de wereld rechtvaardiger te maken 3 In historische sfeer DEZE WEEK Onderscheidend kiezen Kanttekening longeren exploiteren deële wereldwinkels ezegd door Jeanne de Vlieger ZATERDAG 16 JANUARI 1971 De pandjes van het oude Proveniershuis, voormalig hofje in chiedam, staan stevig tegen elkaar geleund. Grauw en leeg ijn de meeste huisjes. Uit één ervan stroomt vriendelijk licht, lier is de Wereldwinkel, door jongeren voornamelijk van hun en van winst uit andere acties opgeknapt. Hier krijgen gestalte. De winkel is niet slechts verkooppunt, ook ktie- en voorlichtingscentrum over het vele onrecht in de ele wereld waarvan wij weldoorvoede, geen gebrek lijdende ederlanders weinig notie hebben. -#■ Alie Kuiper, 16, iedere middag present „omdat ik wil meehelpen aan gerechtigheid". .VAART bevordert èn schaadt ^Jn, en minister Roolvink igt ze deze week in de Kamer m elkaar af. Hij noemt hart ien en bromfietsongelukken schrijnende voorbeelden. Zijn Étssecretaris Kruisinga begint kruistocht tegen de sigaret. |e minister krijgt uit de Kamer, r ook bijv. van scheidende '-voorzitter Kloos, lof voor zijn |aal beleid. Omgekeerd krijgt Kloos lof toegezwaaid van kanten, ook van de minister, ian werkgeversvoorzitter Bak st, die echter later zegt te pn dat opvolger Ter Heide een beetje reëler opstelt. II in de sociale sfeer te blij- prins Claus opent met waar- ode woorden voor de vak- ïging het nieuwe CNV-ge- Het minimumloon gaat 1 en 1 april omhoog. Kans oord binnen de pensioen- siie van de Stichting van fid op een minimumpensi- '4ran 70 pet. van het inkomen pe lange duur). een ontspanning op de ar- markt is zeker in Zuid- nd nog geen sprake. Maar passa-ontslagen duren voort, bij de computerfabriek van |ywell-Bull in Amsterdam en Staatsmijnen. Volgens EEG- undigen keert het economisch ^wicht in Nederland terug. Mi- Nelissen zegt dat de con- liurmaatregelen voorlopig van ^it blijven. Spoorwegen boeken nog al- jierlies. Albert Heijn gaat weer jenobligaties uitgeven. De Jer wordt duurder. In heel de zijn de prijzen vorig jaar I gestegen. Duizenden Oost- ijingers begroeten bezoekende firleden met een protest te- de aanleg van een oefenter- fyi het economisch achterblij- aran het gebied. g| onwrikbare houding van de noodzaakt de Nederlandse hoppen dr. A. J. Simonie in ■bidden te aanvaarden, en al- aitegenstanders beginnen zich jfsitief op te stellen. Er komt Akkoord met Suriname over hSLM-luchtlijn zonder Trans it De PSP wil niet met de li c.s. samenwerken. Er komt jetsontwerp waarin wordt be- wie lid is van het Koninklijk tl De EO boekt zijn 50.000ste Jiet buitenland houden vooral botten in Amerika de gemoe- 1 bezig. Brazilië laat zeventig [éke gevangenen naar Chili jkken in ruil voor de gekid- 1(t Zwitserse ambassadeur Bu- *De Tupamaros in Uruguay •ren de Engelse ambassa- Hackson en opnieuw beweert Jat ook de Nederlandse am- Tdeur Van Blankenstein ge De FBI zegt een kom- pn priesters en nonnen te i opgerold om Nixons advi- Kissinger te ontvoeren uit tegen de Vietnamoorlog. epsrampen in het Nauw van •lais vestigen weer eens de iht op de drukte in deze •Iverstraat, die helaas tel geer mensenlevens eist. oestand in het Nabije Oos- »dt gekenmerkt door nieu- vechten tussen leger en Pa- tn in Jordanië en een Egyp- i verwerping van een Israë- fredesplan. scheiden van de markt jvakbeweging en regering, daarbij behorende coali- scherp tegenover el- (A. Kloos) en ik zijn minder uit el- igroeid dan men misschien jukt, (Roolvink) füp ik de doelstellingen van goed, dan wilt u eert lanisatie zijn die goede sa- kingsverhoudingen in be- ^en en overhead nastreeft. een ideaal met spannin- .J