E
Ook het bedrijfsleven
indoctrineert jongeren
71wiigehoorzaamheidsacties in
Ister verergeren de chaos
BUITENSPEL GEZETTE VORMINGSWERKER:
ZATERDAG 23 OKTOBER 1971
e Noordierse regering van premier Brian Faulkner wordt bedreigd door een ongekende en
eds groter wordende sociale en economische chaos. Deze wanorde is nog aanzienlijk ver-
Hot nu de rooms-katholieke republikeinse oppositie een campagne van burgerlijke ongehoor-
imheid is begonnen, die een spectaculair succes lijkt te worden. Door de actie is in een
nemend aantal gemeenten een ware bestuurlijke crisis ontstaan.
)e campagne bestaat in hoofdzaak uit een massale weigering huren van de gemeentewo-
gen, pacht en belasting te betalen. Steeds meer gemeenten zijn daardoor in acute geldnood
aakt. Ook in de gemeenten van Ulster, waar een meerderheid rooms-katholiek is, heeft de
lositie zich teruggetrokken uit de gemeenteraden. Het komt zelfs voor dat er niet eens een
neenteraad meer is door de boycot, die op touw is gezet om tegen de internering van
aatsgevaarlijke elementen" te protesteren.
e campagne van burgerlijke ongehoorzaam-
gaat gepaard met een voortdurende golf
onlusten, bomaanslagen en met een sociale
jletenheid als gevolg van de diepgewortelde
tussen pro-Ierse rooms-katholieken en pro-
e protestanten. De Noordierse economie
door de reeks gewelddaden van het ver-
n Ierse Republikeinse Leger (IRA) grote
ide geleden. Het zich eertijds gunstig ont-
telende bedrijfsleven is de rode cijfers in-
agd.
>oral de neringdoende sector is ernstig ge-
i. Tientallen hotels, cafés, restaurants en
huizen hebben hun deuren tijdelijk of
Ngoed op slot gedaan of zijn slechts een
I van de dqg open. De bedrijven zijn of
Br beschadigd door bomexplosies of ernstig
Hun omzet geraakt omdat het publiek de ste-
jke centra mijdt onj maar niet in ongeregeld-
fcn verzeild te raken. Het toerisme, dat be-
rijke Inkomsten biedt, is in de afgelopen
I jaar drastisch teruggelopen. Buitenlandse
•nemingen denken er niet meer aan zich in
rige Ulster te vestigen. En het gevolg is
werkloosheid nog meer is toegenomen,
ïu al 50.000 werklozen in Noord-lerland
n voorlopig niet rekenen op een stabiel in-
i en enig toekomstperspectief. Door de
ile volksverhuizingen van rooms-katholie-
it protestantse wijken en van protestanten
ms-katholieke buurten is het probleem van
isvesting nog groter geworden en zijn de
it voortvloeiende kosten voor het bestuur
Nu de actie twee maanden oud is, blijkt zij
zulke desastreuze gevolgen te hebben gehad dat
de regering in Belfast hals over kop een wet
heeft uitgevaérdigd om de bestuurlijke crisis in
een aantal gemeenten te bestrijden en wanbeta
lers fors te straffen.
In de helft van de Noordierse gemeenten zijn
huurstakingen op gang gekomen. Gemiddeld ne
gentien procent van alle Noordierse gemeente
woningen wordt sinds half augustus gratis be
woond omdat de huurders weigeren te betalen.
In overwegend door rooms-katholieken bewoon
de gémeenten zoals Londonderry, Strabane.
Newry en in rooms-katholieke wijken van Bel
fast wordt vaak minder dan de helft van de ver
schuldigde huren geïncasseerd. Ambtenaren die
huren moeten ophalen, zitten veelal in het ge
meentehuis op een houtje te bijten. Het gevolg
van de actie is dat de gemeenten In totaal we
kelijks 500.000 gulden aan huur moeten missen.
