SALVADOR ALLENDE
Brengt hij redding of wacht
Chili nu nog meer ellende?
KOPPELBAZEN
moeten streke
fatsoenlijk zijn
door Link van Bruggen
Aan vele Chilenen dringt zich
thans een vergelijking op met
wat voorafging aan de commu
nistische staatsgreep, die Tsje-
choslowakije in 1948 in de greep
\an Moskou bracht. De commu
nisten waren erin geslaagd
(door deel te nemen aan het
door Benesj gevormde coalitie-
Ai&siet) de portefeuilles te be
machtigen, die controle ver
schaften over politie en strijd
krachten.
N'et voor niets hebben de
volgelingen van Allende dan
ook geprobeerd de vertoning te
voorkomen van een Ameri
kaanse film, die de tragische
geschiedenis van de Tsjechoslo-
waakse democratie in de herin
nering terugroept. Waarom, kan
men zich afvragen, als de be
doelingen goed zijn?
Zo wachten vele Chilenen
me; bezorgdheid af, hoe Allende
als president zal optreden tegen
BIJLAGE VAN
HET KWARTET
'-if:»'-'""
De Rotterdammer
Nieuwe^Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
de linkse revolutionaire bewe
ging MIR, die met geweld
traciit door te voeren, wat pre
sident Frei in de afgélopen zes
jaren met zijn vreedzame revo-
•u'ie P'et helenual is gelukt bij
het oew^zen "an land en het
óonw^n van woningen.
Het thema van de MIR is:
..h-?; volk leren hoe het voor
een woning en een stuk land
moet vechten; dat is een stap op
de weg om het tevens te leren,
met geweld de macht over te
nemen". De grote vraag is of Al
lende in staat zal zijn, zijn be
lofte tegenover het Chileense
vo'k na te komen, dat hij vol
komen grondwettelijk zal han
delen. Het kan hem wel eens
onmogelijk worden gémaakt.
Intussen is Ai'.ende nog geen
president. Het Chileense Con
gres, dat 200 leden telt, moet op
24 oktober een keus maken uit
de twee kandidaten, die de
meeste stemme^ behaalden.
En het zal gaan tussen Allen
de °n Jorge Alessandri, de
74-jarige onafhankelijke kandi
daat. die gesteund werd door de
conservatieve Nationale partij
err andere elementen van het
midden en rechts.
De kederde kandidaat, Rado-
miro Tomic. die zijn christen
democratische partijgenoot
Eduardo Frei als president wil
de opvolgen, eindigde als slech
te derde met 824 849 stemmen
Al'ende veroverde 1.075.616
stemmen en Alessandri
1.026.278. een verschil van nog
geen 40.000.
Van de 200 parlementsleden.
door J den Boef
ke'.ijk van de steun van ten
minste achttien van de 74 chris
ten-democraten.
Aangenomen wordt, dat Al
lende royaal de vereiste meer
derheid van de helft plus één
zal halen, omdat de partij van
Frei en Tomic er wellicht de
voorkeur aan zal geven, met de
linkse .partijen in een coalitie
kabinet zitting te nemen. Op die
wijze kan zij proberen te voor
kom Jn, dat Allende door zijn
onstuimige volgelingen gedwon
gen wordt, al te hard van stapel
te iopen.
Er bestaat nog een theore
tische mogelijkheid, dat de
christen-democraten het op een
akkoordje gooien met Alessan
dri die verklaard heeft, het
presidentschap niet meer te
ambiëren, maar een eventuele
verkiezing te w'l.'en gebruiken
om ln een nieuwe stembusstrijd
het ?evaar var- een marxis
tische machtsovername te kun
nen afwenden, zoals hij het for
muleert.
De huidige president, die bij
de v jrige verkiezingen niet her
kiesbaar was. zou zich dan weer
beschikbaar kunnen stellen en
Alessandri zou zijn volgelingen
in dat geval willen aanraden, de
kandidatuur van de christen
democratische kandidaat te
steunen.
Dit zou betekenen, dat
niet minder dan 58 van de 74
Een waterkanon is geen ongewoon verschijnsel in de straten van de Chileense hoofdstad Santiago.
christen-democratische parle
mentsleden op 24 oktober hun
Stem op Alessandri moeten uit
brengen. Een dergelijke ontwik
keling kan nauwelijks worden
ve-wacht., omda4 zo'n groot aan
tal moeilijk gevonden kan wor
den en ook de weifelaars waar
schijnlijk beducht zijn voor de
gevolgen van een afwijzing van
Allende.
