enry Heusken (1832-1861),
lachtoffer van een missie
Platonische priemen
dagpecept
IWMUn
ai
lollands graf op Japans kerkhof
Boekenetalage
TKl
)UW/KWARTET ZATERDAG 19 AUGUSTUS 1972
BUITENLAND/BINNENLAND
T17/K17
essen,
Louis
er).
kerkhof in Japan verschilt hemelsbreed niet zo veel van één in
olland, maar het heeft gemiddeld een wat achtelozer allure. De
tenen staan er rechtop, dicht op elkaar, zij herbergen geen indivi-
ïle graven, geen lichamen, maar de as en beenderen van hele fa-
lilies. Zij zijn vaak gesierd met lang er boven uit stekende latten,
raarop spreuken staan geschreven. De nabestaanden bestellen die bij
priester die het kerkhof beheert ter gedachtenis van hun doden,
d hij schrijft ze voor hen en zet ze neer. Verder doet hij gemiddeld
liet zoveel aan het onderhoud, het ziet er vaak nogal slordig uit.
L sep-
E.
tnminste hier op dit volkskerkhof
aar vrij ronddwalen, een Intieme
aos, die de vergankelijkheid goed
eergeeft. Wij komen er niet zo
aar, maar op zoek naar een speciaal
af, een Hollands graf, dat hier, zo
eeft een vriend ons verteld, is te
nden. Hij is met ons meegegaan en
amen lopen we tussen de stenen, ons
ikkend hier en daar of we een
esters opschrift kunnen vinden. He
in een uithoek ligt het, na
ng zoeken komen we er inderdaad
recht. Een simpele rechtopstaande
>en, waarop in het Engels een op-
ihrift te lezen is. Er staat: Sacred to
e memory of Henry C. J. Heusken,
iterpreter to the American Legation
Japan. Born at Amsterdam, Janu-
20, 1832. Died at Iedo, January 16,
B61.
Ie laatste
lat is hem dan, die laatste Hollander
aar het mij om ging, die vrolijke,
roevige man, die ik indertijd had
»n kennen bij het voorbereiden
an een college over de Amerikaanse
«trekkingen tot het Verre Oosten.
"^^iDaar ligt hij nu, in een hoek van een
is kerkhof, midden in de volks-
ijk Asubu in Tokyo. Gestorven, zo
ser ik nu, vlak voor hij 29 jaar zou
orden, Henry Heusken, een Amster-
lamse jongen, die zijn moeder hele-
il alleen en onbezorgd achter liet.
tof voor een vibrerende ballade.
dele heeft hij dat verhaal zelf al
(schreven. Want hij hield, zich be-
van het bijzondere van zijn
rontuur, een dagboek bij, in het
rans, dat nu voor ieder toegankelijk
in een Engelse vertaling, een paar
ar geleden verschenen (een Japanse
ditie is onlangs ook gepubliceerd).
dat boek leert men de jongeman
ennen, ten voeten uit, en zo heel
eel andere gegevens zijn er ook niet.
het kort: hij was de zoon van een
oopman in Amsterdam en de bedoe-
ng was dat hij zijn vader in de zaak
ou opvolgen. Maar na diens dood
leek hij niet zo geschikt voor die
aak, en toen hij 21 was, besloot hij
naar Amerika te emigreren, het land
ras de hoop. Na een paar jaar van
erschillende mislukkingen hoorde hij
lat het nieuwe Amerikaanse gezant
schap, dat naar Japan zou gaan (in
1853-54 had het Amerikaanse eskader
van Perry Japan gedwongen enige
havens te openen) een tolk-secretaris
nodig had, dus iemand die Hollands
kende, want dat was immers de enige
buitenlandse taal die Japanners ver
stonden. Die kans greep hij aan, hij
solliciteerde, werd aangenomen, en zo
vertrok hij in oktober 1855 uit New
York naar de onbekende wereld van
het Oosten.
