Kerken moeten zich uit
terugtrekken"
IKOR
V Beste voor uw kat
In W.-Duitsland staai
25.000 vrouwen aan\
hoofd van een bedrijj
Uw probleem
is het
onze.
V
Prof. Van Itterzon tot Confessionele vereniging
BEROEPINGSWERK
Israël en de Sowjetunie
Spoorwegen
pvwarortiirainnrrr
COMMENTAAR
Minder geld voor
universiteiten
Een woord voor vandaag
De kerk in
de wereld
KENMERK
OVER LÜ
FRANSE ABD$to
Puzzelhoefc
SïH
Brieven die niet zijn voorzien
van naam en adres kunnen niet tn
behandeling worden genomen. Ge
heimhouding Is verzekerd. Vragen
die niet onderling met elkaar in
verband staan moeten in afzonder
lijke brieven worden gesteld. Per
brief dient een gulden aan postze
gels te worden Ingesloten.
Vraag: De olieman heeft petro
leum gemorst op een nieuwe ruige
deurmat. We hebben geprobeerd met
een ruime hoeveelheid wasbenzine
de vlek eruit te krijgen, doch dit
heeft geen enkel resultaat gehad.
Wij durven geen andere middelen te
gebruiken omdat we vrezen dat er
in de donkergroene kleur van de
mat een lichte vlek zal blijven.
Antwoord: U zult Inmiddels mis
schien al gezien hebben dat de pe-
troleumvlek kleiner wordt. Het zal
wel langer duren dan u leuk vindt,
maar op den duur verdampt de pe
troleum en laat geen sporen meer
achter. Het proces zou bespoedigd
kunnen worden als u een grauw pa
pier op de vlek legt en met een
warm ijzer er voorzichtig over heen
strijkt. Het nadeel zou echter kun
nen zijn dat de ruige mat geplet
wordt en dan zou het middel erger
zijn dan de kwaal
Vraag: In mijn kamer zitten ach
ter het behang klopkevers. In de ka
mer staan oude boeken en nu ben ik
bang, dat die klopkevers, als ze ach
ter het behang vandaan komen,
schade aan de boeken zullen aan
richten.
Antwoord: Het is een moeilijk
probleem met die klopkevers. Ze
blijven niet achter het behang en
daarom is 't het beste, de zaak
krachtig aan te pakken. Het behang
moet er af, en de er achter gelegen
houten spanten of planken moeten
vervangen worden door ander ge
prepareerd hout. De niet zo er aan
getaste delen kunt u behandelen met
rentokil of een ander in de handel
zijnd middel. Dit moet wel herhaald
worden.
Als er nu ruimte over blijft tussen
behang en muur (zogenaamde beten-
geling) zoudt u daar wel een Vapo-
nastrip kunnen neerleggen of han
gen. U weet dat het niet ongevaar
lijk is dergelijke dingen in een
woonvertrek te hangen. Een strip in
-die afgesloten ruimte kan voor u
"geen gevaar opleveren.
Als uw boeken nochtans aangetast
worden door dit ongedierte, dan doet
u het volgende: Zet de boeken ge
opend in een grote koffer of kist en
plaats op de onderkant een schotel
tje met vergiftig en vreselijk stin
kend zwavelkoolstof. U doet de kof
fer of kist dicht en dekt het geheel
af met een oude deken. Het spreekt
vanzelf dat u dit doet onder een af
dak buiten of in een schuur, waar
niemand gevaar kan lopen. Na een
dag of tien is er gegarandeerd geen
kever meer in de boeken en daarna
legt u de boeken op een droge plaats
om te luchten. Let op nieuwsgierige
kindertjes.
Van een onzer verslaggevers
WOUD SCHOTEN Onder duchtig applaus verklaarde prof. dr.
G. P. van Itterzon gistermiddag op de drukbezochte jaarvergade
ring van de confessionele vereniging in de hervormde kerk dat de
kerken zich uit het IKOR dienen terug te trekken omdat „hier het
geld door de overheid aan de kerken verstrekt, voor haar getuige
nis via de televisie, gebruikt wordt om de kerken grondig te ruïne
neren". Prof. Van Itterzon noemde het IKOR een „achterlijke in
stantie" die zich totaal afsluit voor iedere inspraak uit de kerken
zelf.
