„Zeskamp" als sociale beïnvloeding
VAN L'ABRI
VEEL KRUID IS
GEWASSEN VOOR
HARTZIEKTE EN
ZENUWLIJDEN
DEZE
WEEK
s
Kanttekening
Door Jeanne de Vlieger
Belangrijk rapport
door
Phé Wijnbeek
ZATERDAG 23 MEI 1970
Hier wordt het klokjetkruld, digital!» purpurea, onder glas gezaaid. Rechte: Digitalis, een geheimzinnige
bosplant, nu getemd door de wetenschap.
De Noord Veluwe herbergt
ït centrum van de moderne
•uidencultuur. Wie het tele-
opslaat, vindt onder
burg de Verenigde Neder-
ndse Kruidencoöperatie en
In Harderwijk was
een universiteit en daar
omoveerde Carolus Lin-
hij was professor in de
en zorgde voor het
3IJFERS, getallen, aantallen, be-
igen, de krant is er vol van
te week. Dat begint al met de
op verstop
autowegen met driekwart mil-
buitenlanders (weinig onge-
Aen op die grote wegen door
van de files,
nw tientallen doden op de se-
unüre weg).
tof gaat verder met de miljoe-
die de Rekenkamer is nage-
n (een kwart miljard teveel
de bouw van de Medische
te Rotterdam; daartegen-
een deskundige die op zijn
tje het Rijk 92 miljoen he
door bij militaire leveran
te adviseren).
sn generaal struikelt over de
ities. Het Kamerlid Van den
I houdt minister Schut teleur-
ende cijfers van de woning-
v voor de neus. Minister Wlt-
en rekent voor, dat de BTW
971 niet extra omhoog hoeft,
het begrotingstekort,
uurliberalisatie In 102 gemeen-
in de Randstad. De Koningin
behalve de nieuwe Econo-
he Hogeschool In Rotterdam
het Technicon: acht scholen
n en een gymnastiektoren met
zwembad en acht gymzalen,
ocratisch Appel wordt opge-
n, Goedhart en Schuitemaker
de fractie DS 70 vormen. En
van de Bank vindt dat ar-
8 van de Loonwet maar op
water moet, opdat het cen-
loongesprek weer op gang
>g meer cijfers? De margarine
duurder, VMF (zoekt fusie
28,7 miljoen verlies, de
27 miljoen winst, Unilever
e kwartaal lagere winst, 2V2
loonsverhoging in de metaal
pet nacalculatie, voor de
enaren.
it de schorsing van de Alge-
1 kerkvergadering (omdat men
klaar kwam), het kampioen-
3 van Ajax, het eredoctoraat
M. Ruppert, het verdwijnen
Schaep van het scherm,
ening van het NKV over het
ïensbeleid (spoedig iets doen
Je laagst betaalden, evolutie
geen revolutie) en een Ne-
olievondst in de Noord-
s dat allemaal toch weer een
ctabele hoeveelheid binnen-
mier Wilson verrast de Brit-
net vervroegde verkiezingen
juni, de dag van de slag
aterloo: haalt hij een derde
Ie of zal hij sneuvelen? De
ipeilingen geven hem een
kans, maar jaWilly
t en Willi Stoph ontmoeten
in Kassei, maar dit tweede
uitse topgesprek schijnt op
uit te lopen: de DDR wil het
ste uit de kan.
trstromingen richten vooral
emenië grote schade aan;
stijgt boven de 200.
lid duurt de sociale chaos
SI haalt zich met de afstraf-
an Libanon de afkeuring van
eiligheidsraad op de hals.
iden Russische militairen
n in Egypte. Israël, beducht
de Russische Migs, vraagt
terikanen dringend om snel-
gtuigen. Terroristen overval-
n schoolbus met Israëlische
1 Tse-toeng van China waar-
t de Amerikanen dat het op
ereldoorlog kan afgaan. Een
entie in Djakarta vraagt alle
landse troepen uit Cambodja
dwijnen. Het ziet ernaar uit
Amerikaans-Vietnamese in-
dat land de Vietcong een
•lag heeft toegebracht.
naamsysteem van onze plan
ten. Van oudsher hielden Ne
derlanders zich bezig met
kruidencultuur. Rembertus
Dodoens was zo'n beroemd
geleerde (15171585) die
een fameus geworden krui
denboek schreef. Toeneming
van hart- en vaatlijden leidt
tot een grotere afzet voor de
Nederlandse kruidentelers.
