Gereformeerde
meisjes in een
aparte kamer
Leiding Evangelische Kirche
in nesten over 'Ostvertrage'
Tegen abortus zijn is
geen r.k. specialiteit
Gereformeerde kerkdienst
oude stijl in Apeldoorn
Kerkelijk bureau in het zilver
Trouw
Kwartet
Kwestie-Gijsen mag
oecumene niet benadelen
DE KER
vandaag
Beroepings-
werk
BoekenetaIag<
Dit najaar vierde
deel van De Jong'
geschiedschrij ving-
TROUW/KWARTET DONDERDAG 13 APRIL 1972
KEftK BIMMLANU Z i.V
Van een onzer redacteuren
UTRECHT Maandag hoeft niemand te proberen contact op te
nemen met het algemeen kerkelijk bureau (in de wandeling: AKB)
van de gereformeerde kerken: het pand Wilhelminapark 2 in Utrecht
staat dan leeg, want de AKB-ers zijn een dagje uit ter gelegenheid
van het zilveren jubileum van hun bureau. Wie óók meegaat is oud
directeur G. M. A. Laernoes, de man die ooit in een pand aan de
Utrechtse Maliebaan gereformeerde meisjes in een aparte kamer
neerzette en daarmee de vóórgeschiedenis van het AKB maakte.
In Utrecht vergaderde kort na de
bevrijding een buitengewone gerefor
meerde synode (die oa. te maken had
met de naweeën van de kerkscheuring
van 1944). Tot de belangstellende ge
meenteleden die de Oosterkerk aan de
Maliebaan plachten binnen te lopen,
hoorde ook de heer Laernoes: man
met een onderwijsloopbaan in Indone
sië en met verzetswerk in bezet Ne
derland achter de rug; een man ook
die vele gereformeerde klussen had
opgeknapt en nog zou opknappen. De
heer Laernoer:
'Op een gegeven moment zegt domi
nee Hoek, die in t moderamen zat,
tegen mij: man, t is hopeloos, we
kunnen hier geen enkel synodestuk
vermenigvuldigen. Ik zeg: geef maar
hier wat je moet ronddelen. Ik was
toen namelijk het plaatselijk hoofd
van de politieke recherche, we zaten
aan de Maliebaan, vlak bij de kerk,
en ik ga naar de chef de bureau, een
gereformeerde man, dat moet je tref
fen, en ik vraag: heb je hier wat
gereformeerde meisjes zitten? Dat
had-t-ie. Goed, ik vraag verder: zet er
es een paar in een aparte kamer, dan
kunnen ze wat voor de synode wer
ken. Nou, dat gebeurdeen daar
had je om zo te zeggen het AKB in
embryonale vorm'.
De volgende, gewone, gereformeerde
synode, kwam eind augustus 1946 in
Zwolle bijeen (de Acta melden als
bijzonderheid dat bij de opening
psalm 93 'rhytmisch' gezongen werd)
en om een lang verhaal van rapporten
zus en conclusies zo kort te maken:
deze synode besloot tot de oprichting
van een algemeen kerkelijk bureau
met de heer Laernoer als directeur.
Overigens ontbrak het niet aan verzet,
aan principieel verzet want der
gereformeerden verzet is meestal
principieel en in kerkbladen ver
schenen verhalen over de gevaarlijke
Nieuwe verklaring kardinaal Hoeffner
KEULEN (KNP) In een nieuwe uitvoerige verklaring, heeft kar
dinaal Hoeffner zich verdedigd tegen de beschuldiging, dat hij door
zijn verklaring van 21 februari over de abortus partij-politiek heeft
bedreven en de afwijzende opvatting van de katholieke kerk ten aan
zien van de abortus wil opdringen aan niet-katholieken.
In het AKB te Utrecht. Links de heer J. Bovenberg, rechts de heer G. M. A.
Laernoes.