Als bewijs hiervoor zag de hoogle
raar het feit dat vertegenwoordigers
van het bestuur van het IKOR, of
schoon uitgenodigd op deze bijeen
komst, niet aanwezig waren. De be
langrijkste bronnen van ergernis wa
ren twee "Dubio"-uitzendingen,
„waarin de stelling verkondigd werd
dat dood dood is, en waarin door het
optreden van ds M. A. Krop uit Gro
ningen de indruk gevestigd werd dat
de hervormde predikanten allang
klaar zijn met deze stelling, maar dat
de gereformeerden er alleen nog een
beetje tegenaan staan te trippelen,
zoals prof. dr. A. F. N. Lekkerkerker
zei. Volgens diens waarnemingen
heeft de uitzending in het noorden
van het land „verwoestend gewerkt".
Tien andere (waaronder ook her
vormde) theologen werd om hun me
dewerking gevraagd. Hij kon zioh dat
ook voorstellen omdat het zo'n uiter
mate delicaat onderwerp is. Een aan
wezige merkte op dat ds. Krop ook de
man is, die het pleit gevoerd heeft
voor de alternatieve belijdenisvragen,
die de synode door de hervormde
jeugdraad waren voorgelegd. Volgens
deze spreker is het feit dat ds. Krop
ervoor pleitte voor hem al voldoende
om te zeggen: weg er mee (applaus-.
Ook de dominees-strip „Werken op
zondag" kreeg felle kritiek van prof.
Lekkerkerker. „Er wordt een volko-
NED. HERVORMDE KERK
Bedankt: voor Houten, B. Haver
kamp te Nijkerkerveen; te Brakel, G.
Veldjesgraaf te Wouterswoude.
Benoemd: tot bijstand i.h. pastoraat
te Bergeijk, D. M. Jalink te Hoorn
(Terschelling).
Aangenomen: naar Wirdum c.a., A.
Verstraaten te Ede.
GEREFORMEERDE KERKEN
Aangenomen: de benoeming i.h.
pastoraat te Wassenaar, E. Ver'orug,
a.s. em. pred. te Winschoten.
CHR. GEREF. KERKEN
Aangenomen: naar Apeldoorn-Z., I.
de Bruyne te Rotterdam-C.
men verkeerd beeld in gegeven van
het werken van de kerk, vooral door
de opvoering van een predikant, die
voortdurend in hemdsmouwen loopt.
Er zijn wel rand-kerkelijken die rea
geren met: Goddank, een dominee is
tegenwoordig blijkbaar ook een ge
woon mens. Maar ik heb ook buiten
kerkelijken gesproken die het bene
den het niveau van de kerk Vinden.
Het programma geeft geen verant
woorde informatie over het pastoraat
en bovendien heb ik van t.v.-mede-
werkers uit Hilversum gehoord dat
het ook als toneel onverantwoord is."
Op de vraag van een der aanwezi
gen of het niet een gunstig bij-effect
is, als randkerkelijken ontdekken dat
een dominee ook maar een gewoon
mens is, antwoordde prof. Lekker
kerker „Is de dominee dan nog iiet
genoeg onttroond?" Wel vestigde hij
er de aandacht op dat t.v.-maken bij
zonder moeilijk is. „Je moet altijd de
harde lijn volgen, dat is de enige ma
nier om gehoord te worden. De pro
grammamakers zitten bovendien in
tijdnooden dan is het wel begrijpe
lijk dat er wel eens ongelukken ge
beuren". Hij wilde niet ontkennen
dat het IKOR ook veel belangrijk
werk doet. al ging de voortdurende
aandacht van „Kenmerk" voor de
strijd tegen het racisme in zuidelijk
Afrika hem wel eens grondig verve
len.
De verontrusting gold op deze ver
gadering niet alleen het IKOR, maar
ook de alternatieve belijdenisvragen,
waarvan het binnenlaten in de kerk
volgens prof. Lekkerkerker neerkomt
op het toelaten van een alternatieve
kerkorde, omdat het doen van belij
denis daarin is losgemaakt van het
Avondmaal. ,De hervormde synode
was diep bezorgd over het vasthou
den van de jeugd en dat heeft geleid
tot dit verkeersongeluk", zei hij.
