DAM TEMT GEWELD VAK! DE ZEE
Haringvliet gaat op slot
Niet iedereen kan blij zijn
MICHEL BALL
KTOBER ZATERDAG 31 OKTOBER 1970
Terwijlzij moeizaam tegen de zandrug opklimt,
oet ik aan een ander meisje denken. Een zielig
jopje ellende. Haar cyperse poes stevig tegen zich
ingedrukt middenin de grote Rotterdamse Ahoyhal
it zij vergeten tussen honderden anderen op het
rvolg te wachten.
Het vervolg op het barre avontuur, dat begonnen
is met de angstkreet van de
in die onder haar slaapkamer-
am doorrende. „Het water
mt! De dijk breekt!". Gegild had
het. Zijn schrille stem klonk
ig lang in haar lijkwitte blonde
ofdje door. Vele lange, bange
en zat zij op het dak tegen de
hodrsteen gedrukt. Haar poesje
anhopig tegen haar borst ge-
Toen tilden sterke man-
inhanden haar in een schom-
elende boot.
Het meisje op het strand wan-
ïlt nu over de kolossale dam,
oor diezelfde mannenhanden in
et kolkende Haringvliet gelegd,
chuimend van wind en machte-
ze woede tracht de zee het op
nemen tegen de zware schui-
i. Het is tevergeefs gepro-
serd. Zij zullen zich alleen nog
|aar openen wanneer het ebt en
golven juist hun stootkracht
wijt zijn,
Flakkee juicht en treurt. Be-
lingt het overwonnen water en
ouwt om de honderden, die deze
iomf niet meer kunnen meevie-
»n. Het lacht, want de voorde
in van de Randstad liggen voor
et grijpen. Het peinst vanwege
e veranderingen in het dage-
ks levenspatroon, die als een onweerswolk boven
et eiland lijken te hangen.
In Oude Tonge sloeg de ramp het hardst toe.
eelbruine bladeren jagen over de starre dubbele rij
rafsteentjes. De beige marmeren zerkjes liggen te-
enover elkaar in een bed van rose struikhei boven-
p de dijk. In de verte, waar de rijen bij elkaar lijken
komen, staat een eenvoudig wit houten kruis.
Vooraan, vlak bij het graf van de jonge korporaal die
zijn leven gaf tijdens het reddingswerk, het groenver-
weerde beeld van de moeder met haar baby op de
arm. Zij vlucht Kijkt met afgrijzen over de schouder
naar het water, dat haar achtervolgt.
De oude man die mij de weg wees naar het herf
stige kerkhof, kijkt peinzend voor zich: „Als de weg
over de dam klaar is, komen er
meer slechte mensen op ons
eiland", zegt hij. „Toen je hier al
leen nog maar met de boot kon
komen, zorgde de politie er wel
voor dat de onbetrouwbare ele
menten er tussenuit werden ge
haald voor zij onheil konden
stichten. Daar hebben ze nu geen
controle meer op."
Deze man is niet naïef. Hij
simplificeert alleen wat hij en ve
le eilandbewoners als de dreigen
de onweerswolk zien. De vreem
de invloeden van de randstad.
Het jachtige leven waarin nu ook
Flakkee zal worden opgenomen.
De toeristen, die juist op zondag
uitgelaten door het dorp zullen
lopen. Misschien bouwt Rotter
dam hier ook wel een Europoort
met luchtvervuiling. Dan komen
hier de standsmensen wonen. Net
als op Voorne-Putten, waar de
autochtonen ook in een, stroom
versnelling zijn terechtgekomen.
De jongens bij het biljart leg
gen de ballen op de rinkelende
tijdklok en komen naar de tap
kast. Zij weten dat zij over de
dam naar de overkant kunnen.
Alleen de dubbele controle en
de extreem hoge boetes, die zon
der pardon worden opgelegd, weerhouden hen daar
van. Maar als over een klein jaartje de weg in ge
bruik komt, is het hek van de dam.
„Elke zaterdag naar Rotterdam. Gewoon dichter bij
alles weetjewei. De hele toffe scène effe meepakken.
Lekker losjes. Niet van dat benauwde zoals hier. Ja,
wat mdet je hier nou. Biljarten? Weet je niks beters!
Deltawerken? Erg goed. Vlug waar je zijn wil: Amster
dam lijkt nu naast de deur. Over de dam naar de
Dam weetjewei. Watersnood? Ja, dat was verschrikke
lijk heb ik gehoord. Ook veel foto's gezien en op de
TV. Wij moesten toen nog geboren worden".
