Kritische
groepen
in de 'kuip'
Dr. Wiersinga en de verzoening
c
J
Zendingstoogdagen
trokken duizenden
'Wereldraad machtigste
linkse organisatie'
Trouw
Kwartet
Centrale antenne
in Goirle
Wereldwijde zendingsdag
in Amsterdam
Boekenetalage
1KGLU K\. U.4„»
door ds. A. van Es
"Toen wij een dienst voorbereidden over 'Christen en bezit' vroegen wij elkaar
of leder eens zijn 'belastbaar zuiver inkomen' wou noemen. Dat gebeurde.
Toen hebben we de bedragen opgeteld. Waarop een moment van diepe stilte
intrad. Het was schandalig veel
'Doel van kritische gemeenten Is niet anderen kritisch te begeleiden dat is
een lachertje maar kritiek te leveren op het onechte in de wereld en in
Jezelf, op de machten die ons beletten tot onszelf te komen, tot vrede en tot
dat waartoe de wereld en wij bedoeld zijn, tot het centrum. Aan de periferie
ajn we doeners, mensen met vooroordelen en woordenbreistromen; in het
centrum zijn we ontspannen, sensitief, voelen wij ons broeders van elkaar ea
komt energie vrij om aan de slag te gaan. In oprechte verontwaardiging voor
de nood van de derde wereld schreeuwen wij, met teveel aktie devalueren wij
de problematiek. Waar we de oude kerk verweten dat ze mensen schuld-
5eL0eÜnS a1a"P^lek,tf "P het «ebled van de sex, doen we nu hetzelfde met de
verantwoordelijkheid die we zouden hebben voor de loop van deze wereld.
Hoe komen we op de gedachte dat gespannen schouders de wereld zouden
kunnen torsen?
}™len V00j een 'Abrahamitisch' gebeuren. Dus 'planden' we nooit meer
dan twee avonden van te voren. We wilden alleen samenkomen als er wat
wi(rtPin,DOeS« ™rden- nu is 'aktie' voor ons een probleem geworden.
WIJ rijn vastgelopen. Daniel de Lange zegt: 'Het komt aan op de erupties',
wij zijn geen eruptie meer'.
gCjn aItefnafieve kerk, maar een 'ontmoetingsplaats' voor allerlei
groepen: raad tan kerken, diakonleën, marxisten, onderwijs, hogeschool. We
Beginnen met eikaars vooroordelen weg te nemen en zoeken samen naar teke-
Mi en !e,nichU?h!;id- WlJ schoppen niet tegen de kerk aan. ZIJ is
ÏÜJÏÏl KEFJFS.ip#nt- d,ei?ten ln hotel 'De wereld' beginnen met
£ül vanzelf naar de maatschappij toe. Daarna volgt infor-
wege blijven* concret* afspraken. Woord-vrijblijvendheid moet achter-
Vier aanhalingen uit toespraken van
anensen uit vier verschillende
plaatsen: Een woordvoerster van de
"Werkplaats kritische gemeente "t
Gooi-Noord', woordvoerders van ach
tereenvolgens de 'City-groep-Gronin-
gen', "Oekumenisch trefcentrum Den
Bosch', "Bruggroep-Wageningen'. Die
■woorden vormden de inzetten van een
eerste landelijk treffen van ongeveer
dertig groepen, 'gemeenten', organisa
ties, alle te vatten onder de naam
'kritische gemeenten'.
Die ontmoeting vond dezer dagen
plaats op een plek waar meer belang
rijke gebeurtenissen zich hebben af
gespeeld: de 'kuip' van de akademie
"De Horst', Driebergen. Het initiatief
ertoe nam een groep mensen die in
1971 in 'Ki re hen tag' in Augsburg mee
maakte. Die had op niet meer dan 60
4 80 mensen gerekend. Het werden er
ruim 250 (maar daaronder waren ook
'waarnemers').
Wat k\vam nu uit deze dag te voor
schijn dat de moeite waard is gesigna
leerd en overdacht te worden?
Pakjes brood
Om met het uiterlijke, maar toch zeer
belangrijke, te beginnen: Er was een
ontspannen sfeer, waarin bevrijd ge
lachen kon worden. Dat mag je ook
verwachten van mensen die niet al
leen kritisch ten opzichte van wat
'buiten hen zich afspeelt willen zijn,
maar ook telkens zichzelf onder de
kritiek durven en willen stellen.
