De symbool van Dee Haas „Het kleinste huisje van Delft" Zuid-Holland: meer wegen maar er is geen geld Zoekactie Bij Haagse politierechter Verslaafde is blij met toegewezen psychiater T Zo Nederland iszo is Den Haag naar IS ©©H verdwenen meisje Begroting Provincie: Boerenlogica Aardschokken explosies bij Gasunie? DINSDAG 16 FEBRUARI 1971 DEN HAAG weet het zelf niet wat een uitermate boeiend jchitectonisch monument het in zijn Grote of St. Jacobskerk bezit. t wil zeggen: het heeft het lange tijd niet geweten en er maar zo'n etje mee rond gedaan. In de grijze oertijd der Middeleeuwen rt mneer precies weet niemand is daar een kerk neergezet. Eerst 11 ft hout, daarna van steen, daarna uitgebreid, en van een toren jrzien, en afgebrand, en weer op gebouwd, en toen maar weer eens t hele koor neergehaald en opnieuw opgebouwd in een heel an- re stijl en veel hoger, en het toen maar zo gelaten. Er is geheel- nstormd, er zijn orgels ingezet en weer weggehaald, wapenschil- r n opgehangen en overgeschilderd en er voor een groot deel weer •s gesleept, verbrand en op de mesthoop gegooid. Er zijn grafmonu- tnten opgericht, het een nog mooier dan het ander en weer geha nd en tot puin geslagen. Restauraties en verfraaiingen zijn er van i( men en van buiten overheengetrokken als de plagen van Egypte. 1 r is aan gedokterd en geknoeid. 'In heeft er handen vol geld aan peed om die eigen kerk, eigen- de enige echte Haagse zo mooi il rijk en groots mogelijk te maken aan de andere kant heeft men er ettelijke d'iizenden meer aan nietigd, verbouwd, verrestaureerd i-erprutst ien Haag heeft met zijn Grote omgesprongen als een Karei •1 avant la lettre met zijn werk: rotzooi maar wat an".... en toch is eigenste Grote Kerk met recht de ote" kerk van Den Haag, de zetel i de regering vin het land. -Die Grote Kerk is in zijn hele ge- irdenis als het ware een symbool «eest van Den Ilaag als stad: nooit d van de grond gekomen, nooit ebouwd vanuit een duidelijk, lo- :h plan, maar zo'n beetje van het naar het ander gegroeid. 1: is in en met Den Haag altijd afar zo'n beetje aangerotzooid. (erzijds zetel der regering, ja zelfs mooie naam van Residentie dra- id en daarvan hier en daar de otse allure vertonend, is Den Haag lit meer geworden dan een chaos, stad zonder hart, een ratjetoe van oi en lelijk, met lelijk in de meer heid. Op zijn smalst )en Haag is Holland op zijn smalst, el die Babylonische spraakverwar- g of Den Haa? nu wel of niet Dfdstad des lands mag heten, wel liet Residentie, wel of niet stad of in het fenomeen Den Haag aren. Te lilein voor tafellaken en ;root voor servet, zou men kunnen ;en, maar het is in Den Haag doller: er zijn plekken die zelfs jroot voor tafellaken mogen heten, ist andere die zelfs te klein voor vet zijn. n feite is Den Haag weer een af- egeling van de Nederlandse staats- ichting, die bestaat in het tegen aar aanhangen van verschillende vesten Zelfs Hcgel zou hier met t mond vol tanden hebben gestaan, tederland is een aanfluiting van de ie van de Staat an und für Sich. elke staat, die die naam mag igen. kan men zeggen, dat hij een itrum heeft, een metropole, waarin es samenkomt, van waaruit alles ;aat. Alle weg«n leiden naar Rome daarom werd en was het een Im- ium. alle wegen leiden naar Pa- naar Berlijn, naar Madrid zelfs ir BrusseL Daar in de hoofdstad, capitool, zetelt de regering, de verein, de monarch en hoe men autoriteit ook betitelen wil. laar in Nederland liggen de wegen s kras door elkaar. Veel leiden er ir Amsterdam, vele andere naar berdam. maar Den Haag was de wen door maar via een landweg je te bereiken. Dat