Het is in de moderne geschie
denis van Chili nl. nog nooit ge
beurd, dat de kandidaat met de
meeste stemmen (ook al was er
een miniem verschil met zijn
rivaal) het presidentschap werd
ont touden. Daar komt nog bij
dat Allende een grote stok ach-
te de deur heeft gezet door het
reent op te eisen, zonodig een
beroep op het volk te doen „om
de v/ettelijke meerderheid te
verdedigen".
Het zal wel op Allende uit
draaien. En dat is jammer.
Want als met name de rooms-
katholieke kerk zich in de af-
gelioen zes jaren bewust zou
zijn geweest van wat haar te
doen stond, zou de christen
democratische kandidaat geen
nederlaag hebben geleden, maar
het presidentschap en de steun
van de meerderheid der Chile
nen hebben binnengehaald.
Dr. Radomiro Tomic had een
verkiezingsprogram dat veel
verder wilde gaan dan dat van
zijl partijgenoot Frei en dat
zelfs veel overeenkomst ver
toonde met dat van Allende. De
ke-kelijka leiders keerden zich
om die reden van hem af en
moedigden zelfs het steunen
van do rechtse Alessandri aan.
Van deze houding profiteerde
Allende, ook ai omdat ook de
vrouwen van de in armoede le
vende arbeiders haar geduld
hadden verloren na een chris
ten-democratisch experiment
van zes jaar onder Frei, dat wel
grote veranderingen bracht,
maa- nog geen eind kon maken
aan bet enorme verschil tussen
arm en rijk
Het zal nu afhangen van Al
lende, of er spoedig een eind
komt aan de ellende in Chili.
Dat is alleen mogelijk, als hij
de zaken in de hand kan hou
den Voorlopig blijft de Chile
nen dan ook de vraag bezig
houden: brengt Salvador Allen
de redding of nog meer ellen
de.
Als zich geen verrassingen voordoen krijgt Chili
als eerste Zuidamerikaans land een marxistische pre
sident, die op grote schaal gaat nationaliseren, agra
rische hervormingen in een ijltempo wil doorvoeren,
collectieve boerderijen (in handen van de staat) mo
gelijk zal maken en het uit twee Kamers bestaande
parlement wil omvormen tot uit één Kamer bestaan
de 'Volksvergadering'. Zijn aanhangers willen nog
meer: volksrechtbanken en 'el paredon', de naam
van de muur, waartegen Fidel Castro op Cuba zijn
tegenstanders liet neerschieten. De man van wie
zij maatregelen als deze verwachten is Salvador Al
lende, de 62-jarige kandidaat van de uit zes groe
peringen bestaande Volksunie, die met een be
trekkelijk kleine voorsprong de meeste stemmen
heeft behaald bij de presidentsverkiezingen van 4
september.
Allende onderhoudt de allerbeste relaties met Fidel Castro, die hij als een lichtend
voorbeeld voor Latijns-Amerika beschouwt, zij het wellicht niet wat betreft de politieke
terreur van de Cubaanse dictator. De winnende kandidaat zal dan ook prompt na aan
vaarding van het presidentschap overgaan tot erkénning van Cuba, alsmede communistisch
China, Noord-Korea, htaord-Vietnam en Oost-Duitsland. Met zijn beloften verzekerde hij zich
van de medewerking van de Chileense communistische partij, die als de grootste en best
georganiseerde van Latijns-Amerika wordt beschotfwd en zelfs als de meest slaafse pro-Rus
sische in de wereld.
Salvador Allende, de man met
de beste kansen voor het presi
dentschap van Chili, omstuwd door
enthousiaste supporters.
die de beslissing moeten nemen
staan er 83 achter Allende en
slechts 43 achter Alessandri.
Om benoemd te worden is de
marxistische kandidaat afhan-
Telkens als de spanning op de arbeids
markt stijgt, komt in Nederland de koppelba
zen-affaire aan de orde. In het overleg tussen
werkgevers en werknemers is het inlenen
van „vreemde" arbeidskrachten al bijna twin
tig jaar een discussiepunt geweest zonder dat
er ooit afdoende maatregelen werden (kon
den worden?) getroffen.
