/[amaia: wat steriel, maar
orado voor strandliggers
WORDT AJAX TEGEN
SVV KAMPIOEN?
Mag ik alsjeblieft Gods hulp inroepen?
A3/5, een nieuw
wondervoedseV
-I
Veel breed strand aan
Zwarte Zeetoch:
Roemenië ligt elders
door
DICK RINGLEVER
EIWITTEN UIT ZETMEEL
Papieren
Hartpatiënt Henk Fievet:
„Nog paar jaar te leven
door Rolf Hoekstra
ZATERDAG 16 MEI 1970
{AMAIA Roemenië
and om te leren kennen",
gen de advertenties) zet zijn
rist op een voetstuk. Dat
je wanneer je vanaf het bre-
witte strand van Mamaia de
stlijn van de Zwarte Zee aan
>og voorhij laat glijden. Een
eindeloze rij robuuste
elblokken, die hoog uittore-
boven het vlakke land.
o'n tien jaar terug was dat
illemaal nog niet: de hotels,
•estaurantjes, de casino's en
levardjes. Boekarest zet-
neer in de laatste jaren,
:iaal voor de toerist en ten
!e van miljarden leien. Want
de toeristenstroom met
die uit het westen elk
verder trekt, wilde ook Roe-
lië daarvan een graantje
mem en.
ui dat is het staatstoeristenbureau
kt. Dank zij intensieve reclame-
g pagnes, dank zij ook alle inspan-
;en om de toerist een comfortabel
rdak te verschaffen, verwacht
er dit jaar twee miljoen. Een
record.
Accommodatie
|gnd om te leren kennen? Toe-
het ligt niet naast de deur.
Jet een non-stop vliegend
rwiegtuig kost het nog altijd
Her uur om van winderig Schip-
1>P het rustieke boulevardje van
Itanza te komen. Maar exclusief
lie dan wel. Want al vliegen er
dit seizoen zo'n 2 miljoen toeris-
iaar toe, maar een derde van hen
uit het westen en uit Nederland
leen kleine 11.000.
[Boekarest geeft men toe: die
niljard Lei, die men de laatste
*jaar in het toerisme heeft geïn-
«erd (tweederde daarvan in hotels
staurants, de rest in het trans-
zijn er nog lang niet uit Vorig
brachten de toeristen nog maar
miljoen dollar over de Roe-
grenzen, of wel 3,5 procent
•fhet nationale inkomen geen
lag waarover men in Boekarest
Maar, zegt men er gelijk bij,
vijf jaar zal dat bedrag zijn ver
leid en zal Roemenië wel degelijk
^meetellen in vakantieland. Dan
jnen ook nog meer accomodatie
bieden dan dit jaar; zeker
bedden, dat wil zeggen 100.000
j dan thans en 250.000 meer dan
[aar geleden.
leniës toeristenindustrie groeit
De stoffering van de Zwarte
laat het duidelijk zien. En al
die blokken wat steriel aan.
is al druk bezig wat meer varia-
brengen in de skyline van de
lange kust.
igalia. bij de Bulgaarse grens.
>rie, wat noordelijker, zijn er de
y ge voorbeelden van. Minder
ie jouw, meer bungalows en archi-
nisch fraaiere hotels. Jonge ar-
eten hebben bij het ontwerpen
de projecten de vrije hand ge
en leven zich uit in gedurfde
Mangalia met zijn Neptunes-,
Venus-, Saturqus- en Zo-
ijecten toont, dat men het ex-
niet schuwt en dat men al
om zo westers mogelijk voor
te komen. Zelfs de casino's
en er niet.
'acht echter aan de Zwarte
niet de romantiek van bij
voorbeeld de Spaanse vakantiestre
ken. Geen inheemse barretjes, geen
pittoreske dorpsstraatjes, geen vissers
op het strand.
De kust van Roemenië is nieuw,
uitgezonderd dan de oude buitenhui
zen van de vroegere aristocratie. Ko
ningin Maria had er zo een, vlak bij
het strand. Die huizen staan er nog,
maar zijn voor een groot deel vakan
tieverblijven van de hoge partijfunc
tionarissen. Soms ook zijn ze omge
bouwd tot dancing of pension. Maar
ze verdwijnen in het niet temidden
van het blinkend witte van de
nieuwbouw.
Overigens een nieuwbouw, die wel
dit als groot voordeel heeft: het com
fort. De kamers zijn modern en voor
zien van alle gemakken, inclusief bad
of douche. En alle hotels beschikken
over een of meer gezellige bars, waar
men zich 's avonds niet behoeft te
vervelen.
