hlet grote
)nraad
/an de dood
Het
leven,
streven
en
sneven
van
een
gewone
hollandse
jongen
'Onder het net'
net onder de maat
Boekenetalage
[01 Yi KW VRTET ZATERDAG 29 JULI 1972
Kunst Til K13
Dor T. van Deel
geen boek van Koolhaas ont-
"Teken duidelijke aanwijzingen
het verhaal geïnterpreteerd
it te worden. Er zijn romans
nkbaar die bestaan uit een
i gebeurtenissen waaraan de
zelf een overkoepelende 'be
is' moet toekennen. Men
dt in zulke boeken geen expli-
te interpretatie ze liggen nog
De meeste romans echter
iden een zeker midden tussen
st en uitleg, want teveel uit-
fnuikt elke lezersactiviteit en
weinig maakt een boek meer-
dig. In het geval van Koolhaas
het aardig te zien hoe aan een
rekkelijk eenvoudig verhaal-
binnen het boek. een meer-
arde wordt verleend door mid-
van algemene, verklarende
spraken, die de gebeurtenissen
doen van hun plaats- en tijd-
«aldheid en ze symbolische la-
g verschaffen. Daarmee raken
de kern van Koolhaas' werk.
verhaal is te beschouwen als
exempel van de eenheid van
(menselijk en dierlijk) leven
dit ene opzicht: dat het dood
Natuurlijk formuleer ik
wat simpel, maar in wezen
Dt elk boek van Koolhaas daar
geveer op neer. Het verhaal
rdt verteld om er iets alge-
aam te demonstreren en in
loop van dat verhaal reikt de
teller bij herhaling sleutels
die onze interpretatie der
haalgebeurtenissen onmisken-
in één richting sturen,
affen zonder onraad'. Kool-
nieuwste roman, is daar
er een goed voorbeeld van. Ik
zij een correspondentie tussen
wat menselijk en dierlijk leven
beide ten diepste bezielt en be-
Aan het potsierlijk gedoe om het
dorpje enige toeristische fleur te
geven met behulp van een ezel
tochtje hoog door de bergen, aan
dat gedoe voegt het verhaal zelf
al een dimensie toe. Als de eer
ste toeristen gebruik maken van
de ezels om zo'n levensgevaarlij
ke tocht te volbrengen, ervaren
zij hun reis als een hellegang.
Weliswaar komen zij, als het wa
re door de dood heen, weer le
vend beneden, maar ze hebben
grondig gevoeld hoezeer leven op
behoud uit is. Dit grondthema
van het boek heeft Koolhaas in
elke verhaalgebeurtenis op knap
pe wijze verdisconteerd. Wat de
dieren bedoelen als zij blaffen en
balken, dat bedoelen de mensen
met hoe zij leven. Van de ezels
wordt gzegd: 'Ja, ze paren ook
en werpen jonge ezeltjes. Maar
daarom misschien juist wel
De verwijzing naar mensen die
uit wanhoopsgevoel hetzelfde
doen, is duidelijk. Als de ezels
balken staat er: 'nu was het het
geluid van levende wezens, het
rotsen verscheurend klagen, het
genadeloze waarom?' Jn een an
der verband wordt gewaagd van
de ezels die hun 'kosmisch klach-
tenboek' weer openslaan. In al
deze passages vormen de dieren
de spreekbuis van het leven, dat
vraagt naar het vanwaar, waar
heen, waartoe.
In 'Blaffen zonder onraad' speelt
de (angst voor de) dood een
In tijden heb ik geen amusanter,
droeviger, grotesker, hollandser boek
gelezen dan Ilan de Wit gaat in
ontwikkelingshulp van Heere Heeres-
ma. Toen dit boek de afgelopen jaren
als feuilleton in het literair magazine
Soma verscheen, moeten al veel lezers
hun jeugd hebben zien herleven, om
dat zij de toon van het jongensboek
en het betere-sefteboek-uit-vroeger-da-
gen herkenden. Tegelijkertijd kregen
zij maandelijks een portie leed-van-
alledag gepresenteerd waar om te la
chen viel, want Heeresma bleek en
blijkt precies die snaar te kunnen
treffen die ons zowel de lach als de
traan ontlokt.
