PMliUprak en knijpkatten
Hip autootje belooft wat
voor de smalle beurs
Je u we telescoop
kan veel over
heelal onthullen
VOORU
Laatste reünie van Philips-commando:
Met Tn beetje moeite
zet je m in elkaar
Drugfeest aan
boord van
KLM-toestel
WOENSÜAO 24 JUNI 1970
WESTERBORK „De nieuwe
synthese radio-telescoop in Wes-
terbork zal een belangrijke bij
drage kunnen leveren aan een
van de grootste idealen der astro
nomen, namelijk de kromming
te meten van het heelal om daar
mee te weten te komen of het
universum eindig dan wel on
eindig is. Het is zeker dat men
op weg naar dit doel volkomen
nieuwe en onverwachte ver
schijnselen zal tegenkomen."
Dit zei vanmiddag prof. dr. 3. H.
Oort, voorzitter van de Stichting ra
diostraling van zon en melkweg, ljij
de officiële ingebruikstelling van de
radiotelescoop door koningin Juliana.
De lange rijen programma's die op
uitvoering liggen te wachten, betref
fen voor een belangrijk' deel onder
zoek naar de straling van radiogolf-
lengten, die worden uitgezonden
door melkwegstelsels buiten het onze,
ildus prof. Oort.
Door nog onbekende oorzaak zen
den sommige van deze enorme ster-
renzwermen zo'n sterke radiostraling
uit, dat zij met een grote telescoop als
die van Westerbork tot dicht bij de
grens van het heelal nog kunnen
worden waargenomen.
Explosies
Een ander fascinerend werkgebied
voor de nieuwe telescoop zal zijn de
sterrenzwermen, waarin explosieve
verschijnselen een hoofdrol spelen.
Deze houden de kernen van vele
melkwegstelsels in heftige beroering
en zijn de- oorzaak van vele raadsel
achtige verschijnselen. Deze explo
sieve activiteit van melkwegkernen is
bijzonder sterk in de radiobronnen.
De oorsprong hiervan is een der
grootste raadselen van deze tijd.
De radio' 'errenwacht in Wester
bork, waarvoor in de gehele wereld
bijzonder veel belangstelling bestaat,
wordt eigenlijk gevormd door twaalf
kleinere radiotelescopen. De Neder
landse regering heeft via de Neder
landse organisaties zuiver weten
schappelijk onderzoek de bouwkosten
van f20 miljoen gefinancierd. Op de
zelfde wijze zal de exploitatie ge
schieden.
De radiostraling van hemellicha
men is pas in 1930 ontdekt. Een
Amerikaanse radio-ingenieur, die
proeven nam tot verbetering van de
radiocommunicatie, kwam er bij toe
val achter. Daarmee stond de astro
nomie in feite op de drempel van een
omwenteling.
De grote radiotelescoop in Dwin-
geloo, die vanmiddag door koningin
Juliana officieel in gebruik werd
gesteld.
Duizenden jaren lang was het licht
het enige middel geweest waardoor
de mens informatie kreeg over de on
telbare hemellichamen. Pas na de
laatste wereldoorlog waren de astro
nomen door verfijning van de radio
technieken in staat profijt te trekken
van die toevallige ontdekking.
De gegevens die daarna zijn verza
meld, hebben echter meer vragen op
geroepen dan beantwoord. De radio
sterrenwacht in Westerbork zal de
antwoorden op een aantal vragen,
zoals hoe het heelal is ontstaan, hoe
de ontwikkeling verloopt van het
heelal en hoe groot het is, ongetwij
feld dichterbij kunnen brengen.
EINDHOVEN Wie werkten er in de oorlogsjaren in liet
..Philips-commando"? En waar wonen ze nu? In Eindhoven wor
den op het ogenblik oude adreslijsten uit 1945 en alle Neder
landse telefoongidsen geraadpleegd om deze vragen beantwoord
te krijgen.
Enkele mensen van het mini-fabriekje dat Philips in 1943 in
het concentratiekamp Vught inrichtte, willen 4 september voor
het laatst een reünie houden van voormalige politieke gevange
nen, die in het zogenaamde Philips-commando werkten.
Het secretariaat van de reünisten is in Eindhoven. Toch be
tekent dit niet, dat NV Philips iets met de organisatie heeft te
maken. Organisator A. de Wit: „Al bij de eerste reünie in 1946
de laatste was in 1947 en later hebben Philips zowel als wij er
voor gewaakt dat niet de in druk zou ontstaan dat het een
reclame-stunt van het bedrijf was. Philips heeft ook nu geen
enkel initiatief genomen."
