Mens duwt tegen grenzen
van een eindige wereld
Bulber en de
discussie van
theolo
vaodaa
Meer bevoegdheden
voor unieraad CHU
Bisschop Zwartkruis jy/ 11 7 II I
in kerstnacht Wereldraad van kerken over milieu
naar Schagen
COMMENTAAR
Kerken en milieu
Wapens tegen werkloosheid
Presentiegeld
Prof. van Niftrik
wil CHU niet meer
vertegenwoordigen
Rode Kruis vormt
medisch team naar
Pakistan en India
Een ivoord voor vandaag
Opvolging Van Hulst aan de oro
BEROEPKVGSWE
2
ZATERDAG 11 DECEMBER 19
SCHAGEN Teneinde een split
sing van de rooms-katholieke ge
meenschap in Schagen te voorkomen
heeft de bisschop van Haarlem, mgr.
Th. Zwartkruis, voorgesteld om per
soonlijk de kerstnachtviering op te
dragen en de andere missen op die
dag door zijn vicarissen, de kapelaans
Koper en Kuipers, te laten verrich
ten. Dit voorstel is door de parochia
nen in Schagen enthousiast ontvan
gen en wordt gezien als een positieve
bijdrage een einde te maken aan een
controverse binnen hun Christoforus-
parochie.
De moeilijkheden in Schagen zijn
begonnen toen oud-pastoor J. Rijkes
aankondigde zijn ontslag niet te zul
len aanvaarden en bij de paus in be
roep te gaan. Ook weigerde de oud
pastoor alle medewerking aan zijn
opvolger pastoor A. Fritschy, die hier
door genoodzaakt was zijn intrek in
een bejaardentehuis in Schagen te
nemen. Ondanks het feit dat oud-
pastoor Rijkes geen officiële plech
tigheden meer mag leiden, wil deze
het woonhuis naast de kerk niet ver
laten en draagt hij voor zijn volge
lingen nog steeds missen op.
SIMONSSTAD (AP) Zuid-
Afrika heeft aangekondigd dat het
zes korvetten voor de marine gaat
aanschaffen. De vaartuigen zullen
met geleide raketten worden uitge
rust Minister van defensie Pieter
Botha heeft verklaard dat over de
bouw van de korvetten met Portugal
en de Zuidafrikaanse industrie wordt
onderhandeld. Botha zei een en ander
tijdens aflevering van de tweede in
Frankrijk gebouwde onderzeeboot
voor Zuid-Afrika.
Er komen de laatste jaren steeds meer profetische waarschuwingen over het milieu. Sommige zijn
beredeneerd en krachtig, andere schril en overdreven. Sommige zijn behoedzaam hoopvol,
andere diep pessimistisch. Wij worden gewaarschuwd dat onze lucht, ons water, onze bodem en on
ze leefruimte ernstig worden bedorven, op een manier die de kwaliteit van het menselijk bestaan
bedreigt en die misschien de toekomst van het menselijk leven zelf bedreigt.
De inhoud van die waarschuwingen
is bekend, maar nieuw is hun drin
gende karakter. Niet omdat er nieu
we dingen aan de hand zijn, maar
omdat de combinatie op wereldschaal
van op zichzelf bekende verschijnse
len een nieuwe situatie oplevert de
voortdurend grote toename van de
bevolking, de steeds toenemende in
dustriële uitbreiding en de daarmee
gepaard gaande honger naar grond
stoffen.
GEVOELIG
Verder is er een sterke onderlinge
economische afhankelijkheid ge
groeid, die. samen met de moderne
communicatietechniek een nieuwe ge
voeligheid heeft geschapen voor
behoeften van arme landen. Plotse
ling komen veel mensen tot het
angstaanjagende Inzicht dat wij tegen
de grenzen van een eindige wereld
aan duwen.
Dat er waarschijnlijk binnenkort
iets vitaals kapot zal gaan. en dat de
pijnlijke herwaardering waartoe ,we
dan gedwongen, worden, de mogelijk
heden voor eën tragedie in zich
draagt.
GRONDVRAGEN
De christelijke kerk heeft geen
eigen antwoorden op de technische
problemen die de toestand van het
milieu stelt. Maar de crisis die nu
optreedt leidt tot nieuwe overweging
van bepaalde grondvragen van het
menselijk bestaan.