Vertier is er genoeg. En dat moet
voor de Roemenië-ganger een pret
tige wetenschap zijn, want wie naar
de Zwarte Zee gaat is ook vrijwel
geheel op die kust aangewezen. Al
zijn talrijke excursies mogelijk naar
andere delen van het land, in de di
recte omgeving is weinig te beleven.
De kust heeft geen achterland, alleen
de weilanden van Walachije en daar
is men gauw op uitgekeken.
Kuuroorden
Wat de Zwarte Zee óók te bieden
heeft, is een vast zomerklimaat. De
zon is er warm en er is weinig wind.
Dit gevoegd bij de breedte van het
witte strand, maakt, dat het een
ideaal oord is voor hen, die alleen
maar in de zon willen bakken.
In Mamaia is er voor de liefhebber
nog een extra bij: het Siutghiol-meer,
vlak achter de boulevards. Een wa
tersportcentrum. waar men kan zei
len, kanoën en waterskiën. Daarnaast
biedt de Zwarte-Zeekust voor de lief
hebbers (o.m. in Mangalia en Eforie
Noord) mogelijkheden tot het nemen
van heilzame baden. Speciaal voor de
Westduitsers (er komen er zo'n
200.000) een hoog gewaardeerde at
tractie.
Prijzen
Over het algemeen ontlopen de
prijzen de Nederlandse niet veel.
Voor een maaltijd is men ongeveer
hetzelfde kwijt (voor 7,50 gulden eet
men zeer redelijk veel vlees, maar
vis is er ook wel verkrijgbaar) en het
biertje aan debar kost een gulden.
Wil men echter een westers drank
je, een whisky bijvoorbeeld, dan is
men aanzienlijk meer kwijt dan in
een (Hollands barretje. Beter kan men
zulke drankjes kopen in de vrijhaven
Constanza, waar men in de winkeltjes
op het haventerrein een groot aantal
produkten belastingvrij kan kopen,
als men althans in westerse valuta
betaalt.
En wie dan toch in Constanta is,
moet beslist even een bezoek brengen
aan het zeeaquarium: dat heeft in
Europa zijn weerga niet!
Wat de hotelprijzen betreft: ook
deze ontlopen de Nederlandse niet
veel. Prettig is, dat men kan kiezen
uit een ruime variatie. Men kan een
goed eerste klas hotel nemen, waar
men voor een tweepersoons kamer
zo'n dertig gulden betaajt, maar een
minibungalow met twee bedden is er
ook en maar voor zo'n zes gulden per
nacht. Overigens moet men zich van
deze laatste niet veel voorstellen: het
zijn kleine hokjes, waar men alleen
maar kan slapen.
Het strand van Mamaia: nu
nog verlaten, want zelfs In mei
maakt één badnimf nog geen
zomer.
zo'n toer door het land voor de lief
hebbers veel aantrekkelijker dan een
verblijf aan de kust.
Het is ook de enige manier om
Roemenië enigszins te leren kennen,
want de kust toont vrjjwel niets Roe
meens. Over zo'n trip door het land
meer in een volgend artikel.
ROTTERDAM Wat in
het vat zit verzuurt niet, moet
Rinus Michels donderdag
avond hebben gedacht, toen
Feijenoord zijn plicht ten op
zichte van Haarleem deed.
Feijenoords zege zal Ajax'
schatbewaarder Jan Timman
echter geen verdriet gedaan
hebben. Het ligt voor de hand
dat AjaxSW een uitver
kochte bak gaat worden, nu de
Michels-elf de titel in de Meer
gaat oogsten.
Feijenoord gaat proberen het re
cord van ongeslagen zijn te handha
ven. Dat de Linder-èquipe er op ge
brand is, Europa Cup-winnaar
Feijenoord dat record te ontnemen
ligt voor de hand. Ter geruststelling
voor de Rotterdamse formatie moge
gelden dat PSV in de halve finale
van de KNVB-beker geen al te ster
ke indruk maakte.
Sparta, dat de laatste tijd in het
nieuws is met geruchten over de
verkoop aan PSV van Jan van Be-
veren en aankoop van amateurs
Theo van Londen en Henk Kiel, ont
vangt MVV op het Kasteel. Een zege
moet er voor de discipelen van Pim
Visser overigens wel inzitten.
NEC-ADO is ook een duel waarin
niets meer op het spel staat. Noch
tans moet de ploeg van Vaclav Jezek
deze wedstrijd kunnen winnen.
AZ'67-Telstar dient door de Jan Rab
spelers in winst te worden omgezet.
