iÉ9Fi3|P^$^
Duitse bezetting werd een klucht
Hoe fotografen vrouwen zien
Ga dan maar fijn fietsen
SEKSUOLOGIE: EEN
JONGE WETENSCHAP
t1 i MÊB^SamÊtBÊUÊmi
mal
Zelf bestuurde" Engelse
kanaaleilanden vormen
eigenzinnige wereld
ZATERDAG 5 DECEMBER 1970
iftSiïSlifffi §1»1 P#8
p
Gezicht op Guernsey
Het is een merkwaardige ervaring om na een vlucht vanaf Schiphol via
Londen met de „archipel" van de Engelse Kanaaleilanden (nabij de Franse
Normandische kust) kennis te maken, waar geen leger of belasting be
staat. De horloges zijn er goedkoper dan in Zwitserland; tabakswarén,
parfums en nog wat artikelen „dutyfree", d.w.z. zonder accijns. Het
natuurschoon, gezegend door een mild klimaat, heeft met zijn grillige
rotskusten en blauwe ministranden (een dorado voor wandelaars en bad
gasten) een eigen gezicht. Het is kortom een vergeten paradijs; tenminste
wat ons Nederlanders betreft, want onze „touroperators" doen er maar
bar weinig aan.
Uit de lucht ziet men bij helder
weer dadelijk, dat Jersey het groot
ste eiland is; op de voet gevolgd door
Guernsey en Alderney. Dan zijn er
nog de 'kleintjes': Sark, Herm, Jet-
hou, Berhou. In totaal 194 km2 dun
bevolkt land', dat geografisch feitelijk
bij Frankrijk hoort en al eeuwenlang
zelfbestuur heeft.
Na de capitulatie van Frankrijk
waren de Duitsers in '40 vanaf
Normandië en Bretagne binnen het
half uur bij dit 'brokje Engeland',
dat zonder slag of stoot door de 319e
Infanteriedivisie onder leiding van
generaal-majoor Müller werd bezet.
De Duitsers meenden een belang
rijke springplank in handen te heb
ben om het „perfide Albion" op de
knieën te dwingen. Guernsey werd
uitgebouwd tot een machtig fort,
maar het zou het wachten worden op
een vijand, die nooit kwam, want
Engeland vond de eilanden 'strate
gisch onbelangrijk'.
Het werd een modelbezetting .zon
der verzet; mede door de afwezigheid
van spoorwegen en fabrieken, alsme
de de geringe vluchtradius. De recht
banken waren mild en het kwam tot
verbroederingstonelen met de bevol
king, die echter wel merkte na
een aantal jaren bezetting wat de
begrippen voedselschaarste en surro
gaat inhouden.
Het schijnt zelfs gebeurd te zijn,
dat Duitse officieren in een vrolijke
(whisky)stemming het 'God save the
king' aanhieven. Gezien ons pakket
van gruwelijke oorlogsherinneringen
doet een dergelijke bezetting voor
ons als een klucht aan.
De 'States of Guernsey', die naast
T* Aankomst op het feodale, autoloze
Sark.
eigen pondbiljetten ook eigen postze
gels uitgeven, kennen een Luitenant-
gouverneur, die de Kroon vertegen
woordigt. Maar de feitelijke macht
ligt in handen van een zgn. 'Bailiff',
die niet slechts het parlement, maar
ook het gerechtshof presideert
De eigenwilligheid van dit zelfbe
stuur, het vasthouden aan een vorm
van 'splendid isolation', ontmoet men
ook in een enigszins curieuze
vorm op de grappige eilandjes
Sark en Herm.
Sark, feodaal geregeerd door de
86-jarige 'Dame of Sark' (Sibyl Hat
haway) wenst geen auto's of moto
ren. Slechts paarden, fietsen en een
handvol tractoren (noodzakelijk
kwaad voor de landbouw) bepalen
hier het verkeer. En een groot bord
bij de haven verkondigt de toerist,
wanneer hij na een uur varen met
de 'lijndienst' vanaf Guernsey aange
komen is, dat honden en katten uit
'enig ander land' vernietigd zullen
worden; gepaard aan een geldboete
van tien pond.