Han de Wit is de enige zoon uit een
kolensjouwersgezin. Door zijn middel-
bare-schoolopleiding dreigt hij dit mi
lieu te ontgroeien, maar vader De
Wit steekt hier nog tijdig een stokje
voor: Han moet zijn handen maar
eens gaan gebruiken in plaats van
zijn algemene ontwikkeling. Han mis
lukt echter zowel tussen de briketten
als bij het peilen van Rijkswaterstaats-
putten. Intussen wordt het gezin nog
getroffen door de invaliditeit van va
der en door moeders chronische spit,
opgelopen in een betrekking waarin
zij niet verzekerd was. Huiselijker
leed treft men in de Nederlandse
literatuur niet aan en evenmin stille
re armoede. Uiteindelijk moet Han
toch maar aan de ontwikkelingshulp
geloven, waar vader en moeder via de
televisie over gehoord hebben. Deze
martelgang blijft Han echter be
spaard, doordat hij met zijn trouwe
Solex verongelukt en hemelwaarts
stijgt. Tot zover het droevige verhaal.
Maar een roman is meer dan een
verhaal alleen, dat in één alinea kan
worden naverteld. Een verhaal moet
het hebben van de presentatie, en
juist die maakt Han de Wit gaat in
ontwikkelingshulp tot een verwarrend
boek. Heeresma's presentatie begint al
op de boekomslag, waar de schrijver
zijn werk aanprijst als 'een boek zoals
er helaas maar weinig meer wordt
geschreven. Eerlijk; heel modern
toch; tot nadenken stemmend. En po
sitief zoals hier het goede uit het
verleden wordt hooggehouden!' Hij
benadrukt hier juist die waarden wel
ke volgens velen in de moderne lite
ratuur ontbreken. Maar tegelijkertijd
suggereert hij dat het boek wel eigen
tijds is. Ook de titels van de hoofd
stukken in welke moderne roman
hebben hoofdstukken nog titels?
ook deze titels dus helpen mee een
vertrouwde sfeer te scheppen. Titels
als 'Een nare geschiedenis,' 'Een knap
stukje werk,' 'Een vrolijk voorval'
enzovoorts geven de lezer bij voorbaat
de indruk dat er het een en ander
staat te gebeuren, net als in de boe
ken van vroeger.
Toch zullen velen zich verward naar
door Ad Zuiderent
het hoofd grijpen, als zij de toelich
ting lezen die aan het eerste hoofd
stuk voorafgaat. Bestaan er meer boe
ken over Han de Wit? Is dit een boek
uit een reeks? Waarom begint die
toelichting anders als volgt? 'Zoals we
reeds hebben kunnen lezen is onze
Han de Wit een jongen die het liefst
met moeder had willen trouwen als
vader daar niet wis geweest die het
dagelijks brood verdient in de kolen-
branche.' Juist het feit dat er géén
andere boeken over Han de Wit be
staan en dat de lezer dus helemaal
niet al eerder heeft kunnen lezen wie
Han is, maakt duidelijk dat Heeresma
iets anders doet dan zijn eigen ver
haal schrijven over het leven, streven
en sneven van een gewone hollandse
jongen. Heeresma's verhaal bestaat uit
de ingrediënten van duizend andere
Hollandse verhalen. De schrijver be
dankt achteraf zelfs de fondsen van
Callenbach, Nijkerk en Kok in Kam
pen voor de inspiratie die hij daaruit
opdeed.
Is Han de Wil gaat in ontwikkelings
hulp dan een goedkope imitatie? Nou
nee, dat niet. Daarvoor heeft Heeres
ma te veel met de bronnen van zijn
inspiratie gedaan. Een van de ken
merken van het serieboekje is bij
voorbeeld dat de lezer er niet door in
verwarring wordt gebracht, maar dat
hij langzaam maar zeker in een sfeer
wordt ingekapseld. Heeresma daaren
tegen sticht verwarring waar hij kan.
Net als een situatie de lezer te ver
trouwd dreigt te worden, draaft Hee
resma even door. zodat deze situatie
grotesk wordt. Dat Hans vader vaak
achterop de wagen tussen de kolen-
zakken meerijdt, is niet zo vreemd.
Maar dit wordt grotesk, als blijkt dat
hij zelfs onder de meest barre weers
omstandigheden vorst, sneeuw,
mist niet in de kabine mag zitten,
omdat hij deze anders bevuilt.
Een ander voorbeeld van dit groteske
is te vinden in het hoofdstuk over
Hans betrekking bij Rijkswaterstaat.