Wat is het hoofddoel van de mens
op aarde? Wat is de ware verhouding
tussen de mens en zijn natuurlijke
omgeving? Hoe belangrijk is de ma
teriële levensstandaard? Welke ver-
De wereldraad van kerken wil op de milieucon
ferentie van de Verenigde Naties in Stockholm een
eigen standpunt inbrengen. Dat kan op het eerdte
gezicht verbazing wekken. Men kan zich afvragen
of de kerken over deze bij uitstek technische vra
gen nu werkelijk een eigen geluid moeten laten
horen.
Op dit punt is de voorlopige nota van de wereld
raad, die op het ogenblik ter discussie is gesteld,
haar eigen rechtvaardiging. Wat nodig is, zegt die
nota, is een nieuwe overweging van bepaalde
grondvragen van het menselijk bestaan. De rol van
de mens in de schepping staat ter discussie. En in
onverbrekelijke samenhang daarmee: de rol van
de mens in de geïndustrialiseerde, rijke samenle
ving ten opzichte van zijn naaste in de minder ont
wikkelde gebieden van deze ondeelbare aarde.
Juist die samenhang tussen het vervuilingspro
bleem, de uitputting van grondstoffen, het bevol
kingsvraagstuk en het ontwikkelingswerk komt in
de nota naar voren. Daarmee wordt welbewust de
moeilijkste weg gekozen. Moreel moeilijk omdat
juist uit die samenhang de zwaarste ethische pro
blemen naar voren komen, die zo prettig te ver
mijden zijn wanneer alleen de onderdelen worden
bekeken. Politiek moeilijk omdat sommige landen
op de conferentie van Stockholm het bevolkings
vraagstuk buiten de discussie schijnen te willen
houden. Over de redenen waarom zij dat zouden
willen heeft de nota overigens behartenswaardige
dingen te zeggen.
Maar de moeilijkste weg lijkt ons ook in dit ge
val de enige begaanbare. Wij achten de nota van
de wereldraad, in al haar voorlopigheid, van zo
groot belang dat wij haar vrijwel onbekort willen
publiceren. Daarmee beginnen wij vandaag.
Met de werkgelegenheid gaat het in ons land de
verkeerde kant uit. Op dit moment bedraagt het
aantal werklozen al ongeveer 90.000. Voor het vol
gend voorjaar wordt een forse stijging boven de
100.000 verwacht. Minister Langman (economische
zaken) kwam bovendien deze week in de Tweede
Kamer vertellen, dat de economische ontwikkeling
en daarmee de werkgelegenheid de komende
maanden nog slechter zal zijn dan het Centraal
Planbureau ons heeft gesuggereerd.
Bij dergelijke berichten groeit bij de oudere
beroepsbevolking de vrees dat wellicht een zware
economische depressie zoals we die voor de oorlog
hebben gekend toch voor herhaling vatbaar is;
bij de jongeren wint de gedachte veld, dat de
economen de conjuncturele ontwikkeling toch niet
zo goed in de hand hebben als sommigen wel eens
hebben gesteld. Gelijktijdig dringt zich de vraag
op, of het toch niet nodig zou zijn terug te keren
tot een veel sterker geleide economische politiek
om zo meer richting te geven aan investerings-
omvang, werkgelegenheid, prijzen en inkomens
politiek?
In perioden van hoogconjunctuur zouden dan
investeringen gematigd kunnen worden en reserves
gekweekt, die in tijden van neergaande activiteit
kunnen worden aangewend om de werkgelegen
heid beter op peil te houden. Zeker wat betreft
de investeringsomvang en de werkgelegenheid is
veel te zeggen voor een meer geleide politiek.
De omvang van de stijgende werkloosheid ver
rast ons nu te veel. Evenals een vorige keer wordt
ook nu in paniek geroepen om meer geld uit de
schatkist om werkgelegenheidsobjecten te finan
cieren. Er komen spanningen binnen het kabinet;
een minister van sociale zaken vraagt enkele hon
derden miljoenen extra voor werkloosheidsbestrij
ding en de minister van financiën komt omstandig
verklaren, dat de toestand van 's lands schatkist
dit beslist niet toelaat. Nu staan de ministers
Boersma en Nelissen op een dergelijke wijze
tegenover elkaar. Het gaat om tamelijk omvang
rijke bedragen; het aantal werklozen, dat hiermee
geholpen kan worden, is helaas nog maar beperkt.
