13 MILJOEN
WAAR GROEIEN
WE NAAR TOE?
Britse sportliefde kan
Wilson stemmen kosten
Door J. DEN BOEF
IATERDAS KMI 1970
Ergens in Nederland ligt de statistieken laten er geen twijfel over bestaan ons
dertienmiljoenste bewonertje in de wieg te trappelen. Waar die wieg staat en wie die der-
tienmiljoenste is, zal voor altijd een vraag blijven, want waar er elke twee minuten een Ne-
derlandertje bijkomt, is het zelfs voor de CBS-computers onmogelijk na te gaan met wie
de nieuwe mijlpaal werd bereikt. Evenmin is bekend wanneer de grens werd overschreden.
Eind april of begin mei? CBS kan die vraag pas in augustus beantwoorden als de bevolkings-
gegevens van alle gemeenten centraal zijn verwerkt. Maar dét de dertienmiljoenste er is, GOOT
staat al wel vast. Nederland heeft er weer een miljoen bij en stevent onverdroten op de
volgende mijlpaal af, die als de statistici gelijk krijgen over zeven jaar al zal zijn Dick. RinQl6V6T
bereikt.
Vakantieplannen, het wereldkampioenschap
voetballen in Mexico en nog andere verschijn
selen, die weinig of niets met politiek te maken
hebben, kunnen nadelig zijn voor de kansen van
de Britse premier de socialist Harold Wilson
op een nieuwe ambtstermijn in Downing Street
No. 10. Opiniepeilingen kunnen daar niets aan
veranderen, of zij nu een opgaande dan wel een
neergaande lijn (als in de laatste dagen) te zien
geven. Als op 18 juni veel Britten niet de moeite
nemen naar de stembus te gaan zal vooral de
regerende partij daaronder lijden. De conserva
tieven, sinds oktober 1964 in de oppositie, zullen
als underdog' ongetwijfeld op groter loyaliteit
kunnen rekenen. De uitslag van de Lagerhuis
verkiezingen is dan ook allerminst een bekeken
zaak.
rakter van een noodsprong. Hij zegt wel,
dat een nieuw Brits kabinet met een man
daat van vijf jaar sterker zal staan bij de
onderhandelingen over het EEG-lidmaat-
schap, het zoeken van een oplossing voor
het Noordierse probleem, het verder ge-
zondmaken van de economie en andere be
langrijke zaken.
Hij heeft gelijk, wanneer hij zegt, dat het
landsbelang niet gebaat Is met een kabinet,
dat aan zijn laatste regeringsjaar bezig is
en zich daardoor aan handen en voeten ge
bonden kan voelen. Het belangrijkste motief
van Wilson is evenwel, dat hij voor het eerst
sinds jaren een kans ziet, een verkiezings
overwinning te behalen, die (en dat toont de
noodzaak aan) mogelijk zijn meerderheid in
het Lagerhuis zal verkleinen.
Wilson zou nog tot maart volgend jaar
tijd hebben gehad om het werk te voltooien,
dat hij in oktober 1964 op zich nam. Hij
wilde het er echter niet op laten aankomen.
Dat hij zelfs niet tot de herfst van dit jaar
durfde wachten om zijn kansen nog eens te
overwegen, is een aanwijzing temeer, dat in
de verkiezing van 18 juni zijn enige en laat
ste kans ziet.
Daar staat tegenover, dat hij na teleur
stellende jaren waarin hij niet terugschrok
voor onpopulaire maatregelen, de Britten
iets te bieden heeft, dat bewondering af
dwingt. Jarenlang stoorde hij zich nauwe
lijks aan de eisen van de vakbonden, als hij
meende, dat zij in een gegeven situatie te
ver gingen. Niet voor niets zegt men wel
eens wat cynisch, dat Wilson de beste con
servatieve premier is, die Engeland ooit
heeft gehad.
Overigens is het in Engeland niet onge
woon, dat een regeringspartij niet de volle
vijf jaren uitdient In februari 1950 schreef
de socialist Attlee vervroegde verkiezingen
uit, hoewel hij tot augustus had kunnen
wachten. In oktober 1951 deed hij het op
nieuw, omdat de Labourmeerderheid in het
Lagerhuis te gering bleek te zijn om te
kunnen regeren.
De conservatieven namen toen onder lei
ding van Churchill de macht weer in han
den. Na verloop van enkele Jaren gaf deze
het roer over aan de man, die altijd in zijn
schaduw had geleefd: sir Anthony Eden.
Met dertien miljoen op een
40.000 vierkante kilometer groot
stukje grond. Waar moet dat naar
toe? Hoe zal het moeten als er in
2000 volgens de huidige prognoses
nog eens zo'n vijf miljoen bij zullen
zijn?
Een eenvoudig rekensommetje
mag dan wel leren, dat we de man
nu nog steeds een dikke 3000 vler
kante metar hebben, de werkelijk
heid is natuurlijk anders. Want die
dertien miljoen wonen niet ge
spreid, maar voor het grootste deel
op een kluitje in de randstad. Die
zelfde statistieken illustreren het
beangstigend.