Er werden ook bedenkingen ge
maakt tegen de beginselverklaring
van de Raad van Kerken, omdat naar
het gevoelen van vraagsteller deze de
gehoorzaamheid aan de wil van God
onmiddellijk herleidt tot dienst in de
wereld, en omdat men wèl „schuld
belijdt voor politieke en raciale te
genstellingen in de wereld, maar niet
voor de zonde tegenover God".
Prof. Lekkerkerker zei dat hij de
beginselverklaring zo onbelangrijk
In Stockholm heeft mevrouw Golda Meir, de
premier van Israël, verklaard te hopen dat de
diplomatieke betrekkingen met de Sowj et-Unie
hersteld zullen worden. Deze uitlating werd ver
gezeld door het bericht in een betrouwbare Zweed
se krant dat mevrouw Meir ergens in Finland in
het geheim besprekingen heeft gevoerd met twee
functionarissen van de Sowjet-Unie. De Israëli
sche ambassade in Stockholm heeft weliswaar de.
waarheid van dit bericht ontkend, maar dit is nog
niet direct een reden om aan te nemen dat het
contact van mevrouw Meir met de Russen inder
daad niet heeft plaats gevonden. In de politiek is
liegen met een stalen gezicht bepaald niet onge
bruikelijk.
Hoe het ook zij, men kan slechts wensen dat de
hoop van mevrouw Meir in vervulling gaat. Het
herstel van de diplomatieke betrekkingen tussen
de Sowjet-Unie en Israël zou een wezenlijke ver
betering betekenen in de situatie in het Midden-
Oosten. Tijdens de zesdaagse oorlog van juni 1967
belegde het Kremlin in Moskou een spoedconfe-
rentie van de lid-staten van het Pact van War
schau. Joegoslavië werd eveneens uitgenodigd en
liet voor een ogenblik zijn streven naar een neu
trale politiek varen. Het ging naar Moskou en sloot
zich aan bij het besluit van de Sowjet-Unie om de
diplomatieke betrekkingen met Israël te verbreken.
Roemenië was het enige socialistische land van
Europa, dat niet wenste mee te doen aan deze
maatregel en er daarna zelfs in slaagde zijn be
trekkingen met zowel de Arabische landen als met
Israël te verbeteren.
Indien het de bedoeling was Israël zoveel mo
gelijk te isoleren, dan is het in Moskou genomen
Het spoorwegongeval bij Duivendrecht van eer
ste Pinksterdag heeft de vragen rondom de auto
matische treinbeïnvloeding van de Nederlandse
Spoorwegen weer actueel gemaakt. Had aanvan
kelijk de ramp van Harmeien in 1962 voor het
onderzoek en de ontwikkeling van deze ATB een
grote psychologische stimulans betekend; door al
lerlei technische teleurstellingen is er de laatste
tijd een beetje de klad in gekomen.
Daar komt nog bij dat de Spoorwegen de laatste
jaren met grote tekorten moeten werken die
het is bekend dikwijls op de voortgang van
allerlei ontwikkelingen een vertragende invloed
hebben, al kan het oorzakelijk verband niet meteen
worden aangetoond.
Mede naar aanleiding van de berichtgeving over
het achterblijven van deze ATB in onze krant van
gisteren, hebben nu twee Kamerleden de staats
secretaris van Verkeer en Waterstaat vragen ge
steld en gesuggereerd eventuele financiële belem-
Prof. Van ITTERZON
vond dat hij er nog geen vijf minuten
over had nagedacht, maar ds. G. Pet-
tinga achtte het gevaar niet denk
beeldig dat deze verklaring een eigen
léven gaat leiden. Ds. W. A. B. Hagen
uit Zwolle illustreerde dit aan de
hand van een conflict rond de Raad
van Kerken in Zwolle, waarbij de
strijd gaat over de zaken die voor
rang hebben in de oecumene en
waarbij het onderhouden van het
eigen kerkelijk leven met een beroep
op deze beginselverklaring naar het
tweede plan wordt geschoven.