Er was een duidelijk besef van bijeen
te behoren en elkaar te herkennen.
Zo men wil: er was gemeenschap.
Twee voorbeelden: De Groningse City-
groep was om negen uur al uit het
hoge noorden present om de boel
klaar te zetten. En toen er brood
gegeten moest worden en bleek dat
niet ieder zijn eigen pakje brood had
meegenomen legden de aanwezigen al-
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
N.V. De Christelijke Pers
Dagelijks bestuur: 8. Bol, Den
Hoog; dr. E. Bleumink, Poters-
woldej mr. G. C. »on Dom,
Nootdorp; W. A. Fibbe, Rotter
dam; J. Looser, Utrecht; drs. J.
W. de Pous, Den Hoog; J. Srool-
lenbroek, Wossenoor.
Overige leden van h>
bestuur; K. Abmo, Amsterdom;
H. A. de Boer, IJmuiden; Th.
Brouwer, Assen; mr. dr. J. Don-
ner. Den Hoog; J. van Eibergen,
Schoorsbergen; mr. K. *on
Houten, Wageningen; d». O. T.
Hylkemo, Bilthoven; Joe. Huijsen.
Delft; mevrouw M. C. E. Klooster-
man-Fortgens, Voorschoten; me
vrouw J. G. Kraayeveld-Wouters,
Heerhugowaard; prof. dr. G. N.
Lommens, Noorden; ds. F. H.
Londsman, Den Hoog; H. de
Mooij, Rijnsburg; prol. dr. G. C.
van Niftnk, Amsterdom; H. One-
vanger. Buitenpost; mr. dr. J.
Ozingo, Lunteren: dr. A. Veerrron,
Rijswijk (Z-H); H. H. Wemmer.,
Den Hoog; dr». R. Zijlstro, Ooster-
lond (Zld).
Directie:
Ing. O. Postma, F. Diemer
Hoofdredactie:
J.de Berg (waarnemend)
Hoofdkantoor N.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
Amsterdam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69.73.60.768)Oem.giro
X 500.
len een portie van hun brood op de
tafel. Toen het eten afgelopen was
bleek er nog ruimschoots over. Een
soort wonderbare broodvermenigvuldi
ging.
Maar om tot de kernen te komen:
Wat men tot nu toe alleen van horen
zeggen van elkaar wist (behalve dan
uit het dikke nummer van Kosmos en
oekumene dat over 'kritische gemeen
ten' handelt) hoorde men nu levend
van elkaar. En daaruit rijst een beeld
op van deze groepen dat vele gemeen
schappelijke trékken vertoont:
Men wordt gedreven door een
kritische instelling tegenover de sa
menleving in haar wereldomspannen
de afmetingen en met haar vaak kei
harde structuren; tegenover de kerken
als instituten, die het vaak bij obliga
te woorden laten; tegenover zichzelf:
er vindt steeds opnieuw bezinning
plaats.
Christen-zijn zonder aktie te voe
ren is onbestaanbaar. 'Woord vrij blij
vendheid moet achterwege blijven'.
Vandaar dat de Gooise groep na het
'belasting-onderzoek* onmiddellijk aan
de x-y-aktie ging meedoen en een
dienst over Angola uitliep op een
dekenaktie.
Maar wie zijn het die zulk een
kritische gemeente vormen? Velen ko
men uit de kerken. Zij willen dan ook
de relatie met die kerken niet verbre
ken, daarmee in gesprek blijven. An
deren hebben uit teleurstelling over
het verleden de kerken de rug toege
keerd maar zwoeren hun christen-zijn
niet af. Vinden in de kritische ge
meente een nieuw geestelijk huis, een
dak om onder te wonen. Nog weer
anderen zijn van oorsprong helemaal
niet kerkelijk. In Groningen is de
gemeente tevens platform voor 'relea
se'. 'Jac'. In Wageningen ook verschil
lende groepen. Iedere ervaring wordt
toegelaten.
Karakteristiek voor verreweg de
meeste groepen is dat men vasthoudt
aan enigerlei vorm van 'kerkdienst',
soms bijzonder sober, soms met aller
lei liturgische experimenten, met ei
gengemaakte liederen waarin de nieu
we denkwijzen tot uitdrukking wor
den gebracht (enkele van deze liede
ren werden dan ook door de aanwezi
gen in Driebergen geoefend en gezon
gen). Groningen is daarvan het meest
sprekende voorbeeld met z'n citydien
sten. Den Bosch begint zijn maande
lijkse bijeenkomst ook met een zwaar
accent op de dienst.
