Bailee nacht rond bosbrand^racllfechip ™etf
dynamiet ontploft:
bemanning gered
Pil mag niet zonder meer
in het ziekenfondspakket
Vuur-opmars tot
staan gebracht
mcö
Bosbrand achter
paleis Soestdijk
DAG VADER
DAG VOETBAL
DAG ZOMER
VRIJDAG 19 JUNI 1970
door Rolf Hoekstra
Ook deze fraaie villa werd gis
teren door het vuur verwoest.
De bewoners staan wat mistroos
tig voor de puinhopen.
len kosten om alles weer te krijgen
zoals het was en op wie moeten we
de schade verhalen? Ons huis was
verzekerd, maar ons bos niet", zegt
mg vtouw Molkenboer.
Munitie
Ze gaan niet naar bed. Haar buren
ook niet. De angst zit hun nog in
benen. Toen de tanks door het bos
reden om brandgangen te graven,
waarbij de bomen met doffe knallen
afknapten en tegen de grond sloegen,
dachten ze dat in brand geraakte mu
nitie ontplofte. De bewoners zijn er
van overtuigd dat de bosbrand is ver-_
oorzaakt door de militairen.
Boer Berghorst: „Plotseling werd
het donker. Ik dacht eerst aan een
onweersbui, maar buiten rook ik de
brand. Ik dacht: dat zal de schiethei
wel weer wezen. Zijn zoon: „We had
den niet verwacht dat het over de
rijksweg, over de spoorlijn tot hier
zou komen. Dat is zes kilometer. Ik
zag de vlammen over de weg trek
ken. Laten we de boel maar inpak
ken, heb ik toen gezegd",
In het zwaarbewaakte hotel De Va
le Ouwe is de telefoon overbelast,
brandweerlieden met zwarte gezich
ten en bloeddoorlopen ogen drinken
een biertje. Hoge militairen, politie
mensen, BB-ers en mensen van het
Rode Kruis, denken hier hun plannen
uit. Directeur P. van der Velde is
moe en laat zich tegen middernacht
eindelijk een maaltijd opdienen.
„Het is een chaos", zegt hij, „maar
ik ben allang blij dat het hotel is
blijven staan. Vannacht blijf ik op,
wat dacht u dan? Ik ben geschrok
ken. Je zag het vuur langs de berm
van de weg naar het hotel kruipen.
De politie heeft me hier vandaan
moeten sleuren. Met m'n vrouw, twee
pakken, twee jurken en de kat zijn
we gevlucht".
Wanneer het langzaam licht
wordt, eten vermoeide brand
weerlieden buiten een krentebol
van de BB. De Rode Kruisvlag
hangt triest in de hoge vlagge-
mast van het hotel. Uit het
zwartgeblakerde bos stijgt een
mistige rook, terwijl vreemd ge
noeg de eerste vogels beginnen
te fluiten.
CAGLIARI De Nederlandse
coaster Helvetia S is gistermid
dag bij het eiland Sardinië in de
Middellandse Zee na een explo
sie gezonken. Het schip met een
bemanning van acht koppen ver
voerde 300 ton dynamiet. De op
varenden zijn door de Italiaanse
tanker Adriana Augusta aan
boord genomen. Zij hebben allen
de ramp overleefd. De Helvetia
is eigendom van rederij C. van
der Schoot in Harlingen.
Naar alle waarschijnlijkheid heb
ben zich aan boord twee ontploffin
gen voorgedaan. De eerste die ont
stond door een mankement aan de
motor, legde de machinekamer in
puin. Pas nadat de bemanning in al
lerijl in de reddingboten was gestapt
en van de Helvetia was weggevaren
detoneerde het dynamiet. De explosie,
die gepaard ging met een hoog op
schietende steekvlam en een oorver
dovende dreun rukte het schip aan
flarden.
man S. Roodenhuis uit Leeuwarden)
eerste werktuigkundige J. Stuz uit
Arnhem, tweede werktuigkundige H.
Hageman uit Leeuwarden, scheeps
kok H. van Snippenburg uit Arnhem
en de matrozen Admiraal, Lopez en
Ras.