Dit jaar geeft de grootste
omzet tot nu toe: een areaal
van honderden ha' wordt be
plant met Digitalis, vinger
hoedskruid.
Bepaalde pharmaceutische in
dustrieën bereiden uit het blad
van het vingerhoedskruid ge
neesmiddelen tegen afwijkingen
van de hartspier-aktiviteit. De
werking van het kruid berust
op de aanwezigheid van suiker
achtige verbindingen, zoge
naamde glycosiden. De teelt van
het vingerhoedskruid heeft zo'n
vlucht genomen omdat de we
tenschappelijke selectie er in
slaagde bepaalde rassen te ont
wikkelen die wat glycosiden-ge
halte en werkzaamheid betreft,
zich gunstig onderscheiden van
het normale assortiment.
Reeds in 1775 ontdekte een
Engelse arts de werkzame stof
van vingerhoedskruid. Eerst in
onze eeuw werd het hartver
sterkend middel herontdekt.
Bewerkte men vroeger de be
kende plant met de lange
bloemklokjes, de Digitalis pur
purea, vandaag de -dag geniet
Digitalis lanata de aandacht.
Het glycoside van dit laagblij-
vend wollig vingerhoedskruid
is namelijk beter te doseren. De
produktie gaat de grens over,
o.a. naar Engeland en Duits
land.
In Nederland zijn kruiden in
de apotheek niet zo belangrijk
als vroeger. Wij zijn de chemo
therapie meer toegedaan, even
als Skandinavie en Engeland, in
Duitslanddaarentegen neemt de
phyto-therapie steeds een be
langrijke plaats in. Ook de ho-
meoepathie is grotendeels op
kruiden gebaseerd.
„Het nadeel voor ons krui
dentelers", zegt ir. P. R. Eve
raars, directeur van de V.N.K.
Oostendorp, „is dat voor de be
reiding van deze geneesmidde
len betrekkelijk weinig kruiden
nodig zijn. De homeopathie
werkt met verdunningen, zodat
de omzet daarvan voor ons geen
zoden aan de dijk zet."
Ons land telt zeshonderd
kruidentelers. De eeuwenoude
ervaring van de Nederlandse
boer op het gebied van de teelt
van speciale gewassen is debet
aan de hoge kwaliteit van deze
cultuur. Ze krijgen daarnaast
een flinke steun in de rug van
het Instituut voor Veredeling
Tuinbouwgewassen in Wagenin-
gen. Researchwerk wordt even
eens verricht door de universi
teiten van Groningen, Utrecht
en Leiden.
Teneinde een goede export
kwaliteit te garanderen, heeft
de regering een exportcontrole
ingesteld. Een gezegelde label
wordt aan elke gekeurde zak
kruiderijen gehecht. De keu
ringsvoorschriften hebben be
trekking op vocht-, as- ,en
zandgehalte en op de aanwezig
heid van dierlijke of plantaar
dige aantastingen, de kleur en
het gehalte aan werkzame be
standdelen.
Nederland heeft drie telers-
coöperaties, met centrale droge
rijen in Ommen, Oostendorp en
Veghel. In het hoogseizoen wer
ken in deze bedrijven samen
met de V.N.K. zo'n zeventig
mensen. In de drogerijen wor
den de tere planten met moder
ne apparatuur gedroogd. Door
middel van verwarmde lucht
onttrekt men er water aan. Een
preciese temperatuur-controle
staat borg voor de juiste kleur
en inhoud van de kruiderijen.
