Indrukken van
richtingsgesprek
Nieuwsgierigheid
is toegenomen
I
Tientallen tips na|
televisie-uitzending
Opperrabbijn van 86
opnieuw kandidaat
Ontmoeting tussen
Septuagint en
bonders
Een iroord voor vandaag
„Communio" nieuw
r.k. tijdschrift
BEROEPINGSWERK
COMMENTAREN
Misrekening
Milieu-enquête
VRIJDAG 11 FEBRUARI 197
i EUW
Door ir. J. van der Graaf
Het gesprek tussen de richtingen in de hervormde kerk is al jaren
verstomd. Nu waren die richting er ook niet meer. althans zo
wilde de kerkorde het. Na de oorlog waren ze immers omgedoopt
in modaliteitenverschillende wijzen van hetzelfde belijden. Plotse
ling is dit woord echter weer opgedoken in de officiële hervormde
stukken. Het rapport van de visitatoren-generaal, dat kortgeleden op
de hervormde synode besproken werd, spreekt er weer over. Wan
neer namelijk de stroming in de kerk ter sprake komt. voor wie kerk-
ztjn en gemeentelid-zijn betekenen ..kritiek uitoefenen vanuit het
evangelie op de politieke en maatschappelijke structuren en deze
kritiek ook omzetten in daden", dan constateert het rapport een
toenemende polarisatie en zegt: „Het zijn geen modaliteiten meer,
maar richtingendie elkaar niet of moeilijk kunnen aanvaarden"
Het mag een merkwaardige coïnci
dentie genoemd worden dat. uitgere
kend nu weer ter synode over rich
tingen gesproken wordt, buiten de sy
node een richtingsgesprek tot stand
kwam. Een delegatie van Septuagint
(min of meer representatief voor de
in het visitatorenrapport genoemde
maatschappij-kritische stroming)
sprak met een vertegenwoordiging
van de gereformeerde bond, op initia
tief van ds J. Lugtigheid, die na de
synodezitting over het Getuigenis
meende dat er een gesprek tussen de
ze twee groeperingen moest plaats
vinden.
Hoe ervaren?
Ik ervaar een dergelijk gesprek als
een uiterst moeizame aangelegenheid,
hoe indringend, bewogen, to-the-
pomt en openhartig, zoals in dit ge
val, zo'n gesprek ook gevoerd wordt.
Je wil doorstoten tot de kern en het
lukt niet helemaal, omdat die kern
voor beide groepen anders ligt. Wat
voor de één hoofdzaak is. behoort
voor de ander tot de veronderstellin
gen, waarvan je uitgaat zonder dat je
er al te nadrukkelijk over behoeft te
praten. Een dergelijk gesprek moet
eigenlijk worden gevoerd over wat
dan door de „tegenpartij" met voor
onderstelling wordt aangeduid, maar
diezelfde tegenpartij wil direct naar
de consequenties van die vooronder
stellingen.
Wat mij betreft, het zou me een
lief ding waard geweest zijn als het
gesprek een spits had gekregen naar
de betekenis van Christus voor het
geloof en het gelovig handelen, en
wat dan ..gemeenschap in Hem" bete
kent. Dat kwam er niet uit. Ik heb
sterk het gevoel gekregen dat wan
neer het gaat om t/Jjv. de betekenis
van Christus als Borg (Hebr. 7:22) of
ook het geopenbaard worden van
Christus in ons (Gal. 1:16) de commu
nicatie met Septuagint moeilijk ge
legd wordt. Bovendien, de hele vraag
naar de „innerlijkheid" :s voor Sep
tuagint niet meer van betekenis, of het
ligt in de sfeer van de vooronderstel
ling. Toegegeven wordt wel dat „het"
eerst door je zelf moet zijn heenge
gaan alvorens je kan toekomen aan
écht dienstbetoon aan de wereld.
Maar wat dat ..het" <is blijft verhuld,
wordt niet uitgediept. De vraag naar
de persoonlijke ^dimensies .van het,;
heil krijgt naar ons gevoel niet die
sterke aandacht die de Schrift er wel
terdege voor heeft. Ik meen dat het
dr. Graafland was, die tijdens het ge
sprek opmerkte dat een dergelijke
vraag al spoedig verwezen wordt
naar een achterhaald stadium \-an de
religie of wordt gekwalificeerd als
een ziekelijke uitwas van het chris
tendom.