De charmante 'Dame* in haar
'Seigneurie' (een door bloementuinen
omgeven kasteel), haat besmetting,
lawaai en stank. Haar feodale rech
ten zijn een oud familieërfgoed en ze
is hoogstens de Engelse Kroon ver
antwoording schuldig. Voor de rest
zal haar 'Raad van twaalf wijze
mannen' de situatie wel klaren. Eens
trouwde ze met Robert Hathaway,
een Amerikaanse piloot uit de eerste
wereldoorlog, maar hij mocht zich
slechts tijdelijk 'Heer van Sark' noe
men.
Het spreekt vanzelf, dat Sark een
oase van rust is (ook vliegtuigen mo
gen het eiland niet aandoen), zodat
de vaak schilderachtig gelegen hore
cabedrijven en pensions hier goede
zaken doen.
Ook Herm heeft geen auto's, maar
dit eiland is zo klein, dat men het
binnen drie kwartier rondwandelt;
men kan dan genieten van mini-
stranden, charmante cottages en
duinformaties. Hier vertelt een bord
bij het haventje, dat niemand meer
na zonsondergang het eiland mag be
treden.
Er is één goed hotel-restaurant en
er zijn ook een paar winkeltjes.
Herm, dat beduidend kleiner is
dan Sark, opent de reeks van steeds
kleiner wordende dwergeilandjes.
Niet ver van Guernsey ziet men de
contouren van een der allerkleinsten
als een donker gezwel uit het water
rijzen. Daar de 'Statest er niets aan
hadden, verkochten ze het destijds
aan een zakenman, die met zijn ge
zin erg op 'privacy' gesteld was.
Maar men attendeert de toeristen
niet slechts op Sark en Herm. Een
attractie is op Guernsey ook het on
dergronds hospitaal, dat de Duitsers
met behulp van buitenlandse
dwangarbeiders de grootte gaven van
een kleine stad. Het was bedoeld
voor de duizenden slachtoffers van
de nooit gevoerde 'slag om Guern
sey'.
Toch zijn er 111 Duitse officieren
en manschappen op de kleine be
graafplaats van St. Peters Port (de
hoofdstad) ter aarde besteld, maar
niemand wist precies het 'hoe en
wat', totdat we te horen kregen: T>ie
zijn op de verschillende eilanden ge
storven en naar één begraafplaats
gebracht. De meesten zullen wel aan
influenza overleden zijn.'
De historie vermeldt niets over ge
welddaden; wel over het feit, dat de
bezetters vlug Engels leerden zij
het dan ook, dat ze van de inheemse
voertaal, gesproken sedert de tijden
van Cromwell, nooit één woord be
grepen hebben. Men hanteert een
bepaald patois, aangeduid als
'Guernsey French', dat niet geschre
ven wordt.
De gangbare taal is Engels, maar
toch dragen alle straten,, beautyspots
en stranden Franse namen, die op
hun beurt (ja, taalkundigen kunnen
hier hun hart ophalen) weer verbas-
-M- Kustwandelingen op de Kanaaleilanden bieden fascinerende panorama's
terd worden tot patois. Van Petit
Bót maakt men 'Petty Bo', van
Camp-du-roi 'Com do wah', van
Hommet du Nord 'Who may do nor'..
Het strandleven op kleine zandpla
ten in een omlijsting van rotsblokken
is in menig opzicht 'geheel anders'.
Het water is helder (waar is de zee
elders nog zo doorzichtig als hier?)
en men moet via allerlei slingerende
paden naar beneden. Guernsey heeft
26 buslijnen en een aantal doen de
populairste stranden aan. Men gaat
er keurig links rijdend heen (we zijn
tenslotte in Engeland) en krijgt al
even keurig in de 'gesloten tijd' van
drie tot vijf 's middags geen alkohol-
houdende dranken. (Zo er al een res
taurant of iets dergelijks is.)