De redactie behoudt zich het recht voor om
ter opname ln dexe rubriek ontvangen me
ningsuitingen verkort weer te geven. Bij
publtkatlc wordt met de naam van de
Inzender ondertekend. Brieven kunnen wor
den gezonden aan de lieer Joh. C. Francken.
aecretarts van de hoofdredactie vac Trouw-
Kwartet, Postbus li), Araiterdam-
Celibaat
Een meisje van 23, een jongeman van
26, leggen in de stilte van een Protes
tants (of Rooms) klooster, de gelofte
af dat ze niet meer zullen huwen.
Een respektabele zaak. want daar wor
den heel reële menselijke mogelijkhe
den afgezworen. De kans op een hu
welijk is op die leeftijd immers nog
volop aanwezig en het jonge bloed
kolkt nog in de aderen. Maar wat
moet men zeggen van een dame, die
na een mislukt huwelijk, op 57-jarige
leeftijd een gelofte gaat afleggen om
niet meer te gaan trouwen? En dat
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
N.V. De Christelijke Pers
Dogtli|ks bMtuuri B. Bol, D»n
hoog; dr. E. Bltumink, Pators-
wolde; mr. G. C. van Dam,
Noordorp; W. A. Fibbo, Rotter
dam; J. Lonjer, Utrecht; drj. J.
W. de Pou», Den Haag; J. Smal-
lenbroek, Wosienoor.
Overige leden von het algemeen
bestuurt K. Abmo, Amsterdam;
H. A. de Boer, IJmuiden; Th.
Brouwer, Assen; mr. dr. J. Don-
ner. Den Hoog; J. van Eibergen,
Schaarsbergen; mr. K. von
Houten, Wogeningen; ds. O. T.
Hylkema, Bilthoven; Jac. Huijsen,
Delft; mevrouw M. C. E. Klooster-
mon-Fortgens, Voorschoten; me
vrouw J. G. Kroayeveld-Wouters,
Heerhugowaord; prof. dr. G. N.
lommens, Noorden; dl. F. H.
Landsman, Den Hoog; H. de
Mooij, Rijnsburg; prof. dr. G. C
von Niftrik, Amsterdam; H. Ofte-
vonger, Buitenpost; mr. dr. J.
Oxinga, lunteren; dr. A. Veerman,
Rijswijk (Z-H); H. H. Wemmers,
Den Hoog; drs. R. Zijlstra, Ooster-
land (Zld).
Directie:
Ing. O. Postma, F. Diemer
Hoofdredactie:
J.de Berg (waarnemend)
Hoofdkantoor N.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
Amsterdam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro 26 92 74. Bonk:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69.73.60.768). Ciem.giro
X 500.
niet in de stilte van een klooster
waar ze de rest van haar leven in
meditatie en afzondering gaat door
brengen, maar in een daarvoor speci
aal in gereedheid gebrachte kerk
dienst, waar zelfs voor de televisie
camera's is gezorgd? De betrokken
dame heeft voor het afleggen van
haar gelofte zelfs 'toestemming'
gevraagd van het Moderamen
van de Hervormde Synode en die
toestemming ook 'verkregen' Het
vragen van de 'toestemming' van het
Hervormde pontificaat, de televisie
heisa, doen zonneklaar blijken dat
publiciteit het krachtigste motief is
geweest voor deze wijding. De betrok
ken dame trekt bovendien niet het
klooster in, maar ze blijft 'gewoon' in.
de gemeente werken. Welk een zelfop
offering!
Ds. A. Sieders
Kootstertille (Fr).
Protest
De geref. synode zal zich moeten
realiseren, dat protesten van VU en
Kampen inzake haar besluit anti-racis-
me fonds v.d. Wereldraad van kerken,
niet betekenen, dat dit het gevoelen
van de gereformeerde kerken is. Mij
is bekend, dat een studentenparochie
zonder medeweten van en buiten haar
kerkeraad om ook een dusdanig pro
test aan de synode zond. Niet alle
protesten vertolken dus het gevoelen
van de gereformeerde kerken als zoda
nig. Trouwens komt de grootste ellen
de in de kerken niet juist van ge
noemde parochies en predikanten en
dan niet in de eerste plaats om het
geen gezegd wordt, als wel door de
Intolerantie en indoctrinatie?