Dagboek
prof.dr.j.w.schulte nordholt
Een jonge man op avontuur, een
romantische geest vol hooggestemde
verwachtingen maar met een sterk
gevoel voor humor, dat is het beeld
dat men uit het dagboek krijgt. De
wijze waarop hij het vertrek uit New
York beschrijft, met een lofzang op
de zee van wel een bladzij lang doet
levendig denken aan het eerste hoofd
stuk van dat onvergetelijke boek over
de zee, enkele jaren eerder in 1851
versoenen, namelijk Merville's Moby
Dick. Bet zou mij zelfs niet verbazen
als Heusken daar direct door geïnspi
reerd was, zo zeer lijken zijn eerste
bladzijden op die van het werk van
de grote Amerikaanse schrijver. Ro
mantisch blijft hij ook in zijn verdere
beschrijvingen, als hij langs Sint He
lena vaart kan hij het niet laten los
te barsten in dithyramben ter ere van
het grote genie van Napoleon en in
de buurt van Kaap de Goede Hoop
wordt hij zich op onstuimige wijze
zijn Hollandse herkomst bewaist.
Ongeschonden
Het Japan waar hij eindelijk aan
komt, in augustus 1856, is nog geheel
het oude, ongeschonden land, zoals
wij het alleen nog maar kennen van
de prachtige prenten uit die tijd.
Tokyo is nog Yedo of Edo, de sjogoen
heerst er nog en met hem moet de
Amerikaanse gezant, Townsend Har-
ris, de baas van Heusken, onderhande
len over een verdrag dat de westerlin
gen definitieve rechten zal geven. Dat
worden moeizame besprekingen, want
de Japanse samenleving is door de
Amerikaanse penetratie (op de voet
gevolgd door die van de andere wes
terse landen) in een hevige crisis
geraakt. De voor- en tegenstanders
van de openstelling roeren zich heftig
en het zal tot 1868 duren voor het tot
een definitieve aanvaarding van het
Westen komt en de periode begint die
in de geschiedenis bekend staat als
Meji de verlichting, als de sjogoen
valt en de keizer uit Kyoto naar
Tokyo komt.
Uitvoerig vertelt Heusken wat hij be
leeft. met grote ijver tracht hij de
vreemde wereld te doorgronden, zelfs
door zich te werpen op de studie van
de Japanse taal. De Japanse tolken
spreken beter Hollands dan hij Ja
pans, en met luchtige spot meldt onze
Hollander dat het spreken van het
Japans hem zo moeilijk valt dat hij
zich soms helemaal niet verstaanbaar
kan maken. Maar dan gooi ik er, zegt
hij zorgeloos, een woordje Latijn of
Grieks tussendoor, tot grote stichting
van mijn gehoor.
Hij is er zich van bewust dat hij een
der laatsten is die het oude Japan
nog ziet. Nog dragen de mensen de
zelfde rare haardracht, nog kleren die
hun voorouders droegen, nog de
schoenen van stro. Nog zwoegt het
gewone volk op de akkers en buigt
diep in het stof voor dezelfde heren,
die met trots hun twee zwaarden/
dragen, terwijl de ingeboren beleefd-'
heid van de Japanners, zo vaak ver
meld door de oude schrijvers, nog
straalt in al haar oorspronkelijke
glans. Het beeld dat Heusken van
Japan geeft is vol bewondering, maar
niet zonder kritiek. De sake (de war
me Japanse rijstwijn) vindt hij af
schuwelijk, de omslachtigheid van de
omgangsvormen irriteert hem boven
mate en de zo vaak geprezen punctua
liteit maakt hij graag bespottelijk.
Alles doen de Japanners op vaste
tijden, als was het door de wet voor
geschreven. Ze eten allemaal op de
zelfde tijd hun ontbijt, lunch en avond
eten. Ze gaan zelfs nog verder, want
vandaag (13 november 1857) was ie
dereen zonder uitzondering verkou
den, zeker op bevel van de regering.
Het verhaal van het verdrag dat ten
slotte, na eindeloos praten, tot stand
komt, laat ik onverteld, men vindt
het in elke geschiedenis van het oude
Japan. Heusken heeft er een groot
aandeel in en hij vermeldt met trots
hoe de Sjogoen tenslotte zijn goedkeu
ring geeft door te zeggen: 'Verge
noegd met eenen brief gezonden met
een afgezant van een verafgelegen
land en tevens met zijn gesprek Eeu
wig zal Gemeenschap worden gehou
den.' Zo wordt het tenminste door de
Japanse toLk weergegeven en het bete
kent het succes van de Amerikaanse
.missie. Maar ik wil niet onvermeld
laten met hoeveel inzicht Heusken
spreekt over de draagwijdte van het
gebeuren. Het mag zo zijn, zegt hij,
dat nu de zon van de beschaving, de
ster van de vooruitgang in Azië op
gaat maar wat is dat eigenlijk waard!