Ir. De Wit (66), die evenals de
bekende Wiarda Beekman en ir.
A. v. d. Berg „voorman" van de
groep te Vught was, legt uit wat
het Philips-commando voor de
gevangenen betekende.
In februari „verzochten" de
Duitsers aan Philips een bedrijf
in Vught in te richten. Eindho
ven voelde hier niets voor, omdat
gevreesd werd dat de Duitsers
hiermee propaganda zouden
maken voor hun concentratie
kampen. Tenslotte stemde Phi
lips toe in het verzoek (dat uit
eindelijk een verkapt bevel was)
mits enkele voorwaarden zou
den worden ingewilligd.
Merkwaardig genoeg ging de
bezetter akkoord met de eisen
Huib Goudriaan
OTTERDAM Waneer Frits de Vos (20) in z'n zelfgebouwd wagentje door de stad rijdt.
reageren de mensen heel verschillend. Sommigen wijzen zeer beslist naar hun voorhoofd maar
anderen informeren nieuwsgierig naar deze vreemde eend in de bijt. Vooral de politie toont haar
belangstelling, zij het zeer gereserveerd, zodat Frits in z'n buitensporig koetswerk nogal eens
wordt aangehouden. Het leven van een autofabrikant in de dop gaat niet over rozen.
door Rolf Hoekstra
SCHIPHOL Amerikaanse stu
denten zouden tijdens een charter
vlucht met een KLM-DC-8 van New
York naar Londen aan boord een
„drugfeest" hebben gehouden, en de
bemanning zou hebben meegedaan.
De KLM noemt dat laatste onzin.
De moeder van een der studenten,
die dat van haar dochter via een
brief te weten is gekomen, heeft een
aanklacht ingediend bij de KLM in
New York.
Volgens mevrouw Goldin zouden er
direct na de start marihuanasigaret-
ten zijn uitgedeeld aan de passagiers.
De stewardess zou hebben verteld dat
er een kilo hasjiesj aan boord was.
Een woordvoerder van de KLM
noemde de beschuldiging „onzin". Het
is volstrekt uitgesloten dat de beman
ning in diensttijd drugs neeft ge
bruikt, zei hij. Alle bemanningsleden
hebben dit na ondervraging onder
streept. De woordvoerder betreurde
het dat mevrouw Goldin de beman
ning bij de zaak betrokken heeft.
De chartervlucht was georganiseerd
door een Amerikaanse studentenorga
nisatie. Er waren 120 studenten aan
boord.
TOKIO Honderdduizenden Ja
panners hebben gisteren geprotes
teerd tegen de verlenging van het
Amerikaans-Japanse veiligheidsver
drag. In 1220 plaatsen hielden stu
denten en leden van linkse organisa
ties en vakbonden protestdemon
straties. De ramingen over het aantal
betogers iiepen uiteer, van 300.000
(door de politie) tot anderhalf miljoen
(het Franse persbureau AFP).
Het begon allemaal toen Frits
(Bergselaan 48b) enorme zin
kreeg in een eigen wagentje, ter
wijl de financiële middelen zeer
beperkt waren. Wat doe je dan?
Je bouwt zelf een wagen. Maar
ook dat kost geld. Gelukkig dat
Bernhard de Bruyn (28)student
in de economie, iets zag in de
plannen van z'n zeilvriend Frits
en hem van het nodige bedrijfs
kapitaal voorzag.
De jonge ontwerper kon beginnen
in de klassieke „bouwvallige schuur-
tegen een huur van vijf gulden in de
week", die inmiddels is ingestort.
Geen nood, want maanden van noeste
arbeid hebben inmiddels een fraai
stukje auto opgeleverd, gebaseerd op
de Amerikaanse Buggy. Dit is een
soort vrijetijdsauto voor het wilde
terrein, maar niet bepaald geschikt
voor het regenachtige Hollandse kli
maat.
Daar komt nog bij dat de Ameri
kaanse crosswagen een forse hand vol
geld kost, terwijl Frits een wagen
wilde voor de typisch Hollandse men
taliteit: „ruim, leuk, klein, goedkoop,
sportief, regenbestendig en betrouw
baar, want een Nederlander wil nu
eenmaal alles in één. Ikzelf heb nooit
een cent gehad en wilde een wa
gentje bouwen voor jongens van mijn
type, die voor weinig geld een leuk
autootje willen hebben. Voor die jon
gens ben ik gaan bouwen".