Delft J. v. d. Heijden
Doodvonnissen
Onder de kop 'Ankara onderhandelt
niet met kidnappers' werd in
Trouw/Kwartet (29-3) uitgelegd waar
om er doodvonnissen over drie leden
van het Turkse Volksbevrijdingsfront
zijn uitgesproken. Citaat: De drie
mannen werden ter dood veroordeeld,
vanwege hun aandeel vorig jaar in de
ontvoering van en de moord op de
Israëlische consul-generaal in Turkije,
Efraim Elrom, en' voor de ontvoering
van vijf Amerikaanse militairen, die
later ongedeerd werden terug gevon
den.' Deze drie mannen zijn echter
niet betrokken geweest bij de moord
op Elrom. Ze zijn er trouwens ook
niet van beschuldigd. Wel gaven de
beklaagden voor de rechtbank ruiter
lijk toe de hand te hebben gehad in
twee bankovervallen in Ankara alsme
de de ontvoering van vijf man U.S.
luchtmachtpersoneel begin 1971. Toe
gevoegd kan worden dat de daden van
de stedelijke guerrilla van deze man
nen behorende bij de Gezmis groep
nooit een enkel slachtoffer geëist had
den. Momenteel is er in Nederland en
België een handtekeningenaktie gaan
de om te proberen de doodvonnissen
ongedaan te maken.
Dirk Monsma Wlnneweer (Gr.)
Schelden of regeren
In een VARA-programma (84) werd
in verband met de moeilijkheden bij
het AKZO concern de naam Bakkenist
omgevormd tot vuilnisbakkenist. Dit
ls publiciteit op het laagste niveau.
Als daar dan aan wordt toegevoegd,
dat de beslissingen over deze zaken
door de arbeiders moeten worden ge
nomen. want deze industrie is eigen
lijk van ons socialisten, dan wordt
wel duidelijk hoe moeilijk en gecom
pliceerd regeren is. Het welzijn van
ons allen is hier in het geding, niet
in het minst de belangen van de
werknemers. Aan de ene kant de
aktiegroepen die protesteren tegen de
chemische industrie als beden-er van
ons leefmilieu en aan de andere kant
de mensen die bij inkrimping van die
industrie op straat komen te staan.
Als regeren zou worden overgelaten
aan belangengroepen, dan zouden we
weldra in een volkomen chaotische
toestand komen te verkeren. Er zijn
bepaalde grenzen die niet ongestraft
kunnen worden overschreden. Elke
politieke partij zal zich bewust moe
ten zijn van de grote verantwoorde
lijkheid die men draagt voor allen.
Dit zal inhouden een afremmen van
onze welvaart, maar wie heeft de
moed om het eerst de rem te bedie
nen?
Wageningen G. F. van 't Sant
weg van centralisatie, in strijd met de
zelfstandigheid van de plaatselijke
kerk en zo. De heer Laernoer:
'Ik liet de broeders maar kletsen, ik
dacht: het gaat wel overNou, we
begonnen met in mijn huis aan de
Tollensstraat een kamer leeg te rui
men, 't werden er al gauw twee en op
een gegeven moment was de situatie
zo, dat mijn vrouw en ik op een
overloop sliepen Als zij in haar slaap
haar hand uitstak, graaide ze in de
enveloppen en als ik het deed, zat ik
in het stencilpapier. Enfin, het werd te
gek en toen gingen we naar Konings
laan 35. Nog geen vetpot, de broeders
dachten dat we de zaak wel konden
runnen met zevenduizend per jaar.
