitsland georganiseerde Spelen: die van 1936 in Berlijn.
Het concentratiekamp Dachau, nog geen vijftien kilometer van Münchens
Olympisch stadion, vormde het tot bezinning dwingende decor van een bij
eenkomst, die door de gezamenlijke Duitse kerken was georganiseerd.
Het tegenwicht van het uit zijn proporties gegroeide sportfestijn wordt deze
weken in en rond München vooral door de christelijke kerk verzorgd. Voor
de komende tien dagen is een uitvoerig programma samengesteld, waarin het
Feest van de jeugd van de wereld centraal staat. Talrijke discussies zullen
de waarden van de Olympische Spelen In zijn hundigc vorm in twijfel gaan
trekken. 'Kansen van de Spelen, verspeelde kansen?', luidt bijvoorbeeld het
thema voor vandaag.
Bezinning en discussie. Tijdens de openingsceremonie zal daar vanmiddag
geen tijd en ruimte voor blijken. Het afleggen van de eed, het binnendragen
van het Olympisch vuur, het hijsen van de vlag en het opmarcheren van de
ploegen zullen de weinig zinnige hoofdbestanddelen van het festijn gaan vor
men.
De barakken, het crematorium, het monument, de lugubere afrastering cn
de verbijsterende cijfers, die over meer dan 200.000 moorden in twaalf jaar
spreken, toonden gisteren een klein stukje van de achtergrond van deze
Olympische Spelen. Berlijn 1936 zal nooit vergeten worden, misschien alleen
al niet om de leden van het Internationaal Olympisch Comité en de jeugd
en van de wereld het verkreukelde feit te herinneren, dat sport en politiek
toch vooral niets met elkaar te maken hebben.
Veel landen, via officials en sportlieden, waren bij de plechtigheid in Him-
Iers creatie aanwezig. Een officiële afgevaardigde van het Nederlands Olym
pisch Comité bleef, ook na intensief speurwerk, onvindbaar. Een buitenlands
persbureau meldde ook in München, dat een anonieme Nederlandse official
verklaard zou hebben, dat 'Nederland zich wel een vrolijker opening van de
Spelen kon voorstellen.' NOC-directeur Jan Cottaar, gevraagd naar de absen
tie van Nederlanders, reageert met: 'We hebben niets van die bijeenkomst
geweten'. En als dat wel het geval zou zijn?' Het is niet mijn taak hierop te
antwoorden.'
Neen. dan leverde aartsbisschop Adam Kozlowleckisj uit Zambia en ex-ge
vangene van Dachau een aanzienlijk positievere bijdrage tot bezinning. In
zijn sobere rede stelde hij onder meer: 'Precies 36 Jaar geleden werden de
Spelen in Berlijn gehouden. Toen kwamen mensen naar die stad met dezelfde
verwachtingen als zij, die nu naar München zijn gekomen. Ze hebben hun
krachten met anderen gemeten en zich geamuseerd. Maar ze zijn toen iets
vergeten. Zij vergaten, dat tegelijkertijd duizenden medemensen al drie jaar
achter prikkeldraad en elektrische' bedrading hier in Dachau zaten. De ene
groep vermaakte zich en jubelde, de andere leed cn stierf slechts een
paar kilometer van elkaar.'
'De Olympische Spelen zijn een feest van de volkeren. Maar op de eerste
plaats echter zijn ze een feest van de jeugd. Jongelui, wees in deze dagen
blij. Maar sluit niet ogen, uw oren en harten voor het leed ln de wereld. Nog
steeds zijn er mensen die lijden. We zouden het gevaar kunnen lopen, zoals
in 1936, door onverschilligheid in een zelfde situatie als toen verrast te wor
den.'
'We staan hier niet zomaar ergens. Hier, op dit terrein, zijn de signalen van
de haat nog merkbaar. Maar een paar kilometer hier vandaan zijn mensen
uit de hele wereld naar een vredesfeest gekomen. Hier is de juiste plaats en
het Juiste moment om te zeggen: we wijzen de haat af, we wijzen het ook af
onze medemensen'te doden. Omdat ze een andere taal spreken, een andere
huidskleur, politieke instelling of andere sociale ideeën'hebben.'
München 1972 moet in de komende twee weken Berlijn 1936 wegwissen. De
verkrampte pogingen van het 'Uberorganisierte'-evenemeut kunnen niet vol
ledig slagen. Daarvoor ligt (onder veel meer) Dachau te dicht bij München.
De Spelen zullen in de eerste plaats wereldrecords en een vloed aan medail
les, teleurstellingen en soms ook verbittering opleveren. Veertien dagen lang
mag het Feest van de jeugd van de wereld het nieuws gaan beheersen maar:
ook de Olympische Spelen zijn slechts een facade.
GERRIT DEN AMBTMAN