Heeft kruidenteelt iets met
kwakzalverij' uitstaande? Ir. P.
R. Everaars: „Wij discrimineren
niet ten aanzien van handela
ren. Wilt u een ton valeriaan
dan krijgt u die. De handel is
vrij. Een kruidendokter behoeft
overigens geen kwakzalver te
zijn. De pharmaceutische groot
handel neemt het grootste deel
van de produktie af."
Kruiden verbouwen is niet zo
eenvoudig als het op het eerste
gezicht lijkt. Er worden alle
mogelijke kleine uitvindingén
gedaan, eer men werkelijk van
een cultuur kan spreken, waar
door we een voorsprong hebben
op de kruiden die met de hand
geplukt worden in landen waar
ze in 't wild groeien. De telers
beschikken ook over eigen
proefvelden. De meeste kruiden
kunnen nu met de machine
worden geplant en geoogst. De
teelt van afrikaantjes, die een
stof tegen nachtblindheid be
vatten, is arbeidsintensief, de
bloempjes moeten met de hand
worden geplukt.
De Lobelia inflata (familie
van onze blauwe bakplant)
wordt veel gevraagd in de An
gelsaksische landen. De plant
heeft een gunstige werking op
de ademhaling. In Amerika
staat de plant te boek als In
dian Tobacco.
Zeer bekend en veel gevraagd
is de valeriaanwortel. Valeriaan
is een stokoud geneeskruid en
wordt geprezen om zijn zenuw-
stillende werking. Valeriaan
wordt nagenoeg geheel mecha
nisch verbouwd; planten, oog
sten, wassen en drogen gaat
machinaal.
Een kruid met een engelach
tige naam is Angelica officina
lis oftewel engelwortel. De wor
tel is sterk geurend. Uit ange-
lica-olie worden likeuren en
componenten voor parfums be
reid. De stelen ervan worden
geconfijt en als lekkernij bij de
thee geserveerd.
Sommige arbeiders zijn over
gevoelig voor de angelica. Ze
mogen de stelen niet snijden
met ontbloot bovenlijf. Zij krij
gen namelijk blaren aan han
den en armen. Er zijn ook gifti
ge kruiden, zoals bella donna
bijvoorbeeld. Degene die last
ondervindt van bepaalde krui
den zal een volgend keer wel
uitkijken om zich aan de hin
derlijke werking ervan bloot te
stellen.
Een ander kruid is de maggi-
wortel, de geur ervan is bouil
lonachtig en het wordt daarom
in soepkruiden toegepast. Wist
u overigens dat het lieflijke
driekleurige viooltje ook een
geneeskrachtig kruid oplevert?
Het wordt in de natuurgenees
wijze gebruikt om zijn bloedrei
nigende en mild laxerende wer
king. Het vraagt een zeer zorg
vuldige teelt omdat het viooltje
nogal gevoelig is voor meel
dauw.
De Chinese rabarber, van
oorsprong uit de IHimalya, is
een oeroud geneesmiddel, be
kend om zijn laxerende wer
king.
Is het lucratief om kruiden le
verbouwen? Sommige kruiden
zijn aantrekkelijk voor telers;
kruiden zijn voor de meesten
van hen een bijprodukt. Geuri
ge produkten waarmee we soe
pen, sausen én groenten verrij
ken zijn kervel, majoraah, dra
gon en peterselie. Andere krui
den importeren we, dat is voor
deliger dan vaderlandse teelt.
Een eigen kruidenindustrie zit
er niet in. Het blijft bij land
bouw, een klein maar interes
sant onderdeel.
Voor de televisiekijker vormen NCRV's afwisselende „Zes
kampen" die in feite allemaal op hetzelfde neerkomen, niet
meer don een uur amusement op zaterdagavondzo men
dit amusement althans apprecieert. Dit seizoen kwam er nog
een uurtje middagtelevisie bij, maar dat is, eenmaal per maand,
dan ook alles.