Leven er gemiddeld thans 384
mensen op een vierkante kilome
ter, in Zuid-Holland is dit aantal al
1050 en in het magische jaar 2000
zullen het er zelfs meer dan 1300
zijn, wat nog geen 800 vierkante
meter per man betekent.
Benauwend perspectief, of zal
die gestage en snelle groei tijdig
kunnen worden afgeremd? Sociolo
gen, planologen, en medici stellen
die vraag de laatste jaren steeds
meer en met steeds meer nadruk.
Hoe lang zullen we zo nog kunnen
doorgaan, wanneer zal het punt
zijn bereikt, waarop ons land door
die enorme bevolking onbewoon
baar zal zijn geworden?
Een grens Is nog nooit gesteld,
maar vast staat wel, dat als de
groei zich <ot 2000 zo doorzet als
wordt verwacht ons land dan uit
zijn grenzen za! puilen. Trouwens,
nu al neemt Nederland een bijzon
dere plaats in temidden van de
landen van de wereld. Het is het
dichtstbevolkte land en er zijn
slechts 35 landen die meer inwo
ners hebben. Statistici hebben uit
gerekend, dat als de Verenigde
Staten even dichtbevolkt waren als
ons land de hele mensheid er zou
kunnen wonen.
Daarom is men het hierover wel
eens: er zal wat moeten gebeuren.
Prof. dr. P. Muntendam, hoogleraar
in de sociale geneeskunde, zei het
vorig iaar zee» duidelijk: „Dit kan
niet zomaar doorgaan, regering, ga
tot actie over".
En prof. Jr. J. P. van Rooijen,
hoogleraar aan de Vrije Universi
teit, op wiens initiatief in 1958 de
stichting „Volk en Ruimte" werd
opgericht: „We moeten ons nu
reeds van onze verantwoordelijk
heid bewust zijn. De spectaculaire
groei scheot straks problemen, die
ons voorstellingsvermogen te bo
ven gaan".
Wat hebben die noodkreten tot
nu toe voor effect gehad?
Het antwoord daarop kan kort
zijn: weinig of niets. Al bleef de
groei de laatste Jaren dank zij de
pil iets onder de ramingen, zij blijft
doorzetten.
Noodkreten en statistieken heb
ben echter wel aan het denken ge
zet. De politieke partijen houden
zich met het probleem bezig, even
als de sociologen, de planologen
en de gynaecologen. Er wordt ge
discussieerd en er komen rappor
ten op tafel. En uit al deze activi
teiten komt steeds deze uitgespro
ken noodzaak naar voren: de ge
middelde gezinsgrootte moet ver
kleind. Er wordt gepleit voor verbe
tering van voorlichting over anti-
conceptionele middelen, voor ver
ruiming van de mogelijkheden voor
abortus en zelfs is al het woord
sterilisatie gebezigd.
Prof. Van Rooijen: „De overheid
dient via een actief voorlichtings
beleid te bevorderen, dat per gezin
een kindertal van gemiddeld 2,1
wordt bereikt. Dat zou ideaal zijn"
Hij zegt er overigens gelijk bij,
dat men nooit zal mogen ingrijpen
in de persoonlijke sfeer van de
mens. Maar zonder het recht van
de ouders aan te tasten om zelf
hun gezinsqrootte te bepalen, zou
dit doel, volgens hem, ook bereikt
kunnen worden. Bijvoorbeeld door
het systeem van de kinderbijslag
geleidelijk af te breken. In Japan
heeft men iets dergelijks onderno
men, echter nog rigoreuzer. Daar
vallen ouders, die meer dan twee
spellingen, de technici zijn wat
minder pessimistisch. Technisch Is
het mogelijk, zeggen zij, de probis-
men op te lossen. Milieuverontrei
niging kan bestreden worden en er
kunnen woningen worden gebouwd
voor zeker zo'n twintig miljoen.
Zelf» ruime woningen, zonder de
vrije recreatiegrond ernstig aan te
tasten.
Maar ook zij stellen daarbij: dit
is alleen mogelijk als er voldoende
geld is. Geld, dat de gemeenschap
zal moeten opbrengen. Door hoge
re produktie en hogere belasting.
Elk volgend miljoen Nederlanders
zal in de toekomst tot onevenredig
zwaardere lasten leiden, wil men
ze een menswaardig bestaan kun
nen geven.
