Gering verzet tegen samen bijbel vertalen
Dreiging van kernwapens
drukt zwaar op 't geweten
van gewone man van 1970
KANS WERD AL IN 1946 GEMIST
ROOMS-KATHOLIEKEN VAN INZICHT VERANDERD
Hf la
door Jan J. van Caoelleveen
t au
door J. den Boef
Paus Plus XI (links) keerde zich in 1846 tegen wat hij noemde de „valse bijbel
genootschappen". Daarentegen heeft paus Paulus VI toestemming gegeven in gemeen
schappelijk uitgegeven bijbels alle rooms-dogmatlsche voetnoten achterwege te laten
en te volstaan met aantekeningen die voor alle partijen aanvaardbaar zijn.
In september zijn protestantse en rooms-katholieke
theologen samen aan het werk gegaan om de bijbel
te vertalen. In Friesland legden in oktober priesters
en predikanten hun gemeenschappelijke vertaling van
het nieuwe testament voor aan een kring van ad
viseurs. In Indonesië ratelen zetmachines van 's
morgens vroeg tot 's avonds laat om op tijd de
nieuwe Indonesische bijbelvertaling gezet te krijgen,
die zowel door de Rooms Katholieke Kerk als de
protestantse kerken gebruikt zal worden. £n dat zijn
slechts enkele voorbeelden van een tien jaar geleden
nog ongekende vorm van samenwerking. In 110 talen
wordt al gemeenschappelijk vertaald. Het meest
opmerkelijke van deze plotselinge samenwerking is
dat het verzet ertegen zo gering is
Onlangs zei ds. Ype Schaaf, ad
junct-algemene secretaris binnenland
van het Nederlands Bijbelgenoot
schap voor de radio dat eigenlijk
slechts bepaalde groepen Calvinisten
in Nederland en Zuid-Afrika zich
openlijk tegen deze samenwerking
verzetten. Het leek er even op dat
hij het verzet van de conservatief-
evangelischen in de Verenigde Staten
en vooral van de zogenaamde ge-
loofszendingen over het hoofd zag.
Toch is dat niet zo. Deze vleugel van
het Amerikaanse christendom heeft
net verklaard het standpunt van het
Amerikaans Bijbelgenootschap te
billijken en liet zijn aanvankelijke
kritiek vallen.
Tijdens de jaarlijkse bijeenkomst
van de Interdenominational Foreign
Missions Association die niet-ker-
kelijke zendingen omvat met de
Evangelical Foreign Mission Associa
tion de kerkelijke zendingsorgani
saties werd een motie aangenomen
waarin werd uitgesproken dat het
Amerikaans Bijbel genootschap tot
volle tevredenheid „de vragen beant
woord heeft die ons van de zendings-
terreinen bereiken". Beide zendings
raden bieden aan het ABS te helpen
met de verspreiding van de brochure
BIJLAGE VAN
HET KWARTET
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
„Evangelicals and the Bible Cause"
waarin het bijbelgenootschap zijn vi
sie op „samen vertalen" geeft.
Niet de bijbelgenootschappen heb
ben hun oorspronkelijk standpunt
gewijzigd, maar de Rooms Katholie
ke kerk. Toen in het begin van de
negentiende eeuw de nationale bij
belgenootschappen als paddestoelen
uit de grond sprongen werden
rooms-katholieken evengoed bij dit
nieuwe werk betrokken als protes
tanten. Ze stonden er soms sympa
thieker tegenover dan bijvoorbeeld
de Amerikaanse baptisten, die
een eigen Baptistisch Bijbelgenoot
schap wensten. Pas door de uitspra
ken van de pausen van Rome tegen
dit werk van bijbelvertaling, pro-
duktie en -verspreiding, werd mede
werking van rooms-katholieke kant
onmogelijk.
Paus Pius XI sprak in 1846 over de
„valse bijbelgenootschappen" en een
andere paus noemde ze zelfs „een
pest". Niemand minder dan kardi
naal Koenig van Wenen erkende
echter deze zomer dat dergelijke ver
oordelingen voortkwamen uit een ne
gatieve opvatting over de bijbel. De
Rooms Katholieke Kerk was in de
dagen van de Reformatie tot dit ne
gatieve inzicht gekomen, zei hij.
„omdat protestanten zo vaak de bij
bel gebruikten om de Kerk van Ro
me te bestrijden."