tevens een tegenstelling: voor samenwerking, dat "et zo als vechten voor de (Prins Claus) Alie Kuiper, lang. blozend, mms-leerlinge: „Mijn studie lijdt er niet onder. M'n ouders vinden deze activiteiten niet zo geweldig. Ouderen weten niet precies wat het inhoudt", zegt ze ietwat toegeeflijk. Dan, met het enthousiasme van haar zes tien jaren: „Mijn argumenten zijn sterker dan de hunne!" Alie maakt haar huiswerk in een van de sobere 'kamertjes van de Wereldwinkel. Het is er ronduit koud. Een kampeerka- cheltje probeert een schijn van warmte te wekken. De houten vloeren zijn gebeitst. In de voormalige bedsteden van de pandjes zijn kantoor en infor matieruimten gemaakt. Ze ver kiest deze ruimte boven, het ouderlijk huis, „want dan is er 's middags iemand in de win kel". Twintig jongeren, leden van de Vredeswerkgroep, hebben bij toerbeurt dienst. John 'Hoog werf, (20) l|.veekschoolleerling:(, gemiddeld stoppen we er onge veer twintig uur vrije tijd in per week, soms meer dan eigen lijk kan. Eén der jongeren die spullen voor de Wereldwinkel ging halen in Utrecht werd daar aangereden. Zijn auto was total loss". Waarom Wereldwinkel? Her man 'Boas, constructeur (23): „Vanuit de Werkgroep Sjaloom zijn ideeën naar voren gekomen om meer mensen te gaan inte resseren bij het wereldpro bleem. In Breukelen kwam de eerste „winkel". IHet greep snel om zich heen. In 1969 waren er 23, in 1970 45 ondermeer in Lei den, Gouda, Dordrecht, Utrecht, Delft en Haarlem. Rotterdam probeert de zaak weer op poten te zetten." Uitgaande van de beleidscom missie voor Zending en Wereld- diakonaat van de Gereformeerde Kerken in Nederland is een be drag van ƒ2500,-- ter beschik king gesteld aan de 'Stichting Derde Wereld Winkel als ga rantie voor de aankoop van produkten uit de ontwikkelings landen. De winkels zelf krijgen geen subsidie, ook niet van plaatselijke kerken. In Schie dam hébben we een gemoti veerd verzoek gericht aan aller lei kerkelijke en economische instanties. Behalve van particu lieren kregen we geen steun. Er is nu een aanvraag om subsidie naar de Gemeenteraad in zee". „Op 28 'november 19/70 zijn wij hier geopend. We hadden veel belangstelling. Op kerst avond kwamen ongeveer negen tig mensen te voet na de Dienst van Schrift en Tafel in de grote Kerk naar de Wereldwinkel. De gelovigen moeten na de bood schap van het licht de wereld weer in." „Wij vestigden hier de aan dacht 'Op actie-modellen. De Rietsuikeractie bijvoorbeeld. Bietsuiker levert de boer 80 cent per kilo, rietsuiker brengt 25 cent op in arme landen. Deze kunnen niet concurreren met ons want aan Europese grenzen wordt op binnenkomende riet suiker meer dan 55 cent grens- belasting geheven. Dan is die bietsuiker nog voordeliger in de winkel >dan rietsuiker. Consu menten in de rijke landen wor den zo genomen, evenals de ar me landen." „Een andere actie: de Iksmi- ny, het constructief gebruiken van onze welvaart om anderen welvaart te brengen. In Neder land komen we niet aan het streefbedrag van lVa pet. van ons nationaal inkomen voor de ontwikkelingslanden, i Wie iets over heeft voor rechtvaardig heid wordt opgewekt zichzelf hoger aan te slaan dan de rege ring door vrijwillig de 0,6 pet. die we als natie niet storten. Johr» Hoogwerf, leerling kweekschool, bij de lectuurplanken van ons persoonlijk inkomen te geven aan NOVIB Den Haag." „Wij van de Wereldwinkel vestigden tijdens de kerstdagen nog eens nadrukkelijk de aan dacht op Amnesty International, die de vrijheid van menings uiting beschermt en de vervol ging daarvan bestrijdt. Bezoe kers kochten kerstkaarten voor gevangenen, die opgesloten zit ten omdat ze iets hadden gezegd dat de machthebbers niet zinde. Amnesty International is a-po litiek. 