Tasmanië bouwt op z'n Hollands
Straks weer 'n frisse moedi
Een vriendelijker Vestdijk
DEZE
WEEK
Gezegd
door TON HULST
Kwart eeuw Kwartel
ra%
Rijnsdorp
-#■ De door de migranten zelf ge
bouwde (èn gestichte) Reformed
Church.
Op het Australische eiland Tasmanië (Abel Tas
man) wordt op z'n Nederlands gemetseld. Deze
ombuiging van de traditie komt voor rekening van
een groep Nederlanders, die in de loop van 1950
vanuit Groningen emigreerden, omdat zij allen
waren actief in het verzet van 19401945 zich
moeilijk aan de naoorlogse politieke sfeer konden
aanpassen. Nu, twintig jaar later, telt Tasmanië
tien bouwondernemingen, die een belangrijk deel
van de bouwmarkt op het eiland in handen hebben
en die veelal onder Nederlandse leiding staan.
Over de drijfveer tot de
emigratie (de „groepsmigratie
Kingston") schrijft dr. \V. van
der Mast in zijn boek „Praktijk
en patroon van recente Neder
landse groepsmigraties": „Indi
viduele emigratie paste niet in
hun gedachtensfeer. In de ver
zetsstrijd was hun vrienden
kring gegroeid, daarin werd de
emigratie-idee geboren en daar
binnen voelden zij zich als ad-
spirant-emigrant thuis. Zij be
hoorden tot verschillende pro
testantse kerken en begeerden
allen het christelijk geloof in de
nieuw te vormen samenleving
te belijden".
Onbehagen over de naoorlog
se toestand in Nederland, maar
ook vrees voor een Russische
inval en een verlangen naar
meer economische vrijheid,
deed al vrij spoedig na de oor
log de emigratie-idee bij de
DE OVERTREFFENDE TRAP is
deze week populair in zonnig,
kleurrijk, herdenkend, dol feest
vierend Nederland. Het feest om
25 jaar vrijheid drukker gevierd
dan in jaren. De lente eindelijk
zo uitbundig, dat alles tegelijk in
de bloei schiet, en zo hebben we
het ook in geen jaren beleefd. De
stranden overstroomd met hon
derdduizenden toeristen.
Na al dat feesten met om de
andere dag een vreemde werk
dag (voor hen die er niet met de
caravan op ui» zijn geweest) komt
er morgen nog moederdag ook.
Rotterdam start de grootse mani
festatie C'70. En dan komt dr
nog eens bovenop de victorie
van Feijer.oord, dat Nederland
voor het eerst aan de Eurocup
helpt. Tweehonderdduizend men
sen in de Rotterdamse binnen
stad om dat eens eventjes te vie
ren.
Er !s verder in deze week niet
zo veel nieuws, maar er zijn een
paar schrille contrasten. Nog niet
eens zozeer in eigen land, al is
de nationale kraakactie van wo
ningen in vele steden een trieste
beweging, hoe ludiek soms ook.
Voor de honderden ontslagenen
bij de falende BB-haardenfa-
briek in Bergen op Zoom (nog)
geen hulp van de regering. Er
worden twee nieuwe gevallen van
het doodschieten van „deser
teurs" 'n 1940 gemeld, nu in Bre
da.
Ambtenaren mogen lid zijn van
de CPN en mantelorganisaties.
Twee Russische diplomaten wor
den wegens spionage uitgewen-
zen. Vredestein verkoopt zich
aan Goodyear, en dat is het dan
wel in e.gen land.
Ernstig is de ontwikkeling
vooral In Amerika, waar de pro
testen tegen de uitbreiding van
de strijd in Indochina steeds fel
ler wordon. Er vallen vier doden
onder studenten. Er komt een
kloof !n de regering. Er wordt
ook weer op Noord-Vietnam ge
bombardeerd. het communisti
sche hoofdkwartier in Cambodja,
waarnaar de Amerikanen op zoek
iot'den ziin. is niet gevonden.
~«rr. noodlanding op zee van
een vliegtuig der Antilliaanse
luchtvaartmaatschappij: 22 doden.