Op deze klok drinkt men op de
Kanaaleilanden, evenals in Engeland,
de nationale drank: thee. En in de
kroegen (pubs) wordt ook hier 's
avonds om elf uur een grote bel ge
luid, waarna iedereen vanzelfspre
kend heengaat. Traditie en discipline
wegen tenslotte zwaarder dan gel
dende bepalingen. In dit opzicht zijn
de Channelislands echt Engels. Als
hier iemand voor zijn beurt wil gaan
om een plaats in een bus te bemach
tigen, moet het een buitenlander zijn.
Men kan een uitstapje naar een
van de stranden combineren met een
zgn, cliffwandeling langs de kust. In
Guernsey leidt dit over vlakke en
klimmende paden, langs rotsblokken
in alle kleuren en via trappen; door
bossen en langs idyllische landhui
zen. Maar deze door bloemen om
rankte droomhuizen met uitzicht op
zee (ach, hoe heerlijk: zonder vermo
gens- of personele belasting, resp.
btw., maar ja, zonder welgevulde
geldbuidel gunt men hier outsiders
toch geen vestigingsvergunning) zijn
er oorzaak van, dat men soms op een
autoweg stuit en met de kaart in de
hand moet zoeken, waar het bos
paadje of de trap naar het natuur
schoon weer begint.
De panorama's over zee, het ge
wriemel der badgasten op de mini-
strandjes (als het weer tenminste
goed is) soms staat men zo hoog,
dat men aan aangespoelde insecten
dénkt en de door speelse rotspar
tijen gemarkeerde kustlijn, maken
een cliffwandeling zeker tot een be
levenis.
Het gebrek aan kennis van het
andere geslacht is van weerskan
ten zeer groot en niet zonder geva
ren. De seksuologie is nog een jon
ge tak van zelfstandige weten
schap. „Wie de moeite neemt de
lang niet makkelijke lectuur van de
„Aula-seksuologie" door te nemen
kan een paar vooroordelen kwijt en
wordt wat inzicht rijker. Deze serie
van uitgeverij Het Spectrum,
Utrecht, is van belang voor dokto
ren, verpleegsters, maatschappe
lijke werkers, en geïnteresseerde
leken. De studies staan onder su
pervisie van drs. J. Frenken, mede
werker aan de NISSO te Zeist.
De seksualiteit van de vrouw
bevat drie studies van specialisten.
De opvolger van Kinsey, Gebhard,
beschrijft de resultaten van zijn on
derzoek: de vroege jeugd is r«iet
geslachtsloos, masturbatie schijnt
een voorbereiding tot orgasme,
vrouwen die seksueel gemakkelijk
reageren, neigen het vaakst tot ge
slachtelijke relaties vóór het huwe
lijk.
De seksualiteit ondergaat ook
culturele Invloeden: vrouwen van
Samoa staan enthousiast positief
ten opzichte van hun seksualiteit,
intieme relaties boezemen daaren
tegen de vrouwen van het eiland
Jvlanus walging in.
Dr. J. Raboch, docent aan het
seksuologlsch instituut te Praag
geeft verslag van storingen in het
seksueel reageren der vrouw, geïl
lustreerd met veel tabellen.
Prof. dr. H. Giese psychiater te
Hamburg verstrekt voor de leek
het wetenswaardigst materiaal, De
seksualiteit van de vrouw is voor
de man niet iets dat hem van natu
re bekend is. Ze moet voor hem
eerst tot ervaring worden. Het an
dere geslacht is een ons vreemd
geslacht, vreemder dan we kunnen
denken. Frigiditeit is te vergelijken
met de houding ten opzichte van
een maaltijd die niet aanstaat en
waarmee men zijn trek niet kan
bevredigen
,,De Engelse jongens zijn over
sexed. Ze doen het niet alleen de
hele tijd, ze praten er ook voortdu
rend over", zeggen Nederlandse
meisjes, die au pair in Engeland
werkten, in het boekje „Jullie En
gelsen". Dat komt overeen met de
gegevens die Schofield biedt in de
studie: Seksueel gedrag van jonge
ren.