Duwboot
Om zes uur gisteravond ontstond in
de kombuis van de Duitse duwboot
Nashorn een brandje dat zich snel
over het schip verplaatste. Het schip
voer op de Waal bij Tiel ter hoogte
van de veerheuvel en duwde vier
bakken voor zich uit. De Tielse
brandweer, die het vuur vanaf de
veerpont bestreed, kreeg handenvol
werk toen de vlammen tegen half ne
gen de olietanks hadden bereikt. Er
werd niemand gewond. De schade
loopt in de tonnen.
(Vervolg van pag. 1)
In het begin gaf de brand aanlei
ding tot de meest wilde geruchten. Zo
zou het baanvak van de spoorlijn to
taal zijn vernield, maar later bleek
dat de schade meeviel, 's Avonds
kwam het trein- en wegverkeer weer
op gang. In die tussentijd werden de
treinreizigers met bussen vervoerd.
„Kruitschip"
Kapitein G. de Boer uit Vlieland,
die als laatste het „kruitschip" ver
liet, seinde vanaf de Adriana Augus
ta: ontploffing aan boord-stop-schip
gezonken op 1500 meter-stop-allen
wei-stop. Ondertussen werd zijn be
manning door de Italianen weer wat
op verhaal gebracht. Behalve kapitein
De Boer stonden de volgende beman
ningsleden op de monsterrol: Stuur-
De Veluwebrand: een majestueus
offensief van het vuur. (Foto
Regiopers)
BAARN Vlak achter de tuin van
paleis Soestdijk is gisteravond op het
landgoed Pijnenburg in Baam een
ongeveer tien hectare groot stuk
naald- en loofbos door brand verlo
ren gegaan.
Gezien het feit, dat op twee plaat
sen tegelijk brand is ontstaan, ver
moedt de politie dat het vuur opzet
telijk is aangestoken. De brandweer
van Baarn, Soest en Lage Vuursche*
had het vuurvrij snel onder controle.
Met man en macht is gevochten om
het vuur aan de rand van het dorp 't
Harde tot staan te brengen. Militai
ren rooiden met tanks en bulldozers
bomen rond bedreigde woningen en
legden brandgangen aan. De villa's
en boerderijen met rieten daken gin
gen reddeloos verloren.
Evacuatie
Zelfs heeft men overwogen de be
woners van de villawijk te evacue
ren. Sommigen waren al met wat be
zittingen vertrokken, maar de meeste
mensen gaven er de voorkeur aan af
te wachten. Later bleek evacuatie
niet nodig. Het vuur kon tot staan
worden gebracht, mede dank zij het
feit dat de wind aan het eind van de
middag ging liggen. Toch brachten
vele bewoners de nacht wakende
door.
Voor de bestrijding van de bos
brand werden alle materieel en man
schappen van legerplaats 't Harde in
gezet. Assistentie verleenden 22
brandweer-eenheden uit onder meer
Zwolle, Kampen, Dronten, Epe,
Doornspijk, Oldebroek, Wezep, Nun-
speet en Elburg. Ook het Rode Kruis,
de BB en de Veluwse brandweer wa
ren op de plaats van de brand actief.
Om ongeveer zeven uur 's avonds
kon met de nablussing worden be
gonnen. Legerplaats 't Harde bleef de
gehele avond en nacht paraat tenein
de onmiddellijk te kunnen ingrijpen,
wanneer het vuur zou oplaaien. Hoe
groot de schade is aan natuurschoon
en bebouwing is niet te schatten.
Het telefoonverkeer via de PTT-
centrale in Zwolle raakte gestag
neerd, nadat door radio en televisie
was bericht over de omvang van de
brand. Honderden familieleden,
vrienden en bekenden van mensen in
het bedreigde gebied belden om te
informeren naar de toestand. De ver
bindingen zijn inmiddels weer nor
maal.
Pyromaan
Gisteren ontstonden eveneens bos
branden bij Oosterhout en op de
Leusderhei bij Amerfoort. De brand
bij Oosterhout breidde zich uit over
een gebied van zes hectare. De
brandweren uit Rijen, Oosterhout,
Dongen. Dorst en 's Gravenmoer
moesten afrekenen met nog twee bos
branden in de naaste omgeving, maar
tegen de avond kon het sein „brand
meester" worden gegeven.