Den Haag geen itraal Station heeft en zelfs met de uwe snoorweeplannen ook nu nog t krijgt, dan alleen in naam eekt boekdeler. Een fictie toning Lodewijk had het er moei- j mee. Geschoold in het Romeinse iken over de staat, hield hij het in n Haag niet lang uit. Utrecht koos uit in een illusoire poging zijn en koninkrijk een centrum te ge- I, maar de praktische mogelijkhe- 1 verhinderden hem daarin en het rd Amsterdam. voor een blauwe andae en sindsdien wordt Amster- m wel eens hoofdstad genoemd, ar ieder weet dat dat een fictie is, i fopnaam om tegenover het bui- lland ook zoiets te hebben als een ill ooi. Koning Willem I noemde zich sou- verein en Willem II ging in zijn laar zen staan en noemde zich monarch, maar men borg hem op in een consti tutie en sprak mooi van een „consti tutionele monarchie", maar dit is net zoiets als een koperen blik, een woord dat niet kan. Nederland is nooit een monarchie geweest in de zin van dit woord: een alleenheerser, iemand wiens woord wet is en alles voor het zeggen heeft. En zo is Nederland ook nooit een staat geweest in de wezenlijke zin van het woord. Nederland is hoogstens een samen raapsel van gewesten. En lang moge het dit blijven, want daarom leven wij vrij. In het woud van ons koninkrijk ia geen enkele boom koning over de bo men, en geen enkel dier koning over de dieren, geen gewest over de ge westen en geen stad over de steden. En daarom zijn wij democraten, even eigenzinnig en onverdragelijk als de mocraten kunnen zijn. Wij moeten alleen maar leren met elkaar te le- Potje pieren Dat is ook de reden, dat er nooit ..duidelijkheid" ir. de Nederlandse po litiek zal zijn. al wil Den Uyl naar zijn zeggen dat nog zo graag, want daarvoor zijn we te complex. We zijn een potje met pieren met als enige zorg, dat we elkaar niet dooddrukken. Zo Nederland is, zo is Den Haag. Er is een tendens om zetel der regering te zijn, om allure te hebben, om groots te lijken, maar tegelijk een enorme drang om alles maar op zijn beloop te laten en te laten groeien naar het groeit. We zijn nooit stad geworden: er zijr. wel plannen ge weest, maar nooit één dwingende, lo gische conceptie. We zijn begonnen maar nooit gereedgekomen. Aan Den Haag kan je dokteren wat je wil, af breken en opbouwen, maar wat het niet is, wordt hrt ook nooit. Den Haag is nooit „af" Zoals Den Haag is, zo is zijn Groté Kerk. Zie hem daar eens staan met zijn onwijs grote toren. Rijzig, slank, majestueus. Echt 'n toren waarachter je een stad verwacht, die wat is. Maar het is een toren van Babel, want die stad bestaat niet en die kerk die er achter staat, zinkt weg in de diepte, om plotseling aan het eind weer op te rijzen in een prachtig, majesteitelijk koor De Grote Kerk is als een kameel met een ingezakte rug. Men ziet het duidelijk: tussen koor en toren was men bezig een kerk te gaan bouwen, maar het is er nooit van gekomen. De bouwplannen zijn opgeborgen, verdonkeremaand en de bouwvakkers zijn naar een ander werk getrokken. Naar de nieuwe Dat was ook zr: naar de Nieuwe Kerk aan het Spui. Dat moest de landskerk worden, de kerk van de hoge heren, van de Jan de Witten, die grote plannen hadden met de Lage Landen aan de zee. Daarom een Nieuwe Kerk went die oude. Grote, was uit de tiid. Men liet hem voor wat hij was. De Heren Staten gingen naar de Nieuwe: de Grote werd de kerk voor de Hagenaars en zo is de Grote Kerk gebleven wat hij was: een parochiekerk wel groot van stuk, maar niet van u:tzonderlijk belang. Wat hij in de Middeleeuwen niet had kunnen worden, werd hij zeker niet in later tijd. Hij bleef een kathedraal