De jonge man is toch te romantisch
om zomaar zonder meer in de liberale
ideeën van zijn tijd te geloven. O
land dat mij zo lief is geworden,
schrijft hij, is deze vooruitgang wer
kelijk vooruitgang, deze beschaving
werkelijk beschaving? Ik die de onge
kunsteldheid van uw inwoners heb
bewonderd en hun simpele zeden, die
de overvloed heb gezien van uw
vruchtbare velden, die overal het ge
lukkige lachen heb gehoord van uw
kinderen en nergens een spoor van
ellende heb ontdekt, ik vrees, o mijn
God, dat dit schouwspel van geluk ten
einde looot. en dat de volken van het
Westen hun fatale ondeugden hier
zullen brengen.
Probleem
Zo zijn wij weer terug bij het eeuwi
ge probleem: wat heeft de westerse
vloedgolf overgelaten aan eigen Ja
pans karakter, hoeveel is er verwoest
en reddeloos verloren? Het ziet er
naar uit dat het nieuwe het volledig
heeft gewonnen van het oude in de
bittere strijd, gevoerd tussen traditie
en vooruitgang. Heusken zelf is één
de reerste slachtoffers van die botsing
geweest, op een winternacht begin
1861, toen hij laat terugkeerde van
een bezoek aan het Pruisische gezant-
Het graf van Henry Heusken
schap, werd hij overvallen door gewa
pende mannen en dodelijk gewond.
Een paar dagen later werd hij met
grote statie begraven, zijn kist was
bedekt met de Amerikaanse vlag,
maar werd begeleid door een ere
wacht van Hollandse matrozen, want
er lag een oorlogsschip uit Nederland
op de reede.
Als men nu zijn graf opzoekt het
is niet moeilijk te vinden, het ligt op
het kerkhof bij de Korinji-tempel,
mijn Japanse vrienden, historici van
professie, wisten er wel van rijdt
men door de onbedaarlijke lelijkheid
van de moderne wereld, gestempeld
door de fatale ondeugden van het Wes-
lliet piekeren maar puzzelen door mr. G. van Vorden
oplossing opgave nr. 539
De vijf platonische lichamen (zo
inoemd naar de grote Plato)
lesten zodanig worden voor-
ien van getallen (op elk der
rlakken één natuurlijk getal), dat
Ie som van de getallen op vlak-
fên rond elk hoekpunt een on-
leelbaar getal is. Afgezien van
le priemgetallen 2 en 3 is ver
ier elk priemgetal een zesvoud
1 of een zesvoud 1; in de
weede plaats is elk priemgetal
(2 uitgezonderd) oneven. Deze
laatste overweging geeft alreeds
een middel aan de hand om in de
figuren althans aan te geven,
(vaar de oneven en waar de even
jetallen moeten worden ingevuld.
Hieronder volgen de "projecties" van
de vijf platonische lichamen of veel-
vlakken:
J- Viervlak of tetraëder. Met 9 als
kleinste getal is een oplossing: a 1,
b 3, c 7, d 9.
Zesvlak, kubus of hexaëder. Daar in
dit geval ook even getallen kunnen
worden gebruikt, is het kleinste getal
slechts 10; een oplossing is: a 1,
2, c 4, d 7, e 10, f 6.
Achtvlak of octaëder. Merkwaardi
gerwijze kan hier het laagste getal 8
zijn, zodat de acht vlakken met de on
onderbroken rij 1 tot en met 8 zijn
gevuld. Een oplossing is: a 1, b 2,
=3,^ d 4, e 8, f 7, g 6.
Twaalfvlakken of dodecaëder. Deze
Week verreweg de grootste moeilijk
beden op te leveren. Slechts drie op
lossers vonden als laagste getal 27. En
meen, dat dit het laagstmogelijke is.
Eon oplossing is: a 1, b 3, c 5,
d 15, e 9, f 19, g 21, h 27,
1 25, j 13, k 7, 1 23.