Twee Ierse ministers krijgen hun
congé omdat ze in een komplot
zouden zitten om de Noordierse
oppositie aan wapens te helpen.
Nasser van Egypte doet een
„laatste beroep" op Nixon om de
vrede 'n het Nabije Oosten te
redden. Israels Eban zegt dat
Nasser probeert de wereld bang
te maken. En Dajan zegt dat Is
rael best over een wapenstilstand
wil nadenken.
Vrijheid is de eerste leven
svoorwaarde. En... zo moeilijk om
te aanvaarden en om goed mee
te levenl (Koningin Juliana).
verzetsgroep geboren worden.
De zeven gezinshoofden al
len stad-Groningers waren
procuratiehouder, administra
teur, gemeente-ambtenaar, aan
nemer, vertegenwoordiger, siga
renwinkelier en schilder. Zij
lieten zich vanaf 1948 voorlich
ten en kozen Tasmanië, omdat
zij daar de beste mogelijkheden
verwachtten.
Dr. Van der Mast vermeldt,
dat twee leden van de groep, E.
J. van der Laan en E. Pinkster,
werden aangewezen om vooruit
te gaan en de voorbereidingen
te treffen voor een op te richten
bouwonderneming Tasmanië
had een fors gebrek aan huizen
en gezien de vraag in Australië
naar geprefabriceerde woningen
zagen de Groningers mogelijk
heden deze uit Nederland te
importeren. Omdat per persoon
slechts £35 mocht worden inge
voerd, werden in Nederland vijf
de bouw van de „Kingston-
State-School", de eerste rege
ringsopdracht, De voorspoedige
ontwikkeling ging door tot
1956-1957, toen de A.B.C. niet in
staat was een gevoelige de
pressie op te vangen.
Volgens dr Van der Mast
kwam dit door het ontbreken
van een spreiding van belangen
op het vasteland. Een groot ge
deelte van het deels Australi
sche personeel volgde, maar de
onderneming herstelde zich be
ter georganiseerd.
De zeven gezinshoofden, die
in eerste aanleg allen directeur
van de A.B.C. waren, bleven
niet in hun functie. Met behoud
van de goede verhoudingen
hadden uittredingen plaats, ter
wijl ook later gearriveerde Ne
derlanders zich vestigden in an
dere beroepen dan in de bouw
vakken.
Sommigen hebben overheids-
„prefabs" gekocht, alsmede een
volledige machinerie voor een
timmerfabriek en een jeep. Dit
alles kwam in januari 1951 aan.
Hoewel de eind mei 1950 ver
trokken kwartiermakers op
doorreis in Melbourne en Syd
ney te horen kregen, dat alle
leden van de groep als arbeider
zouden moeten beginnen en dat
pas over enkele jaren aan een
eigen bedrijf zou kunnen wor
den gedacht, kwam de praktijk
anders uit.
Al in juli 1950 werd namelijk
officieel opgericht de „Austra
lian Build'ng Corporation Pty.
Ltd" in de stad Hobart. In
Kingston werd de hand gelegd
op een in aanbouw zijnd huis,
dat voor de opvang van de eer
ste gezinnen werd gebruikt.
Kingston werd hierdoor
woonplaats van vele Neder
landse migranten, die na 1950
nog volgden. Het is een schitte
rend gelegen plaatsje aan de ri
vier de Derwent, dicht bij de
1400 meter hoge Mount Wel
lington. Kingston en Kingston
Beach, ongeveer 1000 inwoners,
zijn vrijwel samengegroeid en
liggen op ongeveer achttien ki
lometer van de hoofdstad Ho
bart (95.000), waarmee een goe
de en aan natuurschoon rijke
verbinding bestaat. Het klimaat
is er gemiddeld iets warmer
dan in Nederland (zelden vorst).
De koplopers van de Gro
ningse groep kochten, daarbij
geholpen door gemakkelijke
kredieten, nog een bouwterrein
naast het nuis en lieten uit Ne
derland enige vaklieden overko
men, die in dienst van het be
drijf traden.
Het grondbezit werd in
augustus 1950 uitgebreid met
een tweede terrein op een heu
veltop bij Kingston, waar later
de werkplaatsen werden ge
bouwd. Deze plaats heet nu
„Little Groningen" of „The
Dutch Settlement", terwijl de
weg erlangs in 1955 „Gronin-
gen-road" ging heten.
