Aftakeling nam
ïieuw adres naar Den Haag over Leidens onmogelijke positie
Voor opheffing achterstand
heeft Leiden komende tien
jaar f 580 miljoen nodig
Films in Leiden
Clockwork meesterlijk,
maar akelig eenzijdig
/an verdrinking gered
Bangladesj: top-pop
met een vroom tintje
1* KW RTET VRIJDAG 21 JVL-i 1172
Keglo l.:i
Normen aan
s
ld n
in.
tal
liet
DEN Het is twee en een half jaar geleden, dat liet gemeentebestuur van Leiden zicli
e« 'Leiden in last' tot de leden van de Raad van Ministers en van de Tweede Kamer wendde met
pleidooi voor herziening van de Financiële Verhoudingswet voorafgaand aan de verruiming van
eigen gemeentelijk belastinggebied. Aanleiding tot dit adres vormde de erstige verontrusting van
gemeentebestuur over de budgettaire vooruitzichten van de gemeente en de vrees blijvend in een
irtpositie terecht te komen.
;n ns ziet het er naar uit dat Leiden werkelijk voorgoed in last is. De begrotings- en rekeningstekor-
en in deze stad moeten worden getroffen, zonder bijzondere maatregelen geen budgettair evenwicht
65 e bereiken. Aldus B. en W. in een vandaag verschenen adres.
Idhfzijn sterk toegenomen en de reserves zijn in belangrijke mate verbruikt. Onderzoekingen wijzen
dat. indien het gemeentebestuur tegemoet wil komen aan de strikt noodzakelijke voorzieningen
kW
fundamentele herziening van de
8,3 nciële verhouding is tot nu toe
I tot stand gekomen en het ziet er
t naar uit dat op korte termijn
ingen zullen worden gedaan om
een ingrijpende wijziging te ko-
:uni(wel werd wijziging gebracht in
vera verdeelsleutels van de uitkeringen
aen het Gemeentefonds. Deze wijziging
'ats4m echter voornamelijk ten goede
ver de grote gemeenten en betekende
de andere gemeenten in feite
relatieve achteruitgang, doordat
omvang van het Gemeentefonds
1161 ewijzigd bleef.
d verruiming van het eigen gemeen-
1 v jk belastinggebied is intussen tot
klefcd gekomen, maar de gemeenten
Jeu>i nog niet in staat ten volle van
e, e verruiming te profiteren. Overi-
is zullen de extra-opbrengsten die
t toepassing van deze wet kunnen
rden verkregen, voor gemeenten
1 reeds relatief hoge belastingtarie-
Als i kennen zoals Leiden betrek-
ijk gering zijn. Van de vrije-zoom-
w iachte, waarop deze wet stoelt, zal
imn de praktijk dan ook weinig terecht
nn m komen; de marges zijn te
en voor gemeenten die reeds
begrotingstekorten kampen is in
iheei geen marge meer aanwezig.
voor anderen
financiële nood waarin Leiden nu
;eert en het uiblijven van maatre-
:n, die tot een daadwerkelijke leni-
van deze nood zouden kunnen
igen, noopten het gemeentebe-
lur opnieuw door middel van een
de aandacht van alle hogere
lursorganen te vragen voor de
>nde vraagstukken waarmee de
heeft te kampen. Hoewel door
.accumulatie van structureel ver-
ide factoren Leiden landelijk ge
in een uitermate ongunstige fi-
ïciële positie verkeert weten wij,
it wij met dit adres niet alleen
zo schrijven B. en W. Van
erse zijden gemeentebesturen.
m Vereniging van Nederlandse Ge
nten, de Raad voor de Gemeente-
banciën wordt regelmatig de aan-
cht voor de slechte financiële posi-
van de gemeenten gevraagd en
irdt tevens gewezen op de ontoerei-
ndheid van de huidige financiële
rdelingsmaatstaven.
ls wij thans voor de tweede maal
n pleidooi houden voor maatregelen
e een verbetering van de financiële
1 sitie van onze gemeente inhouden,
4 9 wiJ ervan verzekerd tevens een
•s eidooi te houden voor alle andere
9 s meenten die met dezelfde proble-
*R en worste'en a's en tevens voor
e gemeenten die ongetwijfeld bin-
inkort het groeiende aantal tekortge-
eenten nog verder zullen opvoeren,
nood is hoog en doeltreffende
itregelen zullen nodig zijn om tij-
g het dreigende getij te keren",
et adres van het Leidse gemeentebe
stuur is gericht aan de ministerraad,
de leden van de Eerste en de Tweede
Kamer, de leden van de Prov. Staten
en van Ged. Staten en de Raad voor
de Gemeentefinanciën.