Niettemin achten wij het noodzakelijk, dat de
regering al het mogelijke en misschien wel het
Wie aan de PTT vraagt, zijn telefoon te ver
plaatsen of een tweede toestel in zijn woning te
installeren, moet voortaan voor het blote verschij
nen van de daarvoor benodigde PTT-employé
15 gulden ..voorrijgeld" betalen. Ter rechtvaardi
ging van deze maatregel kan de PTT verwijzen
naar (een deel van) het particuliere bedrijfsleven,
dat al jaren met dit soort presentiegeld werkt.
Met dat voorbeeld mag dan misschien de invoe
ring van een „voorrijtarief' verdedigd kunnen
worden, het verklaart echter niet de hoogte
ervan. Waarom zou de PTT zich eerder moeten
spiegelen aan de loodgieter en de man die een
wasmachine komt repareren, dan aan de bakker
die een taart bezorgt of de dokter die aan huis
geconsulteerd wordt?
De schepping van een nieuwe inkomstenbron
voor de (merkwaardig genoeg toch al winstgeven
de) telefoondienst werpt nog een vraag op. De
schijnbaar onmogelijke doet om het aantal werk
lozen zoveel mogelijk terug te dringen.
In kringen van economen kan men dikwijls het
geluid horen, dat een bepaald percentage werk
lozen gunstig.is voor onze economie. Vooral de
produktiviteit in het bedrijfsleven zou toenemen,
omdat de werknemers uit vrees voor ontslag er
nog een schepje bovenop doen. Door de ontspan
ning op de arbeidsmarkt hebben de lonen ook
minder de neiging tot stijgen en komt er zoals
men zegt een „gezonder bedrijfsklimaat".
In de beoordeling van deze economische voor
delen willen wij nu niet treden; wel dient opge
merkt, dat het sociale goed van de volledige
werkgelegenheid boven genoemde economische
voordelen gaat. Het kwaad moet echter bij de
wortel aangepakt worden, zoals gezegd bij
de investeringen.
Te forse investeringen bij hoogconjunctuur ver
oorzaken een oververhitting en overspanning van
de economie. Naarmate de investeringen te fors
zijn is straks de terugslag en de groei van de
werkloosheid groter. Bij dit stukje beheersing van
onze economie zou de Raad voor de arbeidsmarkt
een grote rol kunnen spelen. Graag hadden we
al wat meer gemerkt in de afgelopen maanden
van de activiteiten van deze raad.
Tot slot noemen wij graag de gedachte, die on
langs op een studieconferentie van het CNV werd
gelanceerd, namelijk in de toekomst te streven
naar een investeringsbank, die controle heeft op
alle investeringen en de bevoegdheid bezit aan de
hand van nader vast te stellen objectieve normen
zo nodig investeringen af te remmen of te stimu
leren.
In deze richting zullen initiatieven genomen die
nen te worden willen we voor de toekomst meer
greep krijgen op de werkgelegenheidsontwikke
ling: al dient tegelijkertijd te worden beseft, dat
ook buitenlandse toestanden grote invloed kunnen
hebben op de ontwikkeling in ons land; op deze
buitenlandse toestanden hebben wij uiteraard
geen greep.
politiek op het gebied van investeringen en werk-
politiek op het gebied van investerinen en werk
gelegenheid voor de eigen werknemende bevol
king veel leed kan verzachten of wegnemen.
diensten-die in het vervolg met voorrijgeld worden
bekostigd, worden al vele jaren door de PTT
verleend, maar tot dusverre waren de kosten ervan
blijkbaar in de normale tarieven opgenomen. Nu
ze daar uit worden gelicht, zou er ruimte moeten
zijn voor enige verlaging, hoe gering ook, van die
andere tarieven. Waarom dat er kennelijk niet in
zit, zou de PTT toch eens uit de doeken moeten
doen.
Ten slotte: in een interview in de Haagse Post
van deze week bevestigt premier Biesheuvel, dat
er op het ogenblik „sprake is van een excessieve
prijsstijging". De regering is daarover diep bezorgd.