Ik zeg niet dat dit algemeen zo
leefde bij de Septuagintgroep. Daar
voor was de samenstelling ook te he
terogeen. Maar niet zodra kwam een
notie als bijv. de gerechtigheid ter
sprake, of men haastte zich om op het
politieke pad te komen, daarbij de
vraag naar wat het bijbelwoord
..Christus onze gerechtigheid" bete
kent latend voor wat het was. Teke
nend was in dit verband een opmer
king van dr. Ter Schegget. Hij zei
vrij vertaald dat de enige taak van
de kerk in bijv. Angola is de politieke
verhoudingen te saneren. Toen daar
bij onzerzijds gevraagd werd of de
kerk in Angola ook nog zou moeten
oproepen tot persoonlijke bekering in
de prediking van het evangelie, werd
Ter Seheggets opmerking in de groep
wel wat afgezwakt, maar ik ervaar
het als kenmerkend dat een dergelijke
opmerking als „de énige taak" zo im
pulsief wordt geuit. Hier treedt na
melijk de actieradius, waarin men
het evangelie plaatsen wil, duidelijk
aan het licht.
In dit verband is het duidelijk dat
Van Niftriks opmerking ter hervorm
de synode, namelijk dat de kerk niet
met hetzelfde gezag prediken kan de
verzoening in en door Christus en een
mening over Angola of Zuid-Afrika,
Mj Septuagint bepaald geen klankbo
dem vond. Hier liggen fundamentele
verschillen tussen Septuagint en ons
Die verschillen cirkelen duidelijk
rondom de inhoud van de verkondi
ging.
Is er bij Septuagint sprake van een
humanisering van de verzoening?
Soms denk je van wel. In ieder geval
liggen hier punten, die dringend
doorgesproken moeten worden. Wij
voor ons hebben er op z'n minst
moeite mee om op grond van de ver
zoening in allerlei concrete politieke
situaties te zeggen: „Zo spreekt de He-
re"; terwijl daar voor Septuagint
naar het schijnt de spits van de ver
kondiging ligt.
luterpretaties
Een moeilijke zaak in een dergelijk
gesprek is de Schriftinterpretatie.
Hier is geen sprake meer van eenzij
dige benadrukking van bepaalde
Kwartet - Trouw
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Trouw
Commissie van hoofdredactie:
J. de Berg (voorzitter),
H. P. Ester. G. J. Brinkman,
J. van Hofwegen.
evangeliegedeelfen. zo in de zin van
een eenzijdige aandacht voor bijv. de
Bergrede en het boek Amos, met geen
enkele aandacht voor bijv. de Psal
men en de Hebreeënbrief. De proble
matiek ligt dieper. Wij spreken over
de Bergrede anders dan zij en zij in
terpreteren de Psalmen anders dan
wij. Voor Ter Schegget staat Abra
hams offer hij sprak daarover in
IKIR's Heerhuis in verband met de
revolutie, voor ons wijst het heen
naar Golgotha. Voor ons zijn de Psal
men liederen, waarin je de „heiligen"
in het hart ziet, bevindelijk geladen,
uitdrukkingen van geloof, waarin de
lof van God bezongen wordt en de
menselijke existentie in relatie tot de
Schepper wordt blootgelegd, indivi
dueel en collectief. Zijn ze dat voor
Septuagint ook? Of liggen ze in de
sfeer van de strijdliederen van de re
volutie?
Ik geloof dat Jonker gelijk had
toen hij op de hervormde synode
sprak over een interpretatie van de
gerechtigheid in het huidige denken
vanuit Martin Buber in plaats van
vanuit Paulus en het hele Nieuwe
Testament. De interpretatie van de
Psalmen kan zo op datzelfde vlak lig
gen. En dan, soms worden dezelfde
woorden gebruikt, maar de vulling
blijkt verschillend te zijn. Op een ze
ker moment viel het woord „bevin
ding", een zaak die eigenlijk niet in
woorden te vangen is zonder de bele
ving van het heil, die ermee uitge
drukt wil zijn, af te zwakken. De
kwestie is intussen waar je de reali
teit van het heil „bevindt". Voor ons
is er dan de binnenkamer en van-
daaruit de straat, het publieke leven.
Voor Septuagint ligt ook hier weer
direct de politieke omgeving, waarin
het heil ervaren wordt. Ook hier is
het weer moeilijk om tot een echte
communicatie te komen, gezien de
verschillende richtingen waarin je
beiden kijkt.