5- Twintigvlak of Icosaëder. Ondanks
®éér vlakken is het laagste getal hier
Een oplossing is: a 1, b 2,
3, d 19, e 12, f 17, g 4,
9, i 15, j 18, k 11, 1 13,
16, n 8, o 14, p =20, q 7,
10, s 5, t 6.
Zo lang deze rubriek bestaat is er geen
Probleem geweest, dat een dermate
grote waardering kreeg en waar
oor zó velen struikelden. Verreweg
het grootste deel van de oplossers heeft
slechts de minima der eerste drie veel-
vlakken gevonden en daarvan nog het
^orgrootste gedeelte alleen van de
allereerste.
In de tabel van de oplossing waren de
opschriften boven de laatste twee ko
lommen verwisseld, terwijl in de laat
je kolom het getal moet worden ver
engen door 12.
Eén oplosser meent,, dat ook de nul
m
3 maal 10 gulden aan prijzen
tot de naituurlijke getallen behoort,
maar dat is niet het geval. De natuur
lijke getallen zijn de "tel-getaillen" en
men begint bij 1 te tellen en niet bij
nul.
De heer J. G. Trommel (136) te Zoe-
termeer vraagt n.a.v. deze platonische
priemen: "Kunnen we ook nog Eroti
sche Priemen verwachten?" En ik moet.
eerlijk bekennen, niet te kunnen be
vroeden, wat "we" nog allemaal kun
nen verwachten.
Natuurlijk laat ook de heer A. Schaafs-
ma (128) te Boven-Hardinxveld zijn
poëtisch licht over het probleem schij
nen:
Dit vraagstuk, waarmee we de
hersenen spoelen,
zal wel op "Platonische wijsheden"
stoelen.
Ik kan er, op grond van 't verstand
(en blijf daarmee in het verband),
niet meer dan "Platonische liefde"
voor voelen.
De heren G. J. Kottier (29) te Utrecht
cn J. Kramp (11) te Woerden, schoon
vlak bijeen in het kaartsysteem, zijn
beslist niet met elkaar op vakantie ge
weest. De eerste schrijft: "De opgave
op te lossen terwijl men met vakantie
is, valt niet meel" En de tweede
meent: "Echt een puzzel voor de va
kantie
Het midden houdt de heer L. A Rang
te Doorn: "Lag enkele weken geleden
in weer en wind aan het strand plato
nisch te priemen: uit het hoofd of met
streepjes in het zand
De vele loftrompetters zorgden voor
een aanval van verlegenheid. "Een
puzzel, die uitmunt door z'n eenvoud
en fascineert in z'n oplossing" vindt
de heer W. J. Rijksen (121) te Ede.
"Een van de mooiste" verheugen zich
de heren J. II. Abbimk (74) te Son en
ir. A. P. van der Meer (15) te Rotter
dam. En ten slotte de heer T. Versteeg
(10) te Leidschendam: "Een juweel
van een puzzel; beter nog: de vol
maakte puzzel."
Nog nimmer heeft het waarderings
cijfer deze hoogte bereikt: 9,28! Ver
kregen uit: 5 (0,1%), 6 (0,5%). 7
(2,9%), 8 (7,4%). 9 (46.4%), 10 (42,7
Boven 148 punten 'bevinden zich de
volgende ladderprijswinnaars: H. den
Boer, Hoflaan 93, 's-Gravenziande (voor
de zestiende maal!); P. Oosterlee, Zuid-
vliet 114, Maassluis (voor de eerste
keer).
Nog nagekomen ladderprijsswkmaars
van probleem 538 zijn: A. Eendebak,
Oranjepark 10, Ermelo (voor de zes
tiende maal!); J. Kramp, -van Limburg
Stirumstraat 28. Woerden (voor de
vierde keer).
Als nu iedereen, die zo uitbundig was
over deze puzzel op de puzzelaars
bijeenkomst op 30 september om twee
uur in de zaal bij de Mattheüskerk te
Utrecht komt, dan houd ik mijn hart
vast voor de ruimte. En dus een raad:
geef u zo snel mogelijk op bij de heer
M. Vader, Meeuwenlaan 17, Leiderdorp
onder storting van 5,gironummer
595494) voor zaal, consumptie en prij
zen en voor de steeds verrassende, bij
zonder gezellige sfeer! Welke laatste
eigenlijk onbetaalbaar Is.