In die twee maanden hebben de gemeenten
maar liefst vier miljoen gulden aan hardnodige.
inkomsten moeten derven,.waardoor het werk in
de zwaarst gedupeerde gemeenten op een mini-
mumpeil is teruggebracht.
i.,:
eg 11
meer gestegen. Tot overmaat van ramp is
Irinkwatervoorziening van Belfast nu ook nog
Dffen door de langdurige droogte. Daardoor
et water op rantsoen gezet en loopt tussen
's avonds en acht uur 's ochtends geen
n meer. En dit in een stad waar voortdurend
vuur wordt gespeeld.
)e Noordierse gemeenten spelen een be-
rijke rol in het stimuleren van de economi-
groei in Ulster. Zij zijn het die in samen-
;inq met de regering in Belfast door aan-
telijke voorwaarden nieuwe bedrijven naar
gebied lokken om de chronische werkloos-
te bestrijden. Maar tot grote woede van de
estantse loyalisten worden de gemeenten nu
in werk geblokkeerd door de campagne van
erlijke ongehoorzaamheid. Ulster, dat in 1921
ndustrieel bolwerk in Ierland weigerde zich
Engeland los te maken, wordt daardoor re-
scht aangetast in zijn economische infra-
:tuur. Daarmee staat niet alleen de politieke
van de protestantse meerderheid op het
maar nu ook haar middelen van bestaan,
im kan een slagen van de ongehoorzaam-
iactie alleen maar een hevige reactie uit
en van militante protestanten, die zich steeds
sale'- beginnen te verzetten tegen de volgens
veel te meegaande premier Brian Faulkner,
rooms-katholieke oppositie speculeert erop
e Britse regering onder geen voorwaarde
aanvaarden dat Faulkner door een protes-
e extremist wordt opgevolgd. Het is wel-
t zeker dat als er nu algemene verkiezingen
Ister zouden worden gehouden het met pre-
Faulkner gedaan zou zijn. Het restant van
eens zo machtige Unionistische Partij zou er
politieke splintergroep door kunnen worden.
Unionisten worden fel bestreden door de
ternieuwe Verenigde Loyalistische Partij
0 van oud-minister William Craig en ds. lan
t, waarin de extreme Unionisten van wel-
rentgd zijn. Deze partij heeft vooral In de
incie een enorme aanhang gekregen. Cralg
zich al opgeworpen als kandidaat voor het
lierschap. Hij zou een uitstekende kans ma-
ware het niet dat dit voor Londen onver-
)aar is. Het vertrek van premier Faulkner
kent rechtstreeks bestuur van Ulster door
itse regering in Londen. En dit is nu pre-
wat de rooms-katholieke oppositie openlijk
reeft.
van de meest probate middelen om Faulk-
in het nauw te drijven blijkt nu de campagne
burgerlijke ongehoorzaamheid te zijn. De
werd begin augustus op touw gezet nadat
nterneringsmaatregel was uitgevaardigd. De
nisatoren waren de door republikeinen ge-
reerde Beweging voor de Burgerrechten, de
-republikeinse Sociaal-democratische Labour-
(SDLP), de rechts-republikeinse Nationa-
iche Partij en de pro-Ierse Noordierse La-
partlj. De laatste drie politieke groeperingen
den zich al geruime tijd geleden terugge-
ken uit het Noordierse parlement, dat zij tot
ettig regime hebben verklaard. Deze partijen
•en nu een eigen tegen-parlement opgericht,
r de vier organisaties werden alle tegenstan-
k van het protestantse Unionistische bewind
roepen tot geweldloos verzet door een mas-
weigerlng huur, pacht en belasting te be-
In de zuidelijke grensplaats Newry heeft acute
geldnood geleid tot de overweging 55 gemeente
werklieden tijdelijk te ontslaan. ..Er moet iets
gedaan worden om de zaken in Newry te rege
len voordat het te laat is", zei een ambtenaar
uit deze stad.