Prof. dr. G. P. van Itterzon gaf als
commentaar dat de verklaring voort
durend spreekt over de eenheid
maar dat de waarheid niet in het ge
ding komt. „En als ds. Kunst in de
gereformeerde kerken de belijdenis
wil handhaven, bedoelt hij dan soms
deze belijdenis?" zo vroeg hij.
Als lid van de commissie tot sa-
menspreking met de gereformeerde
kerken verklaarde prof. Van Itterzon
dat er legio moeilijke punten zijn
voor een samengaan gereformeerd-
hervormd. „Het spant in de gerefor
meerde kerken", zei hij, „men heeft
er moeite om elkaar vast te hou
den. Een groot gedeelte zou je nu al
besluit om de diplomatieke betrekkingen te ver
breken een fiasco geworden. Maar wel zal deze
houding van de Sowjet-Unie de Arabische staten
gestijfd hebben in hun weigering Israël als staat
te erkennen. En juist deze weigering is de voor
naamste oorzaak van alle spanningen in het Mid
den-Oosten.
Een bevredigende regeling in het Midden-Oosten
is alleen mogelijk indien de Arabische staten het
bestaan van een Joodse staat in hun midden als
een voldongen feit accepteren en deze houding tot
uitdrukking brengen in de bereidheid te komen
tot normale betrekkingen, wat nog niet wil zeggen
vriendschappelijke betrekkingen.
De Sowjet-Unie neemt het standpunt in dat
Israël recht op bestaan heeft en kan geen enkele
behoorlijke reden aanvoeren waarom de diploma
tieke betrekkingen met Israël verbroken moesten
worden. Het argument, dat Israël „een agressor"
is, gaat niet op, want Rusland heeft er nooit over
gepiekerd de diplomatieke betrekkingen met Ame
rika te verbreken, ondanks de Amerikaanse aan
vallen op het socialistische Noord-Vietnam en on
danks het feit, dat de Verenigde Staten onophou
delijk in de Sowjet-pers worden afgeschilderd als
de meest agressieve staat ter wereld.
Nu de Sowjet-Unie zich meer en meer opwerpt
als de machtige protector van de Arabische wereld
en met succes, zoals uit het juist met Egypte
gesloten verdrag blijkt zou het herstel van de
betrekkingen met Israël een matigende invloed
kunnen hebben op de houding van de Arabische
landen jegens de Joodse staat. Het zou dan ook een
wezenlijke stap kunnen zijn in de richting van een
vreedzame regeling.
meringen voor de algehele invoering van de ATB
weg te nemen. Met de in deze vragen besloten
suggestie kunnen wij alleen maar instemmen. Wij
zouden zelfs nog iets verder willen gaan en aan
dringen op een duidelijke aanpassing van de ver
antwoordelijke bewindsman bij de veranderde op
stelling van de NS. Dit bedrijf heeft de laatste
jaren blijk gegeven op een zeer positieve en ook
creatieve wijze te willen meedenken over zijn
eigen plaats in het geheel van de Nederlandse
samenleving. Het moet voor deze NS'ers bijzonder
frustrerend geweest zijn op het ministerie in Den
Haag een bewindsman tegen te komen die zich
zo'n meester heeft getoond in het op de lange
baan schuiven van alles wat Utrecht had uitge
broed.
Het is daarom te hopen dat deze bewindsman in
zijn demissionaire periode zich op het laatste ogen
blik zal revancheren door een duidelijke stelling-
name t.a.v. de gehele NS-problematiek.
KWARTET I TROUW
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Durdts Dagblad
Trouw
Commissie van hoofdredactie:
J. de Berg (voorzitter),
H. P. Ester, G. J. Brinkman
J. van Hofwegen.
kunnen rekenen tot wat je bij ons de
midden-orthodoxie zou noemen. En of
het nu zo plezierig is om die door een.
invasie van gereformeerden in onze
kerken te laten verstrekken, is de
vraag", aldus prof. Van Itterzon. Wel
gingen er in de vergadering ver
scheidene stemmen op om de contac
ten
met de „Vriendenkring van Kohl-
brugge" en de gereformeerde bond te
versterken. Speciale hulde uit de con
fessionele vereniging kreeg prof. Van
Itterson nu hij staat aan het eind van
zijn loopbaan als hoogleraar In de
kerk- en dogmengeschiedenis aan de
theologische faculteit van de Rijks
universiteit te Utrecht.