Dat was geen onwil, ze wisten niet
beter en alles wat ik in 't begin uit
eigen zak betaald had, kreeg ik later
netjes terug. Maar hoe dan ook. je
moest twee typistes betalen en een
werkster kon er niet af. Jarenlang
stond m'n vrouw voor dag en dauw
op om en kachels uit te halen en
bureaus schoon te maken. Zo ging dat
toen. en bij m'n afscheid in '65 heeft
de ouwe dominee Kruyswijk laten
merken dat hij hiervan wist'.
De heer Laernoes zette door. ondanks
de bezwaren in kerkbodes en de wei
nige contanten. Waarom?' Omdat zo'n
bureau dringend nodig was. Man, het
was in onze kerken en administratief
en financieël één grote janboel. Over
zicht was er niet, dominees kwamen
van de classisvergadering thuis met
de opbrengsten van de collecten in
zijn ressort in de broekzakzoek
het maar uit. Toen is gelukkig in '50
Bovenberg gekomen, nadat de synode
beslist had dat de opbrengst van de
generale collecten naar ons toe moes
ten'.
De heer J Bovenberg, die sinds het
vertrek van de heer Laernoes de dage-,
lijkse leiding van het AKB heeft,
zwaait de scepter over twaalf volledi
ge en twee part timekrachten (de wet
van Parkinson gaat amper op in de
gereformeerde kerken naar men ziet:
we hadden gedacht dat dit goed geo
liede apparaat van de gereformeerden
méér mensen in vaste dienst behoef
de) en voor het bureau is niet 7000,
maar 350.000 gulden per jaar beschik
baar.
Met vereende krachten hebben de he
ren Laernoes en Bovenberg in de
loop der jaren de janboel gladgestre
ken en wie wil weten wat ep vandaag
allemaal omgaat in het AKB kan dit
lezen in het rapport dat de heer
Bovenberg voor de synod e-van-nu-
maakte: verzorging statistiek: jaar
boek; oneindig veel stencdlwerk, voor
al ten gerieve van de synode, waar
nog wel eens een rapportje herschre
ven wil worden; administratie collec
ten; financiële administratie van de-
putaatschappen (gereformeerde pen
dant van de hervormde raden); cor
respondentie emigratiegebieden; ver
zorging abonneebestand van het offi-
ciale blad Kerkinformatie; bemidde
ling preekvoorziening enfin, het
dagje uit kan er nauwelijks af.
EINDHOVEN (KNP) Het pasto
raal beraad van kerken in Noord-
Brabant, Limburg en Zeeland heeft in
navolging van het moderamen van de
raad van kerken verklaard, dat de
benoeming van mgr. J. Gijsen tot
bisschop van Roermond geen aanlei
ding mag zijn om de oecumenische
verbondenheid der kerken op te zeg
den. 'Juist nu wordt de onderlinge
solidariteit van alle geloofsgemeen
schappen en van individuele christe
nen getoetst op haar geloofwaardig
heid', aldus de verklaring, die behalve
door mgr. Ernst en mgr. Blyssen ook
door mgr. J. Gijsen zelf is onderte
kend.
In zijn verklaring wijst de kardinaal-
aartsbisschap van Keulen erop, dat hij
op 21 februari geen partij (dus de
CDU) had genoemd. Hij had alleen
gezegd, dat een katholiek parlements
lid niet zijn stem mag geven aan een
wet, die de bescherming van het on
geboren leven prijs geeft, en ten
tweede, dat een gelovige katholiek
niet op een afgevaardigde mag stem
men, die zulks wel doet.
Naar aanleiding van de beschuldiging,
dat hij zedelijke opvattingen der ka
tholieken bindend wil opleggen aan
niet-katholieken, merkt mgr. Hoeffner
op. dat het bij de bescherming van
het ongeboren leven niet gaat om een
specialiteit van de katholieke kerk.
Hij wijst er o.m. op, dat de artsenka
mer, het wetsontwerp afwees, zich
daarbij beroepend op de verklaring
van de wereldorganisatie van artsen
ln Oslo twee jaar geleden.