Mijn jongens (15 en 17 jaar) zeg
gen erover: „Die Engelse knaper
hebben sterke verhalen opgedist
aan de ondervragers". Volgens
Schofield heeft op zestienjarige
leeftijd 14 pet van de jongens en E
pet. van de meisjes geslachtsge
meenschap gehad. Met 18 jaar zal
een derde van de jongens en on
geveer één op de zes meisjes ten
minste eenmaal geslachtsgemeen
schap hebben gehad. Minder dan
de helft der ondervraagde jongens
gebruikte altijd een of andere me
thode tot het voorkomen van zwan
gerschap. Van de meisjes nam 61
pet. nooit voorzorgen, zodat acht
van de tien meisjes die geslachts
gemeenschap hadden, risico's lie
pen!
De gelegde verbanden zijn ge
makkelijk generaliseerbaar naar
andere jongeren uit het Westerse
cultuurgebied, zeggen de schrij
vers. Moraal van dit boekje: (niet
expliciet gegeven) je kunt niet te
vroeg met voorlichting beginnen
wil je abortus voorkomen!
Vormen van seksueel gedrag
gaat na hoe gedragingen variëren
en maakt studie van vergelijkbaar
gedrag bij dieren. Want biologi
sche aanleg en sociale omstandig
heden beïnvloeden het seksuele
gedrag van mensen. Geen moraal,
wel informatie, met uitgebreide bi-
bliografie.
„Sociologische aspecten van de
homo-seksualiteit" is een verslag
van een onderzoek onder driehon
derd mannen. Zij werden ingedeeld
in drie groepen: gevangenisbewo
ners, zij die onder medische be
handeling waren en homoseksuelen
die nooit als zodanig medische hulp
inriepen en niet met de justitie in
aanraking kwamen. „Alleen de dap
persten en sterksten kunnen de
beproeving van sociale vijandighe
den doorstaan".
Een aanhangsel geeft de
strafrechtsituatie in Nederland wat
betreft homoseksuele en pedofiele
delicten. De schrijver Michael
Schofield pleit voor tolerantie: „het
is mogelijk homoseksuelen effec
tiever in te schakelen en minder
ondermijnend te doen zijn, door
hen te laten deelnemen in de cul
tuur waarvan ze vervreemd zijn ge
raakt.". (Aula-seksuologie f 6,50
per deel, Seksualiteit van de vrouw
f 4,50).
Wist je dat over sex? bevat vra
gen van middelbare scholieren uit
Paramaribo, beantwoord door Dee
Jay Brummel. Soms puntig, soms
verwarrend, en niet altijd betrouw
baar. Openhartige vragen, niet min
der openhartige antwoorden, die ik
mijn kinderen liever zelf zou willen
geven dan het over tc laten aan
een leraar op school. Maar dat is
beter dan niets. Uitg. Nieuwe Wie
ken, Uithoorn 93 blz. f 5.25.
JEANNE DE VLIEGER
Daar sta je dan zoals je er staat. Spits
uur. Files. Verkeerslicht springt van groen
op oranje. Auto's die toeteren en achter je
uit de file proberen weg te draaien. Ver
keerslicht op rood. Je staat te kijken naar
de schade. Achterbumper lelijk ingedeukt.
Carrosserie beschadigd. Kofferdeksel om
hoog gebogen. En de auto achter je met
een ingedeukte voorbumper en bescha
digde motorkap.
De aanrijding ontstond erg simpel, die
auto achter je remde te laat. Dat was alles.
Maar die aanrijding stond niet op het pro
gramma. En een zekere verwarring dreigt
zich dan ook van je meester te maken.
Politie waarschuwen? Doch nergens is po
litie te bekennen. En heeft bellen veel zin?
Getuigen opschrijven? ledereen heeft
haast. Auto wegzetten? Daarvoor is in het
drukke spitsuurverkeer nauwelijks gelegen
heid. Dan maar het zakboekje pakken en
de gegevens van de ander noteren.
Het is een situatie, die ontelbare keren
voorkomt. Onverwacht. En wat dan te
doen? De praktijk heeft al lang geleerd,
dat het inderdaad bij dergelijke niet ern
stige aanrijdingen geen zin heeft, om de
politie erbij te halen. Een proces-verbaal
wordt toch niet opgemaakt Hoogstens
krijg je van de politie een overigens op
zich zelf nuttig formuliertje, waarop de
belangrijkste ongevalsgegevens kunnen
worden vermeld.