Frits de Vos zei z'n goed betaalde
baan van vertegenwoordiger van eta
lagemateriaal en constructeur van
polyester mallen op en trok zich te
rug in de bouwvallige schuur om zich
te wijden aan zijn grote autoplan.
Het resultaat van weken lang teke
nen en schuren was een kleurig po
lyester koetswerkje, dat geplaatst
werd op het onderstel en motor van
een oude Volkswagenkever. Een ny
lon kap met zijruiten, kuipstoeltjes
en alles wat een auto tot een accepta
bel vervoermiddel maakt werden
aangebracht.
„We zijn met onze wagen naar de
rijksdienst wegverkeer geweest, die
ons in het begin niet helemaal serieus
nam. 'n Stelletje amateurs, dachten
ze. Totdat ze ons prototype zagen,
want toen namen ze ons wat ernsti
ger. De wagen mag dan ook zonder
mankeren op de weg".
De jonge ontwerper gaf aan z'n
creatie de naam Bruvo Road Buggy
mee Bruvo is een combinatie van
de afgekorte achternamen van beide
initiatiefnemers en reed trots met
z'n blikvanger rond. Vrienden toon
den belangstelling en al gauw was de
basis gelegd voor het tweede bedrijf:
een autofabriekje. Want, zo dacht de
ontwerper, wie wil niet zo'n hip wa
gentje hebben tegen een zachte prijs.
„Volgende week willen we met de
produktie beginnen. Momenteel heb
ben we vijf wagens in voorbereiding.
Een Duitse zakenman heeft belang
stelling getoond en denkt aan een af
name van duizend wagens per jaar.
Sinds kort hebben we een monteur
ingeschakeld en we kunnen nu meer
dan één wagen per drie dagen klaar
krijgen. Wanneer we onze spuitin-
stallatie hebben behoort een pio-
duktie van twee wagens per dag tot
de mogelijkheden".
Knettergek
„Het is een knettergek wagentje,
maar dat was ook de bedoeling. Al
het geld dat wc verdienen steken we
in de produktie. Grote bedrijven zijn
in ons geïnteresseerd. Er is zelfs een
fabriek geweest, die geheel belange
loos voor ons een onderzoek wil in
stellen naar een betere vering voor
dit type auto".
Compagnon Bernhard de Bruyn is
inmiddels afgestudeerd en mag nu
drs. voor z'n naam zetten. Hij houdt
zich bezig met de verkoop van het
nieuwe model. De Bruvo Road Buggy
wil een rasechte vrijetijdsauto zijn.
die ook als tweede auto z'n diensten
bewijst. Wat zijn de kosten? Die zijn
afhankelijk van de eisen die men aan
een dergelijk wagentje stelt, want
men kan een al of niet gereviseerde
VW-motor kopen. Om maar iets te
noemen.
Het is mogelijk voor ongeveer
2400 een compleet bouwpakket
(standaard) aan te schaffen. Het
Volkswagen-chassis, waarop de Bru
vo moet worden gemonteerd, ver
krijgt men door een oude Volkswagen
te kopen. Men betaalt hiervoor in de
regel niet meer dan vijftig tot twee
honderd gulden. De beetje handige
doe-het-zelver is dan voor een paar
duizend gulden klaar. En de man met
de twee linkse handen?
„Ikzelf ben geen monteur en toch
zet ik 'm in elkaar. M'n verloofde
heeft me geholpen met schuren en
polijsten van het polyester. Ik denk
dat ze die auto nu ook wel in elkaar
zal kunnen zetten, maar voor de min
der handige enthousiasten maken we
'm voor nog geen vier mille in orde.
Alle vitale onderdelen worden gecon
troleerd en zonodig vernieuwd.
Dansen
.Het voordeel is dat de carrosserie
weerbestendig is. Bovendien is de
Bruvo door z'n lichte gewicht goed
koper in z'n kilometers en valt hij in
een lagere belastingklasse. Ook de
verzekeringspremie is lager", zegt
Frits de Vos terwijl hij op de motor
kap van de Buggy danst. ,.Op welke
auto kun je dit doen?"