De discussie in Duitsland over de
abortus is ontstaan na het plan der
regering Brandt om paragraaf 218 van
het West-Duitse wetboek van straf
recht te wijzigen. De wijzigingsvoor
stellen van de regering willen schrap
ping van deze paragraaf en vrijgave
van abortus onder een reeks voor
waarden.
Kardinaal Hoeffner gaat in zijn nieu
we verklaring ook in op het hem
gemaakte verwijt, dat hij voorbijgaat
aan het feit, dat de nieuwe wetsont-
r wordt, aldus was ongeveer de
redenering, tegenwoordig zoveel ge
daan voor de jongeren met bijzondere
diensten en dergelijke, laten we nu
eens extra aandacht aan de mensen op
leeftijd geven. En zodoende was er
's middags in de Jachtlaankerk een
dienst met een liturgie, zoals die in
de tijd van de mannen-broeders en de
vrouwen-zusters gemeengoed was.
Voorganger was dominee A. S. Tim
mer, emeritus-predikant van Rotter
dam, die vroeger in Apeldoorn heeft
gestaan en daar nu ook weer woont.
Hij hield een preek over het thema
'kontrasten', naar aanleiding van 1
Corinthe 15 vers 58) verdeelde deze
in vier punten en liet ongeveer hal
verwege 'tussenzang' zuinigen De on
bruik geraakte voorlezer was ook
nieuw leven ingeblazen: ouderling E.
Brouwer las uit de Heilige Schrift,
uiteraard in de oude vertaling.*
door H. Biersteker
De leiding van de Evangelische Kirche in
Deutschland (EKD) heeft de laatste tijd de
neiging om de fractiekamer van CDU-CSU-
politici op de tenen voorbij te gaan, alsof
het een hotelkamer met jongehuwden be
treft.
'Bitte nicht storen' schijnt het motto te zijn voor
de kerk nu de oppositie tegen Willy Brandts
oostwaartse beleid zich gereed maakt voor de
beslissende debatten. Men doet alsof één ongege
neerde meningsuiting in deze broedtijd afschuwe
lijke gevolgen kan hebben voor kerk, staat en
continent Een illustratie daarvan was een verkla
ring van dc raad van de EKD van 20 maart
waarin uitdrukkelijk een stellingname voor één
der beide partijen inzake de ratificering van de
Ostvertrëge werd afgewezen, ofschoon de politici
werden aangemoedigd 'op de weg van de verzoe
ning met de oostelijke buurlanden voort te gaan'
Het geheim van deze geheelonthouding is overi
gens volgens ingewijden, dat de leden van de raad
zelf over de partijen verdeeld waren. Ben man als
Richard von Weiszacker is tegelijkertijd een topfi
guur in de kerk en in de CDU en dat maakt de
zaken niet eenvoudig.
Beslissende uur
De verlangde zelfbeheersing nu het beslissende
uur nadert is overigens niet opgebracht. Op 29
maart verbraken 25 prominente theologen (waar
onder verscheidene bisschoppen) en leken het
stilzwijgen door zich vierkant voor de onderteke
ning van de verdragen uit te spreken. De pogin
gen van de Bondsregering om tot een regeling
met de oostelijke ouurlanden te komen is niet
vrij van risico's en vervult niet alle wensen, maar
een afwijzing van de verdragen zou naar alle
waarschijnlijkheid een veel groter risico met zich
brengen', zeiden zij. "Wij menen overigens dat de
verdragen van Moskou, Warschau en Berlijn juist
die bijdrage tot de vrede mogelijk maken, die
alléén de Duitsers in de Bondsrepubliek kunnen
geven en die onze buren in Oost, en West van ons
verwachten mogen. Daarom ontmoeten ze ook
internationaal vrijwel eensgezinde instemming, ze
ker ook in de oecumene. Niet alleen in de
Bondsrepubliek, maar ook voor de wereldopinie
zou de afwijzing ervan grote teleurstelling oproe
pen'. De ondertekenaars herinnerden aan hel
memorandum over de Oder/Neissekwestie dat de
zelfde raad van de EKD, die nu zo voorzichtig
doet. in de herfst van 1965 heeft uitgegeven.