Het komt in de kern van de zaak
steeds op hetzelfde neer. Wanneer
bijv. het Getuigenis, dat mede de
aanleiding was tot dit gesprek, zegt
1 dat de rechtvaardiging aan de heili
ging vooraf gaat, protesteert Septua
gint. Je mag ze niet scheiden, zo
wordt dan gezegd. Ze zijn wèl onder
scheiden, zeggen wij, en tegelijk denk
je dat de mensen van Septuagint de
rechtvaardiging in de heiliging laten
opgaan. Waarbij het dan de vraag is
of je zo nog wel van heiliging kunt
spreken. Maar ook hier vraagt het
gesprek om een voortzetting.
In de hervormde synodale
wandelgangen liep ds. J. Lugtig
heid uit Hem en Venhuizen tegen
ir. J. van der Graaf uit Huizen
(N.H.) aan. Ds. Lugtigheid is een
van de mensen van de kritische
groep Septuagint, ir. Van der
Graaf is lid van het hoofdbestuur
van de gereformeerde bond in de
hervormde kerk (en redacteur
van het officiële blad De Waar
heidsvriend van deze bond). Ge
volg van de vluchtige ontmoeting
op Hydepark: een uitgebreide
ontmoeting van sympathisanten
van Septuagint met leden van de
gereformeerde bond. Wij hebben
ds. Lugtigheid en ir. Van der
Graaf gevraagd naar hun indruk
ken van het gesprek tussen Sep
tuagint en de gereformeerde
bond: hun bijdragen vindt men
hierbij.
Ds. J. Lugtigheid
Ir. J. van der Graaf
JERUZALEM Hoe komen
we met goed fatsoen van een
opperrabbijn van 86 jaar af. Dat
is de vraag, die een deel van Is
rael bezig houdt, terwijl het an
dere deel juist pogingen in het
werk stelt, dat Isser Unterman,
Israëls asjkenazische opperrab
bijn, opnieuwvoor vijf jaar
wordt gekozen.
Reeds in 1964, toen Unterman werd
gekozen, hadden velen liever (toen
nog) legerrabbijn Shlomo Goren op
deze post gezien. Dat werd verhin
derd door een minimum-leeftijd van
vijftig jaar te stellen. Ook nu geldt
Goren voor velen als de man. Hij
heeft zich laten kennen als iemand,
die met inachtneming van de joodse
wet serieuze oplossingen zoekt voor
de vele religieuze vraagstukken, die
in Israël op afdoening wachten.
Bij de conservatieven bestaat de
vrees, dat een Israëlisch opperrabbi
naat. bestaande uit Goren en de ka
raktervolle en met beide benen op de
grond staande sefardische opperrab
bijn Jitschak Nissim (761. tal van be
slissingen zal nemen, die voor hen
onaanvaardbaar zijn. Daarom willen
zij Unterman handhaven. Diens me
ning kent men: „Wet is wet".
De mening van Gooren is: ..Voorkom,
dat de wet moet' worden toegepast".
Dit speciaal in de zaak van de mam-
zeriem. Manizeriem zijn kinderen uit
een tweede huwelijk, wier moeder
volgens de joodse wet niet gescheiden
is van haar eerste man. De religieuze
wetgeving stelt tal van bepalingen
aan deze kinderen, ook wat het hu
welijk betreft. Unterman meent, dat
deze strikt moeten worden nageleefd.
Dat is ook de mening van Nissim en
Goren. Maar beiden zijn ook van oor
deel. dat het niet per se nodig is. er
kennis van te dragen, of kinderen
wel mamzenem zijn.
Ook over het overgaan tot het jo
dendom van niet-joodse vrouwen, die
hun joodse mannen naar Israël ver
gezellen. is de opvatting van Nissim
en Goren aanmerkelijk minder for
malistisch, dan die van Unterman.
Oo'ossingen van dergelijke vraag
stukken ziin niet te verwachten, zo
lang Unterman een van de twee od-
rterrabblinen van Israël bliift. Hij
heeft zich echter weer kandidaat ge
steld.
Van'links is in het parlement een
maximum-leeftijd van 80 jaar voor
noperrabbiinen voorgesteld. De con
fessionele partijen ziin echter niet
bereid, een dergelijke limiet te accep
teren. Zii vrezen anders stemverlies
aan de extreem rechtse partijen.