Verschillen
En toch nu leze men weer terug
waarmee dit artikel begon waren
de verschillen tussen de gemeenten
ook voelbaar. Die openbaarden zich in
verschillende punten:
Uit het Gronings verhaal wordt dui
delijk ('Hoe komen we op de gedach
te dat gespannen schouders de wereld
kunnen torsen'?) dat de wereldom
spannende zaken daar bepaald niet
alleen de hoofdschotel vormen. Een
onderwerpenlijst van Groningen ver
meldt: 'kiezen tussen 10 en 20 jaar,
'tussen 20 en 30'; 'mijn kind is homo
fiel*; 'over godsdienstig opvoeden';
'hoe ontkomen we aan het machteloos
gevoel geleefd te worden?'. In Den
Bosch kwam het probleem van de
gastarbeiders ter sprake. Kapelaan
Ruyter vertelde van gehandicapten
diensten in Beverwijk. Maar in ande
re groepen speelt dat mondiale wel
sterk.
Dan: Terwijl bepaalde gemeenten nog
voortdurend doende zijn met het
maandelijks organiseren van bijeen
komsten zei Den Bosch heel eerlijk:
'Aktie is voor ons een probleem ge
worden'. Daar ligt men met elkaar in
de clinch.
Het lag voor de hand dat uit de zaal
ook de opmerking werd gehoord hoe
in Groningen het zingen zinvol funk-
tioneerde? Het antwoord was even
eenvoudig als om zo te zegge
'eeuwig': 'liederen bevrijden mensen'!
Terecht, want het element van "vieren
van het heil' is wezenlijk voor elke
kerkdienst
Verder: Moet je nu eerst met de
bijbel beginnen en dan met de proble
matiek (Wageningen) of omgekeerd?
Maar in het laatste geval wordt de
bijbel en dat is toch een boek
vanuit een totaal andere leef- en denk
wereld dan onze moderne maatschap
pij er min of meer 'tegenaangezet'.
Uit dit alles moge blijken dat in de
diskussies na het eten de stemmen
wat heen en weer golfden en eigen
lijk allen om het centrale punt gin
gen hoe nu in elke groep de verhou-
dig is tussen bezinning en aktie.
Natuurlijk ontbraken toen de kriti-
Van een onzer verslaggevers
HILVERSUM/UTRECHT Twee zendingsdagen in de gereformeer
de gezindte brachten gisteren, begunstigd door het mooie weer, een
kleine vijftienduizend mensen op de been. Ruim negenduizend woon
den in de Expohal te Hilversum de zendingsdag van de Gereformeer
de Gemeenten bij, terwijl de Mbuma-zendingsdag in de Utrechtse
veemarkthallen een goede vijfduizend mensen trok. Deze twee mani
festaties leverden (ruw geschat) 150.000 gulden voor de zending op.
Ds. P. Honkoop uit Kampen kon ln
Hilversum meedelen, dat in de gere
formeerde gemeenten in 1971
1.270.000 gulden bijeen is gebracht
voor de zending. De gereformeerde
gemeenten drijven zending in West-
Irian en in Nigeria. Besprekingen zijn
in een ver stadium om een derde
zendingsterrein aan te pakken in Swa
ziland (Zuid-Afrika). Ds. L. Huisman
uit Vlaardingen, die op het ogenblik
in Zuid-Afrika is om de emigantenge-
meente in Randburg te dienen, rondt
hierover besprekingen af.
De gereformeerde gemeenten hebben
zes zendingsarbeiders in West-Irian en
zeven in Nigeria. Een verdere uitbrei
ding is te verwachten. Zo hopen vol
gend jaar naar West-Irian te gaan de
heren C. G. Vreugdenhil te Zoeter-
meer en R. van Schoonhoven te Dor
drecht. De eerste wordt opgeleid tot
missionair predikant, terwijl de heer
Van Schoonhoven een afrondende op
leiding volgt als chirurg.
Recordbedragen
De andere sprekers op deze zendings
dag waren ds. H. Rijksen uit Zoeter-
meer. ds. D. Rietdijk uit Veenendaal,
ds. Th. van Stuyvenberg uit Rotter
dam en de heer Huissen uit Middel
burg. De collecten brachten 55.980
gulden op, een bedrag dat nog niet
eerder op een zendingsdag van 'e
gereformeerde gemeenten bereikt
werd.