Bij de sinds woensdag weer tot het verle
den behorende stakingsakties in de havenge
bieden is de koppelbazen-affaire veel meer
de hefboom dan de aanleiding geweest tot
het stellen van looneisen. Ook dat is niet
nieuw. In het begin van de zestiger jaren
gebeurde bijna precies hetzelfde; de beruch
te „loonexplosie" is er zelfs door teweegge
bracht.
Om verdere arbeidsonrust te voorkomen en
het nationale economische bestel in even
wicht te houden, is thans een algemeen ver
bod afgekondigd om arbeidskrachten ter be
schikking te stellen, tenzij men in het bezit is
van een vergunning, verleend door de mi
nistervan sociale zaken en volksgezondheid.
Deze maatregel is duidelijk bedoeld om het
instituut van koppelbazen van malafide
personen te zuiveren, van mensen dus, die
ten behoeve van zichzelf, maar mede ten
koste van de arbeidskrachten, die ze uitle
nen, met algemeen geldende normen knoei
en. Deze normen betreffen o.a. het arbeids
recht, de sociale verzekeringswetten en de
fiscus.
De koppelbaas-nieuwe-stijl zal voortaan een
vast adres in Nederland moeten hebben.
alsook een goed ingerichte administratie. Hij
zal kredietwaardig dienen te zijn, een bewijs
van goed zedelijk gedrag moeten kunnen
overleggen, terwijl zijn bedrijf in een han
delsregister en bij de betrokken bedrijfsver
eniging dient te zijn ingeschreven.
Bij geen enkele instantie is thans bekend
hoeveel koppelbazen er in Nederland zijn en
hoeveel „wilde" arbeidskrachten zij in dienst
hebben. Alleen in het Botlekgebied gaat 't
echter al om „enkele honderden".
Het woord koppelbaas is sterk emo
tioneel geladen. Het heeft een negatieve
klank en wordt dikwiils vereenzelvigd
met fraude en malversaties. Men spreekt
ook wel van ronselaar of zelfs van ziel
tjesverkoper.
Alleen de overheid, met name het
Rijksarbeidsbureau, mag in Nederland
als arbeidsbemiddelaar optreden. Toch
bezit de I oppelbaas een legale status,
omdat hij buiten de wet op de arbeids
bemiddeling valt Hij brengt geen werk
gevers met werknemers in contact, hij
trekt zich daarna ook niet terug. Wel
neemt hi» irbeiders in eigen dienst en
bedingt bij de inlener een hoger loon
als commissie voor zijn bemiddeling
dan het loon, dat hij hun uitbetaalt.
Belanqhebbenden, maar ook derden,
zijn het erover eens da' het instituut van
koppelbazen in een behoefte voorziet al*
Politiemannen in een onopvallend Volkswagenbusje (rechts) houden een oogje op eventuele activiteiten van
koppelbazen die bij het Rotterdamse Centraal Station vaak arbeiders ronselen (pijl).
de arbeidsmarkt tenminste krap is. Het
houdt een mobiele arbeidsreserve op de
been, die wordt ingezet op plaatsen,
waar men met een tekort aan arbeids
krachten worstelt. Vertragingen in de
produktie van goederen, bij de opleve
ring van bouwwerken en schepen of bij
laad- en .loswerk in de havens kunnen
veel geld kosten, wat ook wel blijkt uit
de boeteclausules, die in de contracten
worden opgenomen.
Onder de noemer koopelbaas zou een
gevarieerd gezelschap ondernemers kun
nen worden geplaatst. De krooibaas, die
vooral in de oogsttijd de boer van losse
arbeiders voorziet, behoort er strikt ge
nomen bii. maar ook diverse onderaan
nemers in de bouw en zelfs de eige
naars van uitzendbureaus (typistes, se
cretaressen. fotomodellen etc.). Al deze
personen bedriiven handel In arbeid
-»en aktivi>it. die door velen in de mo
derne maatschappij als overleefd wordt
gezien en zelfs als strijdio met het so
ciaal welziin.