Op de Leusderhei brandde hen
hectare bos af. Men vermoedt dat het
vuur is aangestoken door een pyro
maan, die het noodzakelijk heeft ge
maakt extra patrouilles in te zetten.
De omvang en schade van de brand
Is beperkt gebleven door de gunstige
windrichting en de spontane hulp van
korpsen uit de wijde omgeving.
Het Tweede-Kamerlid H. van der
Doel (soc) heeft minister Den Toom
van defensie schriftelijk vragen ge
steld over de bosbrand op de Veluwe.
Hij zegt dat in tijden van droogte een
rookverbod geldt en vraagt of het ge
wenst is tevens een schietverbod in te
voeren. Tenslotte informeert hij naar
de schadeloosstelling.
attractiesin
de cf teling
kaalsheiivel
't EJARDE De bewoners van het oude gedeelte van het dorp
je 't Harde zijn vannacht niet naar bed geweest. De
lichten van de in het groen verscholen kapitale villa's en kleine
boerderijen bleven aan. Buiten razen brandweerauto's en mili
taire wagens voorbij in een nacht, die zwaar naar brandend den-
nehout geurt. Brandend dennehout ruikt lekker, maar de sirenes
klinken onheilspellend. Blauwe en gele zwaailichten werpen
spookachtige schaduwen op het onverlichte bospad.
Twaalf uur 's nachts worden ze afge
lost door een nieuwe ploeg uit de le
gerplaats 't Harde, die in staat van
alarm is gebracht.
Elk moment kan het vuur weer op
laaien en dan is het leed niet te over
zien, want in de nacht valt het vech
ten zwaar. De militairen stellen alles
in het werk om te voorkomen dat het
vuur zich een weg vreet langs de
•stammen omhoog naar de kruinen
van de kurkdroge dennen. De bewo
ners van de bedreigde villa's en boer
derijen wachten angstig af.
„We blijven op", zeggen vader en
zoon Berghorst van de Bovendwars-
weg, zich lavend aan de koffie. Voor
de lage deur van het eeuwenoude
scheefgezakte boerderijtje staat een
handkar met beddegoed, wat kleren
en waardevolle papieren. „Vanmiddag
hebben we m'n vrouw naar haar zus
ter gebracht. Wij blijven wakker,
want we hebben ook een rieten dak
en dan is het zo gebeurd."
Architect W. Karmels van de Eper-
weg kan daarover meepraten: „Ik ga
er niet meer in", zegt hij, wijzend op
de zwartgeblakerde schoorsteen die
bouwvallig uit de zwartgeblakerde
dakspanten steekt. Wonderlijk genoeg
is het loofhout in zijn fraaie tuin on
aangetast gebleven, maar een vonk in
het rieten dak van z'n fraaie villa
was voldoende om de woning te ver
anderen in een trieste puinhoop.
„Toen ik het vuur boven in het
dennebos zag, wist ik dat er niets
meer te redden viel. Ik heb alles in
m'n huis laten staan, want de spullen
naar buiten slepen had geen enkele
zin. Het brandde overal. Ik blijf hier
niet de wacht houden. Dat moet de
politie maar doen. Vannacht slaap ik
bij vrienden."
Te laat
Volgens architect Karmels is de
brand op het schietterrein ontstaan
en hebben de militairen veel te laat
de brandweer gewaarschuwd. „Dom,
zeer dom. Ik heb er geen woorden
voor. Pas om twee uur hebben ze
groot alarm gegeven, maar toen was
het natuurlijk al te laat. De brand
weer heeft hier niets kunnen uitrich
ten. Toen het te heet werd ben ik
gevlucht".
Iets verscholen in het bos ligt de
villa van de heer en mevrouw Mok-
kenboer temidden van troosteloze
dennebomen, die verbrand zijn ter
wijl de woning zelf puntgaaf bleef. Dit
is te danken aan het pannendak en de
brandgang rond de woning. Zelfs het
klimop en de struiken zyn verbrand,
evenals de houten schuur en het
kippenhok achter het huis.
„Om drie uur zag ik het donker
worden. Even later een vuurzee. Ik
heb wat spullen in veiligheid ge
bracht en daarna m'n man opgebeld.
