'Filosoof Frans van Bakel op zoek
naar nieuwe identiteit van NKV
ln't Rampjaar was het
'n dubbeltje op z'n kant
':TêmÊÈÈgÈe*
Avondje uit?
Avondretour!
nu elke avond
r"
'Conflict niet te snel verdoezelen met beroep op samenwerking'
enkele reis
één kwartje
jpiTVP/KWARTET ZATERDAG 8 JULI 1972
Binnenland T15 KIS
fRECHT Wat begonnen is
11 een poging om de belangen
li de Nederlandse werknemer
en slagvaardiger te kunnen
irtigen, dreigt nu in het te-
leel om te slaan. Indien het
dit najaar weigert toe te tre-
tot de federatie van de drie
mtrales en NKV en NW ma-
hun dreigement met zijn
;n door te zullen gaan waar,
is het ontstaan van twee el-
beconcurrerende blokken
feit.
|na de oorlog zorgvuldig opgebouw-
m gekoesterde samenwerking tus-
de vakcentrales komt dan danig
de tocht te staan. Woordvoerders
het NKV laten er tenminste geen
fel over bestaan dat niet alleen
werk in het huidige overlegor-
van de drie vakcentrales zal
stopgezet, maar dat er tussen
blokken ook de nodige concurren-
zal ontstaan.
CNV zat zich gedwongen zien zich
vastberadener te beroepen op de
stelijke exclusiviteit en dat dan
mover een organisatie van meer
een miljoen leden, die iro-
ih genoeg aanmerkelijk meer
stenen zal herbergen dan alle
lai P-bonden bij elkaar.
an r ook bij het NKV is de deconfes-
wj lalisering nog niet zo ver voortge-
ee^eden dat gehoor kan worden gege-
aan de lokroep van het NW om
grote vakcentrale te stichten. De
l^iolieke vakcentrale begint voor-
nestig aan een federatieve samenwer-
reilg met garanties ten aanzien van de
?d#n identiteit. Voordat deze samen
ging een feit is wil het NKV die
n identiteit nog eens nauwkeurig
mieren en om de speurtocht langs
•lijke encyclieken, katholieke so-
leerstukken, bisschoppelijke
idementen en de secularisatie ge
dineerd te laten verlopen is er
ADVERTENTIE
floriade
■oc I'm 1 oktober Amsterdam
70 ha parken en kassen
v thans In volle zomerpracht
w
Mi... «v bovendien A
'f* in de Amstelhal-RAI
;rcj \]m maandag 10 juli
u< 9.30-22.30
-ut 728 meesterstukken
van het eindexamen
bloemsierkunst
geheel In stijl met glaswerk,
porselein en tafelzilver
voorts In de Amstelhal:
romantische rozentuinen
Int
Trein/toegangskaart NS-statlon»
kindertekeningen
door Huub Elzerman
ook een identiteitsbestuurder aange
steld: Frans van Bakel (50), een door
zelfstudie opgeklommen Peelwerkers-
zoon, die 'de filosoof' van het NKV
wordt genoemd. Al in het begin van
de jaren zestig voerde hij polemieken
met de inmiddels gepensioneerde
Limburger Frans Dohmen over de
noodzaak van een .fusie tussen de
drie vakcentrales.
'Maar daar', zegt Frans van Bakel,
ben ik van terug gekomen. Zo'n stap
kan je niet in een keer doen, niet bij
het CNV en ook niet bij het NKV.
Bovendien kan een federatie met vol
doende bevoegdheden ook uitstekend
functioneren'.
Coördinatie
Frans van Bakel is belast met de
coördinatie van alle werkzaamheden,
die het vernieuwingsproces mee
brengt. Hij is identiteitsbestuurder,
'omdat het behoud van de eigen iden
titeit, de eigen verworvenheden en de
waarden die het NKV vertegenwoor
digt, in de nieuwe vakbeweging moet
blijven functioneren'.
Daarnaast is hij voorzitter van de
commissie, die het materiaal voor het
visieprogram op tafel moet brengen.
In dit visieprogram zal de vraag moe
ten worden beantwoord of de huidige
maatschappij fundamenteel moet wor
den veranderd óf dat kan worden
volstaan met het aanbrengen van inci
dentele verbeteringen en correcties.
'Wat mij betreft, geeft Van Bakel toe.
gaan we naar een hardere, maatschap
pij-kritische opstelling toe'.
