Leger maakt eind aan onlusten in Polen Loonexplosie nu al inbouwen YEROLME NOEMT FUSIE DUBIEUS Commentaren Plunderingen en brandstichting Van Houten gaat dicht, ontslag voor 500 man Het Kwartet Helikopters gooien traangasgranaten Neger-deserteur krijgt asiel in W est-Duitsland Noodtoestand in Eritrea Gdansk na '45 geheel herbouwd Rijn-Schelde: afwachten RITA) HET Willi Lichte vorst KVP'ers: Wij willen geen kabinetscrisis c Nieowe Leidse Grarant Donderdag 17 december 1970-51,te jaargang vooraanstaande prot. christelijke dagbladen - Directeur: F. Diemer Hoofdredacteur: Dr. E. Diemer CHRISTELIJK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMGEVING „Stantvastich is ghebleven mijn hert in teghenspoetl" oofdkantoor Leiden Steenstraat 37 Telefoon 31441 Abonnementsprijzen p.w. 1,41, p. m. 6,05, p. kw. 18,10 WARSCHAU De onlusten in de Poolse steden Gdansk (het voormalige Dantzig), Gdynia en ANSBACH (Beieren) Vanwege „rasvervolgingen" waaraan hij bloot gesteld was in de VS, heeft een Ame rikaanse deserteur, de neger James Henry Grant, asiel gekregen in West- Duitsland en wel bij besluit van een rechtbank in Ansbach, de enige recht bank in West-Duitsland, die in deze kwestie een uitspraak kon doen. Bet is de eerste keer, dat West- fuik land een Amerikaanse neger- dwerteur asiel verleent. Grant was in Bremerhaven gelegerd. Hij stond op het punt met een Duits meisje te trouwen, maar moest, zo heeft hij verklaard, om deze reden naar zijn eenheid in Maryland terugkeren. Daar aangekomen werd hij naar Vietnam gedirigeerd. Tijdens een verlof week hij uit naar Zweden en ging vervolgens naar West-Duitsland, waar hij in oktober 1968 werd gearresteerd, daarna vrij gelaten nadat zijn advocaat had aan gevoerd, dat Grant geen deel uit maakte van een NAVO-eenheid, om dat zijn standplaats Maryland was. Sopot hebben volgens de Poolse autoriteiten zes doden en tien tallen gewonden gekost. Volgens onbevestigde berièhten zijn echter waarschijnlijk tweemaal zoveel mensen gedood en werden ten minste 150 politiemannen gewond. Gisteravond berichtten reizigers die uit Gdansk in de Poolse hoofdstad terugkeerden, dat de straatgevechten b(jna afgelopen waren. Journalisten die naar deze stad toewilden, werden op 10 km voor de stad door de politie tegengehouden. De schade, vooral in het centrum van Gdansk moet enorm zyn. De onlusten zijn vermoedelijk ont staan door een aangekondigde kracht- tige stijging van de levensmiddelen- prijzen. De woede van het volk uitte zich in Gdansk in plunderingen van grote levensmiddelenwinkels en brand stichting in openbare gebouwen, waaronder het hoofdbureau van de communistische partij. Versterkingen Duizenden betogers vielen de politie en militairen aan, die spoedig onder de voet werden gelopen. Per vliegtuig werden dinsdag politiever- sterkingen van Warschau naar Gdansk overgebracht. In Gdansk zelf kwam het leger met tanks tusenbeide. Helikopters die boven de binnenstad vlogen, wierpen op het hoogtepunt van de Doel van vakbeweging: (Van onze soc.-econ. redactie) UTRECHT De drie vakcen trales hebben gisteravond na moeizaam beraad besloten de (gewijzigde) loonmaatregel van de regering als een feitelijk ge geven te accepteren, maar daar bij uitgesproken dat „na de pe riode van beperking, een extra forse loonsverhoging noodzake lijk zal zijn" om in 1971 „een reële loonstijging te verwezen lijken, die enigszins achterblijft bij de produktiviteitsstijging". Er zal naar worden gestreefd de „extra forse loonsverhoging" reeds meteen by de onderhandelingen in de cao's vast te leggen, zo werd van nacht na afloop van het drie uur durende overleg toegelicht door de voorzitters van NVV, NKV en CNV. Met andere woorden: er wordt aan gestuurd op cao's met een „ingebouw