'De kaarten en brieven aan ambassades, regeringen, kranten, en vrienden van de ge vangene leiden tot succes. Van de tien jaar dat A. I. bestaat, zijn er van de zesduizend ge adopteerde gevangenen ruim 2500 vrijgekomen." „Tenslotte steunen we de Bond voor Vrijheidsrechten en de dr. Eduardo Mondlane-Stich- ting voor de bevolking van de Portugese koloniën in Afrika. We verkopen kunstnijverheids- produkten uit ontwikkelings landen zoals Braziliaanse lepel tjes, vervaardigd in een werk groep waarvan de priester werd opgepakt Produkten uit Afrika, de Philippijnen, Haïti, Colum bia en Mexico gijn vaak ver vaardigd in coöperaties die in relatie staan tot vrijheidsbewe gingen. Wij willen ze helpen een rechtvaardige maatschappij op te bouwen. Ons doel is: men taliteitsverandering zonder de steun van het geweld. De win kel is ondergeschikt aan de do cumentatie. Het winkelperso neel levert als het kan een ver koopgesprek. niet om de klant tot kopen te lokken, maar over de wereldproblematiek". Vindt Herman Boas, her vormd, lid van de cantorij, dit werk een stukje van de ge meente van Christus, zichtbaar gemaakt voor de wereld? Herman: „Het is geen bewuste geloofsgetuigenis. Ik wil mijn geloofsgenoten duidelijk maken dat ze vanuit de kerk de wereld in moeten gaan. Eén der taken van christenen is gerechtigheid bevorderen". 'John Hoogwerf: „Wel vanuit het geloof, niet vanuit een ker kelijk hokje". Wim van der Knaap (20) die middenin dit gesprek valt: „Uit liefde tot de mens" en tegen John: „Je bent bezig te gelo ven". John: „Je gaat twijfelen naar- „Moet de mens dan ook onzelfzuchtig zijn om de taal adeldom te verlenen? Het laat zich haast zeggen, dat noblesse in alle gebieden van het leven nauw samenhangt met ootmoed." Dit citaat uit Henriëtte L. T. de Beauforts „Gijsbert Karei van Hogen- dorp" staat in een oud schrift van mij met een aantal andere mij dierbare uitspraken. Het kwam vanzelf in mijn gedachten, nu ik de biografie moet bespreken, die Ben van Eysselsteijn aan haar heeft gewijd: Henriëtte L. T. de Beaufort, Een schrijfster en haar werk. Het is een uitgave van Leopold,'s-Gravenhage, telt 143 blz. en kost 11,90. HET IS EIGENLIJK WEL een ontstellend boek waarvan ik dezer dagen de lezing had beëindigd. Het gaat over de presidentsver kiezingen in de Verenigde Staten en poneert de stelling dat een kandidaat voor het pre sidentschap daar voor de televisie meer en meer wordt „verkocht" zoals men voor de televisie ook wasmiddelen of bier verkoopt. De Amerikaanse titel van dit door de nog jonge (26 jaar) journalist McGinniss geschre ven boek is nog wat rechtstreekser dan de Nederlandse. De oorspronkelijke titel luidt zonder meer „The selling of the president" geen aanhalingstekens of wat ook. Maar de Nederlandse vertaling gebruikt tenmin ste nog aanhalingstekens: „De 'verkoop' van een president" (uitgave Van Holkema Warendorf, Bussum), al had de Neder landse vertaler (Ton Stam) nog enige aar zeling met betrekking tot het woordgebruik te overwinnen. De inhoud zelf van het boek is overigens ook in de Nederlandse vertaling duidelijk genoeg. Die bevestigt wat we al meenden te vermoeden en wat ook uit andere lite ratuur trouwens reeds tot ons was ge komen, dat er als in andere gebieden van het leven vooral ginds ook in de verkiezingen toch wel machten gaande zijn waarvan het in elk geval van belang is dat we ze een beetje onderkennen. VERKIEZINGEN krijgen dan de positie dat schier alles erop gezet moet worden om de kandidaat-in-kwestie gekozen te laten worden. Hem wordt