In Strabane, een grensplaats In het westen
vlak bij Londonderry zijn al 33 gemeentefunctio
narissen naar huis gestuurd. Hier Is een onhoud
bare situatie ontstaan: Strabane heeft geen ge
meenteraad meer. De zes rooms-katholieke
raadsleden boycotten de zittingen, drie onafhan
kelijke leden komen niet opdagen en van de drie
resterende Unionistische raadsleden is er een
ziek, heeft een tweede ontslag genomen en kan
de derde niets uitrichten. Een raadsbesluit heeft
een quorum nodig van drie leden
Strabane wordt nu zo goed en kwaad als dat
gaat bestuurd door gemeente-secretaris Jim
Bradley. Maar het enige wat hij wettelijk mag
doen is elke week de lonen uitbetalen aan de
gemeenteambtenaren. Hij is niet bevoegd zonder
goedkeuring van de raad rekeningen te betalen
voor geleverde electriciteit of drinkwater. Hij
mag ook de aannemers niet betalen, die bezig
zijn met de bouw van 358 gemeentewoningen.
Daardoor dreigt de gehele gemeentebouw tot
stilstand te komen. Gemeenteauto's worden niet
meer gerepareerd omdat Bradley ook de plaat
selijke garagehouder niet mag betalen. Dat er
toch nog iets kan worden gedaan Is te danken
aan de bank van Strabane die, wellicht tegen
een behoorlijke rente, leningen verstrekt.
„Het is het doel van de ongehoorzaamheids
campagne duidelijk te tonen dat een groot deel
van de gemeenschap het regeringssysteem niet
meer erkent. Geen enkel regeringssysteem is in
staat te overleven dat een belangrijk deel van
de bevolking vastbesloten is zich niet te laten
regeren onder het bestaande stelsel", zo ver
klaarde èen van de leiders van de actie.
Hoe duidelijk de gevaren van de campagne
worden ingezien door de regering-Faulkner en
de loyalisten, blijkt wel uit opmerkingen van on
derminister van binnenlandse zaken John Taylor.
Hij zei vorige week. „De campagne is geen een
voudige en grotendeels inhoudloze politieke ac-
Hoe dapper deze verklaring ook moge kjinken,
het staat vast dat de acties van de oppositie en
de IRA de overwegend protestantse industriëlen,
handelaars en de fel loyalistische protestantse
arbeiders in het nauw beginnen te drijven. Het
Grand Central Hotel in Belfast, één van de
grootste, duurste en deftigste hotels in de
hoofdstad, is op slot gegaan nadat wekelijks
een verlies van 8500 gulden werd geleden. Een
derde deel van de cafés in Belfast is door bom
explosies beschadigd. Een cabaret, dat gewoon
lijk op zaterdagavond 700 gasten kreeg, heeft
nu op die dag 30 bezoekers. Een hotelier ver
telde: „Als je hier tegen acht uur vanavond
komt geloof ik dat ik u rustig een maal op een
tafel op straat kan voorzetten zonder dat u wordt
weggejaagd. Zo weinig heb ik en de zaken hier
te doen."
Het openbaar vervoer ondervindt soortgelijke
problemen. Taxichauffeurs hebben weinig vracht
jes. De opbrengst uit toerisme is teruggelopen
van 28 miljoen pond in 1969 tot 23 miljoen In
1970. Dit jaar zouden de toeristen nog minder
hebben binnengebracht. De taxichauffeurs wei
geren 's avonds naar rumoerige wijken te rijden.
Niet zelden worden hun auto's in brand gesto
ken of als barricademateriaal gebruikt. De bus
sen vergaat het evenzo. De dubbeldekkers zijn
zeer geliefd omdat zij in één klap een onneem
bare hindernis vormen als zij op de barricaden
worden gezet. De maatschappij Ulsterbus heeft
dan ook al 100 man moeten ontslaan en voor
nog eens 350 personeelsleden dreigt werkloos
heid
De Noordierse banken verkeren eveneens in
een malaise. Herhaaldelijk worden overvallen
gepleegd door leden van de IRA, die erin slaag
den tienduizenden ponden te veroveren voor de
verdere aankoop van springstof en wapens.