Men heeft Unterman ook erefunc-
t'es in het vooruitzicht eesteld. Maar
de opperrabbijn mag dan wel oud
Door ds. J. Lugtigheid
Op de Kosmokomplot-zitting van de hervormde synode ontmoetten
verschillende mensen elkaar in de wandelgangen die elkaar nog nooit
ontmoet hadden: vertegenwoordigers van Septuagint en leden van
de gereformeerde bond. Ze hadden wel veel over elkaar gelezen en
hadden een beeld van elkaar. Dat beeld zoals elk beeld klopte
niet. Bovendien had ik van die synodevergadering het gevoel: hier
praten wel mensen, maar is dit nu echt communicatie, laat staan
broederschap? In de zin van „samen op weg gaan", de beelden die
je van elkaar hebt telkens afbrekend, omdat je leeft uit de ver
wachting van het rijk? Daar horen toch ook goede relaties by?
Welaan, mijn voorstel aan ir. J.
van der Graaf om elkaar eens te ont
moeten, elk met een man of zeven,
viel in goede aarde. We zouden het
doen op het toen zo omstreden Kerk
en Wereld onder gespreksleiding van
de directeur ds. F. N. M. Nijssen. Zo
nodigden we ieder zes man uit, titre
personnel, maar het kwam erop neer
dat het een gesprek werd tussen le
den van de gereformeerde bond en
sympathisanten van Septuagint, on
geveer, want leden hebben we niet.
Het eerste wat opviel was dat ieder
die gevraagd werd zeer vlot positief
reageerde. Zo zaten daar bijeen: dr.
C Graafland, dr. C. A. Tukker, ds. W.
Kalkman, drs. A. Noordegraaf, dr. H.
Bout, ir. J. van der Graaf, ds. H. D.
van Hoogstraten, dr. F. C. van Gen
nep. ds. R; Pomp, dr. H. H. Miskotte,
ds. P. Bijlefeld, dr. G. H. ter Schegget
en ds. J. Lugtigheid. We hebben een
middag gepraat en de sfeer was bo
ven verwachting goed. Je had het ge
voel ondanks alle verschil van me
ning dat je op een diep niveau
broederschap had, in ieder geval dat
dat op gang kwam. Je had vooral het
gevoel dat de beelden die je van el
kaar had werden afgebroken! Dat
werd ook zo onder woorden gebracht
telkens. Al te snelle conclusies van
onderlinge afstand werden niet geac
cepteerd: het was in de goede zin een
strijd op hoog niveau, met de vaste
wil elkaar te begrijpen naar de
diepste intentie. De ontmoeting zal
naar alle waarschijnlijkheid ook wor
den voortgezet.
Het is goed in het kort het ver
loop van het gesprek weer te geven
met een aanduiding van de ge
sprekspunten. Ten eerste: de ver
schillende vormen van eredienst! Zijn
die discussiediensten nu wel geschikt
om de verkondiging van het Woord
Gods in waar te maken? Hoe maak je
dat waar zonder je te laten meesle
pen door andere meningen? Toch
bleek de tegenstelling monoloog-dia
loogdiensten een schijntegenstelling te
zijn: in de monoloogdiensten is er wel
zeker sprake van dialoog en in de dis
cussiediensten is er zeker sprake van
echte verkondiging. Daarachter zat de
argwaan of bij de Septuagint-
stroming de echte evangelische basis
wel aanwezig was: is er echte ge
meenschap in Christus, is de notie
bekering en rechtvaardiging aanwe
zig? Wordt dat niet direct actie, span
doeken in de kerk? Waar is het per
soonlijk geloofsleven, het goede pië
tisme.
Wel Was!'ongeveer'het-antwoord
wanneer de vrome persoon ver
eenzelvigd wordt met het Woord
Gods, wanneer de verkondiging ver
zwolgen wordt door het subjekt, dan
is dat o.i. fout. Het piëtisme heeft
niet het alleenvertoningsrecht van de
vroomheid. Ook wij willen „het heil
beleven en ons toeëigenen", maar dan
vooral in de praxis. Als je je het heil
alleen „persoonlijk toeëigent" maakt
dat een kapitalistische indruk, bij ons
is het pas goed als het weggegeven
wordt! Ja. maar, was het weerwoord,
als het dan maar door jezelf is heen
gegaan.