Wanneer men naar de oorzaken van
de financiële moeilijke positie van
Leiden zoekt, stuit men terstond op
de zwakke sociale structuur van de
gemeente. Het valt direct op, dat de
bevolkingssamenstelling onevenwich
tig is, enerzijds op het punt van de
leeftijdsopbouw, anderzijds op het
punt van de niveau's van opleiding
(genoten onderwijs) en uitgeoefende
beroepen.
De zwakke inkomenspositie van de
gemiddelde Leidse inwoner en de one
venwichtige bevolkingsopbouw met
een relatief hoog aantal bejaarden
hebben tot gevolg, dat de uitgaven
voor sociale zorg hoger zijn dan in
overeenkomstige gemeenten. Hierbij
zij opgemerkt, dat ten aanzien van de
verstrekte uitkeringen in Leiden
strikt de terzake door het rijk gege
ven richtlijnen in acht worden geno
men. In aanmerking nemend, dat in
principe 80 pet van deze uitgaven
door het rijk worden vergoed, wijzen
globale berekeningen uit, dat het
Leidse budget voor ongeveer
200.000,per jaar zwaarder met
uitgaven voor sociale zorg wordt be
last dan overeenkomstige gemeenten
elders in het land. Het betekent ook,
dat het gemeentebestuur tot laatstge
noemd bedrag minder voorzieningen
kan treffen dan waartoe andere ge
meenten in staat zijn.
Hogere subsidies
Het zijn niet alleen de directe kosten
van sociale zorg die ongunstig worden
beïnvloed door de zwakke sociale
structuur. Deze structuur vraagt ook
relatief hogere bedragen voor de sub
sidiëring van allerlei sociale activitei
ten, zoals de jeugdzorg, de sport, de
gezondheidszorg. Daarnaast heeft deze
structuur in belangrijke mate geleid
tot een verpaupering van de Leidse
bevolking. Het tegengaan van deze
verpaupering vraagt om een zeer in
tensieve sociale begeleiding, maar ook
om speciale voorzieningen op het ter
rein van de volkshuisvesting en met
name ook op het terrein van het
onderwijs.
Binnen het beperkte grondgebied van
de gemeente kwam in de naoorlogse
jaren noodgedwongen het accent te
vallen-op de sociale woningbouw. Een
deel van de woningwetbouw is des
tijds gefinancierd met gemeentelijke
voorschotten. De daarvoor door de
gemeente aangetrokken middelen
moesten i.v.m. de looptijd inmiddels
voor een aanzienlijk deel door duur
dere leningen worden vervangen. Het
renteverlies dat dientengevolge jaar
lijks ten laste van de gemeentebegro
ting komt kan voor 1972 worden ge
steld op rond 1,2 miljoen, een be
drag dat in de toekomst nog zal
toenemen.
Bij de gebiedsuitbreiding in 1969 is
als één van de belangrijkste uitbrei
dingsmogelijkheden een gebied ver
kregen, dat een dermate slechte bo
demgesteldheid heeft, dat de bouwkos
ten in vergelijking t^t de bouwkosten
elders in de stad en de regio exorbi
tant hoog worden. Aangezien het ook
in de naaste toekomst noodzakelijk is,
dat woningen beschikbaar komen voor
de laagste inkomensgroepen, zullen
van gemeentewege extra financiële
stimulansen moeten worden gegeven
om tot een zodanige doorstroming te
ko™e"- dat de ontwikkeling van dit Verpaupering van binnenstad; proces van geleidelijke aftakeling,
gebied, de Merenwijk, een daadwerke- v v r
H tf"
lijke bijdrage levert tot leniging van
de woningnood. Worden deze stimu
lansen niet gegeven dan zal deze wijk
voor de Leidse woningzoekenden geen
soelaas bieden en zal voor deze groe
pen nauwelijks uitzicht kunnen wor
den geboden voor de ronduit erbar
melijke woningtoestanden die op vele
plaatsen in de stad heersen.