Het gevolg van de sociaal-economische crisis
is een snel stijgend aantal werklozen. In Ulster
is het werkloosheidspercentage onder de man
lijke werkende bevolking nu 10,5 procent. Dit ter
wijl Engeland met 3,5 procent SÓS-tekens geeft
en er in Nederland al met een percentage van
1,5 procent aan de alarmbel wordt getrokken.
En verwacht wordt dat het aantal van 50.000 te
gen Kerst tot 60.000 zal zijn gestegen
Voor de rooms-katholieken betekent dit weinig
verandering. Zij waren al werkloos. Maar de
protestantse werkman dreigt nu het slachtoffer
te worden. Grootscheepse financiële hulp uit
Londen zou voorlopig enig soelaas kunnen bie
den. De regering Edward Heath heeft onlangs
ruim drie miljoen uitgetrokken voor Ulstej. Maar
dat is nog niet eens genoeg om de gevolgen
van de ongehoorzaamheidsactie te financieren.
De kans is daarom groot dat het protestantse
bedrijfsleven samen met gelijkgelovende werk
nemers zich als loyalisten zullen gaan verenigen
in de strijd tegen premier Faulkner en de rooms-
katholieke republikeinen. De rooms-katholieke
oppositie zou daarmee bereiken wat zij wil:
rechtstreeks bestuur door de val van Faulkner.
Maar William Craig, de leider van de loyalisten,
heeft al gewaarschuwd dat zijn volgelingen dan
als laatste redmiddel de band met Engeland zul
len verbreken om als onafhankelijk Ulster de
strijd aan te binden met de aloude vijand, de
rooms-katholieke republikeinen, die thans met
succes oppositie voeren.
Hoewel ontevreden werkende jongeren de eerste steen nog
door een fabrieksruit moeten gooien, om van bedrijfsbezettingen
maar helemaal niet te spreken, lijken veel werkgevers de laatste
tijd door het schrikbeeld daarvan achtervolgd te worden. Hun
vrees wordt minder ingegeven door het optreden van hun jonge
werknemers zelf, dan door de geluiden die af en toe van de
vormingscentra voor werkende jongeren naar de directiekamers
overwaaien. Uit die geluiden maken ze op dat de geesten op die
vormingscentra rijp worden gemaakt voor de revolutie. En dat
is wel het laatste waar de werkgevers die hun jonge werknemers
naar zo'n centrum sturen, zin in hebben. Om te voorkomen dat
het daarop zal uitlopen, hebben de groten onder hen dan ook
al tijdig tegenmaatregelen genomen. Ze hebben de vorming
gewoon in eigen hand genomen.
Burgeroorlog in Ulster. Protes
tanten zijn uit een rooms-katholieke
wijk gevlucht en hebben hun hui
zen in brand gestoken om te voor
komen dat rooms-katholieken m hun
huizen zouden trekken.
tie. Als zij ongecontroleerd doorgaat zal zij lei
den tot de ineenstorting van essentiële diensten,
tot grotere werkloosheid in de particuliere en
publieke sector en de ellende nog vergroten."
En ds. Ian Paisley merkte in het parlement op
dat de ongehoorzaamheidscampagne volgens
hem gevaarlijker is dan al het wapengekletter
van het Ierse Republikeinse Leger bij elkaar.
Aan deze alarmerende uitspraken worden
steeds veelvuldiger voorkomende noodkreten
toegevoegd van de zijde van het Noordierse be
drijfsleven. De voorzitter van de Noordierse Ka
mer van Koophandel liet de scherpste waar
schuwing uit zijn carrière horen toen hij zei:
„Het bedrijfsleven en tienduizenden mensen in
de dienstverlenende sector staan aan de front
lijn. De maat raakt vol. Wij verliezen exporten
en dit verlies kan op vele van onze markten
blijvend zijn. De uitbarstingen zullen een ramp
zalig effect hebben tenzij er heel snel iets
wordt gedaan."
Deze klacht van de Kamer van Koophandel
was vooral gericht tegen de agitatie van de IRA.