De veronderstelling dat het misschien
de laatste keer is dat het NKV zich
kan beraden op het eigen gezicht,
slaat de identiteitsbestuurder aller
minst uit het veld. 'Als blijkt dat we
het in de praktijk en in uitgangspun
ten samen goed kunnen vinden, dan
zal de noodzaak van een ^igen identi
teit verminderen. Daar heb ik geen
moeite mee', zegt hij lakoniek. Van
Bakel is van mening dat de speur
tocht naar de nieuwe identeiteit geen
belemmering mag zijn voor de federa
tieve samenwerking. 'Want die samen
werking', vindt hij, 'is in het belang
van de Nederlandse werknemer. En
voor dat belang zullen.alle vakbonds
bestuurders, gedreven door een per
soonlijke geloofsovertuiging dan wel
door een maatschappij-visie, zich moe
ten inzetten'.
Een hergroepering van de Neder
landse vakbeweging betekent een her
groepering van de Nederlandse poli
tiek. Er is gesuggereerd dat Mertens
andermaal de kans krijgt het gezicht
van de Nederlandse politiek te bepa
len.
vB: 'Ik vraag me af of Mertens inder
daad een sleutelpositie inneemt. Het
NKV zal immers de politieke distan
tie handhaven. Je kunt hoogstens zeg
gen dat een eventuele samenwerking
met het NW een indirect effect zal
hebben. Want zoals het er nu uitziet
zal de vakbeweging een progressievere
koers gaan varen en dat zal zijn
invloed op de leden hebben. Maar
uiteindelijk zullen de politieke partij
en en niet de vakbeweging politieke
duidelijkheid moeten brengen. Mo
menteel is de situatie, ook aan de
kant van de progressieve concentratie,
nogal verward'.
De ontwikkeling in de Nederlandse
vakbeweging is tegengesteld aan die
van de politieke partijen. Met het
politieke voorbeeld voor ogen zou een
fusie tussen alle christelijke bonden
meer voor de hand hebben gelegen.
'Ja. maar ik heb ook zo mijn twijfels
over het ontstaan van een soort Ne
derlandse CDU. Het is bijvoorbeeld
nog maar de vraag of deze club
aantrekkelijk zal zijn voor de werkne
mer. Wat er nu op papier staat ziet
er aantrekkelijk genoeg uit, maar ik
weet niet of dit in de praktijk zal
leiden tot een concreet vooruitstre
vende opstelling. En met welke part
ner zullen de christelijke partijen
huri vooruitstrevende programma uit
voeren? Weer met de VVD? Gezien
'Samenwerking
in belang
van werknemer'
de gang van zaken in het verleden
heb ik zo mijn twijfels. In ieder geval
is de visie van de vakbeweging op de
sociaalpolitieke ontwikkeling duidelijk
verwant aan die van de progressieve
concentratie'.
Hoelang zal het NKV zich politiek
nog op de vlakte kunnen houden?
'Je zult je partij-politiek wel op de
vlakte moeten houden! Elke vakcen
trale heeft nu eenmaal een gemeleerd
kiezersbestand en dat zal in versterkte
mate gelden voor de federatie. Als
vakbeweging kunnen we alleen maar
duidelijk maken welke programma
punten we zelf uitgevoerd willen heb
ben. In de praktijk kan een dergelijk
programma-advies wel het karakter
hebben van een versluierd stemadvies,
maar niemand mag verwachten dat
deze ontwikkeling zal leiden tot een
partij-gebonden opstelling van de vak
beweging'.
Wat doet u nu als identiteitsbe
stuurder? Probeert u iets van het
traditioneel gezicht van het NKV te
bewaren of bent u bezig de leden te
begeleiden naar een gedeconfessionali-
seerde bond?
Het is zeker niet de bedoeling de
leden te leiden naar een gedeconfessi-
Frans van Bakel: Peelwerkerszoon die 'identiteitsbestuurder' van het
NKV werd.
onaliseerde bond of naar een een
heidsvakcentrale. Maar we willen er
wel rekening mee houden dat er bij
de leden behoefte bestaat aan een
grotere samenwerking. Dat geldt trou
wens ook voor de CNV-leden, ook al
trekken de CNV-bestuurders kennelijk
een andere conclusie uit die behoefte
dan het NKV. De hang naar grotere
eenheid neemt niet wieg, dat er tege
lijkertijd ook behoefte bestaat aan
een ideologisch houvast, aan een gees
telijke heroriëntatie, zeker nu er zo
veel oude waarde verdwijnen. Als be
stuurders kunnen wij niets anders
doen dan tegemoet komen aan het
verlangen naar een federatie net zo
min als we ons kunnen ontrekken aan
de behoefte aan een geestelijke hero
riëntatie. We hopen dat onze heroriën
tatie aanknopingspunten zal opleveren
voor CNV en NW'.