in nuce Misschien heeft Graaf Al- brecht. van Beieren grote plannen ge had. toen hij Den Haag in 1367 een kapittel gaf. maar het is nooit een kathedraal kapit'el geworden en Den (van een onzer verslaggevers) BREDA Tweehonderd militairen en 30 man van de Bredase politie hebben maandagmiddag in het Mast bos gezocht naar een 13-jarig meisje, dat omstreeks half één was weggelo pen uit de kinderpsychiatrische afde ling van De Klokkenberg. Het kind werd omstreeks half zes teruggevon den door een personeelslid van de Klokkenberg op een zolder in het ge bouw. Uit het relaas van het meisje kon worden opgemaakt dat zij inderdaad enkele uren in het bos is geweest. Zij heeft echter kans gezien ongemerkt het gebouw weer binnen te komen. De opsporingsactie werd op zeer grote schaal opgezet Twee vliegtuigen van de basis Gilze-Rijen en enkele speur honden van de Bredase politie namen deel aan de speurtocht. DEN HAAG „De reclassering is in feite een leger zonder wapen" riep een 48-jarige Haagse vertegenwoor diger voor de politierechter uit., ,Dat wil zeggen, die kan me niet de hulp geven die voor mij noodzakelijk is." De man stond terecht wegens be dreiging met een alarmpistool van een apotheker om aan morfine te ko men. De apotheker liet zich niet im poneren liep naar buiten en riep om hulp. Inmiddels was de vertegenwoor diger kennelijk gekalmeerd en op een bank gaan zitten, waarna hij door de gealarmeerde politie werd gearres teerd. Verdachte bleek min of meer te zijn verslaafd aan gebruik van verdo vende middelen. ,.ïk was blij dat de politie kwam" rei hij nu bij de rech ter. „In elk geval is het toch een poging tot de afdreiging" constateerde de rechter. „En het heeft no'f een ander goed gevolg, dat ik nu onder behandeling van een psychiater en een instelling- ben gekomen," verklaarde verdachte. Haag heeft nooit een bisschop gekre gen en zo is de Grote Kerk nooit uit gegroeid tot kathedraal, zoals Utrecht zijn Dom had, en Haarlem zijn Sint Bavo, en Groningen, en Roermond, en den Bosch, en Middelburg, ja zelfs Deventer. De Haagse Grote bleef een dorpskerk met een zweem naar het kathedrale. Daarom is de Grote Kerk een sym bool van de Haagse situatie, een „spiegel der Haagse historie", en daarom is die Grote Kerk zo'n uiter mate boeiend architectonisch monu ment. Enig begrip De laatste tijd. en zeker sinds de laatste goedgeslaagde restauratie, heeft Den Haag hiervan weer enig begrip. Men is zuinig geworden op zijn Grote Kerk. In oecumenisch ver band gaan er zelfs stemmen op om van de Grote Kerk dè Haagse Stads kerk te maken, waar alle kerkgenoot schappen en daarmee een groot deel van de Haagse bevolking het geeste lijk tehuis kunner vinden. De bidstond voor het nieuwe parle mentaire jaar op Frinsjesdag is daar van een schuchter teken. Het is met -en grote vreugde, dat allen die wat meer van die Grote Kerk willen weten, nu verwezen kunnen worden naar de speciale stu die, die de heer C. J. Toebes, de bi bliothecaris van de Haagse Hervorm de Centrale Kerkeraad. aan deze kerk heeft gewijd in een een prachtig uit gevoerd en bijzonder ryk geïllus treerd nummer van het maandblad voor de geschiedenis der Nederlanden „Spiegel der Historie". In een vijftig pagina's van groot formaat gaat de heer Toebes de ge schiedenis van de Grote Kerk na en wijdt hij zijn aandacht aan tal van opmerkelijke details. Gedegen studie Zo schetst hij allereerst de bouwge schiedenis om vervolgens stil te staan bij het wedervaren vóór de Refor matie en wijdt hij achtereenvolgens aandacht aan de Ridders van het Gulden Vlies, aan de Beeldenstorm, aan de gebrandschilderde