Vanwege het slechte weer mag Han
zijn Solex in een bakkerskar meene
men; zelf zit hij op de bok. Hij mag
zelfs even de leidsels en de zweep van
de bakker overnemen. De vertrouwd
knusheid van een wereld waarin alles
eens goed zal komen omdat W. G. van
de Hulst dat wil. treft de lezer. Tot
dat blijkt dat de kar niet door een
paard getrokken wordt, maar door de
vrouw van de bakker. Deze situatie is
niet alleen amusant, maar vergroot
tegelijkertijd het leed, dat met bak-
ken uit de hemel schijnt te vallen.
Zelfs de weersomstandigheden zijn
grotesk. Nooit schijnt in dit boek de
zon, maar alle jaargetijden regent het,
spreekt De Bilt van uitzonderlijk gro
te regenval, is het guur, wil het nog
steeds niet zomeren, vallen er groeiza
me buien of is het zo mistig dat het
wasgoed zelfs op het rekje rond de
kachel niet echt droog wordt. Deze
vermenging van twee sferen maakt
dit boek zo boeiend. Enerzijds de
vertrouwde, verwarmende sfeer van
de dromer Han de Wit, die net als
Kees de Jongen door de werkelijkheid
wankelt. Anderzijds de verwarrende
sfeer van een wereld die alleen maar
uit vocht en blubber lijkt te bestaan,
een koud kikkerland in het kwadraat
Een vorig bock van Heeresma heb ik
indertijd ongeïnspireerd genoemd.
Met Han de Wit gaat in ontwikke
lingshulp heeft hij zich meer dan
voldoende gerehabiliteerd, hoe slordig
zijn stijl of spellingswijze hier en
daar ook zijn. Han de Wit heeft alles
in zich om tot de weinige klassieke
personages in onze literatuur te gaan
behoren. De beste manier om tot deze
erkenning te komen is: zijn avonturen
in besloten kring voor te lezen, totdat
u door de tranen in uw ogen niets
meer ziet. U zult niet meer weten of
het tranen van verdriet of van plezier
zijn.
Heere Heeresma. Han de Wit gaat In
ontwikkelingshulp. Erven Thomas
Rap, Amsterdam. 120 blz. prijs 8,80.
door J. van Doorne
Iris Murdoch behoort tot de veel
gelezen auteurs in Nederland. Heel
bekend is 'De Klok', dat een goede
pers kreeg. Haar boeken worden ech
ter door de lezers hoger aangeslagen
dan door de critici. Dat komt doordat
zij noch voor ongeloofwaardigheden,
noch voor theatrale effecten opzij
gaat. Zij schrijft beslist niet voor de
literaire fijnproevers. Ik geloof, dat
zij voor dezulken slechts vage spot
o'-er heeft.
Zij weet, hoe een verhaal boeiend
gemaakt kan worden; zij schept grilli
ge figuren, die soms heel vreemde
dingen doen en toch op de een of
andere manier levensecht aandoen.
Zeker is, dat haar verhalen een func
tie hebben, want zaj worden door
gewone lezers geboeid gelezen. Met
'Onder het net' is het al niet anders.
In deze roman komen vreemde, won
derlijke figuren voor, die allen met
elkaar te maken hebben.
De hoofdfiguur is ene Jake, een jon
geman, klein van stuk maar knap van
uiterlijk die met schrijven zijn brood
tracht te verdienen.
Hij kent enkele vreemd aandoende
mensen, waaronder een Ier, Finn ge
heten die zijn trouwe metgezel is in
het leven. Dan is er een zekere Dave,
een soort van filosoof zonder enige
pretentie.
Jake kent ook twee zusters. Anna en
Sadie. Het zijn mooie, begaafde actri
ces. Anna is daarenboven een talent
vol zangeresje.
Er is in dit boek eigenlijk een tweede
hoofdfiguur, die Hugo heet. Hugo is
een filmproducer in Londen. Daaren
boven heeft hij een vuurwerkfabriek.
Om deze figuren heen bewegen zich
nog een aantal andere, die stuk voor
stuk een eigen gestalte hebben gekre
gen. De roman begint als Jake uit
Parijs terugkeert on in Londen ajn
vriend Finn op Vm vindt wachten.
Finn zegt, dat ze de kamer die ze bij
een vriendin bewonen, verlaten moe
ten. omdat die vriendin met een rijke
bookmaker gaat trouwen.