De activiteiten van de Corpo
ration hebben zich direct al
sterk uitgebreid, beginnend met
functies, terwijl een van de
emigranten samen met een
Australiër in Hobart een be
langrijk architectenbureau
heeft. Overigens: de A.B.C.
bouwde ondermeer het televi
siecentrum op de Mount Wel
lington, het Olympisch zwem
bad in Hobart en een aantal
scholen.
Hoewel op Tasmanië Engels
de voertaal is, bedienen de Ne
derlanders, ook de kleine kinde
ren, zich ook van de moeder
taal. In Kingston wordt dit ver
gemakkelijkt doordat kruide
nier. bakker, schoenmaker, elec-
triciën en loodgieter Nederlan
ders zijn.
De leden van de kopgroep
waren in Groningen leden van
verschillende kerken. Zij ver
enigden zich op Tasmanië ge
ruime tijd in de „Australian
Presbyterian Church", omdat de
plaatselijke predikant orthodox
was. Later werd een eigen „Re
formed Church" gesticht met
als grondslag de drie Formulie
ren van Enigheid en de West
minster Confessie. Consulent
werd ds. J. S. Schep tot ds. Y.
van der Woude in 1954 de eer
ste predikant werd.
De „Reformed Church" bezit
in Kingston een eigen kerkge
bouw, dat door de leden zelf is
gebouwd. Later gebeurde dit
ook in Hobart. Tot 1962 hebben
de Nederlandse kinderen onder
wijs gevolgd aan de Kingston
State School, waar zij ongeveer
een zesde van het totaal aantal
leerlingen vormden. Om tot een
protestants-Christelijke school
in Kingston te komen werd in
1954 de „Association for'parënt
controlled christian schools" op
gericht, welker school, de „Cal-
vin-school", op 20 januari 1962
werd geopend.
Over de niet onaanzienlijke
Nederlandse kolonie op Tasma
nië (er bestaat een zeer goede
verstandhouding tussen Neder
landers en Australiërs) merkt
dr. Van der Mast op, dat de
groep niet helemaal overeen
komt met de omschrijving van
een groepsmigratie. Hij acht de
ze groep echter toch van belang,
„omdat hier evenals bij de ech
te (gesloten) groepsmigratie een
ernstig streven aanwezig is naar
het verwezenlijken van een
eigen vertrouwde levensge
meenschap".
Door da ABC gebouwde wo
ning van een migrant op een hoger
gedeelte van Kingston-Beach:
Kingston-Height.
UET JUBILEUM van onze nationale bevrij
ding is tegelijk het jubileum van onze
herverschenen krant. Aan het eerste jubileum
hebben wij uiteraard ruime aandacht ge
schonken; over het tweede behoeft evenmin
te worden gezwegen.
Onder de bezetting werd wel spoedig dui
delijk, dat onze krant geen lang leven bescho
ren kon zijn. Daarvoor was de onwil om aan
de bezetter te gehoorzamen al te duidelijk. In
de ogen van de vreemde macht werd een ver
bod weldra onvermijdelijk; weigering van
medewerking was de oorzaak.
Ik herinner me onder meer, dat ons een anti
semitisch stuk ter plaatsing werd toegezonden.
We legden het naast ons neer, maar zoiets kon
niet „ongestraft" blijven.
Hetzelfdè verdwijnen heeft ertoe geleid, dat
wij in mei 1945 krachtens Iondens persbe
sluit terstond zonder meer konden herver-
schijnen ongeacht natuurlijk de problemen
die er voor het uiteengeslagen bedrijf te over
winnen waren
Er is toen van stonde aan geploeterd op een
wijze waarvan men zich nauwelijks een
voorstelling kan maken, en ook vandaag nog
zijn het besef van de wenselijkheid ener chris
telijke krant zowel als de trouw en toewij
ding der lezers voor ons stuwende factoren
bij uitstek.