ramen, aan preekstoel, borden en banken, aan het orgel, aan de lotgevallen in de Franse Tijd (de wapenbordenstorm), aan de vele grafmonumenten, aan de graf zerken, aan de Kapel van Assendelft, aan de toren, de luidklokken, het ca rillon. enz. om zijn gedegen studie, die enorm veel boeiende historische De noordzijde van de kerk na restauratie van de top gevels Ook de toren heeft al zijn tegenwoordige gedaante. Bevestiging en in zegening van het huwelijk tussen prinses Juliana en prins Bernhard op 7 januari 1937. details vermeidt. te besluiten met een lijstje van gedenkwaardige data en een zeer uitvoerige literatuuropgave. Zijn studie is één grote, levendige spiegel historiaal van Den Haag ge worden. Een prachlbezit in kort be stek. De Europese Bibliotheek te Zalt- bommel, die het blad „Spiegel der Historie" uitgeeft heeft de studie van de heer Toebes afzonderlijk in de verkoop gebracht voor ƒ8,75 per ex Als straks het oude Haagse stad huis gerestaureerd is, zullen Grote kerk en Stadhuis een bijzonder fijri historisch geheel gaan vormen (ten minste als men zc gaat staan, dat men niets te zien krijgt van de be tonnen hoedendoos die aan de Groenmarkt tegen het oude stadhuis, is geplakt, weer een bewijs van de regel, dat Den Haag altijd mooi en lelijk door elkaar gehaspeld heeft). Dan heeft Den Haag althans op dit plekje weer iets van een hart gekre gen. een centrum waar dc historie nog leeft. Ev. Grolle DEN HAAG De wegen tus sen Den Haag en Zoetermeer via Voorburg en Leidschendam vor men een groot zorgenkind. Ze zijn broodnodig, maar er is geen geld. Trouwens ook de andere wegen in Zuid-Holland gaan hoe langer hoe meer een knelpunt vormen voor de ontwikkeling van de Randstad, maar de Haag se agglomeratie is er het slechtst aan toe. Dit was in het kort de rekening, die gedeputeerde dr. I'. Eysink in het ka der van de jaarlijkse begrotingsbe handeling van dc Provinciale Staten van Zuid-Holland moest opmaken. Het verkeer tussen Amsterdam, Delft en Rotterdam moet hoognodig buiten Den Haag worden omgeleid, maar de beperkte financiële middelen staan de plannen ir. de weg. Op het moment is er nog weinig zinnigs te zeggen over het wat en wanneer. Ook de tweede railverbinding tus- DELFT Samengedrukt tussen twee grote panden aan de Oude Delft tegenover de Nieuwstraat ligt een eenvoudig huisje met kraakheldere gordijntjes voor het enige raam dat het rijk is. Als tijdens het seizoen de gondelaar met zijn rondvaartboot door de grachten vaart, maakt hij de toeris ten erop attent en zegt desnoods in het Engels „This is the smallest house of Delft". Wie in de geschiedenis van Delft duikt ontdekt dat in dit over rompelend simpele huisje vroeger één van Nederlands knapste geneesheren heeft, gewoond, dokter Pieter van Fo- reest. Als men langs het miniatuur-ge veltje voorbij gaat, vraagt men zich onwillekeurig af, hoe het mogelijk is dat in zo'n minuscuul pandje een huishouden wordt gedreven. Maar het is hier de schijn die bedriegt Delfts kleinste huisje aan de Oude Delft 147 wordt bewoond door een familie, maar die is ook gehuisvest in het er naast gelegen pand, Oude Delft 149 Achter het smalle geveltje zijn de muren al lang doorgetrokken en is één geheel gemaakt met Oude Delft 149. Alleen de schjjn van een afzon derlijk kabouterwoninkje is nog ter wille van de toeristen gered. De ver maarde trap-kamer-zolderwonire is niet meer Voorwaarde Het kleinste huisje van Delft werd in 1582 gebouwd door mr. Jacob Bur- gersz, die het van de gemeente kon kopen, op voorwaarde dat dokter Pie ter van Foreest dit kamertje voor zijn leven mocht