een „beeld" gegeven dat hem voor de kiezer aantrekkelijk en aanvaard baar moet maken. Het risico wordt dan uiteraard levensgroot, dat de persoon van de kandidaat &I „onnatuurlijker" wordt, steeds méér iets krijgt van een robot, dat hem alleen nog maar een kunstmatige „spontaneïteit" wordt gegund, en dat de antwoorden ook al zorgvuldig op de aan vaardbaarheid worden afgewogen, indien datzelfde al niet is geschied met de vragen die worden toegelaten. Ook of juist hier is het gevaar dus niet denk beeldig, dat het medium van de televisie, welker mogelijkheden men gaat benutten, intussen een andere „werkelijkheid" gaat scheppen, die de aanvankelijke werkelijk heid verschuift, verdringt, of op zijn minst kleurt. Leest men een boek als dit, dan is de eerste reactie die van een zekere onthutsing. En toch zal men, dacht ik, wijs doen ook die onthutsing maar weer te gaan relativeren. TE BEDENKEN is dan natuurlijk in de eer ste plaats, dat de schrijver van een boek als dit er ook een zeker belang bij heeft, niet alleen zulk een krasse stelling te po neren, maar die vervolgens ook te funderen. Met andere woorden: het te bezigen mate riaal wordt spoedig naar de geponeerde stelling „toegeschreven". Ook een kwestie van „verkopen" in meer dan één zin. Het gevolg is dan, dat de op zichzelf bepaald niet te verwaarlozen invloed van een me dium als de televisie toch weer wordt over schat. Echter, het medium kan wel véél, maar niet alles. Immers zijn er, behalve - deze, ook nog andere machten en invloeden werkzaam. En de kiezer is niet helemaal gek. Al kijkend, zal hij een zeker argwaan in zich voelen opkomen, of hij kijkend niet bezig is zich te vèrkijken. Bij een politicus, om mij even tot hem te bepalen, zal het behalve om het meer uiter lijke beeld gelukkig toch óók gaan bij voorbeeld om de denkbeelden die hij voor staat, om de beginselen waarvoor hij zelf gekozen, en om het beleid dat hij reeds gevoerd heeft of in de komende tijd zegt te zullen gaan voeren. DE NOODZAKELIJKE relativering zal, meen ik ook, toenemen naarmate een jong me dium als de televisie aan magische krach ten gaat inboeten. Enige tijd geleden op bezoek in Zuid-Afrika, vroeg men daar mijn advies over een overwogen invoering van televisie. Ik heb toen onder meer aangeraden hetzij van stonde aan hetzij zo spoedig mogelijk met méér dan één station te beginnen. Dat im mers zou de kijker voor de noodzaak plaat sen van een keuze. En reeds die noodzaak zou hem als kijker was opheffen uit de situatie van lijdelijkheid. Wie kijkt op ba sis van een keuze is een meer bewuste kijker geworden. En bewuste kijkers hebben we nodig, zoals ook bewuste luisteraars naar de radio, en zoals ook bewuste lezers van de krant. Dan blijft men de situatie beter baas en blijven de media als televisie, radio en krant werk zaam in hun uiterst belangrijke, maar ge lukkig niet overmachtige functie van die nend en hulpvaardig bezig zijn. Niet maar ten gunste van kandiderende presidenten of vergelijkbare lieden, maar ten gunste van ons allemaal. We moeten ons maar niets laten verkopen. Geen knollen voor citroenen. Geen presi- sidenten ook. Ook geen gewone politici. Zelfs dan niet, wanneer we straks, als er verkiezingen naderen, weer onder politiek spervuur komen te liggen. Kiezen moet blijven wat het behoort te zijn: onderscheidend bezig wezen. DIEMER mate je meer met problemen in aanraking komt. Geloof is twij fel geworden. De Wereldwinkel is ook ieen stuk z,elf-bevredi- ging. Vanuit het geloof dat je succes boekt moet je er tijd in stoppen. Je werkt aan iets ideëels. We moeten oppassen dat de Wereldwinkel voor ons geen obsessie