De waardin van het hotel vlak bij de dam lacht mij
uit. Ik heb haar gezegd, dat ik haar dialekt niet kan
volgen wanneer zij zo snel spreekt. „Ik woon hier
hemelsbreed nog geen 35 kilometer vandaan en ik
kan u niet verstaan", probeer ik nog. Maar zij lijkt mij
niet te begrijpen en blijft lachen.
Er loopt een meisje over het strand van Flakkee. Ze zal even
j/vintig zijn. Haar hond, een speels beest vol zwarte krullen, rent
chter een plastic zakje aan dat door de sterke wind wordt meege-
joerd. Het is koud op het strand en nat. Het meisje schijnt er geen
ist van te hebben. Met forse stappen, de handen diep in de zakken
an haar mantel, loopt ze in de richting van de zanddam, die verderop
vergaat in een machtig stuk waterwerk van beton en staal: de
laringvlietdam.
even voor half negen zijn kinderen op de kade. Het
laatste stukje naar school lopen zij. Na wat inkopen
gedaan te hebben start de man met de blauwe kiel
de motor. Hij moet opschieten want het is nog een
half uur varen naar zijn boerderij en daar ligt een
stapel werk op hem te wachten. Hij heeft veel zorgen
aan het hoofd. Zijn 27 bunder land in de Biesbosch Is
niet meer wat het geweest is. Na de proefsluiting van
de Haringvlietsluizen is het grasland steeds natter
geworden. Het water in zijn poldertje kan niet meer
weglopen omdat het peil buitendijks de laatste dagen
behoorlijk is gestegen. Dat gebeurde vroeger ook wel
leen bij de waterhoogten over de radio was een
berichtje over de sluiting van de spuisluizen.
Jan Saarloos is een van de laatste boeren in de
Biesbosch. Een van de weinigen, die niet door de
drinkwaterbekkens van de provincie Brabant en de
gemeente Rotterdam is verdreven. De andere boeren
konden vertrekken omdat hun pacht werd opgezegd.
Hun hoeven worden met de grond gelijkgemaakt en
draglines en heimachines doen hun werk.
In de kreken doemen elke keer de huizenhoge zwar
te zandschepen voor zijn minuscule motorbootje op.
Elke keer denkt hij door een van die lompe bakken
broken. Scheiden van de getijden, die haar tot een
uniek stuk natuur maakten. Afscheid van de typische
flora en fauna, die nu door het constante Deltapeil
verloren gaan.
De Zwijndrechtse schrijver-fotograaf-uitgever Kees
Rijkhoek kent de Biesbosch als zijn broekzak. Hij
vulde twee boeken met prachtige foto's en mooia
verhalen van zijn zwerftochten en met artikelen van
andere Biesbosdeskundigen. Nu zijn wilde dorado
met wegen, speeltuinen, draaiende restaurants op een
■ft Een van de zeventien
9chuiven aan de rivierzijde,
die honderdduizenden bewo
ners van laag Nederland te
gen het woedende water be
schermen. Nu nog hangen de
680 ton wegende schuiven
arie meter boven water. Wan
neer de minister maandag op
de knop drukt zullen zij lang
zaam worden neergelaten en
gaat het Haringvliet herme
tisch op slot. Op de achter
grond de dam in het Rak van
Scheelhoek naar de Voornse
kust. De stalen torens op de
dam zijn de pijlers van de ka
belbaan waarmee de sluiting
van het gat tussen sluizen en
strand werd verricht.
ft Foto rechtsboven: Daar
ligt hij dan in zijn volle breed
te: de gigant van Scheelhoek.
Orrt precies te zijn een mil
joen zevenhonderdvijftigdui
zend ton massief staal en be
ton onder de onheilspellende
lucht van Flakkee. Dertien
jaar is eraan gepionierd, vaak
onder bizarre weersomstan
digheden. Fotograaf Robert
Collette heeft de ingehouden
kracht die de dam uitstraalt,
op onnavolgbare wijze weten^
,,te pakken".
ft Rechtsonder: Er wordt
hard gewerkt aan het bijstor
ten van de blokkendam. Men
maakt gebruik van verschil
lende steensoorten om te
voorkomen dat het onbere
kenbare water de dam onder
mijnt.
kleine stukje ernaartoe te fietsen is ook niet zo erg.
Je krijgt alleen wel even een vreemd gevoel als je
langs de oude vissershaven komt. Er staat haatet
geen water meer en nu de vissersboten weg zijn, is
het gezellige wel een beetje van het dorp af. De
zeiljachten en motorboten van de toeristen, hoe mooi
en modern ook, kunnen dat gemis niet goedmaken.