NCRV met haar zaklopen voor
volwassenen" dat „zoveel geld
kost"... maar toch, diezelfde
NCRV weet zich jaar op jaar
verzekerd van een fikse kijk
dichtheid bij die Zeskampen.
Wat is nu het geheim van dit
NCRV-stokpaard? Heeft het
succes omdat het speculeert op
de gemakkelijkste kijkvorm:
het zomaar zitten zonder te be
hoeven meedenken? Is het de
volkomen probleemloosheid, die
gewoonlijk zo weinig van de
beeldbuis afstraalt?
De uitzendingen op zichzelf
vormen die belangrijkheid niet:
zij zijn niet meer dan een snel
De beoordelingen van dit
soort kijkontspanning zijn zeer
ongelijk. Mensen die niet van
spelletjes houden, vinden het
een onmogelijke uitzending, an
deren noemen het denigrerend
„een kinderlijk vermaak"
(„Waar hebben die mensen zin
in!"), achten zichzelf té intellec
tueel om naar die stoeipartijen
met water te gaan zitten turen
(en kijken dan meestal stiekum
toch!) en een heel stevig pu
bliek heeft er oprecht veel ple
zier in.
Critici mogen in hun bladen
graag een beetje vriendelijk-
medelijdend schrijven over „de
opgedist resultaat van een ge
weldige en op zichzelf bepaald
imponerende voorbereiding. Wij
zouden bij de nee-zeggers toch
wel even bewondering willen
opwekken voor de vernuftige
wijze, waarop de NCRV (Dick
van Bommel en zijn staf) dat
uur gebeuren feilloos samenbalt
op één kleine plek, keurig geti
med, met camera's op de juiste
plaatsen, voldoende duidelijk
heid en toch geen seconde ver
liezend. Hoe de apparaten en
attributen als gold het duur-be-
taald lopen de-band-werk in el
kaar geprutst zijn. zodat elk
plekje van het speelterrein
wordt gebruikt en er toch zo
veel variatie in wedstrijden mo
gelijk zijn. Alleen die organisa
tietechniek, om van het einde
loze bedenken van nieuwe
grappige opdrachten maar niet
te spreken, verdient al oprechte
bewondering.
"LIET is met genoegen dat ik de aandacht
vestig op een rapport dat de lezer
mogen het er velen zijn aantreft in het
meinummer van het maandblad Antirevolu
tionaire Staatkunde en dat is uitgebracht
door een partijcommissie onder voorzitter
schap van de heer J. Smalienbroek.
Over de plaats en taak van de ARP in de
politieke situatie van dit ogenblik maakt het
opmerkingen en geeft het beschouwingen,
waarvan men alleen maar hopen mag dat
ze niet slechts ter kennis, maar ook ter harte
zullen worden genomen.
Het rapport keert zich in zijn strekking on
der meer tegen diegenen die zoveel kritiek
hebben op de KVP waartegenover zij dan
een sterke voorkeur hebben voor de PvdA
en die zich almaar keren tegen nauwere
samenwerking met KVP en CHU. Met her
inneringen echter aan een nog niet ver ver
leden maar de mens van vandaag vergeet
spoedig maant het die eigen partijgenoten,
die inderdaad soms hoog op het kritische
paard zitten, tot bescheidenheid.
TJET is immers goed, zoals bet rapport ook
doet, er de vernieuwers van thans aan
te herinneren, dat dezelfde tegenwoordig zo
gul gekritiseerde KVP (destijds alleen onder
andere naam) reeds voor de oorlog en stellig
ook daarna zich herhaaldelijk vernieuwingsge
zinder heeft getoond dan de ARP. En het
was niet de ARP maar de KVP, die na de
jongste oorlog de samenwerking met de so
cialisten heeft geïntroduceerd. De vernieu
wingspogingen binnen de ARP zelf zijn pas
tien jaren oud.