Dick Beek, die op 5 juni in het hu
welijk treedt, zegt er dit over: „Voor
de zekerheid moeten wij winnen. We
kunnen ons dit stadium geen fouten
permitteren".
Haarlem-DWS is een van de wei
nige duels waarin belangen op het
spel staan. DWS's huidige klassering
is zo dat de Amsterdammers met
SVV het kind van de rekening zijn.
DOS en GVAV hebben beide een
punt meer, waarbij zij aantekenen
dat de kanaries voor de zware opga
ve staan twee winstpunten mee te
brengen bij F.C. Twente vandaan.
De Groningse ploeg krijgt het mis
schien iets gemakkelijker met Go
Ahead in het Oosterpark.
Holland Sport tenslotte bestrijdt
zonder Sjaak Roggeveen gebroken
kuitbeen na een duel met Theo La-
seroms op Houtrust NAC. Voor de
ploeg van der Hart een wedstrijd
om het gezakte prestige weer wat op
te vijzelen.
EIWITTEN zijn broodnodig
voor de opbouw en in
standhouding van het lichaam
en van wezenlijk belang voor
de groei van de hersenen. In de
arme landen is dikwijls een
chronisch tekort aan deze ei
witten. En aangenomen mag
worden dat dit tekort steeds
groter zal worden.
Industrieën en geleerden zijn de
laatste jaren druk bezig methoden
te ontwikkelen om langs bacteriolo
gische of synthetische weg voedsel
met een hoog eiwitgehalte te fabri
ceren.
De Britse levensmiddelenmaat
schappij Ranks Hovis McDougall
maakte deze week bekend een re
volutionaire ontdekking te hebben
gedaan die zou kunnen bijdragen
tot de bestrijding van de ondervoe
ding.
BIJPRODUKTEN
Men slaagde er in gewoon zet
meel om te zetten in voedsel met
een hoog eiwitgehalte. Als de expe
rimenten succes hebben, zal men
binnen enkele jaren massa's voed
sel met een hoog eiwitgehalte kun
nen fabriceren uit sterk zetmeel-
houdende levensmiddelen als aard
appelen, cassave, suiker, rijst en
zelfs bijpro dukten van bepaalde
voedselfabrieken.
Het grote voordeel is dat deze
produkten worden verbouwd in de
landen waar eiwitten broodnodig
zijn. Die landen kunnen dan zelf de
produktie van A3/5, zoals het nieu
we voedsel heet, ter hand nemen,
wat een enorme besparing zal bete
kenen omdat transportkosten wor
den uitgespaard.
A3/5 is, zo vertelde prof. Arnold
Spicer van de National Research
Development Corporation, een wit
poeder, dat 45 procent eiwitten be
vat; dat is tweemaal zoveel als in
rosbief en evenveel als in volle
melk.
VEREDELEN
Journalisten die het wondervoed
sel" mochten proeven, noemden de
goulash en gebraden kip niet bij
zonder smakelijk, maar zeker niet
van minder kwaliteit dan in een
doorsnee-eethuis. De voedselmaat-
schappij zei de smaak nog te zullen
veredelen.
De Amerikaanse gezondheids
dienst heeft A3/5, dat een volko
men natuurlijk voedingsmiddel is
waar niets kunstmatigs aan zit, al
goedgekeurd.
De afgelopen vier jaar produ
ceerde Ranks Hovis McDougall
Food Company per week negentig
kilo van het nieuwe voedsel. De ko
mende zomer hoopt men zes ton
koolhydraten per week te gaan om
zetten in drie ton voedsel. Volgend
jaar gaat men beginnen dieren met
A3/5 te voederen en vermoedelijk
over drie jaar komen de mensen
aan de beurt.
Prof. Spicer noemde de ontdek
king van A3 5 „even belangrijk als
de landingen op de maan of de uit
vinding van de computer".
STAATSMIJNEN
Elders in de wereld zijn nog ex
perimenten gaande om eiwithou
dend voedsel te maken of te verfij
nen uit aardolieprodukten en uit
sojabonen. Staatsmijnen was de
enige fabriek ter wereld waar langs
synthetische weg lysine, en bouw
stof voor eiwit, werd vervaardigd.