Maar duidelijk klonk de vrees door dat Ulster
door de sociaal-economische chaos een econo
misch achterlijk gebied zou worden. „De Tweede
Wereldoorlog heeft Engeland een natie van
winkeliers niet kunnen verslaan. De IRA zal
eveneens de Noordierse zakenman niet kunnen
verslaan Wij zullen, lang nadat de terreur-
campagne van de IRA door het volk bankroet is
verklaard, blijven. Noord-lerland zal geen eco
nomisch ghetto worden."
Eert van de bedrijven die dat
kort geleden heeft gedaan, is
Siemens Nederland in Den
Haag. Begin dit jaar trok Sie
mens een groep jonge werkne
mers terug van het Haagse Vor
mingscentrum voor werkende
jongeren. Bij de daar gegeven
vorming zou met de belangen
van het bedrijf al te weinig re
kening worden gehouden. Na de
negatieve publiciteit die Sie
mens zich daarmee op de hals
haalde, werd de beslissing snel
weer ongedaan gemaakt, al
werd het conflict niet weggeno
men.
Dat conflict liep ten slotte zo
hoog op, dat het bestuur van
het vormingscentrum, dat zich
aan de zijde van het bedrijfsle
ven schaarde, besloot de zaak
per 1 september op te heffen.
Stafleden en werkende jongeren
kwamen op straat te staan.
Voor de laatsten werden snel
alternatieve voorzieningen ge
troffen. Siemens begon met een
eigen vormingscursus, andere
grote bedrijven volgden dat
voorbeeld of overwegen dat te
doen. De dreigende revolutie
(het gegooi in de glazen, vernie
ling van machines, werkweige-
ring) werd en wordt daarmee
letterlijk buiten de deur gehou
den.
De op wachtgeld gestelde vor
mingswerker Ad Stroes (36), al
gemeen beschouwd als de aan
stichter van het onheil waaraan
het Haagse vormingscentrum te
gronde is gegaan, zit zich sinds
dien te verbijten over de schade
die het bedrijfsleven de wer
kende jongeren berokkent.
Onlangs in een door werkge
vers druk gelezen weekblad be
stempeld als marxist, ziet hij
een samenzwering die erop ge
richt is het vormingswerk voor
werkende jongeren verdacht te
maken. De vormingswerkers zou
den de onschuldige cursisten in
doctrineren met de leer van het
ordeverstorende trio Marx, Mao
en Marcuse. En, zoals de hoofd
directeur van Siemens Neder
land in februari al zei in een
vraaggesprek met het blad De
Nederlandse onderneming:
„Mondige en kritische jongeren,
akkoord. Maar geen
geïndoctrineerde jongeren, die
niet meer in het bedrijf pas
sen".
Ad Stroes, over die indoctri
natie: „Ik vind een maatschap
pij waarin tweederde van de
wereld honger lijdt, waar ar
moede heerst, waar gebombar
deerd wordt met napalm, waar
mensen worden uitgebuit om
het eigen systeem te versterken
en waarin gastarbeiders de
eigen welvaart moeten vergro
ten, zo'n maatschappij vind ik
hartstikke rot. En ik vind ook
dat die moet veranderen. Hoe
dat moet, is een tweede. Er zijn
groepen in onze maatschappij,
waaronder de werkende jonge
ren, die er de dupe van worden
dat enkelen het voor het zeggen
hebben. En als je dan gerech
tigheid wilt, wat je daaronder
ook verstaat, in bijbelse zin
eventueel, dan vind ik dat je
daaruit de consequenties moet
trekken in je vormingswerk".
In zijn kritiek op de maat
schappij haalt hij nogal wat
overhoop. Wat hebben werken
de jongeren met napalm te ma
ken?
Ad Stroes: „Alles is terug te
voeren op de economische
macht, die in deze Westerse
maatschappij veel te groot is.
Daarom moet je die aanpakken.
Van die economische macht is
bijvoorbeeld de derde wereld de
dupe. En dan zie je dat er over
eenkomsten zijn tussen die der
de wereld en de werkende jon
geren hier".