Het enige, wat er vaak opzit, is zo snel
mogelijk de gegevens van de ander, de
schuldige, noteren. Verzekeringsmaatschap
pijen en verkeersbonden verstrekken han
dige kaarten of formuliertjes, die je daar
voor kunt gebruiken. Is de auto nog rijd-
baar, dan kun je het beste vervolgens
maar afscheid nemen van de aanrijder en
wegrijden. Is de auto niet meer rijdbaar,
dan zal het niet anders kunnen dan hem zo
voorzichtig mogelijk aan de kant van de
weg proberen te duwen, hem daarna goed
afsluiten en de garage bellen.
Maar ondertussen is er geen enkele ze
kerheid, dat je schade wordt vergoed door
de verzekeringmaatschappij van de dader,
als je althans zelf niet tegen de eigen
autoschade bent verzekerd. Die zekerheid
kan ook moeilijk na een aanrijding worden
verkregen. Proces-verbaal wordt er immers
niet opgemaakt en getuigen zijn vaak niet
te krijgen. Je kunt alleen maar hopen en
vertrouwen, dat de dader niet zal proberen
onder zijn schuld uit te komen en eerlijk
zal opbiechten tegen zijn verzekeringmaat
schappij, dat hij de schuldige is en dat je
recht hebt op vergoeding.
In de praktijk blijkt echter de hoog ge
noteerd staande medemenselijkheid niet
zelden ook in dat opzicht teleurstellend
slecht te zijn. Want het gebeurt nogal
eens, dat de dader, eenmaal thuis geko
men, zich realiseert, dat hij op de verzeke
ringspremie een hoge korting voor scha
devrij rijden heeft en dat hij die kwijt is als
hij schuld bekent en zijn verzekeringmaat
schappij op die grond de schade van de
aangeredene vergoedt. Dus zwicht hij, ge
tuige de praktijk, niet zelden voor de ver
leiding om de aanrijding niet te melden bij
zijn assuradeur* of de feiten te verdraaien.
Dan komt er bij de gedupeerde een brief
van die assuradeur, waarin wordt meege
deeld, dat de schuld van zijn verzekerde
eerst wettig en overtuigend moet worden
bewezen. Maar aan die eis kan de bena
deelde niet voldoen, want hij heeft geen
bewijs. Hij kan dan, zoals dat heet, naar
zijn vergoeding fluiten.
Dat zijn de situaties, waarin je terecht
kunt komen als je graag een auto wilt
hebben, maar de premie voor een volle
dige verzekering dus inclusief de dek
king van de eigen autoschade niet kunt
betalen. Het risico van schade zonder ver
goeding zal je dan welbewust „op de koop
toe" moeten nemen. Dat is naar, maar
gewoon waar.
Wil je dat risico niet nemen en is er niet
genoeg geld om een all-risk verzekering
te betalen, ga dan maar met bus of tram of
fijn fietsen. Dat klinkt cynisch, maar het is
bedoeld als een nuchtere en welgemeende
raad.
H. LARSEN
Fotografen vormen een reislustig volkje. Voor het fotoboek
„Vrouwen van Amsterdam" (Foton uitg. maatschappij, Amster
dam, 9,90) werd drie maanden lang telefonisch contact ge
zocht met het puikje van het plaatjesschietend camerakoor, net
zolang tot er zestien gevonden waren die de telefoon aan
namen en tevens in de gelegenheid verkeerden binnen de ge
stelde termijn foto's te leveren.
Nico v. d. Stam betrapte met gevoel voor humor deze verdoolde be
langstelling.
AI staan fotografen bekend
om hun vrijmoedigheid, tegen
het ondergaan van een inter
view zien ze zo op, dat ze op
slag vedette-allures krijgen en
moeilijker doen dan ministers,
leden der Staten-Generaal, Cor-
ry Brokken en Rudy Carrell.
Dat heeft Hanneke Meerum
Terwogt. ondervonden tijdens
haar vraaggesprekken met de
fotografen, die in het boek als
een soort illustratie bij de foto's
zijn gevoegd.