Omdat er niet voldoende belang
stelling voor was, heeft men
produktie hiervan onlangs stopge
zet....
langs
3uw-
digd.
lang-
i de
>Pge-
Voordelig
De meeste toeristen hebben hier
echter weinig mee te maken. Het gros
van de buitenlanders gaat per geor
ganiseerde reis naar Roemenië en die
zijn de grote afstand in aanmer
king genomen opmerkelijk voorde
lig. Veel voordeliger dan wanneer
men op eigen gelegenheid gaat: dan
is Roemenie zeker geen land waar
men voor een prik rondtoert, al geldt
ook hier, dat men het zo goedkoop of
zo duur kan maken als men het zelf
wil.
Is het budget beperkt dan doet men
er het beste aan de camping te kiezen
(er zijn er zo'n veertig) en een mini-
bungalowtje te huren. Overigens is
Wat men even weten moet als
men naar Roemenië gaat:
Een visum is verplicht maar
kost niets, het papier is ver
krijgbaar aan de grens, op de
luchthavens of bij de Roemeense
ambassade in Den Haag (Klatte-
weg 20).
Toeristen zijn niet verplicht
een vastgesteld bedrag in wes
terse valuta per dag op te ma
ken, zoals in enkele andere oost-
bloklanden. De invoer van lei's
(20 cent, volgens de toeristen-
koers) is verboden. Men moet in
Roemenië wisselen en kan aan
het eind van de vakantie voor
het teveel weer westerse valuta
terugkrijgen (wisselbonnetje wél
bewaren).
Hoewel dat niet verplicht is,
wordt auomobilisten wel aange
raden een WA-verzekering te
nemen. Van kampeer-of bagage
wagen moet een inventarisatie
lijst van de inhoud kunnen wor
den overlegd.
Aanbevolen wordt voor de
auto een onderdelenpakket mee
te nemen. Er is wel een wegen
wacht (gele auto's van de ACR,
de Roemeense automobielclub),
maar die komt men niet al te
vaak tegen.
Over de benzinekosten hoeft
men niet in te zitten. De super
(octaangetal 98) kost maar 45
cent per liter.
Wie tijdens een georgani
seerde reis trips wil maken moet
zijn bij de ONT-Carpati-kanto-
ren, die vrijwel in elke plaats te
vinden zijn.
J0REDA „Volgens de artsen heb ik nog twee
jaar te leven. Toch ben ik niet verbitterd. De
kranten schrijven wel dat ik bitter ben geworden
en gal spuw, maar als je op feiten wijst ben je nog
geen verbitterd mens. Vindt u mij een verbitterd
man?
Ze hebben mij bijvoorbeeld erg kwalijk genomen
dat ik dat telegram aan koningin Juliana heb ge
stuurd. En nu moet je weten dat ik erg Oranjege
zind ben. Ik heb „hoera" geroepen toen Wilhel-
mina na de oorlog in ons land terugkeerde en ik
roep nog stheeds „hoera" voor koningin Juliana."
„Op de verjaardag van de Koningin zet
te ik de televisie aan en zag al die mensen
langs het bordes van paleis Soestdijk trek
ken. Wat heeft ze toch 'n enorm zware taak,
dacht ik. Is mijn telegram dan zo gek? Is
het dan zo vreemd dat ik haar feliciteer
met de wens: 'Dat God U moge behoeden
voor een hartinfarct'? Geen arts kan haar
daarvoor bewaren. Mag ik dan alsjeblieft
Gods hulp inroepen?"
U moet zich eens voorstellen wat het voor een
gezin betekent, wanneer de man plotseling door
een hartinfarct wordt getroffen. Ik ben nooit ziek
geweest. Ik verdiende met het verkopen van en
cyclopedieën meer dan veertigduizend gulden per
jaar, reed meer dan tachtigduizend kilometer per
jaar. En dan moet je ineens overschakelen in de
laagste versnelling.
Ik ben net veertig geworden en ik moet me
gedragen als een invalide. M'n vrouw en kin
deren, ik heb er zeven, moeten zich aanpassen.
Wij hartpatiënten dreigen agressief te worden.
We moeten ons afreageren, denk ik. Maar ik
ben niet agressief, ik ben actief".
Hartpatiënt Henk Fievet is voorzitter van de
Vereniging van lijders aan Hart- en Vaatziekten,
een vurig vechter voor de belangen van de hart
patiënten ln Nederland. Z'n uitgebreide woorden
schat, waaruit hij voor een paar jaar nog putte
om naslagwerken te verkopen, gebruikt hij nu
om de overheid erop te wijzen dat ze actiever
moet zijn bij het bestrijden van doodsoorzaak
nummer 1.
„Dit jaar zullen naar schatting 40.000 mensen
overlijden aan hart- en vaatziekten. Het zijn kei
harde cijfers, maar de regering doet er te weinig
aan. De overheid moet veel meer geld beschik
baar stellen voor research en voor hartcentra. In
ons land is er een waohtlifst van tweeduizend
mensen, die dringend geopereerd moeten wor
den".