J^E ZEGEN is niet uitgebleven. Misschien
mag ik hier eens een „neutrale" stem
aanhalen: die van de in de perswetenschap
zo deskundige hoogleraar Rooi). Na te hebben
vastgesteld dat de vier bladen die samen onze
krant vormen na de oorlog een zeer veel
sterkere positie wisten te veroveren dan voor
heen ingenomen, vervolgt hij: t,DIt is m.i.
vooral toe te schrijven aan de frisse, alge
meen-journalistieke aanpak welke deze bla
den zonder verdoezeling van hun richting
tot nieuwskranten in de goede zin des
woords heeft gemaakt". En ook: „De leiding
van deze bladen heeft de kansen welke in de
beweeglijkheid van de lezerskringen in de
eerste tijd na de oorlog lag ten volle aange
grepen".
Vriendelijke woorden, maar van een deskun
dige. Nu mag de dankbaarheid voor de be
reikte posities te groter zijn wanneer men in
aanmerking neemt de concurrentie die er in
ons goede Nederland ook op persgebied be
staat en die eer toe- dan afneemt.
Ik zie het zo, dat zeker in een land als het
onze aan een christelijke dagbladpers be
hoefte zal blijven bestaan. Daarvoor immers
is zowel de vervaardiging als het lezen van
een krant duidelijk genoeg een principiële
aangelegenheid.
J^E KRACHT zal dan ook minder liggen in
pogingen om tegen de concurrentie op te
boksen dan in het óók en niet het minst
brengen van „het eigene". Ik meen deze be
nadering bovendien heel wel gepaard kan
gaan met een snelle, bondige en betrouwbai
informatie zoals de mens in de jaren zev«j
tig die wenst en waarop ook onze krant zij
toelegt zeker niet zonder succes, zoals j
ervaring bewijst.
Onze vier bladen De Rotterdammer, Niets
Haagse Courant, Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad vormen samen, zoals ij
kend, Het Kwartet: een aanduiding die allew
een vertrouwde klank heeft gekregen, oj
bijvoorbeeld in de wereld van de advertea
ders.
Het behoeft dan niet eigenwijs te klink
wanneer ik beweer dat de christelijke pj
ook in deze vijfentwintig jaren voor oj
volksleven van waarde is geweest. Onze ty
den konden daarbij voortwerken op q
journalistieke traditie, hoezeer die ook dej
de bezetting onderbroken werd.
Te denken is dan aan de steun du- v^
leend mocht worden bij de herbewustwordit
van het christelijk organisatieleven op j
velerlei gebied. Daarnaast echter ook aan j
krant als bijdrage tot de sfeer in het gez)
Maar verder is er de baaierd van gebeur»
nissen en gebeurlijkheden op nagenoeg al
terreinen, jegens welk niemand toe kan zoj
der de beoordeling vanuit de eigen levens!*
schouwing. De aanwezigheid van een christ!
lyke pers betekent dan het afwijzen van el
geestelijke drainage die immers in feite nee|
komt op een verschraling van het mense
leven.
JN DIT opzicht een kwart eeuw werkzai
te mogen zjjn geweest in een kring v
toegewijde medewerkers die al evenzeer dq
deze gedachte gegrepen waren is dunkt i Sjj
toch wel iets waarbij even behoort te word
stilgestaan.
Dan bedenkt men allicht tegelijk, dat
christelijke krant een ding is waarop wij
elkaar best zuinig mogen zijn. Ze kan
verdwijnen, maar we zien niet dadelijk
andere in de plaats. Daarvoor toch zijn
deze tijd de kosten immers veel en veel
hoog.
Maar waarom zou ook verdwijnen? De
bleken trouw en toewijding van de bri
lezerskring brengt wel op andere en bete
gedachten.
Zeker heb ik er begrip voor wanneer ook
der die lezers nog bepaalde wensen Ie'
Maar wij hier doen wat we kunnen. En
zouden méér kunnen als de lezerskring
voorbeeld eens voor een niet onaanzienli
eigen uitbreiding zorgde.
Ik heb zo'n gevoel, dat ieder in zijn oih|
ving wel iemand weet die voor toetreding
de lezerskring in aanmerking komt. Men
wijst met die binnengeleiding hem of I
een dienst, maar schept bovendien mogeli
heden tot verbetering van de krant waai
wij hier dan wel weer weg weten.