Het hippe wagentje lijkt voor -de
beginneling tooh niet zo gemakkelijk
tot een gaaf geheel te monteren, maar
beide pioniers zijn voorlopig nog be
reid tot het geven van elke infor
matie. Wie de sprong waagt i§ verze
kerd van een buitenmodel vervoer
middel en dat is ook wat waard. Het
is een leuk karretje, dat in elk geval
op de weg niet onopgemerkt blijft.
Gokt Frits op een grote toekomst?
„Ik weet het niet. We hebben leuke
reacties gehad. We blijven nuchter.
Ik verkeer in de gunstige omstandig
heid dat m'n ouders geen kostgeld
vragen. Natuurlijk moet aan het mo
del nog een en ander worden bijge
schaafd, maar het resultaat wordt
steeds beter.
M'n ouders? Nee, die vinden
het niet zo leuk. Die zouden lie
ver hebben gezien dat ik m'n
goedbetaalde baan had gehou
den. Maar m'n verloofde, die
staat er wel volledig achter".
van Philips, dat er zou worden
gewerkt onder toezicht van Phi-
lips-personeel, Philips zou bepa
len wie er in het commando zou
den werken, in welk tempo, en
ook dat het toezichthoudend per
soneel uit Eindhoven vrij :n en
uit zou mogen lopen.
Ir. De Wit was, toen het commando
werd samengesteld, gevangene in
Vught. (Hij was. als ingenieur van
provinciale waterstaat te Groningen,
gearresteerd op grond van zijn verzet
tegen de Duitse maatregel Nederlan
ders in Duitsland te laten werken).
Zodoende kwam hij in aanmerking
voor het Philips-commando. De Wit:
..Eerst werkten er een paar honderd,
maar al gauw zo'n 1400 mensen voor
Philips, waaronder ook veel joodse
mannen en vroiwen. De situatie ver
beterde direct in het hele kamp-
doordat er via de Philips-mensen uit
Eindhoven meer mogelijkheden tot
contact met de buitenwereld kwa
men. De Duitsers durfden ook niet
meer zo hard op te treden."
„Het was bepaald niet de bedoeling
van de Philips-mensen ons te laten
werken. Ze speelden een fantastisch
spel om ons zo hard mogelijk te laten
lijntrekken, met bedriegelijke statis
tieken werd de Duitsers wijs ge
maakt, dat de arbeidsprestaties steeds
werden opgevoerd."
De Philips-afdeling te Vught was al
gauw een grote schijnvertoning met
als doel verbetering te brengen in de
toestand van de gevangenen. Het luk
te zelfs joden, die volgens Philips no
dig waren voor de produktie, te red
den van transporten naar de concen
tratiekampen in Duitsland.
Ir. De Wit: „Er zijn ook joodse ge
vangenen uit Duitsland teruggehaald
met als voorwendsel, dat ze noamis-
baar waren. Via de komende reünie
willen we acherhalen, wie daar de
hand in hebben gehad."
Met Philips-mensen uit Eindhoven
was de heer De Wit, toen hij „voor
man" was, belast met het uitkiezen
van gevangenen in Vught, die in het
Philips-comando konden worden op-
genomen. Een verschrikkelijke taak.
j „Het moeilijkste was te bepalen wie
I wel en wie niet van de joden in aan-
I merking kwamen."
„De Duitse kampleiding wees een
j aantal gevangenen aan ons toe, waar
uit we een keuze mochten maken, het
was mij toen nog niet bekend, dat dit
I voor de joodse mensen een kwestie
van leven of dood was. We dachten
eerst dat ze in Duitsland in andere
werkkampen kwamen, pas toen ik
wegging na 13 maanden werd ik
vrijgelaten begon er iets door te
druppelen van ,-vernietigingskam
pen".
„Bij het uitkiezen van de mensen
werd niet gelet op technische vaar
digheid, maar op persoonlijke om
standigheden. Er was bij voorbeeld
een 68-jarige boer, die zich in het
kamp niet staande kon houden, me
degevangenen attendeerden ons daar
op, zodat hij in het Philips-comando
kon worden geplaatst."
De gevangenen in het Philips-com
mando hadden meer kansen op con
tact met hun familie (smokkel van
briejres en later het mondeling
overbrengen van boodschappen) en
beter voedsel: Philips deelde twee
Zo werden de groepen aan
de liand van de produktie op
de reünie van 1946 ingedeeld.