De twee vrienden worden op staande
voet op straat gezet en trachten on
derdak te krijgen. Jake wordt tenslot
te aangenomen als huisbewaarder bij
het meisje Sadie, dat beweert, dat
haar grote baas (ze werkt aan de
film) het haar lastig maakt. Als Jake
hoort, dat haar grote baas Hugo is.
krijgt hij de schrik van zijn leven.
Hier begint het eigenlijke verhaal,
dat aanvankelijk de indruk maakt,
een goedkoop avonturenverhaal te
zijn. Overigens: dat Is vaak bij Mur-
doch het geval.
Wat is er aan de hand? Hugo is een
oude vriend van Jake, met wie Jake
vele gesprekken gehouden heeft over
waarheid en werkelijkheid. Hij heeft
uit de aantekeningen die hij van die
gesprekken gehouden heeft, een boek
samengesteld, dat echt niet veel meer
dan plagiaat is, althans in de ogen
van Jake. Hij heeft het boek ver
kocht, het is uitgekomen en nu durft
Jake Hugo niet meer onder de ogen
te komen. Hij vermijdt dat dan ook een
lange tijd. Dwars door de avonturen
van Jake, zijn vrienden en vriendin
nen heen, loopt cie angst, Hugo te
ontmoeten.
Over die avonturen zal ik het nu
maar niet hebben, al zal ik er aan het
einde van dit artikel nog even op
terugkomen. Het berouw van Jake
drijft hem tenslotte tot een confronta
tie met die Hugo. Zo knap heeft
Murdoch de onrust en het berouw
van Jake weten over te brengen op de
lezer, in dit geval op mij. dat ik de
opluchting van Jake na dit gesprek
zelf voelde. Hugo blijkt het boek te
bewonderen; hij vond er veel waars
in en hij vond er ook wel iets van
hun gesprekken in terug, maar hele
maal begrijpen kon hij het niet.
Die Hugo groeit in de roman uit tot
de eerste hoofdfiguur. Deze zeer ver
mogende filmproducer en fabrikant,
keert hoe langer hoe meer in zichzelf.
Hij leert de ijdelheid inzien van
zijn werk en wil terug naar een
eenvoudig ambacht. Zonder links-poli
tieke aspiraties te hebben, gaat hij
linkse bewegingen steunen en gaat hij
links denken, eenvoudig, zoals hij
zegt. omdat links denken fatsoenlijk
is. Hij ontdoet zich van zijn kapitaal
en tracht horlogemaker te worden.
Ook Jake gaat min of meer die weg
op. Hij wordt v/erker (mannelijke
werkster) in een ziekenhuis, raakt die
baan weliswaar kwijt, maar neemt
zich toch voor. halve dagen in een
ziekenhuis te gaan werken en daar
naast te schrijven.
'Onder het net' is een boek zonder
stuitende passages. Het is een boek
van teleurstelling en inkeer. Teleur
stelling, want geen van beide voor
naamste figuren krijgt de vrouw die
hij liefheeft.
Inkeer, want beiden worden zij over
tuigd van de ijdelheid die het zoeken
naar geld en suoces ten diepste is.
De bezwaren die ik tegen het boek
Iris Murdoch
heb, zijn van geheel andere aard dan
morele. De avonturen waarin de per
sonen gewikkeld worden, doen zo nu
en dan aan de stuiversroman denken.
Murdoch's fantasie kookt bij herha
ling over.
Ik zei: bezwaren. Lezers raad ik aan
bij het lezen er maar hartelijk om Ij
lachen. Dan zullen zij niet geërgerd
worden. Toch, die stuiversroman-ro-
mantiek doet in belangrijke mate af
aan het leesgenot.
Er komt in het boek een scène voor.
die, hoe onwaarschijnlijk ook, toch in
belangrijke mate symbolisch is voor
de zlelegang van de filmproducer. In
een van zijn studio's heeft hij een
van zijn linkse vrienden toegestaan,
een meeting te houden die door hon
derden mensen wordt bijgewoond. Die
meeting wordt verstoord door een
aanval van een ultra-rechtse groep,
wat massaal politie-ingrijpen uitlokt
Nu staat er in die studio een gigan
tisch decor, dat een deel van het oude
Rome voorstelt.