wordt." Alie Kuiper: „Omdat ik wil meehelpen de wereld rechtvaar diger te maken. We zeggen te gen de „klanten" niet dat wij het weten, we willen wel de foute plekken aanwijzenDe meeste winkelbezoekers bestaan uit huisvrouwen en jongeren. De eersten komen uit nieuws gierigheid en kopen Chinese (straks Ceylon) thee, rietsuiker en ongepelde zilvervliesrijst uit Noord-Vietnam. Wij brengen ze op het idee om bij hun eigen kruidenier >naar rietsuiker te gaan vragen. Want de burger maakt zelf de handelsstructu ren. Jongeren kopen voorname lijk posters en willen graag praten. Op zo'n manier hebben we ook medewerkers aange trokken." „De enige wezenlijke veran dering waarin wij geloven, - is her-structurering van de we reldhandel. Het is aan ons de problematiek van de ontwikke lingshulp aan de man (vrouw) te brengen. Het gaat om ont- wikkelings-samenwerking", pleiten deze jongeren. Om hun werk nog beter van de grond te laten komen, heb ben ze dringend behoefte aan een kookloestel, aan gaskachel^ met afsluiters, aan een renteloze lening, aan een koffiepot. Eep fitter die enige uren wil afstaan voor het plaatsen van de ka-; chels voornoemd, maar vooraf aan belangstellenden aan wié ze hun ideeën kwijt kunnen. Loop eens binnen voor eéq» praatje in een Wereldwinkel in uw omgeving. „Zijn jullie het eindeloze pra ten na twintig eeuwen chris tendom niet beu?", vraag ilc voorzichtig. „Wij willen een mentaliteits verandering teweeg brengen door het gesprek, niet door wa pens" was het direkte antwoord. Er zijn in dit land nog jonge ren die hun broeders hoede* willen zijn. De korte inleiding eindigt aldus: „Deze schets kan de naam „biografie" eigenlijk niet dragen; zij wil immers geen wetenschappelijke verant woording afleggen. Zij tracht alleen het werk en dé schrijfster van dat werk op verantwoorde wijze dichter tot de lezers te brengen door een overzicht waarin oeuvre en le ven samengaan en waarin kan worden aangetoond hoe die twee op elkaar hebben inge werkt". Ben van Eysselsteijn groe peert zijn stof in drie hoofd stukken. elk genoemd naar een verblijfplaats die bepa lend is voor een periode uit het leven van de vrouw die hij beschrijft, t.w. I Ochtend: Mariëndaal. II Middag: Hohes Licht en III Avond: Beukenhof. De auteur heeft het voor recht en het voordeel gehad van veel persoonlijk contact met wie hij karakteriseert als een letterkundige-biografe; te recht heeft hij ingezien dat het van belang is allereerst de biografe zelf te laten spre ken. hetzij door middel van aanhalingen uit gesprekken of brieven, hetzij uit haar boe ken. Hij heeft dus de nadruk gelegd op degelijke informatie en documentatie en zijn Henriëtte de Beaufort kracht niet gezocht in een ge schreven portret naar eigen visie. Misschien kan hij dit laatste nog eens in een afzon derlijk essay, geschreven op enige distantie, „nachholen" zoals de onvertaalbare Duitse term luidt. Van Eysselsteijns stijl is een beetje stijf en conven tioneel, briljant is dit werk ze ker niet, maar men moet de bescheidenheid waarderen, waarmee hij zich achter zijn stof zoveel mogelijk schuil houdt. Uit he* hart gegrepen zijn ook mij uitspraken als deze van Henriëtte de Beaufort de afschuwelijke mense lijke domheid waartegen zelfs de goden vergeefs vechten' (79); „tolerante figuren zijn al tijd het beste in de verdedi ging" (88); „ieder wist dat het einde van een oorlog het begin van nieuwe vijand schappen betekent" (30); „het lugubere bedrog van elke na tie tijdens de oorlogvoering" (30) Wat haar karakteriseert is echte voornaamheid die zich in eenvoud openbaart, een grote, verwerkte belezenheid en een manier van