de loonexplosie." Drie delen Als de vakbonden bij de onder handelingen hun zin krijgen komen er dus contracten, die voor één jaar uit drie delen zullen bestaan: 1. een loon stijging van 3 procent met gelijktij dige verwerking van de ƒ400; 2. na drie maanden een loonstijging van 1 procent (beide overeenkomstig de al gemene loonmaatregel); 3. een „extra forse" loonsverhoging als het half jaar. waarvoor de loonbeperking geldt, voorbij is en vakbonden en werkgevers de handen weer vrij hebben. Hoe groot de loonstijging in het tweede halfjaar zal zijn, is onmogelijk te voorspellen. Dat zal afhangen van het uitgangspunt, dat bij de onder handelingen wordt ingenomen en van de vraag in hoeverre de werkgevers In de afzonderlijke bedrijfstakken en ondernemingen bereid zijn aan de eisen van de vakbonden tegemoet te komen. (Zie ook elders in dit blad). strijd traangasgranaten op de menigte. In Gdynia en Sopot die met Gdansk een stedelijk geheel vormen schijnen de onlusten minder hevig te zijn geweest. In Gdynia, waar de grootste Poolse scheepswerven ge vestigd zijn, uitte het verzet zich vooral in de vorm van zitstakingen. Kerstmis In Warschau vraagt men zich af wat de redenen zyn geweest voor de afkondiging van prijsverhoging voor levensmiddelen als vlees en meel op een zo ongunstig tijdstip. Kerstmis en de dagen daarvoor en daarna heb ben voor dc Polen nog een grote, zij het traditionele betekenis. De uitbarsting in Gdansk herinnert aan die in Poznan in 1956. Daar vie len toen op 28 juni 53 doden bij ge vechten tussen betogers en de politie en het leger. De 50.000 demonstran ten protesteerden die dag tegen de hoge prijzen van de levenmiddelen en eisten brood. Politieke eisen, zoals vrije verkie zingen en het vertrek van de Russen, maakten het verzet gecompliceerder. De Poolse televisie heeft inmiddels enkele beelden uitgezonden van de onlusten in Gdansk. Deze gaven een overzicht van de schade die enorm is. Het officiële orgaan van de Poolse communistische partij heeft gisteren gezegd dat de bloedige onlusten moeten worden beschouwd als „een ernstige les voor de gehele partij. Degenen die verantwoordelijk zijn voor de moorden, de brandstichting en plundering moeten zwaar worden gestraft", zo werd eraan toegevoegd. ADDIS ABEBA Keizer Haile Se lassie van Ethiopië heeft voor het grootste deel van Eritrea de noodtoe stand afgekondigd. Dc betrokken ge bieden zjjn rechtstreeks onder het ge zag van de minister van defensie ge steld. GDANSK De Oostzeesteden Gdansk, Gdynia en Sopot beho ren tot de welvarendste van Po len en worden wegens hun toe risme, industrie en internationale handel graag als etalage voor het Westen gebruikt. De Polen vinden Gdansk één van de beste plaatsen van Polen om in te wonen. De mensen vin den het er gezellig en er is ont wikkeling, meer dan genoeg in dustrie en grote activiteit in de havens. De afgelopen twintig jaar is aan de restauratie van de in de oorlog verwoeste binnenstad meer dan 83 miljoen dollar uitge geven. Zo nauwkeurig geschiedde het herstewerk dat de puinhopen herschapen werden in een cen trum, even schoon en welvarend als een hanzestad uit de middel eeuwen. De inwoners van Gdansk zeg gen dat zij thans de eerste perio de van .bloei seder'i dt hanzetij- den beleven. Voor de drie steden wordt tegen 1905 een inwonertal verwacht van een miljoen. Een verslaggever van radio- Gdansk scheer gisteren nauwe lijks te kunnen geloven dat juist deze „parel van de Oostzee" haard van onlusten kon zijn en dat in het met zorg herbouwde centrum moedwillig aangestoken brandhaarden waren ontstaan. „En dit alles gebeurt in de stad waar elke steen door arbeiders handen is hersteld, elke steen met eerbied is gelegd en elk huis ons vreugde verschaft," riep