Wat dacht U van zo'n jubileumgeschenk?
vraag maar.... DIEMI
Ha een onderzoek door artsen en wijkverpleegsters in Gel
derland bleek één op de vijf peuters bedreigd in zijn ontwik
keling. De oorzaken? Verzorgingstekort, belastende gezins
omstandigheden, pedagogisch onvermogen en bedreigde woon
situatie. Speelgroepen, speelzalen, hoe men ze ook
overal in den lande vormen moeders zo'n uitwijkmogeli
voor het heel jonge kind. Daarnaast bestaan er crèel
kinderdagverblijven.
Heerlijk als je In zo'n zandbak van het kinderdagverblijf maar aan
mag rommelen, dat kan bij moeders flat helaas niet.
Op 16 juni zal in de congres
zaal aan het Jaarbeursplein in
Utrecht een bundeling van al
deze aktiviteiten tot stand moe
ten komen. De peuterspeelzalen
gaan samen met de Centrale
Vereniging van Kinderdagver
blijven. We vroegen aan me
vrouw D. E. W. Maas Geestera-
nus-van Reede uit Den Haag
wat de praktische idee was, die
aan dit initiatief ten grondslag
ligt.
Mevrouw Maas Geesteranus
is al vijf en een half jaar bezig
met een speelgroep voor peuters
in Meer en Bosch. Ze begon met
twee groepen van twaalf kinde
ren die twee ochtenden per
week mochten komen, onder
leiding van een kleuterleidster
met veel ervaring.
Wij gaan uit van de behoefte
van het kind aan een speel
groep. Onze openingsuren zijn
van negen tot twaalf uur; in die
tijd hebben de moeders de han
den vrij. Of ze dan naar de
kapper willen gaan of een bi
bliotheek willen bezoeken, gaat
ons niet aan. Dat het kind
straks weer een frisse moeder
heeft, wél. Voor studie zijn de
uren wel, voor arbeid buitens
huis niet voldoende."
„Dat moeder wil werken, gaat
nu pas een rol spelen. Wij ver
zorgen op het ogenblik tachtig
kinderen onder de vier jaar op
vijf ochtenden en vier midda
gen. Wij vallen daarmee onder
de Kinderdagverblijven en ho
pen op een gemeentelijke subsi
die."
„In het hele land zijn van die
„losse initiatieven". De WAO
gaf een stoot tot bundeling van
alle voorzieningen. Tot nu toe
was er namelijk een versnippe
ring van krachten. Raadzaam
blijkt een informatiepost voor
allen die met twee- tot vierjari
gen werken. Steun bij oprich
ting, publicaties inzake spelma
teriaal, want peuters zijn geen
kleuters en hebben andere be
hoeften."
„De WAO werd overstroomd
met vragen om inlichtingen.
Landelijk kunnen we ook richt
lijnen scheppen, een pressie
groep vormen voor erkenning,
aandringen op rijkssubsidie.
Sommige speelgroepen krijgen
al gemeentelijke subsidie."
„Wij willen eigentijdse opvoe
dingsideeën stimuleren. Tot
voor kort nam men aan dat het
contact met de maatschappij zo
omstreeks het vijfde levensjaar
aanving. Men stapt af van het
idee dat het kind een hechte
band met één persoon de
moeder moet hebben. Een
peuterspeelzaal kan een aanvul
ling zijn op de opvoeding van
het jonge kind. De Stichting
Kinderspeelzalen Arnhem e.o.
(die tien kindercentra beheert)
heeft daarover een praktische
handleiding uitgegeven."
„Peuters worden in de peuter
speelzaal sneller zindelijk, en
kele vaste programmapunten
per ochtend blijken voor het
tijdsbesef van de kleintjes es
sentieel. Wij vinden het meest
ideaal twee leidsters, een kleu
terleidster die liefst vanuit de
praktijk van het moederschap
meewerkt, en een kinderver
zorgster. Mogelijk wordt er in
de toekomst een nieuwe oplei
ding gecreëerd of een be
staande opleiding aangepast aan
de zorg voor de kleintjes van
twee tot vier jaar."