Milieu
De sociaal zwakke structuur van Lei
den brengt de noodzaak met zich van
bijzondere voorzieningen op onder
wijsgebied. Deze zijn in de eerste
plaats gelegen in de zogenaamde rand-
voorzieningen van het onderwijs en
komen in belangrijke mate neer op
de sociaal-pedagogische begeleiding
van het onderwijs, zoals deze in ver
schillende gemeenten al gestalte heb
ben gekregen in een schooladvies
dienst. In de tweede plaats zal een
breed scala van onderwijsvoorzienin
gen nodig zijn om de jeugd zodanige
kansen te bieden, dat zij het sociale
milieu waaruit zij afkomstig is. kan
ontgroeien.
Een andere belangrijke oorzaak van
het financiële tekort van de gemeente
is gelegen in de structuur van de
oude binnenstad. Op zichzelf vormt
een oude binnenstad al een probleem.
De speciale structuur van de Leidse
binnenstad verscherpt deze problema
tiek nog.
Leiden heeft de op nna grootste
binnenstad van ons land. Deze bin
nenstad met zijn vele monumenten
van cultuur en historie verkeert op
vele plaatsen in een ernstige staat van
verval. Verkrotte woonbuurten, have
loos uitziende open plekken, vervallen
monumenten bepalen in vele opzich
ten het gezicht
Aftakelingsproces
In samenhang met de sociaal zwakke
structuur der bevolking schept de be
staande binnenstad bijzondere proble
men. Door gebrek aan eigen inkom
sten is waarschijnlijk reeds enkele
eeuwen een proces van geleidelijke
aftakeling van de oude binnenstad
gaande. Deze aftakeling heeft ontstel
lende vormen aangenomen. Het aantal
verkrotte woningen is bijzonder
groot, noodzakelijke onderhoudswerk
zaamheden zijn bij gebrek aan midde
len decennia lang uitgebleven.
Van de ruim 4500 woningen in de
oude binnenstad verkeren er ruim
1450 of 32 pet in een zodanige staat.
dat zij alleen maar rijp zijn voor de
sloop. Nochtans worden zij nog steeds
bewoond. Ruim 1200 woningen of 27
pet van het totaal verkeren in slechte
staat doch kunnen na het aanbrengen
van verbeteringen nog enige tijd hun
woonfunctie blijven vervullen. Deze
onhoudbare situatie schreeuwt om
verbetering, een verbetering die al
leen maar te bereiken is met drasti
sche sanerings- en renovatieplannen.
In afwachting van de totstandkoming
van de nieuwe scheepvaartroute dien
de het herstel van de vele bruggen in
de binnenstad te worden uitgesteld
totdat definitieve en op den duur
kostenbesparende voorzieningen kon
den worden getroffen. Thans nu deze
nieuwe route tot stand is gekomen,
dient een belangrijk deel van de ver
ouderde en in slechte staat verkertyi-
de bruggen door nieuwe voorzienin
gen te worden vervangen.
Door de vele binnenwateren in de
stad is een situatie ontstaan waarhij
de stad wordt verdeeld in een groot
aantal eilanden van betrekkelijk klei
ne omvang. In belangrijke mate moe
ten de wallen en kaden van deze
eilanden de verkeersstroom opvangen.
De totale lengte van deze wallen en
Vervolg op pag. 4
9
Woensdagmiddag 6 januari 1971 redde de heer G. A. van
er Oord het leven van Onno de Meijer (14) die door het ijs in de
onj Vitte Singel was gezakt. Als dank kreeg de heer Van der Oord gister-
liddag op het stadhuis van burgemeester Vis een oorkonde aange-
i oden door het Carnegie Heldenfonds. Bij het getuigschrift kreeg hij
i o ok een zilveren asbak. Op de bewuste woensdagmiddag, het vroor
d(loen dat het kraakte, zakte Onno door het ijs vlak voor de kazerne,
et r°lgens Onno was er geen redden meer aan en gaf hij de moed al
i lijna op. Totdat er op de Witte Singel een auto stopte en de chauf-
iur pardoes het ijs opging. De man zakte echter, toen hij vlakbij
e^)nno was, ook door het ijs, maar door de jongen moed m te praten
)eJn hem naar een reddende plank te duwen werd erger voorkomen.