Verstandige taal jegens wie moeite heeft de
neiging te onderdrukken om andere partijen
de maat te nemen. Heel ons rooms-katholieke
volksdeel is doende aan een innerlijke her
ziening, van een betekenis welke die van
de vernieuwing binnen de ARP misschien
ver te boven gaat. Wie dit laatste niet in de
bepaling van zijn eigen standpunt betrekt
en in zijn beoordeling van de KVP verwerkt,
begaat schadelijke kortzichtigheid.
Behalve vanwege deze nuttige terechtwij
zingen echter, is het rapport-Smallenbroek
van waarde om wat het zegt over de waarde
van christelijke politiek en christelijke par
tijvorming, ook in onze dagen. Hierover nog
iets meer.
YY/"AT het rapport dan aanvoert ter staving
van christelijke politiek en partij is
niet nieuw. Maar nieuw zijn immers even
min de argumenten die telkens weer ter be
strijding van beide worden aangevoerd. Bui
ten wellicht de jongere generatie onder ons,
kennen we ze, die argumenten, bijvoorbeeld
uit de jaren na de oorlog.
Erkend moet nog altijd worden dat vaak
tot kritiek aanleiding is gegeven. Zo, wan
neer al te eenvoudig werd geredeneerd. Of
ook, wanneer het aan innerlijke geestdrift
ging schorten en dufheid ging overheersen,
waartegenover dan een „pragmatische" be
nadering van de politieke vragen des te gro
tere kansen kreeg. Wij mensen hebben tel
kens weer een geestelijke stimulans nodig,
een „reformatorische" bezieling in ons den
ken en gevoelen.
Dit laatste is des te meer geboden, omdat de
werkelijkheid waarin wij mensen in politiek
opzicht te „opereren" hebben aan de ene
kant aan verandering onderhevig is, aan de
andere kant in toenemende mate samenhang
vertoont. Zonder levensbeschouwing daarbij
kan niemand toe.
TAE waarde van het rapport der commissie
ligt dunkt mij ook daarin, dat over dit
alles niet alleen principieel gefundeerd, maar
bovendien in eigentijdse taal en stijl, wordt
geschreven, deze beide taal en stijl 1
behalve letterlijk ook figuurlijk.
Te overtuigender kan de commissie dan ook
zijn, wanneer ze concludeert tot christelijke
politiek, waaronder ze verstaat de poging
om de christelijke levensovertuiging en de
ohristelijke gezindheid vorm en uitdrukking
te geven op het terrein van de politiek, zon
der de pretentie overigens alsof de christen
het alléén zou weten.
Behalve christelijke politiek echter ook
christelijke partijvorming, betoogt het rap
port; weer in eigentijdse taal wordt dit aan
geduid als bijvoorbeeld een samen en in
onderlinge aanspreekbaarheid op zoek naar
christelijke politiek. Waarbij intussen wel
een zekere mate van verscheidenheid van
opvatting binnen eigen kring wordt aan
vaard. Er is immers altijd wel enige span
ning tussen politieke homogeniteit en voor
kómen van versplintering.
Bovendien echter noemt het rapport het een
goede zaak, indien de drie grotere christe
lijke partijen kans zouden zien hun partij
structuur zodanig te vernieuwen, dat daarin
de gemeenschappelijke intentie om aan de
verbindende kracht van het evangelie voor
het politieke handelen gestalte te geven,
waar wordt gemaakt.
VIED AAR een te sobere greep uit de
gedachten die de commissie uit de ARP,
hier in het bijzonder aan de partijleden,
maar wellicht ook aan anderen, ter overwe
ging voorlegt.
Ik zeg niet te veel als ik het een belangrijk
rapport noem. De problemen waarvoor in
deze tijd ook de politiek staat zijn ingewik
keld en vele; ze vragen om, vanuit de le
vensovertuiging, een wijze en ernstige bena
dering, een waaraan eigenlijk niemand onzer
zich mag onttrekken.