Daarin heeft de Evangelische Kirche gewaar
schuwd het benutten van de geboden kansen
niet voor onbepaalde tijd uit te stellen. Thans
hebben de politici geprobeerd 'deze eerste stoot
tot politieke werkelijkheid te maken en daarbij do
belangen van ons volk in acht te nemen', aldus de
verklaring. De handtekeningen eronder hebben
zonder twijfel de meeste onrust gewekt in de
gelederen van de oppositie.
Misschien nog niet eens §rote. namen van theolo-
gen als Moltmann, Heinz Eduard Todt en Heinz
Zahrnt, de Bonhoeffer-biograaf Betge. de filosoof
Georg Picht, de atoomfysicus en filosoof Carl
Friedrich von Weiszacker (de broer van Richard)
cn de voorzitter van de EK -synode, prof. Ludwig
Raiser Maar wel de hier minder bekende namen
van bisschop Heintze, kerkpfesident. Hild en prai
ses Immer, die gewoonlijk minder vooroplopen en
zich meer in de nabijheid van de CDU bevinden.
Die bleken zelfs de zaak gestart te hebben en de
bovengenoemde persoonlijkheden ervoor gepord te
hebben!
Verdroten
Dat heeft nu de leidende bisschop van de Vere
nigde EvangeLisch-Lutherse Kerk van Duitsland
(de grootste partner in de EKD) Hans Otto
Wölber zeer verdroten. Nu had de raad eenstem
mig zo'n mooie verklaring gevonden en nu zijn er
tóch weer personen met dezelfde kerkelijke ver
antwoordelijkheid die daar onderuit duiken, ver
klaarde hij. Wölber noemde het een slag voor de
de gemeenschap van kerken in de EKD. Hij ver
maande de ondertekenaars dat zij niet het monopo
lie van de verzoening hebben' en dat er bekende
evangelische persoonlijkheden' zijn, zoals Richard
von Welszëcker of de vroegere minister van
buitenlandse zaken Gerhard Schröder 'die een
andere of herziene weg naar verzoening zoeken'.
Kort daarop bedierf de invloedrijke oud-bisschop
Hans Lilje ook dét weer door koeltjes op te
merken dat er geen alternatieven voor de verzoe
ningspolitiek van Brandt bestaan
'Door de verklaring van leidende persoonlijkheden
van de Evangelische Kirche over de verdragen
wordt voortgezet, wat met het memorandum van
196g is begonnen. De namen van de onderteke
naars bewijzen, dat niet slechts een groep in deze
kerk maar een groot deel van de gezamenlijke
kerken de vredespolitiek van de Bondsregering
ondersteunt'.
Vreugdebetoon
Richard von Weiszacker
Dit vreugdebetoon was voor de CDU/CSU fractie
in de Bondsdag aanleiding om de 'besturen van de
Evangelische Kirche te vragen, 'zich van die
theologen en leken te distanciëren die zich voor
de ratificatie van de verdragen hebben uitgespro
ken'. Die pijnlijke toestand had de raad van de
EKD door zijn weigering partij te kiezen willen
voorkomen. Hij is namelijk in een situatie beland
waarin hij alsnog partij moet kiezen! Zeven jaar
geleden toen er veel meer moed voor nodig was
omdat de zaak potdicht zat bracht de raad (in een
andere samenstelling) deze' moed wèl op door het
omstreden memorandum uit te geven De risico's
die met zo'n beleid verbonden waren, schenen
toen veel groter dan thans. Het zou inderdaad te
gek zijn geweest als ontwerpers van dat memoran
dum. dat het klimaat voor Brandts politiek heeft
helpen scheppen, nu in een beslissend stadium
hun mond hadden moeten houden.
werpen aan geen enkele vrouw de
abortus willen opleggen. De vrouw is
vrij er gebruik van te maken of niet.