Hij is onmiddellijk met 'n taxi naar
huis gekomen. Treinen reden niet. Hij
werd zelfs tegengehouden door de
militaire politie, maar via een omweg
heeft hij het huis toch nog weten te
bereiken", vertelt mevrouw Molken-
boer.
Haar man: „M'n buurman heeft
met 'n bulldozer de bomen rond zijn
en mijn huis omgeploegd. Even later
kwam zo'n Centuriontank het pad
oprijden, terwijl de bomen als luci
ferstokjes afknapten. Ga maar weer
weg, zei ik, jullie zijn niet meer no
dig. Het is hier allemaal al ver
brand".
„Het is onverantwoordelijk dat mi
litairen schietoefeningen houden ter
wijl het zulk droog weer is. We heb
ben hier een stuk grond van een hec
tare, waarop we twintig jaar hebben
Alle bomen zijn verbrand, bomen van
gewerkt. Alles is voor niets geweest,
veertig jaar oud. Het gaat. ons kapita-
(door prof. dr. A. C. Drogend ijk)
WAT is er tegen, de pil in het ziekenfondspakket op te
nemen? Eigenlijk is deze vraag niet geheel juist ge
steld, want de pil behoort reeds tot de ziekenfonds
verstrekkingen. Volgens de richtlijnen immers mag de
pil door de arts worden voorgeschreven wanneer in
verband met bepaalde ziekelijke afwijkingen tijdelijk
uitstel of regulering van de menstruatie noodzakelijk
Met de wens de pil in het ziekenfondspakket op te
nemen bedoelt men dan ook iets geheel anders. Men wil
namelijk „de hele zaak vrijgeven", dat wil zeggen de
orale anticonceptiva tot ziekenfondsverstrekking maken
ter voorkoming van zwangerschap om welke reden dan
ook, en dit niet alleen in, maar ook buiten het huwelijk.
Tegen dit streven zijn twee bezwaren aan te voeren.
In de eerste plaats zou ik er op willen wijzen dat de
Ziekenfondswet van 1964, in werking getreden op 1
januari 1966, met geneeskundige verzorging en hulp uit
sluitend de curatieve gezondheidszorg op het oog heeft.
Weliswaar wordt de laatste jaren ook enige aandacht
besteed aan de individuele preventieve gezondheidszorg,
maar deze heeft alleen betrekking op die gevallen, waar
in de verzekerde een verhoogd risico loopt ten gevolge
van een' bestaande ziekte, afwijking of gebrek. Voor
beeld: de inenting tegen griep bij hart- of longpatiënten.
PRIVÉ-ZAAK
Bij de preventie van zwangerschap door middel van
ovulatieremmende middelen bewegen wij ons echter op
een geheel ander vlak: dan is er behoudens enkele
uitzonderingen geen sprake van een bestaande ziekte,
afwijking of gebrek ten gevolge waarvan de vrouw een
verhoogd risico zou lopen.
In verreweg de meeste gevallen gaat het bij het ge
bruik van de pil om sociale overwegingen. Of in een
bredere context gezet, de pil is een van de middelen die
men kan aanwenden ter effectuering van de geboorten-
regeling, welke regeling uiteindelijk geen medische, maar
een sociale aangelegenheid, een privé-zaak van man en
vrouw is.
Dat de Ziekenfondsraad het hoogste gezagsorgaan
in het ziekenfondswezen er tot op heden ook zo over
denkt, blijkt voorts duidelijk uit de circulaire „Preven
tieve gezondheidszorg" van december 1967, alsook uit
de circulaire van april 1964, waarin de farmaceutische
verstrekking van orale anticonceptiva „in gevallen waar
zich geen medische, maar uitsluitend sociale overwegin
gen voordoen", niet als verstrekking voor rekening van
de ziekenfondsen wordt beschouwd.