DIEMER
Het ware geheim van Zes
kamps belangrijkheid schuilt
echter in de sociale beïnvloe
ding, die er binnen de deelne
mende gemeenten van uitgaat.
Wie niet betrokken is bij zo'n
plaatselijke voorbereiding die
weken en soms maanden duurt,
kan er eigenlijk niet over
meepraten.
Er moet in zo'n gemeente heel
wat gebeuren. Plaatselijke
overheid en tal van verenigin
gen, ook particulieren, moeten
goed samenwerken en dat bete
kent om te beginnen: veel ver
gaderen. Men leert elkaar plot
seling in een ontspannen sfeer
heel anders kennen en waarde
ren.
Er wordt over de grote avond
(en dit jaar vooral ook over de
middagshow) overal gepraat. Er
worden nieuwe kennissen ge
maakt, ook nieuwe vriend
schappen gesloten. Er treedt een
merkwaardig saamhorigheids
gevoel aan de dag, waarin ook
de supporters die straks mee
gaan, delen.
In de herhaalde ontmoetingen
met en in andere gemeenten
ontstaan totaal nieuwe contac
ten: er zijn vriendschappen uit
gegroeid.
Kleine, in het land misschien
niet zo opvallende gemeenten
komen in de belangstelling te
staan: miljoenen Nederlanders
kijken er binnen, praten erover.
Dat leidt niet zelden tot zomers
toerisme. Aalten vooral weet
daarvan mee te praten.
Het meedoen in het spel-team
draagt soms bij aan de persoon
lijkheidsvorming van jonge
mensen, die zich beter leren be
wegen en meer zelfvertrouwen
krijgen. Kijk, als je deze dingen
hoort, kan je toch niet meer
spreken van „dat uurtje zaklo
pen voor grote mensen". Dan
blijkt dat gemeentelijk spellen-
programma van de NCRV ach
ter de schermen toch grote be
tekenis te hebben.
Vdnavond is het zover, dat de
finale wordt gespeeld. Alphen
aan de Rijn komt uit tegen Aal
ten. dat in 1968 de Zeskamp met
België (samen met Halle) won.
Reken maar, dat het wat voeten
in de aarde had, eer Aalten
weer een gaaf team kon laten
aantreden en oefenen!
Plaatselijke overheden zien
de Zeskampen wel degelijk als
een vorm van public relations
voor de gemeenten, de verte
genwoordigers zijn zich daar
van wélbewust en dat alles ze
ker niet ten onrechte.
En straks gaan zes Neder
landse gemeenten meedoen aan
het gelijksoortige „Spel zonder
grenzen" op internationaal ni
veau, waarin zij gemeenten in
West-Duitsland, België, Frank
rijk, Zwitserland en Italië be
zoeken, en hun teams en sup
porters ontmoeten.
Dat gebeurt dan toch maar
via dat „zaklopen voor volwas
senen". Ook hier zullen de so
ciale achtergronden weer van
grote waarde blijken te zijn, als
het sportieve element maar niet
uit het oog wordt verloren.
Tot genoegen van alle ge
meenten die aan de afgelopen
Dubbelzeskamp van de NCRV
hebben meegedaan, staat voor
vanavond ook een totale her
waardering van de show-ele
menten op het programma: nu
kan de jury alle twaalf inzen
dingen en demonstraties nog
eens goed met elkaar vergelij
ken en misschien zal dat leiden
tot puntenverandering.
Zo zorgt de NCRV ook op 't
gebied van eerlijkheid best voor
haar spelers en quizzers en wie
zou dat niet waarderen? Laat
zij maar doorgaan met haar
zeskampen en bijbehorende
cupfinales.
Misschien geeft het nadenken
over de achtergronden van deze
series wel eens nieuwe inzich
ten.