Komkommersoep
2 komkommers
1. kippenbouillon
30 gr boter
30 gr. bloem
melk, 1 uitje
peper, zout
nootmuskaat
room
1 eidooier
Schil en Rasp de komkommers. Maak
het uitje schoon en snipper het. Uitje
in boter fruiten en vervolgens de
bloem toevoegen tot de samenhangende
bal is verkregen. Bij scheutjes tegelijk
de kippebouillon toevoegen en de soep
steeds laten doorkoken. Voeg dan de
geraspte komkommer met het kom-
kommervocht toevoegen en een flinke
scheut melk. Laat de soep vijf minu
ten doorkoken en zeef ze. De soep
wéér laten koken en op smaak bren
gen met peper, zout, nootmuskaat en
wat room. Doe de eidooier in een
kopje, doe er wat van de soep bij
(voorzichtig!), roeren en vlak voor
het opdienen aan de warme soep
toevoegen.
Menutip: Komkommersoep, biefstuk
tartaar, gemengde sla, aardappelen,
meloen.
Kalfslapjes met
champions
4 kalfslapjes a 100 gr.
200 gr, champignons
100 gr boter
bloem, peper
zout, roo<n
citroensap
peterselie
Wrijf de kalfslapjes in met peper en
zout. Verhit de boter doe de lapjes
erin en laat ze met het deksel op de
pan ongeveer 15 minuten op een laag
vuurtje staan. Voeg zonodig wat wa
ter toe. Deksel van de pan halen en
het vocht laten verdampen. Chammpig-
nons in schrijfjes snijden, wassen en
laten uitlekken. Haal de champignons
door wat bloem, alsmede het vlees.
Dit alles in een vleespan doen en het
gerecht met wat water en een scheut
je room aan de kook brengen. Daarna
nog ongeveer vijf minuten verhitten
op een zacht vuurtje. Op smaak bren
gen met een paar druppels citrooensap
en wat fijngehakte peterselie.
Menutip: toastje zalm, kalfslapjes met
champignons, spitskool, aardappelen,
perziken.
KRUISWOORDPUZZEL
Horizontaal: 1. loot, 5. landbouwer, 9.
richting, 14. godin van de vrede, 16.
vlug, 18. jongensnaam, 19. wijnsoort,
21. lusthof, 22. ontkenning, 23. voor
zetsel, 24. bloembed, 26. boom, 27.
denkbeeld, 29. slingerplant, 31. insek-
tenetend zoogdier, 32. achting, 34. afk.
van arrondissement, 35. bloedhuis, 37.
verzekeringsbrief, 39. panter, 41. mu
zieknoot, 42. zwembogel, 43. gesloten,
45. telwoord, 46. plechtige gelofte, 47.
Algemeen Kiesrecht, 48. telwoord, 50.
kwetsuur, 52. torenkraai (gew.). 53
laagvlakte, 55. vaarwel, 56. oprolbaar
zonnescherm, 57. Myth, figuur, 60.
plaats in Rusland, 61. rondhout, 62.
opgegeven werk, 64. Assistant Engi
neer, 65. vreemde munt, 66. kaas
worm, 68. slotwoord, 70. kleur, 72.
honingdrank, 74. Myth, figuur, 75.
boek met kaarten, 76. oningewijde. 77.
beginstreep.
Verticaal: 1. jongensnaam, 2. vervoer
middel, 3. soort bier, 4. welgevormd,
6. rund, 7. een zekere. 8. oorzaak, 10.
voorzetsel. 11. hetzelfde. 12. wezenlijk,
13. boerderij, 15. stekelvarken (gew.),
17. onderricht, 20. zangstuk. 25. vloer
kleed, 27. plaatsje bij Trier, 28. zui-
De redactie behoudt zich het recht voor om
ter opname in deze rubriek ontvangen me
ningsuitingen verkort weer te geven. BIJ
pubiikatic wordt met de naam van do
Inzender ondertekend. Brieven kunnen wor-
den gezonden aan de beer Joh. C. Francken.
secretaris van de hoofdredactie van Trouw-
Kwartet, Postbus 859. Amsterdam.