Juist op dit punt bleek dat de beel
den die over en weer van elkaar ge
vormd waren veranderd konden wor
den: men begreep eikaars standpunt
en vaak lagen de dingen bii de ander
toch anders dan je gedacht had!
Politiek spreken
Een tweede punt van discussie be
trof het politieke spreken en verkon
digen van de kerk, een facet dat voor
Septuagint van enorm belang is. Ook
bij de gereformeerde bond is die lijn
aanwezig. Om dr. Bout te citeren: „Ik
heb geen enkele moeilijkheid met de
profetische taak van de kerk in de
mondiale verhoudingen, de Barmer
thesen was een geboden spreken van
de kerk, maar moet de kerk nu zelf
een uitspraak doen over de onevan
gelische ideologie van de apart-
heidsleer in Zuid-Afrika?"
Vooral aan de hand van een zin
van prof. Van Niftrik kwam de zaak
duidelijk aan de orde. Hij had in
Hervormd Nederland geschreven: „De
kerk kan niet met hetzelfde gezag de
verzoening in en door Christus predi
ken en een mening geven over Ango
la en Zuid-Afrika". Septuagint-kom-
mentaar: juist waar het zulke duide
lijke voorbeelden van onrecht betreft
kun je niet spreken van „een mening
geven", juist daar zal de kerk, de
christelijke gemeente met gezag ver
kondigen; „Zo zegt de Heer". Als er
werkelijk verzoening te verkondigen
is in en door Christus, dan ook iri
zulke concrete situaties!
Waarschijnlijk door de ontmoeting
en het gesprek hierboven weergege
ven bleken de gereformeerde bonds-
broeders op dit punt niet zo ver af te
staan van ons inzicht.
Wel bleef er een lichte aarzeling
over de bron van de politieke predi
king van de kerk, gezien de keus van
gespreksonderwerpen voor de volgen
de keer: de gemeenschap in Christus
en het leven na de dood. Is die bron
het leven wekkende woord van Chris
tus? En bedoelen jullie met hetzelf
de woord dezelfde inhoud...?
De nieuwsgierigheid naar het an
derszijn van de broeders is slechts
toegenomen.
Wie de jaren dertig bewust heeft meegemaakt en zich nog de lang
rijen stempelaars herinnert, soms in bedwang gehouden door politie i
paard en daarachter nog weet van de stille druk die in veel geziniu
de vreugde doofde, zal het nauwelijks kunnen hebben dat velen op zo
bijzonder laconieke wijze over werkloosheid kunnen denken en spi
ken. Er wordt „overwogen" of er iets aan gedaan moet worden. Ah
dit eventueel ook nagelaten zou kunnen worden, zélfs als de werkloo
heid langer aanhoudt dan men verwacht of zich meer verbreidt dan
hoopt. Eén van de oorzaken is ongetwijfeld de onduidelijke situatie,
op de financiëlepagina's van onze dagbladen gelet heeft, met name
dert de werkloosheid alarmerend begon te worden, zal tot zijn verl
zing waargenomen hebben dat de ene onderneming na de andere
betere resultaten over 1971 gewaagt. Deze berichten zijn niet beuori
lijk voor „er moet iets aan gedaan worden". In De Stem van april H
schrijft Anthonie Donker: „De werkloosheid die diep in ons uolj
leven de vreselijkste gapingen van grauwe leegheid geslagen heeft
afgrond voor den staat! stelt ieders verantwoordelijkheidsbesef i
den eisch tot inspanning van haar bestrijding Hij citeert
Mr. Haveman ip. het Gemeenebest„Tot nu toe bestreed ons volk
kankergezwel in zijn lichaam, de werkloosheid, niet met een totale
zet van alle krachten. Men deed wel wat, doch het werd niet goed
daan. Door het opportunisme bij de bestrijding, door gebrek aan
eindelijke doelstelling, door het wachten op betere tijden, door ver:
tering van krachten en door het toepassen van lapmiddelen g
kostbare jaren voorbij, waarin alle werkende groepen hun bevoorrt
te positie poogden te handhaven". Het kan goed zijn om in een anah
situatie naar deze stemmen uit de dertiger jaren te luisteren. O:
wij eikaars hoeder zijn.
We lezen vandaag 1 Samuël 28 11 - 19.