Dr. Francis A. Schaeffer, wiens
boek DE GOD DIE LEEFT, BIJBELS
CHRISTENDOM IN DE TWINTIG-
STE EEUW (uitg. Buijten Schip-
perheijn, Amsterdam, 199 blz.,
10.hier besproken wordt,
werkt als apologeet en christelijk
cultuurfilosoof vooral onder jonge
intellectuelen. Hij heeft veel inter
nationale relaties en houdt lezin
gen aan beide kanten van de At
lantische oceaan. In 1954 begon
de familie Schaeffer, in een chalet
op een der hellingen van het
Rhönedal, in het kleine dorpje
Huémoz, haar evangeliserende oc-
tiviteiten, die in de loop van de
jaren zijn uitgegroeid tot een soort
beweging, aangeduid met de naam
l'Abri (De Schuilplaats). Deze be
weging heeft zich tot Italië, Enge
land en Nederland uitgebreid. In
ons land is de promotor dr. H. R.
Rookmaaker, kunsthistoricus en
hoogleraar oan de Vrije Universi
teit te Amsterdam.
De mensen die in l'Abri werken zijn
ervan overtuigd dat ieder van hen door
God zelf gezonden is in antwoord op
gebed. Zij die komen, verschillen niet al
leen in nationaliteit en huidskleur, maar
ook in godsdienst. Weinigen onder hen
zijn gelukkig met hun eigen inzichten, en
verlangen naar echte antwoorden op de
levensvragen. Ook komen er veel christe
nen die hun inzicht In de problemen van
deze tijd willen verdiepen.
De plaats Is een van de mooiste in
heel de Alpen. Verspreid in het dorp zijn
verscheidene chalets die tezamen l'Abri
vormen. Er is een kapel waar 's zondags
een dienst wordt gehouden; in de week
zijn er lezingen, discussies en concerten.
Het gaat er niet alleen om Gods bestaan
maar ook om geoedsoefening. In Braam-
brugge, bij Amsterdam, is l'Abri een stal
aangeboden die verbouwd gaat worden
tot conferentie- ar. logiesgelegenheid.
Dr. Schaeffers boek is niet alleen een
product van de studeerkamer, maar tege
lijk een geloofsgetuigenis. Het is geen
geleerde verhandeling met een zwaar no
tenapparaat, maar een helder geschreven
uiteenzetting met nogal veel schemati
sche voorstellingen. Achterin vindt men
een lijst van termen die in het boek wor
den gebruikt, alsook een register.
Laat ik probe-en de inhoud in het kort
aan te duiden. In een eerste deel wordt
het intellectuele en culturele klimaat van
de tweede helft der 20e eeuw geschetst.
Er heeft zich een revolutie in de manier
van denken voltrokken, eerst in Europa,
later ook in Amerika Kon men vroeger
zeggen: 'dit is waar", of "dit is goed'
iet6 wat ledereen begreep, ook al
handelde men er niet naar dit komt
tegenwoordig niet meer over. Het antithe
tisch denken heult op de mensen geen
vat meer.
De auteur sproent van een 'lijn van de
wanhoop' en in zi n schema's trekt hij die
lijn ook letterlijk. Boven de wanhoopslijn
worden normen nog wel erkend, maar
zonder een afdoende logische reden
Schaeffer noemt dit een vorm van roman
tiek. Beneden de lijn Is alles veranderd.
Men heeft de hoop opgegeven een cirkel
te ontwerpen die een rationele totaalvisie
zou omvatten en is In de irrationaliteit
beland. Het begon in de filosofie en zette
zich trapsgewijze voort via kunst, muziek,
algemene cultuur tot ir» de theologie
De christen moet de geest van de we
reld weerstaan in oe vorm die deze in
zijn generatie heeft aangenomen, zegt
Schaeffer met nadruk. Jammer „dat onze
generatie weinig universeel ontwikkelde
mensen voortbrengt" (bl. 20). De intelli
gentsia over de hele wereld Is door de
nieuwe denkwijze aangetast en de werke
lijke vijand is de dialectiek. De dialecti
sche denkwijze moet op alle gebieden
worden gesignaleerd en bestreden, meent
Schaeffer. Want Jezue Christus heeft de
antithese gebracht.