Hoewel de man op de barkruk naast mij de ellende
van de ramp van dichtbij heeft gezien, blijft hij toch
vrolijk. Hij was toen even in de twintig en voer op
een reddingsboot. De man, die tot nu toe zwijgzaam
aan de hoek van de tapkast zijn borreltje heeft ge
dronken, loopt weg wanneer de ander zijn belevenis
sen opdist.
Na de verhalen over ronddrijvend vee en jamme
rende mensen, blijkt dat toch ook voor hem de dam
voornamelijk een betere verbinding met de rest van
Zuid-Holland betekent. Als de weg klaar is in drie
kwartier naar Rotterdam. Dat scheelt even wat. Vori
ge week heeft hij er samen met zijn neef nog ander
half uur over gedaan om in Cinerama te komen. Over
Willemstad met 120 kilometer per uur. De waardin
zegt dat dat niet kan. „Ja hoor", houdt hij vol.
Met het trammetje ging het veel langzamer. Eerst
naar Middelharnis, dan overvaren naar Hellevoet met
de pont, vervolgens weer trammen naar Rotterdam.
Een reis van drie en een half uur. Als je weer thuis
was kon je niet meer op je benen staan.
Ja, die dam is het wel. Afgezien van de verbindin
gen: er is hier op het dorp en de rest van het eiland
behoorlijk aan de dam verdiend en dat wordt nog
beter, wanneer de toeristen komen. En wat te denken
van de werkgelegenheid in de industrieën van de
Maasvlakte. Je kan de hoogovens straks bijna een
handje geven. De dam heeft ze vlak naast de deur
gebracht.
In het Brabantse Drimmelen helpt een vader om
Toch knaagt er iets aan Stellendam. De vissers zijn
wel blij met de nieuwe haven, vlakbij de dam. Om het
twijfelachtige manier „in cultuur" dreigt te worden
gebracht, terwijl de vuile lucht van de omringende
industrieën in zijn neus prikt, vlucht hij weg. Waar-
heen weet hij nog niet. Hij kan overal werk krijgen, 1
dat is niet belangrijk. Het belangrijkste is dat hij weg
wil. Ver weg om niet hulpeloos te moeten toezien hoe
zijn Bie-sbosch wordt vermoord.
Deskundigen zeggen dat de Biesbosch niet zal
sterven. Alleen de vegetatie zal een beetje verande
ren. Er zullen vanzelf andere planten, struiken en
bomen gaan groeien. Misschien dat er wat vogels
niet meer terugkomen; er zullen er voldoende over
blijven. En dan. De kreken zullen beter bevaarbaar
worden voor de watersport. Door de aanleg van
wegen kunnen de toeristen er makkelijker komen.
Kortom er zullen meer mensen van dit stuk natuur
kunnen genieten.
Kees Rijkhoek moppert nog wat over een dood
steek en over massarecreatie, maar geeft uiteindelijk
toch toe dat de veiligheid van het lage land en haar
bewoners belangrijk is.
Maandag 2 november zal minister Bakker de ze
ventien machtige schuiven van het nu al wereldbe*
tiisSfj Tflij
roemde waterwerk met een offi:iële druk op de knop
in het verraderiijke Haringvliet laten zakken. Een be
langrijke mijlpaal. Niet alleen een beslissende fase in
de prille geschiedenis van het Deltaplan, of in de
hele roemrijke historie van Nederlands eeuwige erf-
strijd tegen het water, maar ook in de verdere ont
wikkeling van het zuidwestelijk deel van ons land.
Op de stranden, grienden en dijken van Zeeland.
Zuid Holland en Brabant zullen op deze dag mensen
lopen, die de afsluiting van het Haringvliet met. ge
mengde gevoelens zullen beleven. Hun gevoelens zin
ken echter in het niet bij wat die 1835 slachtoffers
van de ramp in de laatste momenten van hun leven
hebben doorstaan.
eens, maar dan droogde het land achteraf steeds
weer op.
Hij heeft horen fluisteren dat het water in de Bies
bosch hoger zal blijven. Gisteren heeft hij zijn koeien
al binnen moeten halen omdat er grote plassen op
het land stonden. Wie weet staat de wel over een
paar dagen wel helemaal blanki Wat hij eraan moet
doen? Niemand heeft hem daarover iets verteld. Al-
verpletterd te worden. Zal hij nu definitief de dupe
worden van het Deltaplan? Op het erf van zijn boer
derij pikken twee sierhoentjes in een kist rot fruit.
Mevrouw Saarloos zegt dat zij en haar man van de
Biesbosch houden en er niet zo gemakkelijk van
kunnen scheiden.
Voor het imposante, grillige gebied van kreken en
kreekjes, waar je uren kan varen zonder een mens
tegen te komen, is de tijd van scheiden toch aange-