Bent u niet bang terecht te komen
In een vrij vruchteloze discussie over
het corporatistisch model van overleg
en samenwerking en de klassenstrijd?
Sommige vakbondsbestuurders zijn
daar erg sterk In.
'De tegenstelling tussen aanhangers
van het harmonie- en heit conflictmo
del bestaat binnen het NKV zelf ook.
Elke vakcentrale kent bijvoorbeeld
zijn kritische vakbondsestuurders. Je
kunt niet zeggen waar de scheidslij
nen lopen. Geen enkele vakcentrale
hanteert consequent een conflict- of
pen harmoniemodel, het gaat om ac
centen.
Uit onze discussie met deze achterban
zal moeten blijken of deze tegenstel
ling een hobby is van een paar vak
bondsbestuurders of dat het verschil
tussen conflict- en harmoniemodel
werkelijk leeft. De meeste vakondsle-
den beseffen wel dat je niet kunt
volstaan met een ongecorrigeerd har
monie-model, indien je de maatschap
pij wilt veranderen. Persoonlijk raak
ik er steeds meer van overtuigd dat
een bewustmakingsproces sneller ver
loopt via het conflictmodel dan langs
de weg van de overreding. We zullen
ook wel naar een hardere opstelling
toe gaan'.
Toch een koersverandering?
■Jawel, maar het hanteren van een
conflictmodel wil niet zeggen, dat je
geen overleg meer voert. Het gaat
erom dat je de conflicten niet al te
snel verdoezelt met een beroep op
overleg en samenwerking. Je zult op
een gegeven moment de tegenstellin
gen manifest moeten maken.
Soms vraag ik me wel eens af in
hoeverre deze kwestie berust op een
spraakverwarring. Ik geloof dat de
bestuurders van de vakcentrales el
kaar in een goed voorbereid gesprek
eerder zullen vinden dan op het eer
ste gezicht lijkt'.
Er is door de NKV-bestuurders
met geen woord gerept over het CNV-
plan om een federatieve samenwer
king te beginnen met behoud van
eigen Identiteit en zelfstandigheid.
Toch schermt ook het NKV onophou
delijk met het behoud van een eigen
gezicht.
'Er is niet over gesproken, maar deze
kwestie stond wel in de discussiestuk
ken. De overgrote meerderheid van de
NKV-bonden vindt het CNV-model te
mager Wij willen een zware federatie
met eigen bevoegdheden. Over het
CNV-model valt met ons niet meer te
praten'.
Het CNV is ook wel beredd bevoegd
heden aan de federatie over te dra
gen. maar de beleidsvoorbereiding
dient met behoud van de eigen zelf
standigheid. in eigen huis te geschie
den. Vergroting van de doelmatigheid
is een van de uitgangspunten voor
het vormen van een federatie. In
het CNV-model vinden we daan-an
niets terug. Een andere moeilijkheid
is. dat het NKV en NW bereid zijn
in één gebouw te gaan zitten. Het CNV
wijst dit af, omdat de bestuurders dan
van de eigen vakcentrale zouden ver
vreemden. Dat soort risico's moet je
naar mijn mening durven lopen'.
U bent niet bang overstemd te
worden?
Nee. in het geval van belangrijke
meningsverschillen beihouden we de
mogelijkheid een eigen standpunt te
bepalen. Maar de ervaringen In het
overlegorgaan van de drie vakcentra
les heeft geleerd dat het zelden voor
komt dat een zaak via stemmingen
moet worden beslist. Als dat straks
wel zou moeten is de federatie eigen
lijk mislukt. Ik hoop overigens van
harte dat het CNV meedoet. We heb
ben de inbreng van het CNV hard
nodig om nog maar te zwijgen van
het aandeel van een verdeelde vakbe
weging.
Vreest u niet dat de tegenstanders
van de federatie zullen gaan hameren
op het socialistische karakter ran het
NW? Ook NKV-bestuurders spreken
over 'het extreem linkse NW en
over de opdringerige liefdesverkla
ringen van de CPN aan het adres van
het NW.