(Vervolg van pag. 1)
Mr. Booster neemt aan, dat de Ro
de Jeugd niets met de aanslag te ma
ken heeft. De politie beschouwt 'de
kaart, die dinsdag bij Gasunie
werd ontvangen en waarop werd ge
schreven, datt de Rode Jeugd achter
de aanslagen zou zitten, als de reactie
van een paniekzaaier. Ook de Rode
Jeugd zelf heeft inmiddels verklaard
niets met de aanslagen te maken te
hebben.
Volgens het Libanese blad Al Ho-
harrer, dat het eerst lanceerde dat
„Zwarte September" voor de sabotage
verantwoordelijk moet worden ge
steld, zou de organisatie nog een derde
operatie hebben uitgevoerd, die zal
worden onthuld, als de commando's
hun basis veilig en wel hebben be
reikt. Deze operatie zou in het bijzon
der Amerikaanse belangen betreffen.
Volgejns deze bron zouden de aan
slagen in Nederland zijn uitgevoerd
omdat"dé Gasunie gas naar Israël
tranSportéeVt. De actie in Duitsland
had plaats omdat de fabriek Strüver
KG generatoren levert voor Israëli
sche jachtbommenwerpers.
Een woordvoerder van de Gasuni n t'
in Groningen gaf als commentaar
„een Indianenverhaal". ,anc
naai
DEN BOSCH Vijftig tol zestl iat
tips zijn gisteravond bij de rijkspo
litie in Den Bosch binnengekomen n ad
de korte tv-uitzending in verband me le.^c
de sabotage bij de Gasunie. Wk
:hü
In deze uitzending, na het journaa ilrg
van acht uur, werden de tas, de uur een
werken en de springstof getoond dit Jaar
na de aanslag waren aangetroffen^
Ook werd een bandje afgedraaid me
de stem van een man die bedreigin n v
gen uitte aan het adres van de dis jee
trictscommandant van de rijkspolitit oor
in Den Bosch. |agt
De eerste twintig minuten na d!lrac
uitzending stond de telefoon in he
bureau van de rijkspolitie in Dei !K
Bosch roodgloeiend. Vier man zijn d "jr
hele avond druk in touw geweest me
het natrekken van de tips. De mees
mensen belden op naar aanleidii
van de getoonde twee horloges die b
het onstekingsmechanisme waren ge
bruikt, Ook velen reageerden op d
stem van de anonieme bedreiger.
zijn, hij heeft ook te kennen gegeven
zich niet met erebaantjes te laten lij
men. Zeven ministers hebben nu een
commissie gevormd om een oplossing
te vinden. Die oplossing is niet, dat
opperrabbijn Unterman opnieuw voor
vijf jaar wordt gekozen. Die oplossing
is veel meer: „Hoe komen wij met
goed fatsoen van een opperrabbijn
van 86 jaar af?"
ROME (KNP Het eerste num
mer van het internationale rooms-ka-
tholieke tijdschrift „Communio" is
verschenen. Aan dit tweemaandelijk
se, Duitstalige blad, ondergebracht bij
uitgever Josef Knecht in Frankfort,
wordt onder meer meegewerkt door
Hans Urs von Balthasar, Ibert Gör-
res, Franz Greiner, Karl Lehmann,
Hans Maier, Joseph Ratzinger en Ot
to Roegele.
In de inleiding zegt hoofdredacteur
Griner, dat na het concilie de nood
van vele overtuigde rooms-kath?>lie-
ken slechts is toegenomen. Door de
frontvorming loopt volgens hem hgt
fundament van het geloof gevaar.
„Communio" stelt zich tot taak, de
nieuwe en de oude inzichten van de
theologie zo over te brengen, dat de
kloof tussen theologisch denken en
pastoraal handelen niet steeds groter
wordt.
In zijn artikel Communio - Ein
Programm" beschrijft Urs von Bal
thasar de gemeenschap als de gave,
die God de mensheid reeds nu heeft
geschonken en als grondslag van eik
menselijk contact. Volgens hem wordt
de kerkelijke gemeenschap momen
teel te veel beperkt tot een geraamte
van instituties en tot de kleine groe
pen, waarin de christelijke gemeen
schap wordt ervaren. De communio-
ervaring van de groep, aldus Urs von
Balthasar. bergt zeker grote kansen
op een herleving van onderaf, maar
tevens het gevaar van een verval in
charismatische sekten.
Van dezelfde auteur publiceert
„Communio" een bijdrage over het
priestervraagstuk op de bisschoppen
synode. Naar zijn mening stond de
uitslag van het celibaatsdebat duide
lijk in dienst van het algemeen wel
zijn van de kerk.