Als Ad Stroes het over „aan
pakken" en „veranderen" heeft.
Mr. P. M. H. van Boven: revolutie-predikers.
lijkt hij de revolutie te predi
ken waar de werkgevers zo
bang voor zijn. Maar hij zegt:
„Ik vind wel dat de zaken zo
snel mogelijk moeten verande
ren. Dat het langs de weg van
de revolutie kan, geloof ik niet".
Over het verwijt dat vor
mingswerkers als Stroes hun
cursisten de noodzaak tot maat
schappijverandering aanpra
ten, met andere woorden: hen
indoctrineren met de leer van
Marx en trawanten, zegt wacht
gelder Stroes: „Die indoctrinatie
is voor een belangrijk deel ge
woon tegenindoctrinatie. Het
bedrijfsleven manipuleert en
indoctrineert ook. Je moet eens
kijken hoe ze veertien- en vijf
tienjarigen verantwoordelijk
heid aanpraten die ze helemaal
niet hebben. Daar stel je dan
Marx tegenover. Marx, maar
ook Van Zuthem. Ik moet zeg
gen dat ik met Mao wel wat
moeite heb. Dat zie ik niet zo
zitten".
De vrees dat de indoctrinatie,
of tegenindoctrinatie, met i-
deeën waarover werkgevers zo
hun eigen mening hebben, tot
gewelddadige acties zal aanzet
ten, komt Ad Stroes lichtelijk
overdreven voor: „Het is een
overschatting van de vormings
werkers als je denkt dat die de
werkende jongeren wat kunnen
aanpraten. Ik geloof er geen
barst van dat ze de ruiten zou
den gaan ingooien. Ze laten zich
niet zomaar voor een karretje
verbond, mr. P. M. H. van Bo
ven.
De laatste alinea's van dat ar
tikel waren aan het vormings
werk gewijd. Na te hebben op
gemerkt dat het hem „zinvol"
lijkt dat wordt getracht „de
jeugd enig kritisch besef bij te
brengen ten aanzien van hun
eigen situatie en die van de
maatschappij", meldde de au
teur: „Maar de gedachte dat dit
zou moeten gebeuren aan de
hand van revolutie-predikers
als Marx. Mao en Marcuse wil
er bij mij niet in". Er waren,
voegde hij eraan toe, „wat dit
betreft recentelijk een aantal
verontrustende verschijnselen
gesignaleerd".
Gevraagd naar een precise
ring van die „verontrustende
verschijnselen", komt de heer
Van Boven aandragen met de
schriftelijke vragen die de toen
malige Tweede-Kamerleden
Vonhoff en Rietkerk meer dan
een half jaar geleden hebben
gesteld over de vermeende in
doctrinatie van werkende jon
geren „met een linkse of mar
xistische maatschappijvisie". De
WD-Kamerleden hadden hun
vragen weer gebaseerd op een
uitspraak die zij in een krante
interview hadden gelezen.
Praktijkgevallen blijkt de
voorzitter van de werkgeversor
ganisatie niet op het oog te heb
ben gehad; de passage over het
vormingswerk is, legt hij uit,
bedoeld als een waarschuwing
voor het binnensmokkelen van
door Leo Kleyn
Ad Stroes: gerechtigheid.
spannen. Met die Siemens-
kwestie wilde de MLJ, de Mar
xistisch-! .eninistische jeugd, dat
die jongens van Siemens krant-
jes gingen uitdelen bij de fa-
briekspoort. Maar dat hebben ze
toch niet gedaan".
Vormingswerk heeft ook al
leen maar zin, zo heeft Ad
Stroes, die er al zo'n tien jaa/
in zit, ervaren, als de werkende
jongeren de probleipen herken
nen, omdat ze die dagelijks in
het bedrijf meemaken. „Je kunt
ze alleen maar wat duidelijk
maken als ze de feiten kennen."