'Wij hebben het NW-bestuur nog
eens nadrukkelijk gevraagd hoe het
de steun van de CPN beoordeelt Men
heeft ons toen gezegd dat het NW
niet in discussie zal treden met de
CPN, ongeacht of het NW nu wel of
niet in De Waarheid wordt aangepre
zen. Daarover bestaat geen verschil
van mening. Wie kan het neutrale
karakter van het NW als argument
tegen de federatie hanteren? Het
NW herbergt net zoveel christenen
als het CNV'
(ADVERTENTIE)
na zes uur voor de prijs
van een
Let op: De meeste
laatste treinen gaan nu
nog later, later, later...
voordelig uit met NS
relv;
was een dubbeltje op zijn
it, schrijven zowel Robert
als dr. D. J. Roorda in
dit jaar verschenen boeken
het Rampjaar 1672. Te
ig was dat tot nu toe on-
:end, en alleen daarom al
iet goed, dat er, driehonderd
na dato, een leemte is ge
er bestond namelijk nog
samenhangend verhaal
de dramatische gebeurte-
_jsen van 1672 en 1673.
is er dan nu zelfs in duplo,
der bespraken we al het Fibu-
oek van Roorda (Het Rampjaar
„p). thans verscheen van drs.
rt F ruin bij Wolters-Noord-
een dergelijk maar veel
Ma oeri§er geschrift onder de
wti De oorl°g van 1672 <302 blz-
_J2.50). De schrijver (geen fami-
an de 'grote' Fruin) is diplo-
it, maar zijn boek doet niet
dat van een vakgeleerde on-
al is het voor een 'breder
liek' geschreven.
uurlijk zeggen zowel Roorda
ruin kennen alle Nederlan-
van school het motto van het
Waar, toen het volk redeloos,
regering radeloos en het land
leloos waren. Maar het alge-
get in gevoelen is toch, dat het na
si spannende maanden voor de
i k [Ubliek met een sisser is afgelo-
>nd Toch, als Frankrijk in juni of
ibri 1672 had doorgezet en er een
)ea itulatie was gevolgd op de voor-
bi rden der overwinnaars, zou er
hol ffloedelijk van een zelfstandige,
aiKÜbewuste, Nederlandse natie met
eigen 'geestesmerk' al spoedig
veel zijn overgebleven',
ijft Fruin.
*en revolutie
ink dit zo weinig is onderkend.
e 11 zegt Roorda doordat
volk' nog te redeloos en door-
de groep van regeerders niet
do^loos genoeg was.
ideringen van revolutionaire
ng bleven dan ook uit. In
e" schrijft ook Fruin
't alles bij het oude. Met enke-
heuwe gezichten erbij, versche-
vroeg of laat weer dezelfde
fn op het raadhuis; de schutte-
door W. F. Stafleu
rij kreeg de pin op de neus en de
privileges bleven veilig opgeborgen
'In de 18e eeuw zou er opnieuw
belangstelling ontstaan voor de
strijd tussen de staatsgezinden en
prinsgezinden in de tijd van Wil
lem III en Johan de Witt, om er
argumenten in de toen nog steeds
actuele partijstrijd aan te ontle
nen. Doch in het algemeen beperk
te de herinnering zich tot het
pittoreske, dat tot de verbeelding
sprak: de waterlinie, de Prins als
reddende engel, de Haagse broe
dermoord. Bommen Berend en het
beleg en ontzet van Groningen. De
Nederlanders hebben maar liever
het besef verdrongen, dat hun land
in eerste aanleg door een kardina
le fout van de Fransen is gered
die daarna goed door de Nederlan
ders is uitgebuit.
De hardnekkige legende, dat de
waterlinie, of de 'sluizen van Mui
den' het land op het kritieke mo
ment hebben gered, zal wel aan
deze behoefte beantwoorden om ei
gen falen te bedekken; het succes
van die legende is mede toe te
schrijven aan de omstandigheid,
dat die, behalve de Nederlanders,
ook de Fransen goed van pas
kwam en nog steeds gemakkelijk
tot de verbeelding spreekt'.
Tegenstellingen
Aan een in 1675 verschenen beschrijving van de gebeurtenissen in het rampjaar is deze gravure ontleend, voor
stellende 'het Slot en de Stadt Muyden' met de Waterlinie. Vorst Johan Maurits en zijn troepen hebben hier
zonder munitie enkele zeer kritieke dagen beleefd.