De collecte op de Mbuma-zendingsdag
waren gisteren nog niet nauwkeurig
geteld, maar de penningmeester J.
Reyers uit Culemborg schatte de op
brengst op 90.000 gulden, eveneens
een record. Beide bedragen zijn overi
gens niet met elkaar te vergelijken,
want op de Mbuma-zendingsdagen re
kent men ook mee de bedragen in
enveloppen, die door plaatselijke zen-
dingscomité's worden meegenomen.
De Mbuma-zending wordt vooral ge
steund door kleine groepen, die geen
eigen zending hebben, zoals de Gere
formeerde Gemeenten in Nederland,
Oud-Gereformeerde Gemeenten en ook
sommige hervormden. Zo was uit de
hervormde kerk ds. S. de Jong uit
Ouddorp een van de sprekers terwijl
op het podium ook ds. P. J. Dorsman
uit Staphorst en ds. A. J. Wijnmalen
uit Maartensdijk zaten.
Deze organisatie steunt het zendings
werk van de Vrije Presbyteriaanse
Kerk van Schotland in Rhodesië. Vo
rig jaar werd uit Nederland 300.000
gulden overgemaakt naar Rhodesië.
Dat is noodzakelijk, want door de
Britse boycot van Rhodesië mag de
Schotse kerk niet meer dan 100.000
gulden per jaar overmaken. Ds. D.
Maclean uit Glasgow was dan ook in
Utrecht om in een korte toespraak te
danken voor de steun vanuit Neder
land.
Ds. C. Smits, oud-gereformeerd pre
dikant te Giessend'am, vertelde over
de reis, die hij vorige maand met
twee medebestuursleden naar Rhode
sië gemaakt heeft Enerzijds was men
sprakeloos over de armoede, de god
deloosheid en het drankmisbruik dat
men aantrof, anderzijds over het werk
van Gods vrije genade.
De andere sprekers op deze dag wa
ren ds. G. van de Breevaart uit Hen
drik Ido Ambacht (vrij oud-geref.),
ds. F. Mallan uit Gouda (geref. gem.
in Ned.) en ds. J. van Prooijen uit
Stavenisse (oud-ger.).
Van een verslaggever
GOIRLE De Brabantse gemeente
Goirle heeft gisteren met een lokale
tv-uitzending een centrale antenne in
richting in gebruik genomen. Daar
door kunnen de 12.000 inwoners van
deze plaats drie Duitse, twee Belgi
sche en twee Nederlandse televisie
programma's ontvangen, en verder
tien mono of stereo radio-uitzendin
gen uit deze landen. De dertig meter
hoge centrale anternne maakt het
woud van prive-antennes overbodig.
Voor het gisteren uitgezonden lokale
programma had de minister van CRM
toestemming verleend.
Kritische groepen hebben een spandoek opgehangen in de Mozes en
Aaronkerk te Amsterdam (op de achtergrond het prachtige barokke
altaar, dat destijds uit de schuilkerk is meegenomen naar dit negen-
tiende-eeuwse gebouw). De foto is genomen tijdens een protestbij
eenkomst inzake het verkeers- en woningbeleid in Amsterdam.
Dr. D. Vorster meent:
sche tonen ten opzichte van de ker
ken niet. Maar toen iemand zei dat
'de kerken remmend werken' merkte
een ander snedig op dat in Europa
het kapitalisme ook remmend werkt,
en dat je torh ook niet uit Europa
wegliep. Met dit verschil: 'Je kunt als
de kerk het evangelie in de weg staat
haar bij het vestje of bij de kraag
pakken!' En zijn wij eigenlijk ook
niet kerk?
Verrassend
Terecht stelde de socioloog dr. L.
Laeyendecker aan het slot dat 'men
niet verder gekomen was dan het
probleem te stéllen van aktie en bezin
ning en dat men nog niet toegekomen
was aan de vraag: Wat bedoelen we
eigenlijk?' En toch was dit samenzijn
bijzonder nuttig. Voor mij was het
verrassend te constateren hoeveel vin
dingrijkheid in deze groepen gevon
den wordt. Alleen al daarom, merkte
ds. R. F. Snow uit Den Bosch op,
'kunnen we het verlies aan fantasie
en ideeën niet gedogen'. Hij voegde
eraan toe dat we niet meer alléén
maar samen de prioriteiten moeten
stellen en dat groepen niet ten onder
mogen gaan omdat ze de a oh te r-
grondsvragen niet 'door' hebben.