Tijdens het met veel verve door Mur
doch verbeeld gevecht tracht Hugo,
die eveneens aanwezig is, te vluchten
voor het allerwege uitgebroken ge
weld. Hij heeft, cn dat is weer een
van Murdoch's gekke details, een
soort bommetje bij zich (Hugo is
immers ook vuurwerkfabrikant),
waarmee hij een gat slaat in de alles
omwallende muur van het oude Ro
ma. Het gevolg is, dat er een opening
ontstaat, waardoor hij vluchten kan,
maar tevens het krakend, scheurend
en donderend in elkaar zakken van liet
ganse gigantische decor. Wie enige
verbeeldingskracht heeft, zal zich met
diep plezier de verbluffende uitwer
king van deze schijncatastrofe kunnen
voorstellen op dc vechtende menigte.
Ik heb oog voor de symboliek, maar
de scène-zelf heeft mij veel méér
genoegen verschaft. Maar deze scène
geeft tevens de zwakke kant aan van
Murdoch's schrijftalent, dat bij herha
ling slachtoffer ordt van groteske
fantasie.
Er is nog iets vreemds aan het boek.
Het wil niet meer zijn dan een realis
tisch verhaal met een ingebouwde
moraal. Maar in het hele verhaal is
niet één figuur gehuwd, zelfs niet
ongelukkig getrouwd. Er komt nie
mand in voor. die religieus denkt of
'kerks' is. Er komen ook geen kinde
ren in voor. ook niet in dc scènes die
buiten de kamers spelen. Dat doet
allemaal vreemd aan. Het geeft iets
onwezenlijks aan het realisme van
'Onder het net'. Maar ja. Murdoch
mag een wereld scheppen, die afwijkt
van 'de gewone' wereld.
De vertaling is vlot, maar hier en
daar slordig. Je vindt er dezelfde
kleine vlekjes in, die talloze vertalin
gen lichtelijk ontsieren. Zij zullen
over enkele tientallen jaren wel ver
bleekt zijn tot correct taalgebruik.
'Onder het net' is goede, boeiende
vacantie-lectuur voor ieder die zijn
literaire eisen tijdelijk niet al te hoog
stellen wil.
Iris Murdoch: Onder het net'. Oor
spronkelijke titel: 'Under the net'.
Vertaling van Clara Eggink. BIJ 'Con
tact' n.v. te Amsterdam. Gebonden.
Aantal pagina's 287. Prijs: 19,75.
De dag van de Jakhals door Fre
derick Forsyth 403 biz uitgeve
rij A. W. Bruna Zoons NV
Utrecht prijs geb. ƒ24.50 paper
back 17.50. The day of the Jackal
F. Forsyth 382 blz Corgi Book
Importeurs Meulenhoff Bruna
NV Amsterdam prijs 6.60.
De dekolonisatie van het Franse Alge
rije en de ondoorzichtige leidersrol
van generaal de Gaulle in de beginfa
se is diverse keren aanleiding geweest
tot moordaanslagen op de nu overle
den Franse president. Zich verraden
voelende kolonisten, gebundeld in de
extremistische organisatie van het ge
heime leger (OAS) beraamden zes
keer een aanslag op de Gaulle drie
keer bijna met succes. De telkens
mislukkende aanslagen voorzagen de
Gaulle al tijdens zijn leven van een
mythologisch aureool van onkwets
baarheid.
De legendevorming rond de Gaulle
voor Pompidou voorwerp van erger
nis, omdat de generaal er zejfs na zijn
dood in slaagt hem te dwarsbomen
is voor de Britse journalist en schrij
ver Frederick Forsyth aanleiding ge
weest een boeiende roman te ontwer
pen. In de periode van de aanslagen
op de Gaulle was Forsyth correspon
dent van het Britse persbureau Reu
ter in Frankrijk. Uit hem bekende
gegevens smeedde Forsyth de plot
voor een nieuwe coup tegen de Gaul
le. Het zijn de wraakzuchtige kopstuk
ken van de gedesintegreerde OAS die
in 1963 een Britse beroepsmoordenaar
huren voor een individuele actie te
gen de generaal.
Forsyth beschrijft werkelijk op adem
benemende en meeslepende wijze hoe
de Franse geheime dienst in opperste
radeloosheid als een speld in een
hooiberg op zoek gaat naar de kandi
daat-moordenaar omdat van de man
niets bekend is. Tegelijkertijd wordt
de lezer meegenomen met de Jakhals,
de schuilnaam van de huurling, die
zich stapje voor stapje voorbereidt op
het grote uur U: het moment waarop
de generaal zich in Parijs zal blootge
ven voor zijn vizier.
Forsytb mengt in zijn roman een
keihartte romantiek met sex, geweld,
verraad in de topregionen van het
Elysée en voert zijn publiek zonder
verveling mee naar een onverwacht
slot.