Dat de vormingswerkers
daarbij in botsing komen met
het bedrijfsleven, lijkt Ad
Stroes onvermijdelijk: „Ik zie
het als de doelstelling van het
vormingswerk dat het vanuit de
situatie en de oorzaken van de
situatie waarin de werkende
jongeren verkeren, meehelpt
aan het veranderen van de
structuren van de samenleving,
ten gunste van die werkende
jongeren. Dat betekent dat je je
politiek opstelt en dat je kiest
voor de werkende jongeren.
Door de houding van het be
drijfsleven ben je dan gedwon
gen tegen het bedrijfsleven te
kiezen".
Over dp middelen waarmee
die doelstelling kan worden
verwezenlijkt, zegt Ad Stroes:
„Die liggen per groep verschil
lend. Je kunt het doen door
middel van het protest, discus
sies, kritische vragen te stellen
binnen het bedrijf. Als de
werkgevers bang zijn dat er sa
botage gepleegd gaat worden,
machines kapot worden ge
maakt, is dat misschien wel een
gevolg van hun eigen houding,
dat weet ik niet. Op het vor
mingscentrum wordt over zulke
methoden niet gesproken. Bij
Siemens werd toen gezegd dat
de jongens werk weigerden.
Maar daar is nooit sprake van
geweest".
Kort nadat de Siemens-kwes-
tie was „opgelost" met de slui
ting van het Haagse vormings
centrum, verscheen het eerste
nummer van een nieuw tijd
schrift voor vormingswerkers,
Interaktie. Dat nummer bevatte
een bijdrage over de mogelijk
heden tot inspraak van jonge
werknemers, geschreven door
de voorzitter van het Neder
lands christelijk werkgevers-
„revolutiepredikers". Met vra
gen of hij die dan ergens ges^-
naleerd heeft, moet je hem niet
lastig vallen, want „ik ben er
niet bij, bij die lessen".
De houding van NCW-voor-
zitter Van Boven is typerend
voor die van veel werkgevers:
ze uiten beschuldigingen, of ge
ven waarschuwingen, op grond
van vage informatie. Als ze er
gens het woord „neo-marxisme"
opvangen, zien ze de ruiten al
aan diggelen gaan. Toen Ad
Stroes tijdens een vormingscur
sus eens had gezegd dat ieder
een gelijke rechten heeft, wera
hem tijdens een officieel onder
houd door Siemens-functiona-
rissen gevraagd of hij commu
nist was.
Radicale (of beter: geradicali
seerde) vormingswerkers dra
ven natuurlijk wel eens door.
maar je kunt je voorstellen dat
hun geduld opraakt, zoals Ad
Stroes zegt, „als je voortdurend
tdgen de problemen van de
werkende jongeren oploopt en
ziet waardoor die veroorzaakt
worden". De dialoog waarbij
de heer Van Boven („Ik kies
voor het overleg- en niet voor
het conflictmodel") zweert, lijkt
weinig kans op slagen te heb
ben, waar de werkgevers wel de
problemen, maar niet de oorza
ken willen wegnemen.
Die oorzaken zouden alleen
weggenomen worden als de sa
menleving fundamenteel veran
derde. Werkgevers, die inspraak
voor medezeggenschap aanzien,
willen van die fundamentele
verandering plets weten. Vor
mingswerkers die er anders
over denken, worden op wacht
geld gesteld en vervangen door
functionarissen binnen het be
drijf, die hun boekje niet te
buiten gaan.
Van de inhoud van dat'boekje
geeft mr. Van Boven een aardig
voorbeeld: „Tegenwoordig
wordt fabrieken verweten dat
ze wapens maken. Maar men
verwacht wel van de industrie
dat die voor werkgelegenheid
zorgt. Wapens kunnen toch ook
ten goede worden gebruikt? Bo
vendien heeft een fabrikant
niets te maken met dat gebruik;
dat is een parlementaire beslis
sing". En, de aanmaak van wa
pens vergelijkend met die van
de pil: „Die kan toch ook ver
keerd worden gebruikt, door
een meisje dat maar raak
■leeft?"