Verder bevat „Communio" onder
meer een artikel van de Zwitserse
kerkjurist Eugenio Corecco, waarin
hij betoogt, dat men bij de democra
tisering in de kerk, zoals de diacesane
raden, te veel uitgaat van een we
relds machtsbegrip. Hij noemt „com
munio" het beginsel van de christen
gemeente en van al haar structuren
en instituten.
NED. HERV. KERK
Beroepen: te Wapenveld: J. Kooien
te Werkendam.
Aangenomen: naar Groningen: A.
Corbijn van Willemswaard te Hoog
land; naar Vlissingen: R.E.R. van
Buiren te Deurne' o.a.
Bedankt: Voor Augustinusga: S.J.S.
de Vries, kand. te Groningen.
GEREF. KERKEN
Beroepen: te 's-Gravendeel: R.S.
Elgersma te Giessen-Rijswijk.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen: te Burlington-W.R. T.
Urban te Ferwerd-Hallum.
Bedankt: voor Zuidhorm: W. Wie-
ringa te Berk el-Rodenrijs.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen: te St. Annaland: A. Hoo-
gerland te Werkendam.
Kruiswoord-puzzel
Horizontaal: L gril; 4. overleg; 9. glij-
voertuig; 11. toespraak; 12. handel; 16.
ingewand van haring; 17. familielid; 18.
Israëlisch feest; 21. duw; 22. medicijn;
23. land met water omringd; 25. voor
voegsel; 27. knopje op een priktol; 28.
slanke toren bij een moskee; 31. meis
jesnaam; 32. uit of betreffende Ierland;
34. bru'gschuit; 35. jong schaap.
Verticaal: 1. voorzetsel; 2. water
kruik; 3. korzelig; 5. peulvrucht; 6. kop
pelriem voor jagershonden; 7. plaats in
Gelderland; 8. dat is (afk. Lat.); 10. ri
vier in Duitsland; 13. vette vloeistof; 14.
keurkorps; 15. hoopje drogend hooi; 17.
nachtgewaad; 19. afstammeling; 20.
meisjesnaam; 21. schilderstuk op hout;
24. soort aap; 26. rode Spaanse wijn; 28.
laag; 29. nieuw; 30. baan voor balspel;
31. meisjesnaam; 33. stapelmeler (afk.).
Oplossing vorige puzzel
Hor.: 1. desem; 5. leek; 7. tronie; 9.
ponton; 10. pa; 12. para; 13. Odeon; 14.
Ase; 15. are; 16. mi; 17. as; 18. als; 19.
oom; 20. reeds; 21. anno; 22. Dr.; 23. reti
na; 25. remise; 27. riem; 28. keten.
Vert.: 1. do; 2. store; 3. Erna; 4. mot; 5.
linde; 6. Ee; 8. Noors; 9. passer; 10. Po
mona; 11. animo; 12. paard; 15. alsem;
18. adrem; 19. onnet; 2L aise; 24. tik; 25.
re. 26 ..en.
Uit recent onderzoek is gebleken, dat de heer
Bakker, toen hij nog minister van verkeer en wa
terstaat was, het zelfreinigend vermogen van de
Eems-Dollard (opvangbekkens voor de Groningse
smeerpijp) heeft overschat. Anders gezegd: dat
minister Bakker de kennis van zaken van het.
Rijksinstituut voor Zuivering Afvalwater (RIZA^
heeft overschat.
Het is nu wel duidelijk, dat de twijfel die hut
oordeel van het RIZA destijds bij anderen wekte,
volkomen gerechtvaardigd was. Het advies van
het RIZA was eenzijdig. Achteraf rijst het sterke
vermoeden, dat, wat de schatting van het zelfrei
nigend vermogen betreft, de wens de vader is ge
weest van de gedachte. Het is immers wel treffend,
dat de Eems-Dollard in staat werd geacht, precies
de 24 miljoen inwoner-equivalenten te verwerken,
die in Oost-Groningen en het aangrenzende Drente
en Overijssel werden geproduceerd.
Het tegenspel in deze kwestie heeft gestalte ge
kregen in Kamer en Provinciale Staten, maar het
was in eerste instantie toch buitenparlementair.