De omvang van de Nederlandse verta
ling verhindert de lezer niet de 403
bladzijden in één of twee avonden te
consumeren, zonder de draad van het
verhaal kwijt te raken. Hetgeen te
vens een compliment betekent voor
de vertaalster, mevr. J. F. Niessen-
Hossele.
Wat de tevreden gestelde lezer echter
blijft intrigeren is wat feit en wat
fictie is geweest in de Dag van de
Jakhals.
C. J. B.
Koolhaas
hoofdrol. De dood is alomtegen
woordig in het boek, net als in
het leven, en de honden blaffen
slechts in schijn zonder onraad.
'Er is onraad, vreselijk onraad!
Voor de levenden, veroordeeld
tot dit nachtzwart, omzwermd
door dode hemellichamen. Dit
onraad voelen de ezels tenminste
niet in de dagelijkse grijze
stroom en de kwelling. Maar van
nacht zullen ze er van balken en
er het signaal van geven, dat
leven lijden is. zonder verlossing
dan ander of verder lijden', Van
deze visie geeft dit boek een
indrukwekkend beeld.
Het is niet toevallig dat veel
verhalen van Koolhaas in de
nacht eindigen, 's Nachts slapen
wij en weten we van niets. Zijn-
roman 'De nagel achter het be
hang' eindigde aldus: 'Iedereen
slaapt nu. De nagel krast'. Nooit,
zelfs niet in de slaap, ontkomt
het leven aan de dood. De slaap
vertegenwoordigt een rust die
schijn is, maar anderzijds noodza
kelijk: de dood lijkt even afge
zworen. Ook Gilda vergaat het zo:
'Dwars door het blaffen heen en
later, toen de ezels van Benito
wel tot tussen de sterren het
grote onraad van de dood balk
ten, bleef ze vredig slapen'. Ze
lijkt zich verzoend te hebben met
het grote onraad. Toch valt ze in
slaap 'in de vorm van een vraag
teken', waarmee ze lijfelijk haar
bestaan en alle leven maakt tot
een vraag.
Koolhaas heeft deze gewichtige
problematiek bovenal verwerkt
tot eer. voortreffelijk leesbaar
verhaal, waarover ik het expres
slechts in essentie gehad heb. De
verpakking van die problematiek,
het boek 'Blaffen zonder onraad',
kan ik dus iedereen van harte
aanbevelen.
A. Koolhaas. Blaffen zonder on
raad. G. A. van Oorschot, Amster
dam 1972. 168 blz. ƒ10,90.
er vooral de sleutels van
lerzoeken.
flaptekst vat het verhaaltje
!r meer samen als: 'In een
gdorp leeft de jonge vrouw
da, die na de dood van haar
Ier onvoorbereid zelfstandig
rdt Ze komt op ingrijpende
nier in aanraking met de we-
1 in het dal, waar een nieuw
Iplaatsje bezig is te ontstaan,
de nachten ligt zij slapeloos
>r het geblaf van de honden
het bergland en het hartver-
eurende gebalk van ezels',
nden die blaffen en ezels die
ten dus. Het is voor een lezer
vroeg in de roman duidelijk
dit blaffen en balken ergens
r staat. De uitingen der die-
delen. naar het oordeel van
verteller, iets mee over het
Dn. Zoals altijd bij Koolhaas
ten bepaalde verhaal-elementen
t zichtbaar van de diepere ach-
BTondcn van alle bestaan. In
vorige roman op deze
»ts besproken was het de
>1 van een muis achter het
*ng, die de permanente aan-
"gheid van de dood in ieders
rn verbeeldde, nee hoorbaar
«te. In het nieuwe boek func-
*ert het blaffen en balken op
ntieke wijze. Een paar citaten
illustratie: 'Het grote blaffen
■der onraad van de kleine hon-
dat de ruimte tussen de
Ben vult met tegen de rotsen
•ende onrust over het leven',
®ko blaft zonder ander
®ad dan dat er leven is en
'Doordat balken dringt tot
in het diepst van de ruimte
>r hoe het is om te leven; het
Ben van een last. het niet
tonden van kwelling'. Gilda.
'vrouw uit de bergen, doorziet
betekenis van het blaffen: 'Als
.nu ook dood zou zijn. denkt
da- dan ben ik er af. Dan ben
jtf van datzelfde onraad, dat
<ue honden verhindert om tot
«ren te komen'. Daarmee legt