huren. De ruimte tussen de panden Oude Delft 145 en 149 wordt opgevuld door een poortje en het bouwsel van Jacob Burgersz Het poortje dateert uit 1557 en gaf toegang tot het St-Hyronimus- dal. Op de plaats waar nu op de Oude Delft de panden 147 tot 161 staan met dé daarachter grenzende gronden tot de Phoenixstraat, heeft vroeger het Hyronimusklooster gele gen Waarom dr Pieter van Foreest juist dit kleine kamertje heeft uitge zocht om te werken, valt niet uit de koopakten, die ip het gemeentearchief worden bewaard, op te maken. Vast staat wel. dat hij in dit kamertje ge neeskundige problemen heeft bestu deerd tot redding en heil van de be woners van Delft. Van Foreest werd in 1521 m Alk maar geboren, pij studeerde rechten en medicijnen en bezocht ichtereen- volgens universiteiten In Italië en Frankrijk. Het speciale voorwerp van zijn stu die was de vermeerdering van de kennis over pokken, pest en keelziek ten. Deze ziekten waren de gesel van die tijd, waarin dë medische weten schap nog slechts in de allerkleinste kinderschoenen stond. Als beroemd geneesheer kwam Van Foreest in Ne derland terug In 1557 bestreed hij een pest-epidemie in Nijmegen en vestigde zich op het einde van dat jaar in pelft. De voornaamste oorzaak van de verbreiding van de gevreesde ziekten zag Van Foreest in het slechte water, dat de mensen uit de grachten put ten Hij heeft jarenlang geijverd voor de plaatsing van watermolens, die het drabbige water moesten verversen. Wat de vele en wereldvermaarde bierbrouwers van Delft betrof, vocht hij jarenlang tegen de bierkaai De- talrijke brouwers waren er namelijk van overtuigd dat het troebele water bijdroeg tot de kwaliteit en het aro ma van hun alom gevraagd bierpro- dukt. De roem van dokter Van Foreest was toen zo groot, dat hij op last van de Staten van Holland met doktc-r Busimius de lijkschouw moest ver richten van Prins Willem I. wiens vriend en arts hij was. Uit de archieven daarentegen blijkt, dat zijn tractement van ge meentewege niet groot was. Dit is de reden dat hij na de dood van zijn vrouw in 1595 naar zijn geboorte plaats Alkmaar vertrok, waar hij op 10 maart 1597 overleed Sinds het vertrek van de beroemde dokter uit Delft is er aan de buiten kant van de woning weinig veran derd. Des te meer aan het ilftcrieur. Maar de buitenkant en de gevel zul len tot in lengte van jaren op zich voelen wijzen, terwijl men zal zeg gen: „Dit is het kleinste huisje van Delft'. Ter wille van het toerisme laten we het zo maar De gebeurtenis in de apotheek vormde namelijk de climax in het ge spannen leven van verdachte. „Wanneer ik nu weer een derge lijke neiging voel opkomen, kan ik naar de inrichting gaan om een paar dagen te worden opgenomen zo deel de hij mee. „Ik wi' gespaard blijven voor dat soort dingen." „Het is alleen maar te hopen dat u tijdig die neiging voelt opkomen en de maatregelen treft" opperde de rechter. De officier van justitie stelde, vast dat het voor de apotheker een nare ervaring Is geweest maar gezien de wijziging in de toestand van ver dachte wilde hii met een eis van 150,- boete volstaan De rechter maakte er 100 van sen Den Haag en Zoetermeer is hard nodig, maar pas ki '74"75 zal er wat van kunnen komen. Dan moet het echter ook, want nu reeds is de be hoefte hieraan sterk gestegen. De aanleg van nieuwe wegen tus sen Den Haag en Leiden ondervindt grote moeilijkheden onder Voorscho ten. Zo ook de aanleg van rotondes, o.a. die van leidschendam—Ypen- burg en van Voorburg. In deze sector doen zich zoveel verkeersstremmin gen voor, dat het onverantwoord is nog langer met de noodzakelijke