„Men heeft u wel eens 'n "hond
genoemd", zei de voorzitter ds. C. A.
van Harten, „maar daar kan ik ook
een loftuiting van maken: wij hebben
in de confessionele vereniging uw
kwaliteiten leren kennen als waak
hond, als speurhond en als trekhond".
Van een onzer verslaggevers
GRONINGEN Het is niet uitge
sloten dat het ministerie van onder
wijs en wetenschappen het financieel
schema voor de universiteiten zal te-
rugschroevén, zeker is in ieder geval
dat men er niet meer van zal afwij
ken naar boven.
Dit heeft het dagelijks bestuur van
de universiteit van Groningen te ho
ren gekregen in een gesprek met
ambtenaren van het ministerie. Dit
betekent dat de universiteiten de buik
riem zullen moeten aanhalen, want
in dit financiële schema zijn investe
ringen voor gebouwen, personeelsza
ken en uitgaven voor onderzoek en
wetenschap begrepen. In Groningen
heeft men de eerste gevolgen van de
bezuinigingen al ondervonden. Het
gesprek op het ministerie ging over
het feit dat Groningen vorig en dit
jaar ruim 20 miljoen gulden meer
had uitgegeven voor bouwactiviteiten
dan was voorzien. Volgens de gelden
de regels zou dit bedrag in aanmer
king zijn gekomen voor een „aanpas
sing". Groningen heeft echter te ho
ren gekregen dat dit er niet in zit.
Het ministerie is bereid in liquiditeits
moeilijkheden te helpen, maar meer
ook niet Dit betékent voor de Gro
ninger universiteit dat men zijn
bouwactiviteitep_pp_een uiterst laag
pitje moet zetten.
De Israëlische Zwarte Panters
hebben besloten hun naam te wijzi
gen in Blauw-witte Panters, hoewel
dergelijke dieren in de dierenwereld
onbekend zijn. Blauw en wit zijn
echter de kleuren van de Israëlische
vlag. De leiders van de beweging be
sloten tot de naamsverandering, om
dat 'de Panters patriotten zijn en
fatsoenlijke mensen niet willen af
schrikken'. De Panters strijden in
het bijzonder tegen 'de discriminatie
van oriëntaalse joden'.
De naam Esther betekent „Ik verberg mij" of „Ik heb mij verbor
een". Namen hebben in de Bijbel te maken met het wezen der dingen.j
Adam moest de dieren namen geven. Zo spreekt de Bijbel ook over
Gods Naam. Het derde gebod houdt veel meer in dan een vloekvers
bod. De naam voert naar het wezen. Zo houdt ook Esthers naamhE]
haar verhaal in. Essentieel voor het verhaal is, dat zij haar joodsi J
afkomst verborgen hield. s<
Maar er is meer: in Deuteronomium 31:17 komt het woord Est he gl
ook voor. Daar zegt God „Ik zal Mij verbergen". In het laatst de d
dagen, als het volk afvallig wordt, zegt God „Te dien dage zal Mijt P
toorn tegen hen ontbranden, ik zal hen verlaten en Mijn aangezich Jn
voor hen verbergen, zodat zij verteerd worden en vele rampen e n
benauwdheden hen treffen." TJ u
Dat wordt in het boek Esther realiteit. De tempel is verwoest. H*
volk is in ballingschap. Volledige uitroeiing dreigt. En God verberg
Zl°Dit is het enige bijbelboek, waarin Gods naam niet eenmaal vooi
komt. Je zou zeggen: wat een pracht kansen in dit boek om te geti
gen, maar het gebeuren in het verhaal wordt nadrukkelijk „purir
genoemd: door het lot, het toeval. God verbergt Zich dus nadrukki
lijk. Zoals Esther het geheim van haar wezen verbergt en de schij
wekt zo maar iemand te zijn.