„Tegenwoordig weten we", ver
volgde hij tijdens de officiële ope
ning van het nieuwe gebouw van de
Katholieke Wereldfederatie van het
Bijbels Apostolaat, „dat de bijbel
geen gevaar is, maar een grote gees
telijke steun. Dit betekent dat we
ons afgewend hebben van een nega
tief inzicht en tot een positief oordeel
zijn gekomen".
Die verandering is vooral te dan
ken aan uitspraken van het Tweede
Vaticaans Concilie, dat verklaarde:
„De kerk moet er zorg voor dragen,
dat er in de verschillende talen
■J U
UMTUK ZftMAW BftRU
In een van de afdelingen van de Bijbeldrukkerij in Bogor is een toepasselijke wandschildering
aangebracht met de spreuk Firman Allah untuk zaman baru", wat te vertalen Is als „Gods macht
bepaalt de toekomst".
geëigende en juiste vertalingen ge
maakt worden". De bisschoppen er
kenden dat door de protestantse ker
ken en de bijbelgenootschappen al
veel goed werk was verricht en ver
volgden: „Wanneer, als de gelegen
heid zich voordoet en met toestem
ming van het kerkelijk gezag, dit
vertaalwerk ook in samenwerking
met de afgescheiden broeders ver
richt wordt, kunnen deze vertalingen
door alle christenen gebruikt wor
den".
Sommige bisschoppen hadden zo'n
haast om de bijbel in de volkstaal te
krijgen, dat ze niet eens gingen
vertalen. Ze adopteerden eenvoudig
de vertaling van het bijbelgenoot
schap in hun taalgebied. In
Indonesië, waar pater Groenen al be
langrijk vertaalwerk verricht had,
werd toch de nieuwe Indonesische
vertaling van het bijbelgenootschap
zonder meer aanvaard voor eigen
kerkelijk gebruik.
Maar niet overal kwam de samen
werking zo vlot tot stand. Het Vati
caans Concilie had niet alleen gezegd
dat er bijbelvertalingen voor eigen
mensen moesten komen, maar ook
voor niet-christenen. En met grote
nadruk had het erbij gezegd dat het
vertalingen moesten zijn „met ge
schikte aantekeningen". Van oudsher
geven de bijbelgenootschappen bij
bels uit „zonder voetnoten en com
mentaar".
Het standpunt van de bijbelge
nootschappen was in de loop der ja
ren al enigszins gewijzigd. Deze regel
werd ingesteld, toen allerlei kerken
en groeperingen bijbels uitgaven
waarin zij met grote nadruk hun
eigen theologische inzichten verkon
digden. Er waren Calvinistische en
Arminiaanse bijbels, Baptistische en
Methodistische.
De bijbelgenootschappen brachten
in die verwarring weer de bijbel sèc.
Maar in het midden van deze eeuw
bleek de wenselijkheid van tekstver
wijzingen, vertaaltechnische ver
klaringen, historische aantekeningen
en dergelijke. Op de internationale
conferentie van 1964 in Driebergen
spraken afgevaardigden van kerken
met nadruk' uit dat tegen dergelijke
voetnotei) en aantekeningen geen en
kel bezwaar bestond.
Maar de Rooms Katholieke Kerk
ging altijd verder. Zij gaf bijbels uit
waarin duidelijk dogmatische lijnen
getrokken werden in de aantekenin
gen. Wat bedoelde het Vaticaans
Concilie met „geschikte aantekenin
gen", dogmatische of alleen tech
nische? Toen Rome en de bijbelge
nootschappen samen gingen praten,
kwam natuurlijk ook deze vraag op
tafel. Kardinaal Bea pleegde overleg
met paus Paulus, en deze gaf zelf
toestemming om alle dogmatische
voetnoten te schrappen en in 9 ge
meenschappelijk uitgegeven bijbels
te volstaan met aantekeningen die
voor alle partijen aanvaardbaar zijn.
Een tweede probleem was de vraag
of de zogenaamde apocriefe boeken
in zo'n gemeenschappelijke bijbel
moeten worden opgenomen of niet.
De Calvinistische kerken hadden ze
geschrapt. De protestanten waren het
onder elkaar evenwel niet eens. Hoe
wel Lutheranen en Anglicanen deze
Apocriefen beslist niet als gelijk aan
de bijbelboeken beschouwen, willen
ze toch bijbels waarin ze wel voorko
men.
Het Nederlands Bijbelgenootschap
heeft altijd rekening gehouden met
dat verlangen en daarom komt in de
catalogus van het NBG ook de ru
briek ..Lutherse uitgaven" voor.