Daarom was het slotbesluit terecht:
We moeten elkaar schriftelijk infor
meren over onze toekomstplannen en
we moeten in augustus elkaar op
nieuw ontmoeten. Want de onzeker
heid drijft ons samen en we moeten
de zaken scherper zien.
Ik ben zelf geen kritische-gemeente-
man.
Maar ik had de ervaring in een
gemeente te zijn geweest.
Ds. A. van Es te Zwolle is 1H van de
hervormde synodale commissie ge
in eentevormen en gemeente-opbouw.
BLOEMFONTEIN (RTR) De mo
derator van de generale synode van
de N.G.-kerk in Zuid-Afrika, dr. J. D.
Vorster, beeft die wereldraad van ker
ken ervan beschuldigd, de machtigst
'linkse' organisatie ter wereld te zijn.
Het grootscheepse terugtrekken van
Amerikaanse troepen uit Vietnam was
volgens hem voor een groot deel te
wijten aan de druk die de wereldraad
heeft uitgeoefend. De wereldraad is
betrokken geraakt bij de ideologische
strijd waarin het liberalisme door het
communisme als de grote boosdoener
wordt uitgemaakt.
'De wereldraad heeft de ideologie van
revolutie en omverwerping van de
bestaande orde aanvaard', zei hij. Er
zijn z.i. nog wel positieve aspecten en
sterke christelijke principes in de we
reldraad, maar die is nu een frontor
ganisatie voor het communisme ge
worden.
Als voorbeeld 'hoezeer de wereldraad
al verworden is' zei dr. Vorster dat
een joodse rabbijn, een hindoe, een
mohammedaan en een christen samen
zijn verschenen op een internationale
gebedsbijeenkomst.
Dr. Vorster zei dat veel Afrikaners er
destijds bezwaar tegen maakten dat de
N.G.-kerk uit de wereldraad trad. 'Dat
bezwaar hebben zij nu niet meer
omdat het zogenaamde 'sociale evan
gelie' een 'socialistisch evangelie' ge
worden is'.
De wereldraad is in Zuid-Afrika op
veel kritiek gestuit wegens zijn steun
verlening aan de Afrikaanse guerrilla
bewegingen.
De redactie van het Amsterdamse interkerkelijk
studenten bulletin Via-Via heeft aan de gerefor
meerde studentenpredikant dr. Herman Wiersinga
(wiens proefschrift over de verzoening in gerefor
meerde kring tot theologische en kerkelijke dis
cussies aanleiding heeft gegeven) gevraagd, Iets te
zeggen over zijn tweede boek over de verzoening,
dat binnenkort zal verschijnen, nl. 'Verzoening als
verandering - een gegeven voor menselijk hande
len' (uitgever: Bosch Keuning, Baarn). Dr.
Wiersinga schrijft in Via-Via:
'In dit boek probeer ik de verzoening tussen God
en de mensen in verband te brengen met de
eigentijdse ethiese problematiek. Deze samenhang
ligt in de typering van verzoening als 'verande
ring*. Het evangelie van Jezus vertelt hoe mensen
tot verandering (denk aan het bijbelse woord
'bekering'!) gebracht worden en de relatie tussen
God en hen zich herstelt. Die verandering blijkt
ook een verandering van de tussenmenselijke re
laties in te houden. Jezus' optreden en vooral
zijn levenseinde bewerken de verzoening tussen
God en de mensen. Hij geeft ons daarmee een
patroon aan, hoe wij verzoening kunnen scheppen
in persoonlijke, maatschappelijke en politieke ver
houdingen. Het goddelijk handelen in Jezus waar-
bergt ons menselijk, werkelijk 'menselijk" hande-
'lien.
De eerste hoofdstukken gaan in op de bijbelse
karakteristiek van de verzoening als een voluit
historische verandering, die door Jezus en dan ook
door ons gerealiseerd wordt De laatste hoofdstuk
ken trekken lijnen naar de verzoening in de
huwelijksvervreemding, naar de verzoening in het
strafrecht en naar de verzoening tussen volken en
rassen.