Een van de mensen was Henk Fievet. Hij
kwam op de lijst te staan van het Rotterdamse
Dijkzightziekenhuis, november 1968. Later kreeg
hij te horen dat de afbouw van de nieuwe hart-
afdeling twee jaar zou worden uitgesteld, „omdat
de regering weigerde drie miljoen op tafel te
leggen."
„Maar zo lang kunt u niet wachten", zei de
hartspecialist. Ik voelde me als een ter dood ver
oordeelde. Hoe meer ik erover ging nadenken,
des te woedender werd ik. En toen ben ik in
actie gekomen. Namens de vereniging bood ik
staatssecretaris Grosheide een petitie aan, die
door 20.000 mensen was ondertekend."
„Nog dezelfde dag werd de afbouw van de
hartafdeiing bekendgemaakt. Natuurlijk voerde
ik die actie in het begin voor mezelf. Maar toen
ik de petitie indiende, wist ik al dat het voor mij
geen zin meer zou hebben. Ik was namelijk, te
gen mijn zin, bij voorrang onderzocht. Om me de
mond te snoeren. Ik kon in Nederland niet ge
opereerd worden, was het resultaat. Ze boden me
zelfs aan me in Amerika te laten helpen".
„Ik had toen m'n derde aanval al achter de
rug. volgens mij kan ik in Nederland niet worden
geholpen, omdat ze te lang hebben gewacht. En
wat zou ik naar Amerika gaan, wanneer ik maar
tien procent kans heb een operatie te overleven"?
„Naar aanleiding van de handtekeningactie
werd ik bij staatssecretaris Kruisinga op het
matje geroepen. Zo kun je het wel noemen, ja.
Hij stak een preek tegen me af van langer dan
een uur. Of ik me wel realiseerde dat ik de
hartpatiënten ongerust maakte met m'n acties.
Hij gaf me geen gelegenheid aan het woord te
komen. Ik moest m'n vragen maar opsturen, dan
zou hij ze schriftelijk beantwoorden
Henk Fievet zegt, dat hij door de feiten ln het
gelijk is gesteld. Ten opzichte van bijvoorbeeld
Amerika en Zweden heeft Nederland een grote
achterstand in de strijd tegen hart- en vaatziek
ten. Volgens hem moet vooral veel meer aan
preventieve hulp worden gedaan.
De overheid moet naar zijn mening op de be
groting een post opnemen, een miljoenenbedrag,
voor da bestrijding van doodsoorzaak nummer 1.
„Dat is het positieve van staatssecretaris Krui
singa. Hij heeft de hart- en vaatziekten doods-
soorzaak nummer 1 genoemd. Inplaats van kan
ker. Vijftig procent van de mensen die sterven
zijn lijders aan hart- en vaatziekten".
„Het is een typisch mannelijke ziekte. De wel
vaart wordt steeds hoger opgeschroefd en de
mensen willen steeds harder werken om het wel
vaartspeil bij te houden. Dat geeft spanningen.
Ze denken dat luxe het enige waardevolle is in
dit leven. Dat is niet waar. Wanneer je de dood
in de ogen hebt gezien, weet je wel beter.
Ik wil m'n kinderen en medemensen voor hart
en vaatziekten behoeden. Daarom is preventieve
hulp zo belangrijk. Er moet een bevolkingsonder
zoek worden ingesteld, er moet een revalidatie
centrum komen voor hartpatiënten, meer aan na
zorg worden gedaan enzovoort".
„Onze vereniging telt zevenhonderd leden,
maar er zijn een half tot een miljoen Nederlan
ders, die volgens het centraal bureau voor de
statistiek rondlopen met duidelijke afwijkingen
aan hart- en kransslagaders. Vermeld alsjeblieft
ons contactadres: postbus 2002 te Breda".
„Wij hebben aan den lijve ondervonden wat
het is hartpatiënt te zijn. als je ons zo ziet zeg je:
dat is 'n gezonde kerel. Maar ik kan zonder cap
sule niet tot die hoek lopen, omdat ik anders
teveel pijn heb.
Je maakt je nu misschien zorgen over
mij. Misschien denk je wel: wat maakt die
man zich druk en dat is helemaal niet goed
voor hem. Ik kan je geruststellen. Wanneer
ik me hiermee niet zou bezighouden, zou ik
het met iets anders doen. Ik ben nu een
maal een actief persoon."