VELE NADELEN
Een tweede bezwaar is in het volgende gelegen. De pil
heeft als voorbehoedmiddel ontegenzeglijk vele voorde
len, maar helaas ook vele nadelen. De zo onschuldig uit
ziende pil is in feite een sterkwerkend middel. Kort sa
mengevat komen de bezwaren hierop neer:
a) lichamelijke bezwaren zij het meestal van tijde
lijke aard zoals misselijkheid en braken, algemene
malaise, pijnlijke borsten, hoofdpijn, ongunstig effect
op de lactatie, gewichtstoename, waaraan dan nog toe
gevoegd moet worden het gevaar voor trombose en
embolie, dat weliswaar zeer klein is, maar niettemin
bestaat; het is overigens wetenschappelijk volstrekt on
juist dit gevaar kwantitatief te stellen tegenover de moe-
dersterfte bij zwangerschap en geboorte, om de eenvou
dige reden dat het in dit geval uitsluitend gaat om het
risico dat een voorbehoedmiddel met zich meebrengt;
b) psychische bezwaren, waaronder in het bijzonder
genoemd dienen te worden veranderingen in de libido
sexualis, hetzij in dè zin van een versterking, hetzij in
de zin van een vermindering van de geslachtsdrift;
c) ethische bezwaren, zoals overwaardering van
lichamelijk contact en onderwaardering van psychische
bindingen, met als gevolg toename van de promiscuïteit
(geheel vrij sexueel verkeer red.).
d) en tenslotte sociale bezwaren, waarbij ik met name
denk aan de gevolgen van het uit de mode raken van
het gebruik van condooms, hetgeen blijkens de literatuur
fatale gevolgen heeft gehad in Amerika, waar de go-
norrhoe (een geslachtsziekte red.) met 100—200 pro
cent is toegenomen.
Samenvattend kan dan ook gesteld worden dat de pil
door stimulering van de promiscuïteit en de daaruit
voortvloeiende toename van de frequentie van geslachts
ziekten, met name onder de jeugd van 15 tot 24 jaar,
een bedreiging vormt voor zowel de geestelijke als de
lichamelijke volksgezondheid.
Ook om deze reden zou ik de pil niet zonder meer in
het ziekenfondspakket willen zien opgenomen. Het voor
komen van ongewenste zwangerschap moet niet zozeer
gezocht worden in het op grote schaal verstrekken van
orale anticonceptiva als wel in een doelgerichte seksuele
opvoeding en voorlichting.
In 't Harde zelf, op de Eper
weg, is het kermis. Dorpsbewo-
lers lopen in drommen op en
ïeer, zichtbaar genietend van
iet rumoer en lawaai van poli-
ie, militairen en brandweerlie-
len. Het deftige hotel De Ouwe
Vale, hier en daar wat schroei
plekken vertonend, is het cen-
rum van alles en iedereen die
ets met het bluswerk te maken
lebben.
Het ziet er uit als een slagveld. De
nilitaire politie regelt het verkeer,
iat zich gierend door de mensenmas-
a's wringt: jeeps, Dafs, Porsches van
le rijkspolitie, brandweerauto's, wa-
;ens van het Rode Kruis, de wegen
wacht. Een grote schijnwerper zet
alles in een onnatuurlijk fel licht.
Waar achterin het bos, dat afgesloten
voor alle verkeer en voor iedere
ïieuwsgierige. gaan veel mensen een
jangenacht tegemoet.
We moeten onze auto laten staan,
want „zo'n volksautomobiel is katte-
pis voor een Centuriontank. Daar
;aat-ie ongezien overheen", zegt
emand van de militaire politie met
een brede glimlach. We gaan lopend,
ichterop fietsen en hangend aan
vrachtwagens verder, vlak langs de
bosrand. Op het eerste gezicht valt er
liets te zien, lijkt de brand geblust,
maar wie even het bos inloopt wordt
het al gauw te heet onder de voeten.
Gasmaskers
Overal laaien in het donker de
vlammen op in struiken tussen den-
ïebomen. Militairen slaan met schop-
jen het vuur neer. Sommigen hebben
hun gasmasker opgezet tegen de ver
stikkende rook, anderen hebben een
:akdoek voor de mond gebonden.
MET EEN GROTE K
ROER Berghorst en zijn zoon
hebben een handkar volge
laden met huisraad en bedde
goed. Ze staan klaar om te
vluchten, zodra het vuur hun
boerderij nadert. (Foto Henk
M. C. van den Berg).