We lezen vandaag: Handelingen 10:23b - 33.
In West-Duitsland staan op het
ogenblik 25.000 vrouwen aan het
hoofd van bedrijven, die meer
dan tien mensen in dienst heb-
•ben en die een jaaromzet van
meer dan een miljoen DM ma
ken.
Desondanks blijkt uit een rapport
over 1969, dat de meeste vrouwen
handenarbeid verrichten. Tijdschrif
ten, televisie en andere publiciteits
media in Duitsland geven nog altijd
de indruk, dat de vrouwen in dit land
zich bijna uitsluitend bezighouden
met de drie K's: Kinder, Kirche und
Küche (kinderen, kerk en keuken).
Daarom is het zo opvallend, dat
vrouwen toch 1,9 procent van de di-
rectieposten bekleden. Overigens ont
moeten die vrouwen nogal wat moei
lijkheden op hun weg „naar de top".
directiepost als
mannen zijn.
stiel;
niet voldoenfye^
ft Minder salaris j)0O7
Het vrouwelijke kaderpersohf"f<
verdient gemiddeld 8000 DM per jar,"
minder dan hun mannelijke colleg^01*'
want zij hebben bijna nooit dezelffcfte
banen. In West-Duitsland vormen
vrouwen een-derde van de actiep®r'
beroepsbevolking. r"'1
Overigens heerst in Duitsland p71?
het ogenblik een groot tekort aan ®>e™
ministratief personeel. Goede secretpeJ1
resses en typistes z;ijn moeilijker P° 7
vinden dan kaderpersoneel of £971
schoolde arbeiders. Dit blijkt uit pi
personeelsadvertenties die dagelijjen
in de kranten verschijnen waarin tfan
rijke bedrijven hele pagina's gebrjapc
ken om via een advertentie een i De
cretaresse aan te trekken. \e Si
ft Geen topfunctie Soci(de voordeiJz
Uit een enquête, die onder 3000 be
drijven werd gehouden, blijkt dat er
in West-Duitsland praktisch geen
vrouw is, die meer dan 40.000 DM
(ongeveer ook 40.000 gulden) per jaar
verdient, tegen een flink aantal man
nen, dat wél boven dit salaris uit
komt.
Van de werkzaamheden, die altijd
„voor mannen gereserveerd waren"
hebben vrouwen de afdelingen perso
neelszaken en financiële zaken ge
deeltelijk overgenomen. Hier en daar
vindt men in Duitsland ook vrouwe
lijke directiesecretarissen. Een vrouw
krijgt in Duitsland pas de kans op
iZei
Deze bedrijven bieden, behalve Q
minimum maandinkomen van. v
DM, vele sociale voordelen, een (b«
met toekomstmogelijkheden,
prettige werksfeer, moderne bureai,9
en machines en soms zelfs een flat. -e
In juni 1970, toen de situatie op
arbeidsmarkt bijzonder gespanx|?'e7
was, had het officiële Duitse arbei#f«<
bureau 138.000 aanvragen voor ki
toorpersoneel. Sindsdien is het aan
met bijna de helft verminderd, ml
het gebrek aan secretaresses blf W(
groot.
\rwo
p Rij
Al
door II. Biersteker
Er is wel eens beweerd dat de kat
de Europese beschaving gered heeft
door op een kritiek moment om
trent de middeleeuwen een over
woekering van de steden en dorpen
door muizen en ratten tot stilstand te
brengen en tot normale proporties te
rug te brengen. Ik stap dan ook altijd
vol ontzag om of over een poes heen
en ik kan me voorstellen dat velen
graag zo'n zelfstandig denkend dier
om zich heen hebben. Maar nu lees ik
in het rechtsgeaarde Amerikaanse
weekblad „Christianity Today" dat de
hoeveelheid vis die voor de Ameri
kaanse markt uit Latijns Amerika
wordt gevangen ten gerieve van
Amerikaanse (huis)katten precies de
zelfde hoeveelheid eiwitten vertegen
woordigt, die de gezamenlijke bevol
king van Latijns Amerika tekort
komt. Kundige rekenaars, die ons in
de rijke landen met recht en reden
van tijd tot tijd onze eetlust bene
men, hebben dit geopenbaard.