LEIDEN Punt 1 in het beleid
van het gemeentebestuur van Lei
den is, volgens het Leidse adres
naar Den Haag, het wegwerken
van de achterstanden.
Verbetering van dè spciaal zwakke
structuur zal een breed scala van
economische en sociale maatregelen
vragen. Het is duidelijk dat de aan
dacht hiérbij in de eerste plaats ge
richt moet zijn op het scheppen van
zodanige voorwaarden dat de gemeen
te ook voor de meer draagkrachtigen
als woongemeente weer aantrekkelijk
wordt. Daarnaast zal met alle midde
len moeten worden getracht de soci
aal zwakkeren een volwaardiger plaats
in deze samenleving te geven, hetgeen
naast het scheppen van betere econo
mische mogelijkheden vraagt om een
adequate sociale begeleiding, het ver
ruimen van de onderwijs- en oplei
dingsmogelijkheden en het uibouwen
van de sociaal-pedagogische begelei
ding, kortom een breed terrein van
welzijnsvcrzorging gericht op de soci
aal zwakkeren.
HUISVESTING
Centraal in de oplossing van de pro
blematiek staat de zorg voor kwantita
tief en kwalitatief voldoende huisves
tingsmogelijkheden. Het is een ondra
gelijke gedachte dat in een gemeente
als Leiden nog duizenden huisvesting
zoekenden voorkomen, dat het aantal
gevallen van inwoning, slechte huis
vesting en ruimtegebrek eveneens in
de duizenden loopt en dat een ge
meente gedwongen is, gezien deze
nood, nog steeds een huisvestingsbu
reau in stand te houden met een
omvang van meer dan 20 man.
Een beleid uitsluitend gericht op de
verbetering van de woningsituatie zal
op zichzelf niet voldoende zijn. Daar
naast zal het noodzakelijk zijn ook de
sociale en culturele infra-structuur
van de stad aanzienlijk te verbeteren.
Wijkgebouwen ontbreken vrijwel ge
heel, het wijkopbouwwerk verkeert
grotendeels nog in een stadium van
onderzoek, er bestaat een groot tekort
aan speelgelegenheden voor de jeugd
met name in te saneren gebieden, de
sportaccommodatie is onvoldoende
met name ook op het terrein van de
overdekte voorzieningen, de zwembad-
aecohimodatie is ronduit bedroevend,
er bestaat gebrek aan creatieve, recre
atieve en culturele centra, de onder-
wijsaccommodatie is op vele plaatsen
verouderd, terwijl de onderwijsvoor
zieningen en met name de sociaal-
pedagogische begeleiding als onvol
doende moeten worden gekenschetst.
De huidige industriële structuur le
vert een vxoldoende aantal arbeids
plaatsen op voor Leiden en de regio,
maar voldoet niet aan de kwaliteitsei
sen die daaraan moeten worden ge
steld. In te grote mate is de industrië
le structuur nog ingesteld op inscha
keling van minder geschoolden. Het
resultaat is. dat in zeer belangrijke
mate een beroep wordt gedaan op de
minder geschoolde Leidse inwoner,
terwijl het merendeel van de beter
gekwalificeerde functies is weggelegd
voor personen buiten Leiden.
Het is dringend noodzakelijk naar
verhoging van het economische poten
tieel te streven. Dit probleem zal in
nauw overleg met de naburige ge
meenten moeten worden opgelost.
MIDDENSTAND
Een belangrijk gedeelte van de Leidse
middenstand lijdt de laatste jaren een
kwijnend bestaan. Een krachtige aan
pak van het binnenstadsprobleem, uit
mondend in een drastische sanering
en renovatie van de binnenstad zal
slechts in staat zijn dit proces tot
stilstand te brengen en de kleine
Leidse middenstander weer enig toe
komstperspectief te bieden. Slaagt
Leiden hier niet in. dan zal een
belangrijk deel van de middenstand
gedoemd zijn in de concurrentie met
nieuwe en moderne koopcentra ten
onder te gaan.