Het staatje geeft ook een beeld
van wat er in Vught werd
vervaardigd.
TfRITS DE VOS'in een van z'n
prototypen van de Bruvo
Road Buggy in aanbouw. De
bouwvallige schuur heeft inmid
dels plaats gemaakt voor een wat
meer solide werkplaats, ergens
tussen Rotterdam en Bergschen-
hoek. Misschien het begin van
een nieuwe Nederlandse auto
koning.
keer per week en hutspot uit, de
ogenaamde „Phili-prak."
Ht dubbele spel van de Philips-
-mensen bleef de Duitsers niet ver
borgen. Een van hen werd zelfs gear
resteerd. De mensen uit Eindhoven
verrichtten belangrijk werk door het
verzamelen van gegevens uit het
kamp en het dooi geven daarva...
Toch is Philips later verweten, dat
het maken van oorlogswinst de opzet
van het „commando" in Vught was.
De heer De Wit: „In de eerste
plaats was de zaak niet winstgevend,
maar kostte het commando Philips
daarentegen een miljoen gulden. In
de tweede plaats werd er niets gefa
briceerd, dat de Duitse oorlogsmachi
ne kon gebruiken.
Wat er zoal werd gemaakt?
„Radiobuizen en radio's voor
burgers, de befaamde knijpkat
ten, scheerapparaten, paperclips,
handdynamo's en transformato
ren". De heer De Wit benadrukt
dat de Philips-afdeling in Vught
voor het gehele kamp gunstig
werkte, doordat de omstandig
heden van de gevangenen ver
beterden.
Reünie-organsator De Wit
hoopt dat van de duizenden, die
in het commando waren opge
nomen, er zo'n 700 zullen komen.
„Er zijn nu 300 name nen adres
sen gevonden. Belangstellende
ex-gevangenen kunnen zich
voor 15 juli opgeven bij me
vrouw Ten Holt-Taselaar, Kei
zersgracht 614 in Amsterdam."
Een lezeres schrijft naar aanleiding
van de LS „Koeieii en Hollanders
„Mijnheer Goudriaan,
een boekje met dergelijke afge
zaagde mopjes kan waarschijnlijk'
van elk volk worden samengesteld.
Toen wij eens in Tourette waren
in een klein hotel op doorreis
was er grote opwinding, want da
„Hollanders" kwamen. De bar werd
ingericht en de kinderen van het'
plaatsje stonden in het gelid. De Ne
derlandse toeristen deelden volop
toffees uit en na afloop zei madame
vertederd: ,^.ls ze weggaan, komen
ze zelf zeggen dat ze nog drie glazen
witte wijn of nog vijf drinks moeten
betalen!"
Ja, dat zijn de Hollanders. Elke
week kwam in die zaak zo'n busla
ding aan. Ook zou u eens bij de ban-
ken kunnen informerenhoeveel
geld er in vakantietijd wordt gewis
seld. Voorts moet ik zeggen, dat het
verhaaltje van 1 cola met 6 rietjes
zuivere fantasie is: integendeel, vol
gens mij krijgen die kinderen op reis
veel te veel frisdranken en snoep
goed".
Mevrouw L,
ns PBILIPO.VCOBT juii ïm
Indeeling groepen.
AfdIn Vught
ITe besichtlgsn
afdeellngen
Radiobanden, lel.pakken
an bandvullen.
Magaeljn
Voorecho kalapp.
Bcompj es
ter laai sorteering
Philiteafwerking
Paperclips, ene
0rc»d-em«llleeren.
Re 1 nigera
'lagen lossers
Handdyran:
Sohasrapparaat
Mee'Inrichtingen
Meterroporatla
Slectrlclena,
Condeneatoren.
Transformatoren
Bankwerkert J
Rekenkamer
Teekenkamer
Schrifkaraer
Prod.Bureau en Kostprlje.
Bureau
Alle overigen niet behoorende
tot grp.3
hallobulien
üpievoatjeo
3brtaar»n glaebollen
Montage ontvang-'
toeetellen.
Metaalwaren I,
Metaalwaren II.
Phtllte
Gieterij
Hl jwleldynemo
Luldeprskere
Scheera paraat
Condensatoren 3
Condensatoren 3
Machinefabriek
J
natuurkundig La
Qlocfabriok
Rsi*obui«an an
31o«lltt.r,pon j