Deel II staat st.l bit de moderne, exis
tentialistische theologie. Deze begint bij
Kierkegaard en toont onderlinge verschil
len die niet verdoezeld mogen worden.
Maar essentieel is volgens Schaeffer de
dialectische denkwijze. Karl Barths neo-
orthodoxie bracht volgens Schaeffer
geen oplossing. Zij maakte een sprong
naar de 'bovenverdieping' teneinde iets te
vinden dat hoop cn zin aan het leven zou
kunnen geven. Maar eigenlijk zou haar
bijbelkritisch standpunt tot pessimisme
moeten lelden.
De theologen na Barth kampen, on
danks alle onderlinge verschillen, volgens
Schaeffer In hoofdtrekken met hetzelfde
probleem: „de worsteling van de moder
ne mens die de mogelijkheid tot eenheid
van kennis heeft prijsgegeven" (61). Hij
wijdt vervolgens enkele hoofdstukken aan
de moderne mystiek in kunst. taal. muziek
en literatuur, „want de dialectische me
thode laat zich gemakkelijk in religieuze
vormen gieten" (93).
Nu komt Schaeffers boek aan het posi
tieve gedeelte toe Hij zet het verschil
uiteen tussen het bijbels christendom en
de moderne theo'ogie, en laat dan het
bijbels christendom spreken in het kli
maat van de twintigste eeuw. Dit chris
tendom moet aan onze generatie worden
verkondigd en voorgeleefd, zowel per
soonlijkals gemeenschappelijk.
Men kan blij zijn met dit boek omdat
het geen genoegen reemt met een ortho
doxie die zich oezighoudt met de vraag
stukken van gisteren. Ook de noodzake
lijkheid van een theologie die midden in
de cultuur van vandaag gaat staan, wordt
de lezer na aan het hart gelegd. Een
derde creditpost is het streven naar een
universele visie op de cultuur te midden
van een woekering van specialismen die
elkaar uit het oog verliezen.
Toch ben Ik met dit boek niet helemaal
gelukkig. De auteur werkt veel met sche
matische voorstellingen. Die zijn natuur
lijk verhelderend en soms onvermijdelijk,
maar het zijn en blijven hulpmiddelen om
complexe samenhangen althans eniger
mate te overzien en te ordenen. Sche
ma's evenwel hebben de neiging zich
zelfstandig te makon en men vergeet dan
dat men een warwinkel van verschijnse
len op min of meer gewelddadige wijze
op rijtjes heeft gezet.
Wanneer ik zie hoe een figuur als
Barth In zijn totaliteit wordt verworpen op
grond van een vooraf geconstrueerde
schematiek. dan vraag ik me af of hier
wel naar de geest van het evangelie vol
doende genuanceerd is geoordeeld.
Bij Schaeffer zelf zit achter die sche
ma's veel studie en nadenken, maar de
leerlingen lopen gevaar (want dat is zo
verleidelijk) zijn schematiek al te gemak
kelijk zelf te gaan hanteren. Op kansels
worden de problemen al vaak genoeg
bedriegelljk vereenvoudigd voorgesteld,
om er dan gemakl.elllk over te triomferen.
Schaeffer wil .Jat per se niet. maar ik
ben er niet van overtuigd geraakt dat hij.
op hoger niveau weliswaar, aan een der
gelijke fout ontkomen is. Ik vraag me
trouwens af of zijn schema's wel kloppen.
Is 'het irrationele' alleen maar fout. of Is
Dr. Francis Schaeffer
onze blik b.v. op hel menselijke gedrag
door de irrationele factor niet aanzienlijk
verrijkt? Behoort een zekere ingewikkeld
heid niet tot de werkelijkheid? Kortom,
het boek heeft voor mij een beetje een
rationalistische bijsmaak, die ondanks het
veelvuldige mecjjteren en bidden in de
kringen van l'Abri maar niet wil verdwij
nen.