Het gaat er alleen maar om de abor
tus onder bepaalde voorwaarden straf
vrij te laten.
De kardinaal gaat van een andere
visie uit. Hij zegt: 'het wetboek van
strafrecht heeft tot doel de rechten
de rstaatsburgers te beschermen. Zon
der die basisrechten geen maatscnap-
pijbestaan. Het recht van de mens op
leven komt daarbij als nummer één,
en daaronder valt dan als heel speci
aal geval het ongeboren leven. Het
wetboek van Strafrecht moet bijzonder
het ongeboren leven beschermen om
dat het nu bedreigd wordt.'
In verband hiermee wijst hij erop,
dat vrijgave van de abortus vernieti
gende uitwerking heeft op de eerbied
voor de onaantastbare waardigheid
van het menselijke leven. Hij noemt
met name de euthanasie op ongenees
lijk zieke mensen en op ongboren
levens, die lichamelijk of geestelijk
onvolwaardig zijn. Het is ongeveer
hetzelfde als bij de diefstallen in de
grote warenhuizen, meent de kardi
naal. Wanneer zij die strafvrij zouden
maken in gevallen, dat de waarde van
het gestolene niet boven 30 mark
uitkomt, dan zou dit niet alleen ver
nietigend zijn voor de warenhuizen
maar ook voor het zedelijk bewustzijn
inzake Jiet mijn en dijn, aldus kardi
naal Hoeffner.
DE>
„li
nni
APELDOORN De gereformeerde kerk van Apeldoorn heeft afge
lopen zondag de klok een halve eeuw teruggezet. Zij hield speciaal
ten gerieve van de ouderen (maar de jeugd ontbrak evenmin) een
kerkdienst oude stijl.
Er werden uit een vol gemoe vele
bekende en geliefde psalmen^ in de
oude berijming gezongen, zoals de
84ste en aan het einde de 150ste.
Verder een enkel lied uit de 29
gezangen, o.a. 'U Heilig Godslam lo
ven wij'. Organist E. Jonker speelde
langzamer dan tegenwoordig pleegt te
worden gedaan. Voor en na de dienst
speelde hij melodieën, die op zijn
minst tot meeneurieën uitnodigde.
Mogelijk wordt een dergelijke dienst
nog eens herhaald. Niet als een kerk-
museaal-aardigheidje. En ook niet om
dat de ouderen de huidige diensten
niet zouden kunnen waarderen, al
blijven sommigen er kritisch tegeno
ver staan. Maar gewoon omdat men
het al dan niet romatische, doch zeker
niet ongerechtvaardigde heimwee naar
de vroegere kerkdienst (naast nieuwe
re vormen) positief wil erkennen.
VERANDER DIE BOOM
Wie wel eens gelezen heeft ii
'preken van de heilige pastoor
Ars' Jean-Baptiste Mane Via]
1786-1859) is daarin getroffen,
alleen door de originaliteit van
dachten, maar ook door het optim ,h(
van deze boeteprediker als geet
der. Terwijl in veel christelijke
ken in de 19de eeuw een bijna
rige toon van mocht het nog
gebeuren' wordt aangeslagen, {j^d
Vianney het verhaal van Maria
dalena aan om zijn hoordens i
wekken tot een krachtdadige ver^E
ring. "Maar, zult ge misschien
werpen, ik heb altijd zondig gelLj'
Ik ben maar een slechte boom que
geen goede vruchten kan dragen. j0
kan altijd nog, broeders, en ik t <je
leren hoe. Verander die boom vi gjn
grond af, giet hem met ander no
mest hem met andere mest en gt ver
zien dat ge voortaan goede vrui ent
zult voortbrengen, al hebt ge in |ge:
verleden nog zulke slechte gedn
Toch hebben zijn preken hem
beroemd gemaakt. Emile Erens n
ons dit in zijn 'De heilige pastooi
Ars' duidelijk. Het is zijn ongel*
versterving geweest, gepaard metire
immense biechtpraktijk en de wo vei
lljke genezingen die zijn gerucht
heel Frankrijk verspreidden. Toch
de lezing van de biografie van
dan tegen. Men houdt het niet uiens
bladzijden lang stalen van de i irer
radicale askese en wrede zelfk
ding te vernemen. Ook de wonde
halen beginnen langdradig te wo i 1-
Terug naar de preken vraagt
zich af of hier wel terecht van
'heilige' gesproken is. Een bei
mens, ongetwijfeld, een diep
geestelijke, en tegelijk een mei
vangen in een aantal afschu'
leerstellingen, hoe 'ongeleerd' hi
was. 'Ik ben voor de hel' roepl
prgens uit. Men is geneigd aai
middeleeuwen te denken. Maar
zal het zeggen, had hij wel gelijk
iemand hem vroeg waarom hij
zo schreeuwde als hij preekte
zacht sprak als hij bad. en hij
woordde: God hoort mij toch
maar de mensen zijn doof.