Wil de binnenstad haar functie van
stads- en regionaal centrum behouden
dan zal een grootscheeps programma
van reconstructie, sanering en renova
tie nodig zijn. De slechte verkeerstoe-
standen, de moeilijke toegankelijk
heid. het steeds verder om zich heen
grijpende verval dreigen dit centrum
te verstikken. Grote gebieden zullen
gesaneerd moeten worden, belangrijke
verkeersvoorzieningen moeten worden
getroffen om het doorgaande verkeer
uit de binnenstad te houden, talrijke
gebouwen, woonhuizen, winkelpanden
en historische monumenten moeten
worden gerestaureerd, aantrekkelijke
winkelgebieden worden gecreëerd,
walmuren en bruggen worden her
steld of vernieuwd. E%iarnaast zal de
gehele binnenstad van een gesloten
rioleringsstelsel moeten worden voor
zien. terwijl het omhoogbrengen van
de spoorlijn Leiden-Woerden een ver
keerstechnische noodzaak van de eer
ste orde is
PER JAAR 58 MIUOEN
De dringendste voorzieningen zouden
in de eerstkomende tien jaren tot
stand moeten komen. Dit zou beteke
nen dat gedurende deze periode per
jaar minimaal 58 miljoen zou moe
ten worden geïnvesteerd in die voor
zieningen, die nodig zijn om de struc
turele achterstanden weg te werken.
Daarnaast dienen dan nog de normale
bedrijfsinvesteringen in gemeentelijke
gebouwen e.d. te worden gerealiseerd.
Binnen de huidige regeling van de
financiële verhouding tussen het Rijk
en de gemeenten is het niet mogelijk
een blijvende oplossing te vinden
voor de financiële problematiek van
een gemeente als Leiden.
B. en W. menen dat een fundamente
le wijziging van de financiële verhou
ding noodzakelijk is. Zij realiseren
zich dat een dergelijke wijziging niet
van de ene dag op de andere kan
worden bewerkstelligd, zodat zij voor
lopig binnen het kader van het be
staande systeem tot een zo goed moge
lijke oplossing van de financiële pro
blematiek moeten trachten te komen.
LUXOR Het is al geweld wat
Clockwerk Orange slaat, maar
dan behandeld door Stanley Ku
brick. En die kan hard en bitter
sarcastisch zijn, zoals wij nog we
ten van zijn Dr. Strangelove. Met
een pessimistische kijk op onze
toekomst, waarvoor hij onwenni
ge toestanden en ruimten weet te
verbeelden. Met een berekend op
vallend gebruik van velerlei film
middelen. waarmee hij indruk
maakt. Dat doet hij verstandelijk,
hij denkt alles uit en werkt maar
weinig op het gevoel.
In Clockwork Orange, naar een boek
van Anthony Burgess, komt de slech
te, gewelddadige Alex door toevallige
doodslag in de gevangenis. Daar
wordt hem met een psychologische
kuur een walging van sex en geweld
bijgebracht. Die genezing maakt hem
vernederend weerloos in de, nog niet
genezen, samenleving. Hij kan piet
meer kiezen tussen goed en kwaad.
En zonder vrije wil is hij geen mens
meer. Kwaadwilligen drijven hem tot
zelfmoord. Die mislukt. En dan wordt
hij van die genezing genezen en krijgt
hij zijn oude lust in sex en geweld
weer.
De beelden worden sarcastisch bege
leid door muziek van Purcell, Rossini
of nadrukkelijk met Beethovens Ne
gende. Bizarre interieurs zitten vol
erotische popartlcitsch. Niets is ge
woon. Kubrick begint als een theatra
le showman, die de toeschouwers vol
komen overbluft. De doodslag, op een
vrouw, gebeurt met een gebeeldhouw
de phallus. De symbolieken liggen er
dik op.
Als Alex gepakt en gestraft wordt
voor zijn geweld blijken de kerels van
de politie en de bewaking net zulke
sadisten te zijn. Maar zij passen in
het systeem van wet en orde. En Alex
past zich gemakkelijk aan. Sadist
wordt masochist. Dc kuur is een be
dacht wetenschappelijke hersenspoe-
ling. Alex moet dagenlang, met open
gesperde ogen. geweld-films zien
(waarbij opnamen uit Nazi-Duitsland)
en spuitjes zorgen dan. dat hij ervan
gaat walgen. De politiek heefe Ku
brick er ook nog even bijgehaald.
Alex' genezing is een succes voor de
(welke?) regering en de oppositie
heeft dus belang i»j Alex' ondergang.