Helaas valt te vrezen, dat die bezorgdheid op het
particuliere bedrijfsleven bar weinig indruk zal
maken, zolang de regering de burgers tracteert op
min of meer forse verhogingen van prijzen (zoals
die van de PTT en de spoorwegen) die ze zelf in
de hand heeft.
antwoordelijkheid heeft een mens of
een land ten opzichte van „de naas
te"? In dit verband is de ke^k geroe
pen om zich te bezinnen op haar
diepste overtuiging en daarvan getui
genis af te leggen.
VERTROUWENSAMBT
De heerschappij van de mens over
de aarde dient niet te worden uitge
oefend alsof de mens als enige be
staat in het heelal, alsof in de schep
ping alleen hij waarde heeft. Die
heerschappij moet worden uitge
oefend als een vertrouwensambt, als
een rentmeesterschap voor de Schep
per, aan wie de aarde en alle schep
sels behoren.
Te lang hebben christenen de
schepping beschouwd als iets dat te
maken heeft met het begin van de
dingen, in plaats van haar te begrij
pen in termen van Gods voortgaande
werk en de blijvende verantwoorde
lijkheid van de mens. Deze visie zet
vraagtekens achter elke houding en
elk beleid dat voortkomt uit een be
krompen, baatzuchtige benadering
van de natuur en de menselijke ver
houdingen.
RUIMERE ETHIEK
De wereld om ons heen bestaat niet
alleen voor ons persoonlijk voordeel.
Zij heeft een waarde in zichzelf, en
wij zijn geroepen te handelen op
grond van een verantwoordelijke,
wereldomvattende milieupolitiek.
Daarom moet onze ethiek verder
gaan dan alleen maar het nut. Zowel
de natuur als de andere mensen mo
gen niet worden behandeld vanuit al
leen het gezichtspunt van onze per
soonlijke wensen. En in het bijzonder
moeten wij verantwoord handelen
ten opzichte van nog niet geboren ge
neraties, die immers net zo veel recht
hebben op een vol leven op deze pla
neet, als de mensen van vandaag.
ANDERE DIMENSIES
De kwaliteit van het bestaan hoort
noodzakelijkerwijs bij het begrip
„heerschappij over de aarde". Het
christendom steunt zeker die vormen
van materialisme, die het belang er
kennen van basisnormen voor ge
zondheid, voeding en huisvesting. Het
opstellen van plannen op milieuge
bied moet uitgaan van deze behoef
ten.
Maar behalve materiële behoeften
zijn er nog andere dimensies van het
leven. Hierop de aandacht te vesti
gen, te getuigen van datgene wat bij
draagt tot menselijke vervulling, is in
het bijzonder de roeping van de kerk.
BEZORGDHEID
De ecologen die op het ogenblik
veel van de gevestigde opvattingen
van een op produktie georiënteerde
maatschappij aanvallen, en die ons
bepalen bij een diepere waardering
van de esthetische, psychologische en
geestelijke behoeften van de mens.
drukken een bezorgdheid uit. die
christenen volledig behdren te delen.
Techniek en wetenschap hebben de
heerschappij van de mens over de
aarde sterk uitgebreid. Zij hebben
niet alleen het leven verrijkt, maar
ook de problemen veroorzaakt van
vervuiling, uitputting van grondstof
fen, onderschikking van mens aan
machine, en bovenal onrecht.
Landen en nationale groepen ge
bruiken techniek en wetenschap om
Het departement Kerk en sa
menleving van de Wereldraad
van Kerken stelde voor de mi
lieuconferentie van de Verenigde
Naties, volgend jaar in Stock
holm. een voorlopige nota op on
der de titel „Het wereldwijde mi
lieu, verantwoordelijke keuze en
sociale gerechtigheid". Vandaag
publiceren wij het eerste deel van
deze nota, die voor commentaar
aan deskundigen is toegezonden
en volgende maand in Genève in
definitieve vorm wordt opge
steld.
Zie ook het hoofdartikel
op deze pagina.
andere groepen en andere landen te
overheersen en uit te buiten.
WIJSHEID
Daardoor vergroten zij de kloof
tussen rijke en arme landen. Maar
toch is het niet mogelijk wat som
mige mensen wel denken de heer
schappij van de mens over de aarde
nu los te laten.