Voor het schrijven van dit boek had ik twee
redenen. De eerste is deze: een proefschrift is
hooguit leesbaar voor vakgenoten, vrwijel onlees
baar voor academici van óndere disciplines, en
zeker onbereikbaar voor mensen die zich niet
specialiseerden in voetnoten. Het onderwerp van
mijn proefschrift 'De verzoening in de theolo
gische diskussie' kreeg echter in het afgelopen
jaar de nodige belangstelling en bracht niet alleen
theologische, maar ook kerkelijke diskussies op
gang. Dat spreekt eigenlijk van zelf. Voor de
geloofsvoorstelling is de verzoening een centraal
gegeven. En het is begrijpelijk en terecht, dat
iedere belangstellende mee wil denken en mee wil
praten. Om dit mogelijk te maken heb ik gepro
beerd mijn visie beknopt en zo verstaanbaar
(mogelijk weer te geven.
De tweede reden ligt in een beperking, die ik mij
in mijn proefschrift oplegde. Daarin ging het
hoofdzakelijk over de theologsche problematiek.
De ethiese problematiek van strafrecht en samen
leving kon niet de nodige aandacht krijgen. In dit
nieuwe boek kreeg ik de kans vooral de ethiek
van de verzoening uit te werken. Ik zie namelijk
dwarslijnen lopen van het gelóóf in de verzoening
naar het hóndelen tot verzoening. En ik geloof,
dat theologie en praktijk veel meer in 'n wissel
werking behoren en kunnen staan, dan we ge
woonlijk veronderstellen. Minder-kerkelijk geïnte
resseerden zijn uiteraard wèl bij de praktiese
verzoening van vervreemde mensen en vervreem
de mensen-gróepen betrokken. Hopelijk hebben zij
iets aan deze bijdrage-tot-gesprek!
Dr. Wiersinga geeft in Via-Via voorts 'om de
gedachtengang te introduceren' de volgende passa
ge uit zijn nieuwe boek:
'De eigenlijke vraag van dit hoofdstuk is of Jezus'
patroon ons kan helpen als wegwijzing naar
verzoening in de politieke situaties van vandaag.
Als deze vraag zo voorzichtig gesteld wordt de
dienst van wegwijzing kan ze bevestigend
beantwoord worden. Jezus wijst ons met woord en
voorbeeld de weg. Als men ongenuanceerd zou
vragen: 'Was Jezus een revolutionair?', is er geen
Vit de kerkbladen
direkt antwoord te geven. Wij kunnen Jezus
immers niet zo maar voor onze revolutie spannen
'revolutie' in de zin van een drastiese, min of
meer gewelddadige transformatie van de samenle
ving en met name van haar strukturen en institu
ties evenmin als men Hem als 'antirevolutio
nair' bestempelen kan. We moeten namelijk eerst
en vooral verdiskonteren dat Jezus in een totaal
andere situatie verkeerde dan wij. Hij leefde
zonder de inzichten van demokraten en marxisten
Hij bezat geen vakdeskundigheid op hét gebied
van de strukturen van de samenleving, van de
verhouding tussen individu en institutie of van de
hanteerbaarheid en veranderbaarheid van deze
institutionele strukturen. Hij heeft de strukturen
van politieke overheersing en sociale slavernij dan
ook niet rechtstreeks aangevallen. Wat wèl tot de
mogelijkheden behoord had kiezen voor de
partij van de zeloten, de toenmalige gewelddadige
verzetstrijders dat deed Jezus niet. Hij was
geen revolutionair op de manier die toen althans
mogelijk was.
Dit betekent echter niet, dat Jezus 'boven de
partijen' stond. Men geeft nogal eens deze oplos
sing voor de vraag of Jezus zeloot was. Hij zou
'zelotieser' dan de zeloten geweest zijn. Jezus'
radikalisme zou Hem van elke verandering heb
ben doen afzien die niet totóól was. Zijn rijk zou
dan zó weinig van deze wereld zijn, dat het deze
wereld nergens meer róókte.
Nu is het zeker niet de bedoeling. De heerschap
pij Gods komt in en met Jezus in deze wereld.