Deze gegevens kreeg een redacteur
van „Christianity Today" te horen
toen hij een deskundige uit eigen
kring ging interviewen over het
vraagstuk van het levensmilieu. Hij
had zich helemaal voorbereid op een
wijsgerige discussie over wie of wat
er nu de schuld van is, dat het levens
milieu wordt bedreigd, maar het be
langrijkste dat het gesprek opleverde
was dit.verhaal. De historicus Lynn
White had namelijk de joods-christe
lijke traditie verantwoordelijk gesteld
voor de verregaande exploitatie van
de natuur en „Christianity Today"
wilde daar wel eens een weerwoord
op hebben. De redacteur bezocht dus
dr. Carl Reidel, een gezaghebbend
ecoloog (dat is iemand, die zich bezig
houdt met de leer van de betrekkin
gen tussen dieren en planten en de
omgeving waarin zij leven) van Wil
liams College in Williamstown, Mas
sachusetts, een man uit eigen kring,
namelijk lidmaat van de First Baptist
Church in Williamstown. Gelukkig
wist. Reidel weer een ander boek, van
de sociaal-filosoof René Dubos, die
omstandig heeft uiteengezet, dat de
joods-christelijke beschaving met de
natuur niet beter en niet slechter is
omgesprongen dan andere culturen.
Een zucht van verlichting vooral
nadat ons zoveel jaren als het sterke
punt van jodendom en christendom is
voorgehouden, dat ze in tegenstelling
met andere religies veel vrijer waren
in de omgang met de natuur.
Maar wat vindt dr. Reidel er zelf
van? Alle aandacht is gericht op de
christen-academicus die nu zijn bij
drage zal gaan leveren in deze uiter
mate gewichtige discussie. En dan
komt Reidel met bovenstaand verhaal
van de vissen en de poesen.
„Is dat nu niet een erg geïsoleerd
voorbeeld?" vraagt de redacteur een
beetje katterig. Nou nee, vindt dr.
Reidel, het is meer een illustratie.
„We vormen met de Verenigde Staten
maar zes percent van de wereldbe
volking, maar we nemen 40 percent
van 's werelds natuurlijke hulpbron
nen in beslag".
Geen discussie
Zo geeft dr. Reidel het gesprek een
beslissende wending, geen filosofie
maar cijfers, geen discussie over onze
levensmogelijkheden in de toekomst,
maar feiten over de levenskansen van
anderen nu. De progressieven, die
strijden tegen de aantasting van het
milieu zijn goede conservatieven: ze
willen namelijk behouden, conserve
ren wat wij hebben of terugwinnen
wat we verspeeld hebben. Maar het
kan ook conservatisme in de slechte
zin van het woord worden.
Iets daarvan is me onlangs duide
lijk geworden toen de landen van de
derde wereld in de Verenigde Naties
tegensputterden bij een plan om wel
dra in Stockholm een wereldconfe
rentie te houden over het behoud van
het levensmilieu. Hun voornaamste
kopzorg was, dat dit nieuwe probleem
van het rijke noorden zoveel aan
dacht en geld in beslag zou gaan ne
men, dat zij er voorlopig wel weer
naast zouden grijpen. Deskundigen
van wereldfaam hebben hen kunnen
overtuigen, dat de milieu-aantasting
ook bij hen dringend moet worden
aangepakt denk alleen aan de
schrikbarende erosie van het conti
nent Afrika. Maar de reserves van
politieke leiders in de derde wereld
waren volkomen begrijpelijk: aan de
welvaart van het noorden hadden
hun landen al zoveel opgeofferd, wat
zou er nu weer van hun gevergd
worden voor het welzijn van het
Noorden?