Zonder veel moeite aanvaardde de
Rooms Katholieke Kerk wat al lang
een gewoonte was van de bijbelge
nootschappen om die apocriefe boe
ken, als zij worden opgenomen, op te
nemen tussen het oude en het nieu
we testament.
Daarbij werd tevens vastgesteld
dat de bijbelgenootschappen over het
algemeen bijbels zonder die extra
boeken zullen uitgeven. Het Ameri
kaans Bijbelgenootschap beloofde de
geloofszendingen dat er alleen bijbels
met apocriefe boeken zullen worden*
uitgegeven als kerken daarom vra
gen.
Zij moeten dergelijke uitgaven ook
zelf financieel mogelijk maken door
de noodzakelijke extra kosten te be
talen, want bijbelgenootschapfondsen
mogen niet gebruikt worden voor de
uitgave van apocriefe boeken. Bo
vendien moet in de bijbel zelf duide
lijk uitkomen dat de onderscheidene
kerken die boeken „verschillend
waarderen".
Het is duidelijk dat de Rooms Ka
tholieke Kerk heel wat meer water in
deze „apocriefe wijn" heeft gedaan
dan de bijbelgenootschappen. En in
Nederland geldt dat evenzeer voor de
schrijfwijze van de bijbelse namen.
Tot nu toe waren er grote verschil
len: Noach en Noë, Simson en Sam
son, Micha en Mikeas, Jesaja en
Isaias en zelfs Jezus en Jesus. Dat
was een gevolg van het feit dat de
protestanten de bijbel direct uit de
grondtalen vertaalden en de rooms-
katholieken de Latijnse vulgaat als
basis gebruikten en dus ook de ver-
latijnste namen overnam.
Wie de nieuwe schrijfwijze van de
namen ziet, beseft dadelijk dat de
rooms-katholieken aan heel wat
meer veranderingen zullen moeten
wennen dan de protestanten. Terwijl
de eersten gaan schrijven: Jeremia
in plaats van Jeremias en Maleachi
in plaats van Malakias behoeven de
protestanten alleen maar af te leren
Matteus te schrijven met een h (dus
geen Mattheus meer).
De belangrijkste verandering
waaraan rooms-katholieken moeten
wennen ligt echter op een geheel an
der terrein. In het Amerikaanse blad
The Pilot schreef pater Walter M.
Abbott, die de Katholieke Wereldfe
deratie voor het Bijbelse Apostolaat
leidt, dat de bijbel voortaan gebruikt
moet worden als een middel voor
evengelisatie.
„Heel lang", zo schrijft hij, „heb
ben we gedacht dat het evangelie
werd doorgegeven door priesters die
preekten, religieuzen die leerden en
leken die een goed voorbeeld gaven.
De bijbel kwam daar nauwelijks aan
te pas, die werd door priesters ge
bruikt als citatenboek en om christe
lijke dogma's te verdedigenNu
beseffen we dat de bijbel gebruikt
moet worden voor evangelisatie, niet
alleen door priesters en religieuzen,
maar door alle christenen.'*
Naarmate de zorg voor het 'dagelijks brood' de mens minder bezighoudt, ervaart
hij, dat de welvaart geen welzijn heeft gebracht en gaat zijn aandacht zich
voornamelijk richten op de leefbaarheid. Daarbij beperkt hij zich niet tot de ver
ontreinigde lucht, die hij moet inademen en die hen te gronde kan richten. Hij denkt
ook aan de afschuwelijke kernwapens die, samen met de even afschrikwekkende
bacteriologische en chemische mogelijkheden tot oorlogvoering,, de gehele mens
heid bedreigen. En hij zoekt naar een antwoord op de vraag hoe aan deze krank
zinnige toestand een eind kan worden gemaakt.
Velen houden zich met dit probleem bezig. Er
li een groep, die wil laten uitspreken, dat een
oorlogvoering met deze wapens gezien de
verschrikkelijke gevolgen nimmer de gerech
tigheid op aarde kan dienen, omdat zij zonde is
tegen God en daarom onder alle omstandighe
den ongeoorloofd is. Zij keert zich tegen het
gebruik van deze wapens en roept op tot af
schaffing van deze strijdmiddelen. Hiermede
maakt zij een duidelijk onderscheid met de klas-
•ieke of conventionele wapens, waarmee de
tweede wereldoorlog in Europa werd uitgevoch
ten, een langdurige worsteling, waarin vele mil
joenen mensen omkwamen.