Bij een luiste beoordeling van de kop
pelbazen-affaire dient zeker onderscheid
te worden gemaakt tussen mala fide en
bona fide bedrijven. De kwestie van de
beloning de verdiensten van ingeleen
de arbeidskrachten zijn. bij gelijke werk
zaamheden, aanzienlijk hoger dan die
van het vaste werknemersbestand
staat hier helemaal buiten. Evenzo de
zaak van >et wegkopen van arbeids
krachten uit bedrijven, waarin de koppel
baas ooereert.
J
Een vakbondsbestuurder kwalificeerde
de malafide koppelbaas als een uitvreter
van de sociale verzekeringswetten.
..Door valsheid in geschrifte", verklaarde
hij. ..werkt hij mee aan malversaties, die
jaarlijks in de miljoenen lopen. Hij ver
trapt het arbeidsrecht oe CAO, de nor
men, die in de huidige samenleving voor
het intermenselijke verkeer géiden. Hij
besteelt de bedrijfsverenigingen, de
fiscus en de arbeidskrachten, die hij tij
delijk emploveert.
Er zijn gevallen bekend van koppelba
zen, die 's nachts in de havens van
Antwerpen gaan werken, maar de
mensen, die zij uitlenen en met wre zij
heen en weer pendelen, lopen overdag
in de Nederlandse werkloosheids
steun".
De mala fide koppelbaas is een knoei
er van de eerste soort. Hij gebruikt
sluipwegen en dekmantels, waardoor het
moeilijk is hem gerechtelijk te vervolgen.
Hij vervalst loonstaten. draagt de door
hem geïnde loonbelasting en sociale
premies r.iet of slechts gedeeltelijk af,
en knabbelt aan de secundaire arbeids-
len. ten bedrijfsvereniging kent
hij niet. Zodra een karwei afgelopen is.
staan z'n mensen op straat.
Een od rjike buit uit zijnde koppelbaas
laat zich aan de kwaliteit van zijn huur
lingen weinig gelegen liggen. Hij leent
ongeschoolden als vakmensen uit; hij
put dikwijls uit het potentiëel van de
zelfkant der samenleving.
Als een mala fide koppelbaas door de
mand valt en de fiscus en de bedrijfs
vereniging hun rechtmatige aandeel van
hem opeisen laat hij zich failliet verkla
ren. Forse gevangenisstraffen meer
dere koppelbazen werden wegens hun
kwalijke praktijken in de cel gezet
vermogen hem niet af te schrikken.
Door het invoeren var> een stelsel van
vergunningen zuilen de meeste uitwas
sen van he: !ns*ituut van koppelbazen
zeker kunnen worden weggesneden.
Over bliiven slechts zij, die er wel een
goede administratie op nahouden, die
wel bij een bedrijfsvereniging aangeslo
ten zijn, die kredietwaardig, kunnen wor
den genoemd en die- hun. mensen, of
thans een /aste kern van mensen, niet
onmiddellijk de laan uitsturen als er een
slappe periode dreigt.
Wat ook blijft, zijn de grieven van het
vaste werknemersbestand. De hogere lo
nen, die de „wilde" arbeidskrachten ver
dienen de verschillen bedragen 30 tot
50 gulden oer week, in sommige geval
len zelfs nog veel meer blijven bij
voorbeeld onaangetast. Ook zal men de
laat-maar-waaien-mentaliteit van een
deel der ingeleende werknemers niet
kunnen veranderen, evenmin als het ge
brek aan vakmanschap van weer een
ander deel
In vakbondskringen is men van me
ning dat net personeel van een koppel
baas beslist wel een zwaarder loonzakje
in handen mag krijgen De mobiliteit, hel
langer van huis zijn als gevolg van een
inzet ver buiten de woonplaats, het risi-
ko van ploseling ontslag en de stellig
slechtere secundaire arbeidsvoorwaar
den mogen zeker wordt-n betaald, maa-
de vraaa is alleen met welk bedrag.
Reeds veel eerder werd uitgesproken
dat een toonverschil van 10 procent door
de meeste vaste arbeidskrachten, die
met tijdelijk ingehuurde arbeidskrachten
te doen htbben. als redelijk zou worden
aanvaard.
De inieners denker daar natuurlijk
heel anders over. Veel koppelbazen zou
den zonder personeel komen te zitten,
als het locnverschil tot dat percentage
»ou worden teruggebracht