Angola (2)
ten zoals hij het voorzag. Maar 't kerk
hof zelf is een oase van vrede, zij het
wat rommelig, en het graf staat er
redelijk netjes bij. Het is niet verge
ten, er staan zelfs een paar latten
tegenaan, in recente jaren neergezet.
Mijn vriend vertaalt ze voor me, voor
zover hij kan, want de oude spreuken
zijn moeilijk te lezen, ook voor een
moderne Japanner. De families Yama-
nashi en Murayama. leest hij, hebben
deze tekens opgericht ter ere van de
man wiens naam in dit aardse leven
was Henry Heusken. Eén van de
spreuken weet hij ook te ontraadse
len, er staat, zegt hij: Groot is de
macht van God.
velprodukt, 30. papegaai, 31. plaats in
Friesland, 32. vertaler, 33. Chinese
lengtemaat, 35. vaarwel, 36. verzoek,
37. tweetal, 38. zuil met grafschrift,
40. bestuurder, 41. toespraak, 44.
vreemde munt, 46. plaats in Zeeland,
48. mikpunt, 49. wereldtaal, 51. voor
zetsel, 52. gereedschap, 54. dreef, 56.
gil, 57. zuidvrucht 58. knol, 59.
schoenvorm, 60. meisjesnaam, 61. te
ken in de dierenriem, 63. metalen
haak, 64. vaarwel, 67. plaats in Gel
derland, 69. eer, 71. muzieknoot. 73.
water in Friesland, 57. zuidvrucht.
Oplossing t.ejn. woensdag, a.s. per
briefkaart zenden aan Trouw/Kwaret,
Postbus 8591, Amsterdam. Linksboven
vermelden: weekendpuzzel.
OPLOSSING VAN VORIGE WEEK;
Hor.: 1. verticaal. 10. lor, 11. aria, 12.
ara, 13. aren, 15. elf, 17. smak, 18.
rank, 20. Anna, 22. da, 23. A.E. 25.
Ee, 26. de, 27. arboretum, 31. ka, 32.
os, 34. permanent, 41. ik, 42. ma, 43.
Ne, 44. do, 45. node, 47. stel, 49. tree,
51. lei, 53. rage, 55. oir, 58. das. 59.
plombe, 60. funest.
Vert.: 1. fraude. 2. oer, 3. lier. 4. es,
6. .as, 7, Kama, 8. era, 9. rakker, 11. al,
14. naar, 15l*e.k. 16. fa, 17. sneu. 19.
Daar Daniel Chipenda inmiddels ons
land verlaten heeft, dien ik, als secre
taris van de stichting die hem vroeg
naar Nederland te komen en hier o.a.
een persconferentie te houden, het
voor hem op te nemen. In antwoord
op de opmerkingen en vragen van de
heer Van Vliet (Trouw/Kwartet van
15 augustus) het volgende:
1. Chipenda heeft niet gezegd dat de
arme Angolezen in de gebieden onder
Portugees bestuur geen land hebben
om voor hun eigen voedsel te kunnen
zorgen, maar dat ze gedwongen wor
den op het land van anderen te
werken, o.a. op de koffieplantages, en
daardoor niet meer in het onderhoud
van hun families kunnen voorzien,
hetgeen niet wordt goed gemaakt
door hun schamele verdiensten op die
plantages. Ze werken liever op hun
eigen grond dan dat ze op de koffie
plantages werken.
2. In een land als Angola, voorzover
onder Portugees bestuur, ontstaat een
inheemse intellectuele en commercië
le elite, die wèl vaart bij het kolonia
le regiem. De veel talrijkere arme
bevolking profiteert daar niet van. De
bevrijdingsbewegingen staat een re
giem voor ogen waarin allen zullen
profiteren van de onafhankelijkheid.
Schade toegebracht aan bedoelde elite
schaadt hun belang niet.