re constructies te wachten. Rijkswaterstaat heeft een volledige planning voor de bouw van motels langs de wegen Deze plannen zullen binnenkort met de provincie bespro ken worden. Voor de EMS-monorail in Scheve- ningen voelde gedeputeerde Eysink niet veel. De bezwaren voor het duin gebied, die ook gelden voor de z.g. provinciale weg nr. 1, doen zich hier in versterkte mate voor. Wat andere monorailverbindingen in de Haagse agglomeratie betref', wilde dr. Eysink nog geen mening geven. (Van een onzer verslaggevers) BERGAMBACHT Fractie leider van de Boerenpartij in de Tweede Kamer, de heer H. Koekoek, heeft tijdens een open bare bijeenkomst in Bergambacht een aantal opmerkingen gedebi teerd die beslist de moeite waard zijn. De volkstellingb\j elke partijbijeenkomst punt van vaak heftige disetissie. vond de heer Koekoek te ver gaan, te veel kosten en nergens voor nodig. De opmerking van de avond was evenwel: Men behoeft niet te tellen, want men weet alle maal wel dat we er zijn. Wat je noemt „boerenlogica"Het zal duidelijk zijn dat de BP tegen de volkstelling heeft gestemd Het geld dat aan de telling ge spendeerd wordt zou volgens de heer Koekoek beter gebruikt kunnen worden voor oud invaliden en gehandicapten die door een nieuwe regeling minder uitkering krijgen. Om bij de volkstelling te blijven: Koekoek: We kunnen in Nederland niets geheim houden, behalve de telefoonkosten van de 150 kamerleden en die moeten wel erg hoog zijn want op de griffie van de Kamer wil men hèt juiste bedrag maar niet ver. tellen, zo klapte het kamerlid uit de school. OUDERKERK AAN DEN IJSSEL De „aardschokken" die in Ouder kerk onderwerp van gesprek zijn ge worden, blijken drie forse explosies te zijn geweest. Voor zover men heeft kunnen vaststellen deden de ontplof fingen zich niet voor in de gemeente zelf. maar in de directe omgeving van de polder. Vooral de natrilling van de tweede explosie was vrij hevig. Hoewel het nog niet helemaal vast staat lijkt het erop dat proefnemin gen door de Gasunie de oorzaak van de trillingen zijn geweest. Libanon verloor de strijd 0111 derde plaats van Valuas ROTTERDAM Libanon heeft het in de strijd tegen Valuas om de derde plaats niet waar kunnen ma ken. Valuas zelf was zeer beducht voor deze wedstrijd want het zag de Rotterdammers nog steeds als een ge vaarlijke outsider. Aanvankelijk zag het ernaar uit dat de Venlonaren ge lijk zouden krijgen. Libanon maakte weinig fouten en vooral Lex Mas tenbroek wist de grond aan Valuas zijde regelmatig te vinden. Met 1511 kwam Libanon aan de eerste setwinst. Het zou echter ook de laatste zijn want bij Libanon voltrok zich zoals vaker een komplete meta morfose. De laatste sets waren voor Valuas /dat geen moeite meer met haar tegenstander had. Stepanek de grote man bij Valuas scoorde het laatste punt: 6—15, 615. 215. Octopus kwam op bezoek bij een getergd AMVJ/R. De Rotterdamse meisjes moesten revanche op zichzelf nemen na de slechte resultaten van de laatste weken. Het werd al spoedig duidelijk dat Octopus weinig in te brengen had. zo snel liep AMVJ/R uit naar de eerste 15—5 setzege. In de volgen de set was het aanzienlijk spannen der. Octopus liep fel vechtend uit. Het kwam op 812 en zefs op 913 maar toen vond AMVJ/R het ge noeg. Het liep langzaam in en er ont stond een spannende slotfase waar in AMVJ uiteindelijk met 1917 aan het langste eind trok. In de derde set was Octopus mental kapot. Het werd dan ook een imitatie van de eerste. AMVJ/R had geen prohlemen en sloot met 155 de wedstrijd af.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1971 | | pagina 5