Maar zij moet met meer wijsheid
worden uitgeoefend, om aan alle vol
keren sociale gerechtigheid te verze
keren. Christenen moeten het bijbelse
begrip heerschappij opnieuw onder
zoeken, als grondslag voor een ver
standige, verantwoordelijke keuze in
milieukwesties.
Van onze parlementsredactic
DE NHAAG Prof. dr. G. C. Van
Niftrik wenst de CHU niet meer te
vertegenwoordigen in de Nederlandse
equipe van de Europese Unie van
Christen Democraten.
Hij heeft aan het bestuur van de
CHU geschreven zich in de Unie niet
langer op zijn plaats te voelen om als
vertegenwoordiger in de equipe op te
treden.
Prof. Van Niftrik heeft evenwel
wel te kennen gegeven om onnodig
rumoer te voorkomen lid van de CHU
te blijven. De Amsterdamse hoogle
raar in de theologie heeft als andere
reden om niet meer de CHU te verte
genwoordigen, dat hij geen gelegen
heid meer heeft voor deze taak en
dat hij handelt op advies van de dok
ter.
DEN HAAG Het Nederlandse
Rode Kruis treft voorbereidingen
voor de mogelijke uitzending van een
geneeskundig team voor hulpverle
ning aan slachtoffers van het conflict
tussen India en Pakistan. Hiervoor
worden thans vrijwilligers in eigen
kring geworven.
Het commando van het Rode Kruis
heeft een voorlopige oproep gezonden
aan artsen, verpleegkundigen, helpers
en helpsters en helpers/chauffeur
tussen 21 en 50 jaar, die ervaring
hebben in Rode Kruiswerk.
Als Israël door de J or daan is getrokken en de eerste voet
het beloofde land, duikt de vraag op: "Wat nu?" Hoog riji
muren van de vestingstad Jericho voor hun ogen op. Eerst
ten die muren vallen, want Jericho is de toegangspoort U
nieuwe leven.
Maar de overwinning begint niet direct met de strijd. Eer
zich om Jericho kan bekommeren moet het zijn verhouda
God bepalen. Israël treedt niet het eigen land binnen, maar
land. Het zal daar mogen wonen als het .volk des Heren a
omdat het Israël is.
Daarom moet eerst het verbond van God met Israël aan dt
komen. Het volk dat het beloofde land betreedt, moet het
van dat verbond dragen, daarom moeten al degenen -die no
besneden zijn, zich laten besnijden.
Het lijkt dwaas. Voor hen ligt Jericho, sterk en trots. Achte
stroomt de rivier. Ze kunnen niet vooruit, ze kunnen niet
En dit ritueel breekt de kracht van dit' volk minstens drie i
lang.
De besnijdenis bij Gilgal is meer dan een teken. Voor de
geloofsinspanning moet dit volk bepaald worden bij zijn
zwakheid. Niet Israël, maar God gaat bezit nemen van Ka
Dat is het thema van de gehele bijbel: Niet de mensen, oo\
de gelovige mensen, maar de Heer is Overwinnaar.
We lezen vandaag: Genesis3:16-19.
We lezen morgen: Genesis 4:1-7.
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG Het probleem
van de opvolging van prof. dr.
J. W. van Hulst, die in april als
voorzitter van de CHU aftreedt,
zou vandaag in Utrecht in de
Unie-raad aan de orde komen.
De bedoeling is om de gehele
CHU meer te betrekken bij de
verkiezing van de nieuwe' voor
zitter. Het probleem van de pro
cedure zou dan ook centraal
staan.
Het noemen/ van namen van kandi
daten wordt in dit stadium minder
belangrijk geacht. Het procedyrede-
bat in de Unieraad moet gezien wor
den tegen de achtergrond van de
plannen, om .de CHU te democratise
ren en moderniseren. Aan het hoofd
bestuur is namelijk een notitie voor
gelegd. waarin wordt voorgesteld de
Unieraad/ om te vormen tot een raad,
die beslist over politieke en organisa
torische zaken. De opzet is om van de
Unieraad een echte partijraad te ma
ken. De naam „Unieraad" kan dan
altijd blijven bestaan.
Democratisering
Op het ogenblik is het zo, dat niet
de Unieraad, maar het hoofdbestuur
het advies vaststelt van de kandida
tenlijst van de Tweede Kamer. Deze
bevoegdheid moet aan de Unieraad
komen. Dan wordt het wenselijk
geacht, dat de leden van het dagelijks
bestuur door de Unieraad worden ge
kozen.