Te hoog verbruik
Nog even terug naar dr. Reidel: een
nieuwe studie heeft aangetoond, dat
de hoeveelheid ruwe energie, die
thans in de wereld wordt verbruikt
tien procent hoger is, dan wat er in
de biosfeer door de omzetting van
zonlicht in energie door groene plan
ten. We leven op opgeslagen energie
in de vorm van fossiele brandstoffen
zoals kolen en gas. In dat te hoge
verbruik hebben de Verenigde Staten
een enorm aandeel: alleen al het ver
bruik van electriciteit verdubbelt
daar iedere tien jaar! „En dat gebrui
ken we dan", zegt Reidel, „om in een
gematigd klimaat air conditioners
van te laten werken en om de laatste
technische snufjes in onze huishou
ding toe te passen. We teren nu al in
op de wereld-oliereserves in een ma
te, die de uitputting ervan in de af
zienbare toekomst waarschijnlijk
maakt".
Een lichte paniek bevliegt me bij
de gedachte dat ook de rest van de
mensheid zijn rechtmatige aandeel in
de natuurlijke hulpbronnen van de
wereld komt opeisen. In het verdere
verloop van het gesprek, met name
over de vraag wat ons te doen staat,
zoekt dr. Reidel een antwoord in vrij
willige versobering, zeker bij de
christenen, te stimuleren door het ge
ven van tienden. Over oplossingen in
de politieke sfeer wordt nauwelijks
gerept, ofschoon het een niet zonder
het ander kan, dunkt me.
En het gesprek wordt afgesloten
met de vroom klinkende maar ont
stellende vraag: „Moeten wij ons dan
gedragen alsof de mens bestemd is
om hier voor altijd op aarde te zijn?"
Schijnbaar met de vraag meegaand
maar haar tegelijk vlijmend veroor
delend, antwoordt Reidel: „Voor een
christen zou i'k het tegenovergestelde
bepleiten. Leven zoals de bijbel leert
namelijk in verwachting van de
spoedige wederkomst van de Heer
zou ons ertoe moeten leiden om on
middellijk het christelijk rentmees
terschap over de aarde in praktijk
te gaan brengen, dat ik.hier bepleit".
HILVERSUM <-< Kenmerk, actule^,
teitenrubriek van de kerken, bestaas',
vanavond aandacht aan de CijE
Cinser Abdij in Bretagne. In de alska]
is een ontmoetingscentrum gevesf vos
voor progressieve Franse christen^01
Er wordt al enige jaren geëxperinir p,
teerd in meditatie en expressie, toe i
derland 1, tien over zeven. fsen
ii
H
Kruiswoord-puzzel toe d
Horizontaal: 1. woonboot, 4. jaargetij "UgC
9. oningewijde, 11. opening, 12. gee
kracht, 16. nieuw, 17. muzieknoot, 18. v
21. de opperste rand van een dak, 22. tfutei
23. hekeldicht, 26. voegwoord (Fr.), i de:
vochtmaat, 28. lam geworden, 31. glnd v I
32. kloof, 34. ingedijkt land, 35. zaak. k;
Verticaal: 1. reeds, 2. buitenhaven. 3. d V J
kundige, 5. bar, 6. uitstap, 7. sprookjes t P
guur, 8. salvo tltulo (afk.), 10. rood (ui nmt
penkunde), 1& bloem, 14. etui, 15. dicht van
17. droog, 19. dof, 20. keer, 21. nooit, 24. dU]
gegeven werk. 26. zwemvogel, 28. huid,
soort hert, 30. rivier in Engeland, 31. i
organUeerd overleg (afk.), 33. naschrF P
(afk.). te
Oplossing vorige puzzel
Hor.: 1. simultaan, 8. ra, 9, alver, 10. ui,
elf, 13. Ems, 15. sol, 17. ter, 19. aas, 21. ur
23. arre, 24. Ie, 25. tafel, 26. er, 27. tros,
gene, 31. aal, 32. end, 34. nar, 35. mus,
els, 39. te,41. Itala, 43. en, 44. televisie.
Vert.: 1. sa, 2. mal, 3. Ulf t, 4. L.V., 5. teerjj".
arm, 7. nu, 8. resultaat, 11. insereren,
Eli, 14. sar, 16. onera, 18. effen, 20. are y-*±
'22. ets, 23. alg, 28. olm, 30. Ens, 32. Este, p C
ik
Dell, 36. uil, 38. las. 40. et, 42. a. v„ 43. Ee.
Nc
van
s er
'neli
de
jn e