3. De bevolking van de bevrijde gebie
den verbouwt zijn voedsel niet op
uitgebreide akkers, maar op kleine
stukjes land. Dat ligt voor de hand
voor mensen die geen machines ge
bruiken om hun grond om te ploegen
en zelfs geen paarden of ossen: zij
bewerken de grond met de hand. De
ontbladeringsmiddelen worden ge
sproeid op die kleine akkers. Het
effect zal, uit de lucht, alleen door
zeer ervaren waarnemers, en dan nog
slechts van geringe hoogte, opgemerkt
kunnen worden. De herbiciden wor
den gebruikt in de oostelijke (vlakke)
helft van Angola, waar door de guer
rilla-activiteiten geen verkeer over de
weg meer mogelijk is, en waar geen
kolonisten wonen, zoals in de Weste
lijke meer geaccidenteerde helft. De
bevolking wordt door de honger ge
dwongen naar het Westen te vluchten
(naar het koloniale bestuur), of over
de grens in het Oosten naar Zambia.
4. Elk volk kent zijn verraders. Het
uitleveren van mensen die bereid zijn
hun leven te geven voor de vrijheid
van hun land aan de onderdrukkers
van datzelfde land, kennen wij zelf
uit onze recente geschiedenis. De on
derdrukker pleegt dergelijk verraad
aan te moedigen.
5. In geval van onderdrukking is de
vraag altijd: wat heb je voor de
vrijheid over. De collaborateurs niets,
degenen die alleen hun leven te ver
liezen hebben soms alles. De hoofd
vraag is daarom: Is hun worsteling
om vrijheid terecht? Wie de vraag
met 'neen' beantwoordt, spreekt van
terroristen, wie 'ja' zegt, spreekt van
helden.
Haarlem Ellas Voet,
secretaris Mondlane Stichting
Naschrift redactie: Wij ontvingen nog
enkele brieven over dit onderwerp,
waaronder zeer uitvoerige. Het is on
mogelijk deze allemaal te plaatsen.
Het weerwoord is wat de hoofdzaken
betreft met de brief van de heer Elias
Voet wel gegeven.
Vier science fictions uitgegeven door
Meulenhoff te Amsterdam.
In de SF-serie heeft Meulenhoff op
nieuw een viertal delen op de markt
gebracht. 'Ruimte-riffen' (ƒ3,75) ge
schreven door de SF-veteranen Fre-
derik Pohl en Jack Williamson is een
puur effect-verhaal over een ontsnap
ping van een dictatoriaal door een
machine geregeerde aarde. Alleen
een weg naar de sterren kan de aarde
uit de greep van vrijheidsbeperking
en overbevolking redden. 'Twee ster
ren' (4,75) van Robert Silverberg
onderscheidt zich voornamelijk door
de manier waarop hij de karakters
van zijn hoofdpersonen weet te be
schrijven. In 'Twee sterren' gaat het
over een 17-jarige moeder die door
bevruchting buiten de baarmoeder
maar liefst honderd kinderen heeft en
over een ruimtevaarder die door we
zens ver in de kosmos bij wijze van
experiment is gedemonteerd en ver
volgens met enkele veranderingen
weer in elkaar is gezet. Na veel
omzwervingen en als kermisattri-
buten te zijn geëxploiteerd weet
het merkwaardige paar toch uit de
zorgen te komen. Tijd van leven'
(4,75) van Alfred van Vogt ge
schreven na een stilte van enkele
jaren heeft de onderwerpen tijd
en onsterfelijkheid tot thema. Een
man waagt zijn levens om onster
felijk te worden. Het nadeel van dit
soort verhalen is dat het voor vier
dimensionale mensen soms erg ver
ward wordt. Ten slotte een dikke
bundel verhalen van Raphael Lafferty
(900 grootmoeders, 6,75); een schrij
ver wiens werk voor de ware liefheb
ber verplichte lectuur is. In deze
bundel zijn 21 van zijn vertellingen
verzameld. GK
neb, 21. net, 24. er, 27. aap, 28. oom,
29. een, 30. mot, 33. tiptop, 35. emoe,
36. rad, 37. ar, 38. ent, 39. Neer, 40.
modest, 45. Nero, 46. el, 47. si, 48. i
lade, 50. ril, 52. eg, 54. gas, 56. eb, 57.
nu.
De prijswinnaars zijn: mevr. C. de
Zccuw-Riedijk, H. Hamerstraat 209,
's-Gravendeel; P. Kloots, Wippolder-
straat 24, Delft; C. Goudappel, Laan
der Vrijheid 66, Bergschenhoek.