Verder is het de bedoeling de ver
kiezing van .de Unieraad meer demo
cratisch te maken. De Kamerkies
kring Maastricht met bijna 50 leden
heeft nu bijvoorbeeld evenveel stem
recht als de Kamerkieskring Leeu
warden met meer dan 5.000 leden.
Volgens het nieuwe plan worden 36
leden aangewezen door de Kamer-
kringen op basis van het aantal beta
lende leden. 24 Leden worden geko
zen door de algemene vergad
Dan telt de raad nog drie lede
de CHJO, drie van de CH-vrc
en een voorzitter.
Als bezwaar wordt ook gevoe
de Unieraad nog steeds geen ol
bevoegdheid heeft om hef da|
bestuur terecht te wijzen. B
over de procedure van de voorz
keuze, zou de Unieraad vandas
actuele probleem van de abortu
vocatus bespreken. Ook verme
agenda een discussie over de
„christelijke politiek en welzi
leid" van de Lohmanstiehting.
Beroepen: te Driebergen: G.
van Hoogstraten te Gorkum.
Aangenomen: naar Zuidhorn:
Struif te Ezinga; naar Noord-S
mer c.a.: J. H. Uytembogaardt,
te Amsterdam; naar Middelbui
C. Delbeek te Hardegarijp.
Bedankt: voor 's Gravendeel
Dorresteyn te, Maarssen; voor H<
kaen: B. Haverkamp te Nijke
veen.
Afscheid: van Wilsum: J. 1
land, ber. te Middelharnis; van
selaar: E. C. van Offeren be
oord-Oostpolder wijkgem. ei
Kraggenburg-Ens.
Intrede: te Aardenburg en
Kruis: Mej. H. Valk, kand. er» v
te Halsteren.
GEREF. ERKEN
Beroepen: te Urk: L. Harthq
Oostkapelle; te Buitenpost: J. Jq
legerpred. in lang verband te 't
de.
GEREF. KEREN (VRIJG.)
Beroepen: te Emmen: Kand
Pouwelse te Apeldoorn; te Gr
gen-Noord: C. Bijl te Hilversum.
Intrede: te Bodegraven en Al
a.d. rijn: kand. H. J. J. Feensti
Amsterdam.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen: te Rotterdam-West
Hoogerland te Werkendam; te C
le a.d. Ijssel: E. Venema te Z'
drecht.
Bedankt: voor Utrecht: drs. A
gunst te Rotterdam-centrum.
door prof. dr. H. Jonker
Hier greep in 1932 prof. dr. K.
H. Miskotte in met zqn disserta
tie „Het wezen der joodse reli
gie". Hfj behandelt de correlatie-
leer van Buber en gaf reeds
hoe knap! een beoordeling
daarvan vanuit het reformato
risch belijden vóórdat „Zwei
Glaubensweisen" in 1950 ver
scheen.
Miskotte schrijft en hoe klinken
hier als bazuinstoten de boodschap
van Paulus en het ontdekkende ge
tuigenis van Luther door „Hier
mee is inderdaad het wezenlijke ge
troffen: de gemeente ook waar zij
deel heeft aan het zedelijk „Werden-
wollen" (mensontplooiing, red.) vindt
de openbaring Gods juist daarin niet,
in geen geval en op geen wijze. Waar
ons genade geschiedt, geschiedt het in
onophefbare tegenspraak met de con
sequenties van onze daden, hoe
„schöpferisch (scheppend, red.) die
overigens mogen zijn.
De zaak is deze. dat volgens de
vooronderstelling van het kerugma
(verkondiging, red.) niet een worden
moet worden ingezet .rnaar een komst
begroet, een gave aanvaard, een
voleindigde tegenwoordigheid aanbe
den moet worden niet het godde
lijke moet verwerkelijkt worden, het
is verwerkelijkt, maar het menselijke
moet worden onthuld en vervuld, niet
de goddelijke mens is het doel, maar
de menselijke mens" (blz. 524).
Is daarmee de activiteit gedood?