Geen rooskleurig perspectief. Er
mag dan vreugde zijn over elke
nieuwe gezinsuitbreiding, zij wordt
getemperd door de zorgen, die de
groei omringen Die dertienmiljoen
ste moet wél aan het denken zet
ten
fitgerekend op de verkiezingsdag zou
de Zuidafrikaanse Springbokken hun
ste testmatch tegen Engeland spelen,
isale demonstraties zouden eraan voor
aan. Op verzoek van Wilson (het zou
i stemmen kunnen kosten) is de tour-
echter afgezegd.
et wereldkampioenschap voetballen in
ico. waarbij veel Britten sterk emo-
eel zijn betrokken, omdat het team van
eland titelhouder is, kan 'de socialisten
Is kosten. Het is een uitgemaakte zaak,
Labour-supporters meer belangstelling
1 voetbal hebben dan de conservatieve
lang. Van de prestaties van het Engelse
i zal afhangen, hoevelen de stembus zul-
vergeten om zich te kunnen concentre-
op de talrijke en langdurige uitzendin-
die de Britse tv-maatschappijen wij-
aan het Mexicaanse gebeuren.
de weken, die aan de verkiezingen voor-
an kan de World Cup samen met andere
tmanifestaties als tennis, cricket en ra-
op de beeldbuis de aandacht van de
torale campagne zodanig afleiden, dat
1 socialisten als conservatieven het voor-
elijk van de dagbladen moeten hebben,
hebben vanwege hun politieke kleur
voorkeur voor Labour, al zijn ze
alle uitgesproken conservatief.
Premier Wilson heeft al eens eerder zijn kaarten op tafel gelegd. Dit keer staat er veel op het spel.
Deze testte bij vervroegde verkiezingen In
mei 1955 zijn eigen populariteit; met succes.
Als gevolg van de mislukte Brits-Franse ac
tie tegen Egypte in de Suezkanaalzone
moest Eden begin 1957 echter plaatsmaken
voor MacMillan, die in oktober 1959 (zeven
maanden eerder dan noodzakelijk was) ver
kiezingen uitschreef.
Macmillan nam na een aantal politieke
tegenslagen ln oktober 1963 om gezond
heidsredenen ontslag. Lord Home (later sir
Douglas Home) volgde hem op en diende de
volle ambtstermijn uit tot oktober 1964, toen
hij door Wilson werd verslagen.
De kleine meerderheid die de socialisti
sche premier in het Lagerhuis achter zich
had (door rebellie soms beperkt tot enkele
zetels), was voor hem aanleiding, in maart
1966 vervroegde verkiezingen uit te schrij
ven. Hij boekte een grote overwinning.
Wilson heeft nu opnieuw gebruik gemaakt
van de mogelijkheid, de verkiezingen op een
hem gunstig lijkend tijdstip uit te schrijven.
Hij had nog tot maart kunnen wachten.
De opiniepeilingen geven hem nog steeds
een lichte voorsprong. Die houden echte*
geen rekening met de huis-, tuin- en keu
kenproblemen, welke Wilson op de verkie
zingsdag parten kunnen spelen. Evenmin
kunnen zij registreren, wat de zwevende
kiezers op deze dag zullen doen, als die ook
niet met vakantie zijn of voorkeur geven
aan de voetbalmarathon en wat dies meer
zij op de tv.
Al met al lijken de verkiezingen nog een
nek-aan-nek-race te kunnen toevoegen san
de sportevenementen, die in de dagen rond
om de verkiezingen tóch al zo talrijk zijn-
kinderen hebben zelfs in een hoge
re belastingklasse.
Worden geen afdoende maatre
gelen genomen, dan staat vast, dat
de problemen voor Nederlands le
gioenen zich zullen opstapelen. De
lasten economen wijzen er
steeds opnieuw op zullen snel
stijgen, want het zal op den duur
een zeer kostbare zaak worden, de
beperkte ruimte leefbaar te hou
den. Lucht- en waterverontreiniging
zullen met een massaal offensief
bestreden moeten worden, er zal
voor meer recreatie moeten wor
den gezorgd en niet in de laat
ste plaats er zal voor al die
miljoenen onderdak moeten worden
gecreëerd.
Dit heeft tot gevolg dat de Ne
derlander een groeiende financiële
last te dragen zal krijgen, want de
kosten van het leefbaar houden
van de ruimte zullen sneller stijgen
dan de bevolking.
Doen economen sombere voor
Ie beslissing valt in ongeveer 70 „margi-
e districten", waar een kleine verschul-
I in het stemmenaantal tot zetelwinst of
rlies kan leiden. Bij een systeem van
nredige vertegenwoordiging hoeven par-
n daar geen rekening mee te houden,
districtenstelsel geeft echter volop re-
het wel te doen. Bijzondere aandacht
gen met name in de marginale dis
ten dc „floating voters". Deze zwê-
de kiezers, die vaak pas kort voor de
bezingen een keus doen, bepalen in fei-
de uitslag. Vandaar dat Wilson zich in
campagne ook zal richten op wat
i in Engeland gematigd rechts noemt,
optreden als premier maakt hem in die
g niet kansloos.
meenschappen, het gerechtelijk onderzoek
naar de verdwijning van mevrouw McKay
en andere onderwerpen, die nu nog niet
te voorzien zijn.
De vervroegde verkiezingen, die Wilson
heeft uitgeschreven, hebben dan ook het ka-
'vendien is er een goede kans, dat het
iezingsnieuws wordt overschaduwd
een nieuwe testvlucht van de omstre-
Concorde, het naderende gesprek over
elands toetreding tot de Europese ge
-X- Edward Heath, leider van de conservatieven,
heeft blijkbaar nu al moeite om op de been
te blijven.
Slechts ca. 35
landen op de
wereld bezitten
een grotere be
volking dan
Nederland