Zo ooit. dan heeft buitenparlementaire oppositie
hier wel haar nut bewezen. Het overheidsstand
punt is er binnen twee jaar drastisch door gewij
zigd. Begin januari constateerde dr. H. Klouwen,
rijksinspecteur voor de volksgezondheid, op een
milieu-congres in Groningen, dat het onder meer
„de kritische kanttekeningen van biologen, andere
deskundigen en activiteiten van particuliere ver
enigingen" zijn geweest, die dit hebben bewerk
stelligd.
De Nederlandse Stichting voor Statistiek in Den
Haag heeft in opdracht van het Rijnmondbestuur
nauwkeurig onderzocht, hoe duizend Rijnmondbe
woners nu een jaar geleden denken en dachten
over hun eigen milieu.
Het resultaat van deze enquête is een dik boek
met percentages en andere cijfers, waarvan de
waarde behalve misschien voor een psycholo
gisch wetenschappelijk onderzoek illusoir is.
Rijnmondgecommitteerde Joh. de Jong heeft als
voornaamste portefeuille de milieuhygiëne. Daar
in past de opdracht als bestuurder alles te doen
wat hij kan om de luchtverontreiniging in Rijn
mond terug te dringen.
Welnu, met subjektieve ervaringen van duizend
bewoners van een aantal Rijnmondgemeenten kan
geen bestuurder werken, omdat subjektieve erva
ringen nooit een inzicht geven in werkelijk be
staande toestanden.
Wat nodig is, zijn exacte vergelijkende cijfers
over nu en vorig jaar gemeten hoeveelheden vuil,
Opmerkelijk is, dat het RIZA tijdens de toeii
gevoerde discussie op zijn standpunt bleef sta;
gesteund door de overheid en dit ondanks
derzoekingen van hoogleraren als Carl Franz Seyj
fried en Günther Rincke uit West-Duitsland. Zj
noemden het Nederlandse smeerpijponderzoi
„waardeloos". Toch is de overheid en dit geli
zowel voor het rijk als de provincie nog ei
hele tijd blijven blindvaren op juist dit RIZA.
"Van de vele vragen die hier opdoemen, is eei
der belangrijkste wel, in hoeverre men in kwes
ties als deze nog kan vertrouwen op stellige
weringen van overheidsdiensten, dat het allemai
wel goed zit. In een wat ruimer verband rijst
deze vraag, in hoeverre de burgers kunnen afgai
op even stellige uitspraken van overheidsdiensten
over andere zaken, zoals de noodzaak om wegen el
andere projecten precies in natuurgebieden
realiseren.
Weer een andere vraag: hoe groot is in kwestid
als de onderhavige eigenlijk de invloed van belang!
hebbenden, zoals industrieën? Het geeft te denken|
dat indertijd én de overheid én industrieën
weerden, dat zuivering bij de bron technisch ti
problematisch was, maar dat dit binnen twee jaa
na onderzoek plotseling wel blijkt te kunnen.
Het is nu wel zaak, dat ook de andere fabrieker
van het met rijkssteun uitgevoerde onderzoek zi
snel mogelijk kunnen gaan profiteren. Ministe
Drees heeft zich daarover jammer genoeg niet con
creet uitgelaten. Oost-Groningen heeft er echte
recht op, dat het milieu-probleem van de eerst
orde zo schielijk mogelijk wordt opgelost met o
zonder smeerpijp.
want alleen daaruit is vooruitgang of achteruit
gang te constateren.
Dat de Nederlandse Stichting voor Statistie!
waarnam dat vorig jaar 76 procent van de onder
vraagden zei last te hebben van de luchtvervui
ling en dat in het rapport staat: „ondanks d
smogperioden!" dit percentage nu slechts 52 is
heeft ten hoogste waarde voor een politiek dema
goog.
Een nuchter denkend met zijn beide benen oj
de Rijnmondbodem staand mens weet dat, als mei
jarenlang in een riekende omgeving woont, mei
de uitwasemingen niet meer ruikt.
Ook het tegenovergestelde komt voor: bij
nabespreking over het rapport merkte de socioli
prof. dr. P. J. A. ter Hoeven op dat een aantal li<
den stank ervoeren van een fabriek die reeds j;
ren geleden is gesloten.
Het werk van de Nederlandse Stichting vooi
Statistiek heeft Rijnmond dertigduizend guldei
Gezien de krappe financiële situatie van Rijn^
mond zoals van alle besturende instanties hac
dit geld heel wat doelmatiger moeten worden bt
steed.