Neen, tegenover de joodse leer der
ethische wederkerigheid vloeien onze
„goede" daden voort uit de grote da
den Gods. Miskotte vervolgt: „Dit al
les neemt niet weg, dat het kerugma
in zijn vormen israëlitisch is en
blijft; „in Christo" lijden en arbeiden
„de heiligen" met onvermoeibare ac
tiviteit. Tot zijn vooronderstellingen
behoort een hellenistisch gekleurde
mystiek evenmin als de joodse leer
der ethische wederkerigheid. De mens
leeft van de grote daden Gods wordt
gedreven tot goede werken, „welke
God voorbereid heeft", voelt zich ge
bonden aan het werkelijk ogeriblik,
en ziet temidden van zijn arbeid uit
naar de nieuwe aarde, waarop ge
rechtigheid woont".
Het bovenstaande kan beschouwd
worden als één van de theologische
achtergronden van waaruit het getui
genis (waarvan ik een der opstellers
ben) werd geboren. Daarin worden
m.i. signalen gegeven voor theologi
sche insiders, bijv. het overwonnen
„grieks dualistisch denken", de Gods
gedachte, het aards messianisme, het
„procustusbed" van een maatschap
pij-idee enz.
In het geding was de geloofsvisie
op de „beslissende daad" van de sy
nagoge of op „de enige hoop" van de
christelijke kerk. Een vrijzinnig theo
loog zei mij dat hij in zijn arbeid de
verzoeningsgedachte van Paulus
bepaald naar zijn oordeel door de
mysteriereligie en het griekse denken
had laten vallen om alleen te ar
beiden in de geest van Jezus van Na
zareth, die het opneemt voor de ar
men en verdrukten. Ik heb respect
voor zijn helder inzicht en radicale
eerlijkheid, al wijs ik zijn visie ten
enenmale af. Weinig respect kan ik
opbrengen voor een orthodoxie, en ik
zie het met wantrouwen aan, die op
dezelfde wijze over Jezus spreekt
maar er dan zo vlotjes aan toevoegt:
natuurlijk ook Paulus, niet beseffend
dat nu juist hier de grote spanning
en het grote geschilpunt ligt dat door
Buber en Miskotte op zo'n magistrale
wijze onder woorden is gebracht. De
orthodoxe theoloog zette in net „Kort
Geding" van afgelopen zondagavond
onder applaus ook het christen-zijn
en christelijk handelen op de noemer
van de joodse geloofwijze.
Een knoop
Bij de herdenking van de dood van
de Zwitserse theoloog Leonhard Ra-
gaz in februari 1946 zei Buber o.m.
..dat er in het machtig koord van ons
Messias-geloof, dat vastgeknoopt is
aan de Sinairots en dat gespannen is
naar een nog onzichtbare, maar in de
diepten der wereld geslagen pin, geen
enkele knoop is gelegd" (Juliette Bin-
ger, Martin Buber, 1947, blz. 238) Hij
bedoelde er niet de messianiteit van
Jezus mee in zijn aardse arbeid der
gerechtigheid, die heeft Buber, zoals
wij zagen, reeds opgenomen in het
koord van het messiaanse geloof. Hij
bedoelde met de knoop het belijden
van de christelijke kerk van Jezus
Christus als de enige hoop in 1
en sterven.
De geloofshouding op dé „beslis
de daad" of op de „enige hoop" l
de daadwerkelijke uitoefening va
gerechtigheid door jood en chi
praktisch in het algemeen niet
verschil uitmaken. Anders jvordl
als wij in de grenssituatie van
persoonlijk leven en de grenssit
van het wereldgebeuren uitged
worden door de laatste vragen
Enige hoop
In Noord-Frankrijk en
Verdun liggen de oorlogsbeg
plaatsen van de eerste wereldo
In de hel van Verdun vonden
honderdduizend Franse ei
jonge mannen de dood. Op °en gi
van tien bij tien kilometer. Hi<
daar staan ijzeren kruisen. Met
opschrift: Unica Spes, - eni?e 1
Een kreet uit doffe wanhoop Vi
toedekking van de kerk Of de
en laatste verwachting aan de
gronden van dit wereldgericht, c
gebleven bij het totale failüsse
van al ons menselijk denken
doen
Bij mijn weten staan deze
woorden nergens meer op de oori
begraafplaatsen van de tweede
reldoorlog. Heeft onze westerse
tuur zich in de laatste decennia 1
stilzwijgend en geruisloos van
Christus' geheimenis van Paulus
daan?