Het is niet zo, dat dit rijk aan de joodse
autoriteiten of aan de representant van het ro
meins imperium niets in de weg legt! Integendeel,
dit rijk brengt zijn eigen wetten mee en deze
bemoeien zich met de vijanden, de rijken en de
machtigen zie de bergrede. De geboden van de
bergrede zijn eens 'experienten der liefde' ge
noemd, maar als ze dat zijn moet er ook mee
geëxperimenteerd worden en dat kan niet binnen
het stormvrije gebied van de partikuliere ethiek
blijven. Jezus valt de patriarchale sfeer van het
rabbinaat aan: 'Gij zult u niet rabbi laten noe
men, want één is uw Meester en gij zijt allen
broeders. En gij zult op aarde niemand uw vader
noemen, want één is uw vader, Hij die in de
hemelen is. Laat u dan ook geen leidslieden
noemen, want één is uw Leidsman, de Christus'.
(Matth. 23, 8-10). De hiërarchie van de macht
moet in het spoor van Jezus plaatsmaken voor een
pyramide van dienst: 'Gij weet, dat de regeerders
der volken heerschappij over hen voeren en de
rijksgroten oefenen macht over hen. Zo is het
onder u niet. Maar wie onder u groot wil worden,
zal uw dienaar zijn, en wie onder u de eerste wil
zijn zal uw slaaf zijn' (Matth. 20, 25-27). Als deze
'revolutionaire' Dienaar alle macht in hemel en
op aarde krijgt, blijft Hij voor de gevestigde
machten niet ongevaarlijk. Misschien had Pilatus
nog gelijk toen hij Jezus na een politiek proces
liet kruisigen 1
Het moet er echter bij blijven, dat Jezus de weg
wijst, niet minder dan dat dat zou zijn patroon
irrelevant maken en niet méér dan dat dan
zouden we de partijprogramma's van Hem kunnen
overschrijven. Het beroep op Hem blijft indirekt.
Hij is met de titel van een recent boek
'inspirator en spelbreker' tegelijk. Hij inspireert
tot het partijkiezen voor de armen en verdrukten.
Hij inspireert tot de droom van gelijkheid en
vrede. Maar dat betekent nog niet dat Jezus ook
onze revoluties rechtvaardigt. Hij doet ons geen
leer van de 'rechtvaardige revolutie' aan de hand,
nu de leer van de 'rechtvaardige oorlog" nog maar
juist op de feiten gestrand is! Zijn situatie,
nogmaals, was niet de onze. Als Jezus zich niet
bij de zeloten aansluit en bij zijn gevangenneming
zegt: 'Allen die naar het zwaard grijpen, zullen
door het zwaard omkomen' (Matth. 26, 52), moet
men er niet direkt van maken dat Hij 'boven de
wapens stond' of een algemene regel afkondigen
voor alle situaties. Hij kan best het moment
gepeild hebben en wapengebruik in dit stadium
prematuur en dus onverstandig geacht hebben.
Revolutie als een paardemiddel, een tour de force,
is nooit apriori, veilig, te legitimeren. In geen
geval met de ethiek van de bestaande orde; maar
ook niet met een rechtstreeks beroep op Jezus'
'ethiek'. Het patroon van Jezus blijft oriënterend
en dynamiserend, zonder ons gezamenlijk overleg
en onze eigen beslissing overbodig te maken'
LICHTBEELDEN
Mijn eerste ervaringen met het 'witts
doek" dateren van het zendingsclubje
De kinderen die met een zendingsbusj
je familie en kennissen bezochten
mochten eens per maand in een oude t'
sohool komen kijken naar 'liohtbeel] ti
den'. Ik herinner mij die avondjed e
levendig. Een vriendelijke oude heer
die de S niet kon uitspreken, verteld*
oris aan de hand van onduidelijké d
veelden wat er zich op de zendings- b
velden afspeelde. Het was nog enkele v
jaren voor de top op dit gebied: d*
Java-Soemba-film. Doordat de beelden
soms wat erg lang bleven staan wai d
het niet altijd even rustig, om ej
maar van te zwijgen dat de een oi
andere waaghals uit ons midden voor]
tijdig het licht uitdeed, wat een vrij
wel onmiddellijk volgend gejoel ten
gevolge had. Een enkele keer werd ei
een 'profane' geschiedenis verteld:
maar meestal liep zo'n verhaal toen w
ook op tranen, een bekering en einw
goed-al-geod uit. De enige frivoliteii
die ik mij van die avondjes herinner^
is een vreemd apparaat dat in d«f|
toverlantaarn gestopt werd en waarjj T
aan de oude dan draaide zodat et-
afwisselende kleuren op de iniet geji*
heel effen witte muur verschenen,'»»
waarnaar je ook weer niet te lanji
moest kijken om niet onpasselijk teV
worden. Dit alles wil niet zeggen dat
ik de bioscoop niet kende. De eerste
keer dat ik daar uiteraard buiten
medeweten van mijn huisgenotenjl
vertoefde was op een zg. tweede feest]
dag. Ik kon de verleiding niet weer]
staan en zag zodoende T)e moord in
de Atlantic-ibar', waarin een op het
oog fatsoenlijk uitziend heer via de
fluit, die hij in het bar-orkestje be-
speelde, een dame doodschoot. Iktt
voelde mij er niet op mijn gemak eng
nog altijd is er een lichte associatieT
tussen het woord 'zonde en mijn!