Bedoelde groep roept met name de Neder
landse overheid (van wie zij met dankbaarheid
erkent, dat zij geen ander streven kent dan de
bevestiging van de vrede) op, alles te doen wat
de vrede in de wereld kan dienen, zonder ver
trouwen te stellen in de moderne bewapening.
Daarbij eerbiedigt zij de eigen verantwoordelijk
heid van de overheid en de politici en onthoudt
zij zich van uitspraken over de te volgen wegen
om de afschaffing van de moderne wapens te
bewerkstelligen. Maar om dit laatste gaat het
nu juist en de conventionele wapens mogen niet
worden uitgezonderd.
Anderen merfen,- dat Nederland moet begin-
nen, zijn nucleaire taken binnen de Navo af te
•toten en zich toe te leggen op niet-nucleaire
taken, zonder dat dit tot vermindering van de
defensie-inspanning leidt. Zij menen dat West-
Europa, inclusief Engeland en Frankrijk, op lan
gere termijn moet afzien van een eigen kern
macht. Ook hier een sterk onderscheid tussen
moderne en klassieke bewapening, waarbij het
onvermijdelijk is dat voor de laatste in Navover-
band veel meer geld ter beschikking moet ko-
De hoogte van de zgn. atoomdrempel
hangt nl. volkomen af van de stand der conven
tionele bewapening.
Opgemerkt moet worden, dat dit afstoten van
nucleaire taken binnen de Navo voor Nederland
vrij gemakkelijk zou zijn, omdat deze eenzijdige
•tap weinig of geen invloed zou hebben op de
kemwapenstrategie, waarvoor de Amerikanen de
grootste en zwaarste verantwoordelijkheid dra
gen. Intussen zou Nederland evenals Frank-
Steeds massiever werden ook de Russische
raketten waarmee kernwapens kunnen wor
den afgevuurd.
Albert Einstein, de man die een groot aan
deel had in de ontwikkeling van de eerste
atoombom.
rijk, dat de militaire samenwerking in Navover-
band beëindigde zich in al haar betrekkelijk
heid beschermd weten door dezelfde atoom
paraplu, waaronder het nu schuilgaat. De 'oplos
sing' laat vele vragen onbeantwoord.
Nu zal onder de christenen geen zinnig mens
willen beweren, dat oorlogvoering met of
zonder de moderne wapens de gerechtigheid
op aarde kan dienen. Echter is er verschil tus
sen offensieve en defensieve oorlogshandelin
gen. Men dient ook te bedenken dat zelfs een
eventueel uitbannen van de zgn. NBC-wapens
de wereld „slechts" terugbrengt in een situatie,
waarin men de tweede wereldoorlog met al zijn
verschrikkingen niet kon voorkomen. De moder
ne wapens van die tijd, waarover de aangeval
len landen slechts in beperkte mate beschikten,
werden eveneens als afschuwelijk ervaren.
Wil men de gesel van de oorlog uitbannen,
dan kan dat alleen gebeuren langs de weg van
algemene en algehele ontwapening. Er is echter
geen vraagstuk zo gecompliceerd als het ontwa
peningsprobleem. Men heeft er sinds de eerste
wereldoorlog al meer dan 50 jaar aan gedok
terd. Een oplossing werd telkens onmogelijk ge
maakt door landen, die zelf een slecht geweten
hadden. Zij lieten de anderen ontwapenen, ter
wijl zij de eigen bewapening in versneld tempo
versterkten. De tweede wereldoorlog werd niet
veroorzaakt door een bewapeningswedloop,
maar juist door de eenzijdige ontwapening door
landen als Frankrijk en Engeland. Deze lokte
Hitlers agressie uit.
Na de tweede wereldoorlog zijn ernstige po
gingen in het werk gesteld tot algehele en alge
mene ontwapening te komen. De omstandighe
den leken bijzonder gunstig. Roosevelt had zijn
vertrouwen in Stalin bevestigd, ondanks de
waarschuwende woorden van Churchill. Truman
zette het beleid van Roosevelt geruime tijd
twee jaar geleden werd het hardhandig dichtge
trokken, toen Tsjechoslowakije door een kleine
opening naar buiten wilde kijken. De ware aard
van het Russische communisme was weer dui
delijk aan de dag getreden. Zoals die ook aan
de kaak werd gesteld, toen premier Chroesjtsjef
de Russische kernwapens in het najaar van 1962
liet weghalen van Cuba, nadat president Kenne
dy met maatregelen had gedreigd, die in een
oorlog met kernwapens had kunnen uitmonden.