hij uit in een uitzending, die in München werd opgevangen. Een kledingmagazijn in Gdansk, voormalig Danzig, wordt hier geplunderd tijdens de onlusten in deze Poolse havenstad. Het is opvallend, dat CAF, de fotonieuwsaf deling van het officiële Poolse persbureau, deze foto heeft ver spreid. Klachtendienst bezorging 18.00—19.00 uur Moe HET ziet er naar uit, dat er voor lopig wat meer rust aan het woelige loonfront zal zijn dan in de afge lopen maanden het geval was: eerst door de >xtra loongolf van 400 gul- den, daarna bij de strijd om de j afschaffing van artikel 8 van de loonwet, en vervolgens rondom de loonbeperkingsmaatregel van de re gering. die uitmondde in een tot J diep in de nacht voortdurend debat I in de Tweede Kamer. Wij geloven dat heel Nederland moe is geworden van al die strijd, en daarom verheugen we ons erover j dat de drie vakcentrales gister avond (vooral dank zij de inbreng j van het CNV) hebben besloten de ten gunste van de werknemers ge- wijzigde loonmaatregel als een fei telijk gegeven te accepteren. Dat is verstandig en trouwens ook het enig aanvaardbare in een samen leving, waarin ook minder prettige maatregelen als deze geheel langs democratische weg tot stand komen. AI zal het wellicht de komende we ken (met de „dagen van Vrede" zo dicht in het verschiet) rustig rond om de loonontwikkeling zijn, dat wil nog niet zeggen dat de span ningen daarna niet opnieuw kun nen oplaaien. Dat zal echter voor een heel belang rijk deel afhangen van de wijsheid waarmee zowel van werkgevers als van werknemerszijde de ko mende cao-onderhandelingen zullen worden gevoerd. Polen Wie handelt in hevige toorn, is als een man die zee kiest bij storm. FULLER „Oh, die leuke pop en dat wiel... dat kunt u allemaal zo maar niet weggooien." Barometerstand: heden 10 uur: 77 cm (1026 millibar), dalend. Zon en maan 18 december: zon op 8.44, onder 16.29; maan op 22.34, onder 11.59; 20 december L.K. Hoog water Hoog water, 18 december; Rot terdam le getij 8.11, 2e getij 20.46; Scheveningen 6.29 - 18.45; Vlissingen 5.18 - 17.39; Willem stad 9.02 - 21.23. DE BILT Een krachtig hoge- drukgebied strekt zich uit van Portugal over Frankrijk naar Polen. Tijdens opklaringen en weinig wind daalde bij ons in de afgelopen nacht bij helder weer de temperatuur in het alge meen tot min drie graden. Tussen het hogedrukgebied en een diepe depressie, die van het zeegebied tussen IJsland en Noorwegen naar het noordoosten koerst, trekt een frontensysteem over de Noordzee naar Scandi navië. Als gevolg hiervan neemt de bewolking en aan de kust de wind tijdelijk toe en zal in het noorden van het land enige regen vallen. Na het voorbijtrekken van het frontensysteem komt het weer bij ons onder invloed van het hogedrukgebied en zal bij rustig weer in de nacht opnieuw lichte vorst optreden. Vooruitzichten voor zaterdag: aantal uren zon: 0 tot 4; min. temp.: omstreeks normaal; max. temp.: omstreeks normaal; kans op een droge periode van min stens 12 uur: 95 procent; kans op een geheel droog etmaal: 90 pro cent. C. VEROLME dubieus (Van onze scheepvaartredactie) ROTTERDAM Tussen pre sident-directeur Barend Schef- fer en president-commissaris Cornelis Verolme is het openlijk tot een breuk gekomen. De heer Scheffer schrijft in het perso neelsorgaan Verolme-nieuws dat op betrekkelijk korte termijn een fusie tussen Verolme en Rijn-Schelde tot stand gebracht zal worden, op voor beide par tijen billijke voorwaarden. In een commentaar op deze uitla ting zegt een verbolgen heer Verolme: „Ik sta versteld van hetgeen de heer Scheffer heeft geschreven". De uit spraak noemt de heer Verolme voor barig en dubieus. „Zij is zonder mijn goedkeuring gedaan". „Uiteindelijk ben ik president-com missaris en