Fruin legt een zwaar accent op de
economische achtergronden van de
ze Europese crisis: 'De algemene
economische inzichten in deze tijd
en de consequente toepassing daar
van door Colbert (de Franse mi
nister van financiën) moesten
haast onvermijdelijk tot een ern
stig conflict tussen Frankrijk en
de Republiek leiden'. De afloop
van de strijd betekende voor de
Fransen een versnelde neergang,
voor de Republiek duurzame scha
de, voor de Britten groot voordeel.
Fraai komen in Fruins boek ook
allerlei andere scherpe tegenstel
lingen uit de verf: de welvaart in
Frankrijk ten koste van onder
meer de landbouw; de rijke Brit
ten en hun straatarme regering; de
enkele zeer rijken en vele zeer
armen in de Republiek; de gebrek
kige Nederlandse diplomatie tege
nover de Engelse kuiperijen en de
Franse macht; het prachtige, vol
verve vertelde verhaal van de bele
gering van Groningen tegenover de
met verontwaardiging beschreven
schunnige Franse plunder- en
De prins van Condé, een van de
veldheren, die in 1672 de Franse
legers aanvoerden. Zijn borstbeeld
staat in het Rijksmuseum te Am
sterdam.
moordtocht in Zwammerdam en
Bodegraven ('een beestachtigheid
die zijn weerga pas heeft in de
modernste geschiedenis').
Over de regenten: de geringe di
plomatieke activiteit van de Neder
landse staat 'moet voor een groot
deel worden toegeschreven aan de
geesteshouding van zijn leiders',
die 'de neiging hadden het buiten
landse beleid vrijwel uitsluitend te
bezien vanuit het oogpunt van de
Hollandse en Zeeuwse belangen
van handel en scheepvaart'.
Gewone volk
Over het gewone volk: democrati
sche tendenties waren in deze peri
ode bijzonder zwak. 'Tamelijk on
bezorgd had men dan ook de oor
log aanvaard, onkundig van de ja
renlange verwaarlozing der vestin
gen en magazijnen, van de slechte
kwaliteit en het onvoldoende aan
tal troepen'. Geen wonder dat men
bij een zo gebrekkig meeleven in
paniek raakte, toen de nood aan de
man kwam en de Fransen grote
delen-van de Republiek overrom
pelden. De regenten kregen overal
de schuld van, en in deze sfeer
werden de gebroeders De Witt ver
moord (overigens niet door 'het
grauw', zoals het schoolboekje wil,
maar door de burgerschutterij, met
een officier van de mariniers er
bij).
Over de grote mannen: 'Wellicht
was de Republiek der Nederlan
ders te klein om twee figuren van
zulk formaat (prins Willem en Jo
han de Witt) naast elkaar te kun
nen verdragen. Men legt de Prins
wel haast onredelijk hoge maatsta
ven aan. wanneer men consequent
van hem een verheven en edel
gedrag verlangt. Een man van het
smetteloos karakter van Michiel de
Ruyter komt wellicht slechts een
maal in een generatie voor en dan
mag men zich nog gelukkig prij
zen. dat hij zo'n vooraanstaande
positie bekleedde, waarin die ga
ven tot hun recht konden komen.
Voor wie geen behoefte heeft noch
aan heldenverering, noch aan ver
guizing, doch wel bereid is zich te
verplaatsen in zijn personages, is
het gedrag van de Prins in deze
fase weliswaar begrijpelijk, maar
onthult het een tot nog toe niet
eerder gebleken, onsympathieke
kant van zijn karakter'.
Oranje
Het is onmogelijk de geschiedenis
van deze periode te beschrijven
zonder in te gaan op de fundamen
tele tegenstelling tussen prinsge
zinden en staatsgezinden. In de 19o
eeuwse en latere geschiedschrij
ving is sprake van een ongenuan
ceerde verering van het Oranje
huis. Als reactie daarop groeide de
afgelopen veertig jaar een inzicht
in de soms bedenkelijke kanten
van de dynastieke politiek der
Oranjes in de 17» eeuw. Daarom
schrijft Fruin 'valt het thans
aan de andere kant gemakkelijker
te erkennen, dat het instinctieve
vertrouwen, dat Oranje vooral in
tijden van nationale crisis wist op
te roepen, een positieve factor
vormde. Doch evenzeer kan men er
dan op wijzen, dat het stelsel van
'de ware vrijheid' het land ogen
blikken van zijn grootste glorie
heeft geschonken, maar ook dat
het de Republiek op de rand van
de afgrond heeft gebracht'.
Het boeiende, verhelderende boek
van drs. Fruin is met vele kaartjes
en andere afbeeldingen verlucht
en van een gedegen bibliografie
voorzien.