schrijven die van een persoonlijke spiri tualiteit blijk geeft. Hoe nauwkeurig Henriëtte de Beaufort te werk gaat, bleek mij indertijd toen zij voor haar boek over Wilhelmi- na zelfs de teksten vsn mijn vl|f radlo-uitzendlngen In de serie „BIJ de gratie Gods" op vroeg. Hierin kon toch moei lijk iets staan wat zij nog niet wistl Nu wij ons toch in de histo rische sfeer bewegen, is er alle aanleiding de aandacht te vestigen op een curieuze pu blicatie. In de serie „Zaltbom- melse Herdrukken, een reeks heruitgaven van belangrijke, merkwaardige en zeldzame boekwerken met betrekking tot de geschiedenis der NedeK landen" bij de Europese Bi bliotheek te Zaltbommel, is een herdruk in facsimile ver schenen van de bij veel oude Delfshavenaars bekende Be schrijving en Geschiedenis van Delfshaven, benevens die van Schoonderloo en het slot Spange; kroniek van al de merkwaardige voorvallen, be langrijke oirkonden, privilegiën resolutiën, publicatiën, corres- pondentiën en verdere stukken, op Delfshaven betrekking heb bende; bijeenverzameld en naar tijdsorde gerangschikt door F J KleIJn. Te Delfshaven, bij Joh. L. van der Pauwert, 1873 Tot de band toe Is het boek een getrouwe kopie van het originele werk; een kostbaar procédé voor deze bijna 500 bladzijden, zodat de verkoop prijs van f65 voor deze qs- riehte uitgave redelijk ie. Verscheidene oud-Delfsha- venaars wisten van het be staan van dit boek af, zo ook ondergetekende en voor hen heeft deze heruitgave een speciale gevoelsbetekenis, af gezien van de informatie die het biedt. Terecht heeft Kleijn (ovei wie ik verder niets weet te vertellen) de schrijfwijze Delfshaven aangehouden en niet Delftshaven. De stad heette immers Delff; die letter t erachter is te wijten aari de neiging in deze contreien be paalde woorden met een t af te ronden: was werd wast, weg werd wegt, Delff werd Delft. De oude heer Kleijn heefl hierin geen erg gehad, al zal hij wel het rijmpje hebben ge kend: 's Zondags gaat ze naar de kerk, met een boek vol zilver werk. '8 Maandags staat ze an de wast. Dingsdags bergt ze *t in de kast Misschien zjjq er gugere Je- De Aelbrechtskolk omstreeks 1920 naar een ets van Jan Sirks. Het Zakkendragershuisje (links) is inmiddels gerestaureerd. Op de achtergrond de Oude Kerk. gelegen naast het Gemeentehuis van Delfshaven dat nu in de oorspronkelijke staat wordt teruggebracht. zers die de week kunnen vol maken. Zij zullen zich ook wel de uitdrukking herinneren, die voor een bepaalde wandeling werd gebruikt: Binnewegt héén, Buitewegt terug. Met Buitenweg werd de West-Zee dijk bedoeld; de schilders- naam Willem Buytewech heefl hiermee niets te maken. Maar terug tot het boek. Het bevat o.a. een wandeling door Delfshaven in 1770 en een in 1870, toen Delfshaven nog een zelfstandiq stadje was. Ligging, handel en be drijf vormden ds voornaam ste onderwerpen en dan kwa men de hulzen der notabelen, de rest bleef min of meer bui ten de lijst. Kleijn is lid geweest van de technische commissie voor het standbeeld van Piet Heijn, waarop ook zijn naam staat „Zijn (Piet Heijns) gelaat is naar de Maas gekeerd." Van daag wijst de zeeheld met zijn staf naar de winkels van de Nieuwe Binnenweg, hoewel daar ook niet alles zilvervloot is. En wat het oude Delfsha ven betreft: komt de restaura tie niet een beetje erg laat? 1 lil Aan een anonieme brief* schrijver uit Haarlem. Dank voor uw waarderende woojr* den, die me juist op een ge- schikt ogenblik bereikten. Wees wederkerig Gode bevo len. Het verbergen van uw U' dentiteit moet ik uiteraard re* necteren. C R

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1971 | | pagina 17