nog steeds eigenaar van het hele concern", aldus de scheeps bouwer, die overigens wél verwacht dat over enkele dagen enig nieuws van het fusie-front zal komen. Rijn-Schelde wil op het bericht in Verolme-nieuws geen commentaar ge ven. Volgens een woordvoerder van het concern is er geen aanleiding voor commentaar zolang de scheeps- bouwcommissie-Winsemius zijn rap port over de ontwikkelingen in de scheepsbouwwereld nog niet gereed heeft. Verwacht wordt dat deze com missie half februari gereed zal zijn. In het personeelsblad gaat de heer Scheffer ook in op de problemen die het afgelopen jaar het Verolme-con- cern „bewogen" hebben gemaakt. Slechts dank zij de interventie en de steun van de Nederlandse regering kon het liquiditeitstekort worden overbrugd. Voor wat de huidige situatie van het concern betreft merkt de heer Schef fer op dat de orderportefeuille goed gevuld is, een situatie die zal leiden tot een financiële positieverbetering van het concern. Volgens de presi dent-directeur is er derhalve weer reden voor vertrouwen op langere termijn. B. SCHEFFER fusie WEESP Het Duitse schoco- ladeconcern Leonard Monheim te Aken zal per 1 april de cacao en chocoladefabriek van Van Houten overnemen. Dit houdt in dat waarschijnlijk vijfhonderd mensen zullen worden ontsla gen. Het concern is nu -nog ge heel in Amerikaanse handen. Er zullen volgens dc directie in Nederland ongeveer 100 man werk zaam blijven, hoofdzakelijk op het gebied van de verkoop en de ad ministratie. De vakbeweging is in een vroeg stadium ingelicht om te voldoen aan de eisen van de „fusiecode". Tijdens het nu twee maanden durende over leg heeft het bestuur tegenover de vakbond verklaard, dat het bereid is een „faire" afvloeiingsregeling te treffen. Vooral aandacht zal worden besteed aan de oudere werknemers. De besprekingen duren nog voort. De Amerikaanse eigenaren van het uit 1815 stammende bedrijf zijn be reid eventueel uitkeringen te garan deren. De verkoopmaatschappijen van Van Houten in het buitenland met onge veer 400 man personeel worden eveneens overgenomen door Monheim. De bedoeling is dat zij opgenomen worden in de Duitse verkooporgani saties. Het bestuur van Van Houten wilde niet ingaan op de vraag waarom het dit bedrijf zo slecht gaat, in tegen stelling tot het optimisme in de rest van de cacaoverwerkende industrie. De directie vond overigens dat de mededeling van de sluiting door het personeel zeer loyaal en kalm was ontvangen. Monheim heeft in Duitsland onge veer 3500 werknemers. Het heeft in Nederland geen eigen verkooporgani satie. Moties verivorpen DEN HAAG Drie Kamerleden van de regeringspartijen zijn gisteren bij de stemming over de motie-Den Uyl, waarin het kabinet werd ge vraagd de loonmaatregel in te trek ken, „uit de boot gevallen". Dr. Van Schaik (kath.v.) en de a.r.-leden drs. Boersma en mejuf frouw Van Leeuwen stemden vóór, evenals de PvdA, D'66, PPR, CPN en DS'70; te weinig stemmen dus om de plannen van het kabinet te doorkruisen en daarmee een kabi netscrisis te veroorzaken. Zoals bekend hebben enkele leden van de KVP-fractie grote bezwaren tegen de loonmaatregel. De heer Weijters zei: „De motie van de heer Den Uyl Ts duidelijk een motie van wantrouwen en bovendien in strijd met het standpunt van de fractie dat een loonmatigingsmaatregel onvermij delijk was geworden. De aanvaarding daarvan zou Neder land in een politieke crisis kunnen brengen, die gegeven alle politieke omstandigheden van dit moment het reële gevaar met zich brengt dat ons land voor wellicht een lange periode onregeerbaar zal- blijken. Voorts zou de aanvaarding van deze motie dit kabinet en de Kamer in de onmogelijkheid brengen een aantal nog belangrijke wetsontwerpen o.a. de wet op het stakingsrecht, de