Het Pearl Harbor-complex van de Amerikanen
is toch wel enigszins verklaarbaar...
In de loop der jaren zijn ontwapeningsbespre
kingen steeds gestrand op de Russische weige
ring, internationale controle mogelijk te maken.
Op de besprekingen te Helsinki (SALT of strate
gie arms limitation talks) heeft Amerika dan ook
een beperkte overeenkomst voorgesteld, die al
leen de aantallen raketten en strategische bom
menwerpers zou vastleggen. De controle daarop
zou met verkenningssatellieten uitgevoerd kun
nen worden. Om te voorkomen dat de Russen
binnen vijf jaar het vermogen krijgen, de Ver
enigde Staten In één klap uit te schakelen,
streeft Washington naar bevriezing van de nu-
voort Hij bood in het plan-Baruch aan,
de atoombom die Amerika toen nog als enig
land bezat, af te schaffen, het geheim van de
bom aan een op te richten Internationale organi
satie over te dragen, alle atoombommen te ver
nietigen en de produktie ervan te staken.
Amerika bepleitte de bevoegdheden van deze
organisatie vast te leggen in een speciaal Hand
vest. Zij komen op het volgende neer: 1. volle
dig overzicht van alle vindplaatsen van uranium
en thorium, om de winning, verdeling en bewer
king ervan te regelen; 2. volledige controle op
alle fabrieken, die splitsbare elementen produce
ren en overdracht van alle produkten; 3. alleen
recht om nasporingen te doen bij aanwending
van atoomenergie voor explosieve doeleinden,
waar ook ter wereld; 4. bevordering van het
gebruik van atoomenergie voor vreedzame doel
einden.
Elke inbreuk op de controle-bepalingen zou
worden beschouwd als e«n internationale mis
daad. Hiertoe moest het recht van veto in de
Veiligheidsraad worden afgeschaft, voorzover
het de atoomenergie betrof. Tegen dit laatste
verzette Rusland zich al in 1946. De eensgezind
heid onder de leden van de raad zou worden
ondermijnd in 'zaken van belang'. De afschaffing
zou ook tegen de beginselen van het Atlantic
Charter indruisen. Aan een afdoende internatio
nale controle wilden de Russen eveneens niet
meewerken. Intussen waren zij druk doende met
hun eigen atoomexperimenten.
Prof. Röling heeft de weigerachtige houding
van Rusland wel eens verklaard door te zeggen,
dat het bang is voor het doorbreken van het
ijzeren gordijn. De Amerikanen zouden daar te
genover bevreesd zijn voor een plotselinge aan
val, omdat zij sinds 1941 leven onder een Pearl
Harbor-complex. Wat dit laatste betreft: dit
complex speelde bepaald geen rol, toen Ameri
ka kort na de tweede wereldoorlog het plan-Ba
ruch lanceerde om van zijn atoom-monopolie
afstand te doen. En wat het ijzeren gordijn aan
gaat: dat was er om de volken van Oost-Europa
in bedwang te houden, die zich niet gemakkelijk
schikten onder communistische overheersing.
Het ijzeren gordijn ie er nog altijd. Nog maar
cleaire strijdmachten op ongeveer het huidige
niveau.
Zelfs dit streven stuit op moeilijkheden, omdat
de Russische maarschalken de Amerikanen zo
danig wantrouwen, dat zij ook achter dit voor
stel een list zoeken. Volgens Victor Zorza heeft
president Nixon er niet verstandig aan gedaan,
te zeggen dat de besprekingen in Helsinki ge
vaar lopen, als de Russen niet inzien, dat hij
met zijn voorstellen niet verder kan gaan. Hij
zou onvoldoende oog hebben voor de politieke
dwangpositie, waarin de Russische leiders ver
keren. Zijn uitspraak is geen ultimatum, maar de
maarschalken zullen proberen, haar wel als zo
danig te doen interpreteren.
Al met al lijkt de mogelijkheid om tot afschaf
fing van NBC-wapens te komen steeds kleiner
te worden. In nog sterkere mate geldt dat voor
algemene en algehele ontwapening. Het is een
ontmoedigende gedachte voor degenen, die niet
alleen beducht zijn voor een oorlog met kernwa
pens, maar het bestaan van deze en andere
massale vernietigingswapens zwaar op hun ge
weten voelen drukken.