tol
de
>ew
epiA
NED. HEF. KERK
Beroepen: te Oude Tonge: H. Ve
zen te Lopik.
Toegelaten tot evangeliebedienini
Jonkman. Prins Willem Alexa
park 3 te Veenendaal: L. J. de Lc n
Mulderstraat 41 B te Utrecht;
Schoonheim, Tulpstr. 32 tc Utr n
die tevens beroepbaar is.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen: te Zeist: P. den Butti
Bunschoten.
GEREF. KERKEN
Bedankt: voor Oude Pekela: G.
man te Lioessens (verb. ber.).
EL)
'Slechts een schreeuw' doorïT
d'Ambrosio. Uitg. Elsevier te Am EK
dam. 223 blz. Prijs ƒ12,50.
'Slechts een schreeuw' met als oi
titel 'Een psychiater vecht vooi
redding van een kind', is de beha |cc:0
lingsgeschiedenis van een 'veilig
borgen' zwakzinnige. D'Ambrosio,
jonge psychiater neemt alvorens
een praktijk opbouwt een hope^. d
geval aan, iemand die niet tot is
groep behoort waarvoor een kost
psychiatrische behandeling is w( "5
legd. Laura, een mismaakt meisje, 1:
op anderhalf jarige leeftijd 'r
haar schizofrene ouders in een bi
pan op het vuur werd gezet. Laut bM)
twaalf jaar als de schrijver aan dag
behandeling begint; zij is door ar klas
en psychologen als hopeloos zwa
nig opgegeven. Tot nog toe heef
nooit gesproken. Na een onder
naar de achtergronden en geschit8)
nis van haar schizofrene ouders 1 ei
gint hij aan een behandeling, die uii
na drie jaar resulteert in een et }as
contact. D'Ambrosio heeft niet al
een roman willen schrijven. Hij rijd
tigt met zijn boek ook de aandach »o
de kindermishandeling. Het 1 [*ei
speelt weliswaar in Amerika. 1 0nd
ook Nederland kent dit kwaad,
worden in ons land jaarlijks onge
120 kinderen door hun ouders ged j.™
terwijl voor de mishandeling van li
12.000 kinderen medische behandt
noodzakelijk blijkt.
Van een verslaggever
DEN HAAG Dit najaar zal u
vierde deel van de in totaal aclLg,
negen delen omvattende gesch
schrijving van prof. L. de Jong
het Koninkrijk der Nederlanden i:
tweede wereldoorlog verschijnen.
Tot nog toe zijn van de reeks
delen verschenen: Voorspel, Neut^ntt
en Mei '40. JJJ
Bij de verschijning van het
deel. in maart 1970 heeft dr. De I
al meegedeeld dat de samenstel src-
van het vierde deel, dat met jj*
bezettingsjaren begint, aanziei Jjj
meer tijd zou vergen. -
roe
üs.
'dei
hui