Hij wordt, met behulp van de Negen
de, tot zelfmoord gedreven, maar tot
vreugde van de regering overleeft hij
die. en hij wordt weer helemaal de
oude.
Pas na de film komt het nadenken,
want Kubrick, een machtig filmer,
boeit en overdondert en laat niet los.
Hij toont, met genoegen en artistiek,
ziekelijk geweld, maar geen oorzaken.
Hij had geen oog en geen gevoel voor
iets anders. Er komt geen normale
toestand en geen gewoon aardig mens
in zijn film voor Ouders zijn onbe
nullig en liefdeloos, de priester is een
brullende hypocriet, de reclasserings-
ambtenaar is een sadistische homofiel,
de jongemannen zijn dom dierlijk en
slaafs, de doktoren zijn kil en gevoel
loos, ga zo maar door. Kubrick schiep
e en kunstmatige wereld om daarin
gelijk te krijgen. Meesterlijk, maar
akelig eenzijdig.
TRLANON Op 1 augustus 1971
werd in Madison Square Garden
in New York pen concert gege
ven voor de vluchtelingen van
Bangla Desh. Niet zó maar een
concert: op het podium versche-
n ende reuzen van de popmuziek
Ex-Beatle George Harison had
het georganiseerd op instignatie
van Ravi Shankar en hij wist heel
wat talent voor het goede doel in
beweging te brengen. Onder an
dere ex-Beatle-drummer Ringo
Starr.
Dylan. Billy Preston. Leon Russell.
Klaus Voormann, de popgroep Bad-
finger' en zo kunnen we nog wel even
doorgaan.
De twee shows waren binnen vier uur
uitverkocht, meer dan 40.000 mensen
waren aanwezig, "n de film die van
het evenement weed gemaakt valt het
op. hoe rustig die menigte was. Hyste
rische excessen, zoals in Woodstock
en Gimme Shelter, komen er niet In
voor. er wordt aandachtig geluisterd
en gedisciplineerd bijval betuigd Hél
kan zijn, dat het publiek, ondanks het
feestgedruis, de grimmige werkelijk
heid van Bangla Desh in het achter
hoofd hield, maar het kan natuurlijk
net zo goed dal -cgisseur Saul Swim
mer bij de montage alle heibel en
herrie als niet passend bij de gelegen
heid eruit heeft-geknipt.
George Harrison neemt het leeuwen
deel van de 'performance' voor zijn
rekening. Billy Preston zingt, Leon
Russell zingt en het is een mooi feest.
dat grootheden die nog nooit eerder
samen waren opgetreden (George Har
rison en Bob Dylan) of wier wegen
zich de laatste jaren scheidden (Geor
ge Harrison en Itingo Starr) broeder
lijk verenigt voor het goede doel. Dc
Harrison-Shankar-Swimmer activitei
ten zullen waarschijnlijk al met al
vijftien miljoen dollar opbrengen
voor de UNICEF, prachtig. Het is
alleen jammer, dat tussen de opgeto
genheid door beelden worden ver
toond van stervenden in Bangla Desh.
Niet omdat het publiek gespaard zou
moeten worden, maar omdat dc ellen
de van die mensen ii opperste nood
misbruikt wordt om een uitbundig
gebeuren een vroom tintje te geven.
Elders
ELDERS In de Leidse bioscopen
draaien voor het merendeel prolonge
ringen. Alleen Rex vertoont in dc
avonduren iets nieuws: Norman Wis
dom in 'Vader gaat op stap', 's Mid
dags draait in dit theater nog een
weekje Pippi Langkous. In Studio
laten Louis de Funès, Bourvil en
Terry Thomas nog een weekje lachen
met 'Samen uit. samen thuis', In de
ochtenduren wordt in dit theater voor
de allerjongsten 'Sjors en Sjimmy en
de rebellen' vertoond. In Lido schiet
dc befaamde stripheld Lucky Luke
weer sneller dan zijn schaduw en
Camera tenslotte, probeert het deze
week met een avondvullende (drie
uur lange) samenvatting van de lotge
vallen van Angelique. 's Middags
draait 'Sissi. keizerin en moeder' en
de nachtvoorstellingen bieden een
western: 'Seven guns for McGregor'.