wel op de vennootschapsstructuur en het wetsontwerp inzake oud-invalidi- teitstrekkers verder in behandeling te brengen. Een politieke crisis met het bovengenoemde gevolg kunnen en willen wij niet voor onze verant woording nemen." Drs. Boersma (a.r.) zei mede namens mejuffrouw Van Leeuwen en dr. Van Schaik (kath.v.) in zijn stemverkla ring: „Ik betwist niet de rechtmatig heid, wel de doelmatigheid van de loonmaatregel. Een werkelijke loons verbetering is,, niet verzekerd." Ir. Van Dis (s.g.) vond voorstemmen HET LEVEN in een communistisch geregeerd land is in geen enkel op zicht aangenaam. Zelfs als men de geestelijke onvrijheid noodgedwon gen voor lief neemt, blijft er heel wat te wensen over. Blijkbaar kan dc zorg voor het dage lijks brood de mensen zo bezighou den, dat zij massaal de straat op gaan om te laten zien dat zij het niet langer nemen. In enkele Poolse steden was dat het geval. Wat niet meer was dan een protest demonstratie. die met grote omzich tigheid moest worden behandeld, werd een opstandige daad, nadat de zenuwachtig geworden politie naar de vuurwapens had gegrepen. Nu de zaak uit de hand gelopen is, nemen de communistische autori teiten de „gebruikelijke maatrege len". Tankeenheden hebben de op standige steden omsingeld. Verder verzet zal in bloed worden ge smoord. Moeilijk valt te beoordelen, of de eco nomische situatie in geheel Polen zo slecht is, dat ook daar „brood- oproer" onvermijdelijk is. Per slot van rekening moet de winter eigen lijk nog beginnen. Een andere ihogclijkheid is, dat de bevolking van dc aan de Oostzee gelegen steden, die meer contact met de buitenwereld heeft, méér dan de mensen in dc andere Poolse steden met de neus op de feiten wordt gedrukt. Mensen uit communistische landen die in contact komen met de wes terse welvaartsverschijnselen hoe betrekkelijk die vaak ook zijn zijn niet meer tevreden met het grauwe bestaan in eigen land. Valt het al niet mee, iets zinnigs te zeggen over te verwachten opstan dige activiteiten in de rest van Po len, het is nog minder zinvol te speculeren op het uitbreken van opstand in het gehele Sowjetblok. De volkomen onverwachte opstand in dc Poolse steden is een lesje voor de communistische leiders, niet al leen in de Oosteuropese satelliet staten, maar ook in dc Sowjetunie zelf. Men zal er zijn „winst" mee doen. Wèl valt in deze dagen weer eens het enorme verschil op tussen het le ven in een communistisch land en dat in Nederland, waar alles kan en alles mag, ook al loopt het soms bijna de spuigaten uit. Gezien tegen de achtergrond van wat in Polen gebeurt, hebben veel ac tiviteiten in Nederland iets belache lijks. DEN HAAG De Tweede Kamer meent dat de Chinese Volksrepubliek de Chinese zetel in de Verenigde Na ties dient te bezetten. Tijdens de be grotingsbehandeling van buitenlandse zaken werd een motie van deze strekking aanvaard. Hierin wordt de regering verzocht, zo mogelijk teza men met gelijkgezinde landen, een initiatief in deze kwestie te nemen. De motie werd ingediend door de PvdA en D'66- voor de motie-Den Uyl onverant woord: Het risico van een kabinets crisis is te groot. Drs. Den Uyl zei in net begin van het debat zijn motie te handhaven omdat het grote be zwaar, namelijk het buitenspel zetten van de vakbeweging, was gebleven. „Het voor of tegen deze maatregel te zijn is belangrijker dan het lot van het kabinet" Met 86 stemmen tegen en 58 vóór werd een motie van de socialist Van Lier verworpen, waarin de regering werd gevraagd het SER-advies van 20 november voor de aanpassing van de uitkeringen aan oud-invaliden volledig uit te voeren. Vóór waren PvdA, D'66, DS'70, Boeren, CPN, PPR en PSP.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1970 | | pagina 1