bitten daar in die donkere bioscoop.ll
Het thuiskomen was beschamend. Het I
paste niet in het geheel, dat besefte I
ik. Het hoorde niet bij de liebtbeel-1
den en evenmin bij de zondagse kerk-!!1
diensten. Maar daarover een volgendel p
keer.
AMSTERDAM Zesentwintig zen-
drugsorganisaties, waaronder Wycliffe
Bijbel Vertalers, Europese Evangeli-1
sche Zending, Christian and Missio
nary Alliance en anderen, zullen ver-;
tegenwoordigd zijn op de Wereldwijde
Zendingsdag, die op hemelvaartdag, 11
mei, in Marcanti in Amsterdam ge
houden wordt.
Aan deze dag verleent een aantal
zendelingen met verlof hun medewer
king; zij zuilen spreken over het werk
resp. in Suriname. Zambia, Oosten
rijk. Oost-Europa, Brazilië, Nieuw-
Guinea en Thailand.
In de ochtenddienst, die om half elf
begint zal Ds. J. Lukasse uit Genk,
België, voorgaan. De andere diensten
zijn om half twee en kwart voor vier.
Voor kinderen aparte bijeenkomsten
en crèche. Muzikale medewerking:
Dubbelfcwartet Bijbel Instituut Brus
sel.
Ewout Speelman De dochter van
Jan Panneman. Uitgave Westfriesland,
Hoorn.
Een streekroman van het Noordhol-j
landse platteland, met Bregt, de doch
ter van een speleman, stroper, een
zigeunerachtig type als de hoofdper-;
soon. Een meisje met rood haar, die
al op jeugdige leeftijd hinderlijke be
langstelling van het manvolk moet
verduren. In de dorpen zeggen ze: 't
Is een mooie meid'. De verschijning!
van Bregt wekt telkens spanningen
op, ook roddel, die resulteert in een
poging tot bemoeienis van de kinder
bescherming, omdat Bregta minderja-j
rig is. 'Men' vindt de nogal ruige
vader haar moeder is jong gestor
ven geen gezelschap voor een jon
ge vrouw. Onder de druk der omstan-j
digheden trouwt Bergt, die al veel
aanbidders heeft afgewezen, omdat zei
vrij wil zijn, met een oudere ogen
schijnlijk rechtschapen dorpsgenoot,
die zich als de moordenaar van 'opoe',
een kinds vrouwtje, dat ze in huis1
moesten nemen, ontpopt.
Bregt verbreekt dan iedere band met
de omgeving van haar jeugd, stapt in
haar aftandse auto'tje en verdwijnt.
Een warmbloedige roman, rijk aan
folklore en verrukelijke, ongecompli
ceerde dialogen.
Rfs
Rosemary Sutcliff De lantarendra-
gers. Uitgave: Leopold De Haag.
Prijs ƒ17,90.
Andermaal een poëtisch verhaal van
de auteur Sutcliff, die zich heeft ge
specialiseerd in de vroege Britse ge
schiedenis. Toen de laatste Romeinse
legioensoldaten in hun galeien weg
voeren van Brittannië lieten ze het
land achter in een chaos. Men was
onderling verdeeld en een Saksiche
inval dreigde. Het waren spannend®
dagen voor Aquila, de jonge Romein
se officier, die besloot z'n tweede
vaderland trouw te blijven. Zijn hoe
ve wordt dan overvallen door plun
derende Saksers en Aquila wordt in
slavernij meegevoerd naar Jutland.
Hij weet te ontsnappen en wordt een
partizaan in Engeland, strijdend tegen
de Saksische overheersing. Een ro
mantische roman uit een roerige tijd,
waarin veel strijd wordt geleverd en
waarin het jonge christendom mede
een rol vervult.
Rfs