Het is juist deze kant, die het
fotoboek zo interessant maakt-
Je bekijkt eerst de plaatjes om
dan terug .te bladeren en te le
zen wat die en die fotograaf nn
eens van de vrouwen zégt. Ed
van der Elsken bijvoorbeeld:
„Glamour, née daar ben ik niet
zo gek mee. Nou, wel lief
de, seks en vriendelijke dingen.
Maar niet met dat commerciële,
die giechelende door het woud
snellende Seven ifpmeisjes, die
de barbecue meenemen. Dat
vind ik niks".
Mattheus Engel werkt met
bijna alle topmodellen. „Maar
ja, hot lijkt wel of. die allemaal
een beetje hetzelfde zijn, één
pot nat. Dat komt door hun be
roep natuurlijk. Ze hebben alle
maal hetzelfde maniertje, stem
metje, dag Truusje, dag Elsje,
dag schat, lachje, kusje.... Er
gebéurt haast nóóit iets met ze"
„Modellen doen ook alles wat
ze wordt opgedragen, sexy, dra
matisch, kinderlijk, bedroefd...
alles wat je maar wilt. Dat gaat
ten koste van iets, ze verknallen
hun persoonlijkheid met dat
vak".
Cor Jaring, die helemaal weg
is van de swingende scene
(spreek uit sien) van Amster
dam („mijn atelier is de stad"),
zegt dat hij zich altijd wil be
wijzen tegenover vrouwen. „Ik
vergeet dat ik een kale kop heb,
dat ik platvoeten heb of kies
pijn, ik vergeet dat ik een rottig
produkt van deze maatschappij
ben. Een creatieve kick weet je
wel".
En over het huwelijk, of beter
over het schijn-huwelijk heeft
hij een verbeten oordeel: „Het
is jammer dat we zo beïnvloed
worden door het establishment,
dit gladde adverteerders waar-
Tedere band tussen twee generaties. Sfeervolle plaat van Hans Pel-
grom.
door een huwelijk alleen maar
betekent meubeltjes, uitzet,
wasmachine, koelkast. Vandaag
de dag is huwelijk ziekenfonds,
loonstrookje, AOW. nieuwe
schoenen voor de kinderen en
voor ons kijkgeld, huur. Waar
blijft het huwelijk zelf 7"
En voor alle duidelijkheid:
„Ik ben niet tegen het huwelijk
hoor, ik wou maar wat graag
trouwen destijds. Maar al die
adverteerderspoespas erbij, die
ambtenarij eromheen, die ma
ken het huwelijk stuk".
Suhi Langereis verdient z'n
door ROLF HOEKSTRA
goed belegde boterham met re
clamefotografie. Hij vindt de
reclame geen verlakkerij. Hoe
wel. „Als je die soep fotogra
feert zoals hij uit dit pakje
wordt gemaakt, is het een grijze
brij op de foto. Dus moeten we
dagen zoeken naar die materia
len, waardoor er een lekker
soepje op de plaat komt. En er
zit geen druppeltje echte soep
in hoor. Maar ziet het er niet
goed uit zo?"
De meeste beroepsmodellen
vindt hij nogal onuitstaanbaar,
giechels, niks. Maar dat moet
een goed model eigenlijk ook
zijn, „anders kunnen ze niet
met al die fotografen werken".
Liever fotografeert hij niet-pro-
fessionele modellen. „Dan draai
ik een lekker muziekje, laat ze
relaxen, praten, roken... en dan
ineens, boem boem boem heb ik
ze, zoals ze zijn, zonder pose".
Philips Mechanicus: „Het lijkt
me geweldig om alle mensen in
Amsterdam te fotograferen. Al
lemaal. Ik heb eens het verhaal
gehoord van een man die alle
mensen in z'n stad kende, uit
z'n hoofd. Toen hij alle mensen
en kinderen kende, begon hij
met hun huisdieren. En de ver
schuivingen in de gezinnen. En
fin, alles wist hij. Totdat hij op
een keer een film zag over zijn
stad en hij ineens een mannetje
zag dat hij niet kende. Wat,
dacht hij, in paniek, wie kan
dat in vredesnaam zijn. Hij was
het zelf!"