„Kleintjes onder die leeftijd
werken vaak storend in de
groep. We rekenen op landelijke
normen en eisen. Wij hopen op
het stimuleren van wetenschap
pelijk onderzoek ondersteund
door het veldwerk. Bundeling is
ook nodig om doublures met ex
perimenten tegen te gaan, het
publiceren van eikaars ervarin
gen, literatuur op dit gebied,
het aanstellen van een fulltime
kracht. Tot nu toe heeft me
vrouw M. Röder-Speelman daar
dagen nacht aan gearbeid."
Wie kan zich nu aanmelden
voor de vernieuwde vereniging?
Omdat de nieuwe vereniging
ontstaat uit de „oude" Centrale
Vereniging voor Kinderdagver
blijven moet men op dit mo
ment toetreden tot de CVK. Op
dit ogenblik zijn er veertig kin
derdagverblijven en twee peu
terspeelzalen lid van de CVK.
Alle speelzalen, crèches
terspeelgelegenheden
zich onverwijld op te gev
lid, wil men op 16 jun
kunnen stemmen over
tuur, statuten en bestuu
de vernieuwde verenigin
de Werkgemeenschap K
centra (naam na omvc
van de CVK) zijn alle ini
ven, crèches van ziekenh
zaken, kruisverenigingen,
groepen-aan-huis, welkoi
lichtingen: CVK, Vondel
56, Amsterdam.
Frappant is, dat bij het!
hems onderzoek slechts v
procent van het aantal
menten voor het plaatse:
een peuter het werken v
moeder was, in 52 procer
de gevallen werd als rede
noemd'de eenzaamheid vi
kind (door flatbewoning,
mertje, 18 procent omdi
een enig kind betrof).
fijn, belangrijk voor de pt
kreeg 28 procent.
U kunt het rapport
Speelzaal") aanvragen bi
secretariaat Stichting K:
speelzalen, Kraanvogelstn,
Velp (G.). In elke provini
contactpersonen voor rej
werkgroepen.
Slechts wanneer void
informatie beschikbaar is,
nen kwalitatief goede
n in gen tot stand komen.
Mevrouw Maas Geestei
„Het is boeiend om deze
ontwikkeling mee te r
in sommige grote stedei
peuterspeelgroepen werkt
een vuurpijl."
Vestdijk heeft weer eens een
roman geschreven „met een men
selijk gexicht". Het boek heet Het
proces van meester Eek-
hart (uitg. Nijgh Van Ditmar,
137 blz., ƒ15,90). De naam Eek-
hart wordt ook wel gespeld Eckart
of Eckehart; hij was een middel
eeuws mysticus en scholasticus en
leefde van ongeveer 1260 tot 1327.
De titel meeste1-, magister, verkreeg
Eckhart aan de universiteit van Parijs. Hij
fungeerde in wetenschappelijke en kerke
lijke bedieningen; zo was hij als Domini
caan prediker-biechtvader in de kloosters
der Dominicanessen. Maar zijn grootste
roem oogstte hij als prediker en wel meer
door zijn populare 'collaties' dan door
zijn geleerde sermoenen'. Deze prediking
ontmoette evenwel bedenking bij de ker
kelijke overheden, doordat Begijnen en
Begarden. besmet met de libertijnse ge
dachten van de Broeders en Zusters van
de Vrije Geest, zich op Eckhart beriepen.
Zo kwam het tegen het einde van
Eckharts leven tot een proces tegen hem
wegens ketterij. Meester Eckhart was
zich van geen ketterij bewust, maar be
loofde bij voorbaat te zullen herroepen
wat de H. Stoel in zijn prediking mocht
veroordelen. Voo»- de afloop van dit pro
ces evenwel overload hij.
Vestdijk legt zijn verhaal in de mond
van Nikolaus van Straatsburg, priester en
Dominicaner monnik, een man die ver
scheidene functies heeft bekleed, zoals
prioraten in de Rijnstreek en schrijvers
werkzaamheden. Hij vertelt dat hij be
noemd is tot vicar's-generaal voor de in
quisitie binnen de Dominicaner orde in de
Duitse provincie.
De paus, Johannes XXII, zetelt In Avig
non. Meester Eckhsrt van Hochheim is
sinds enkele jaren in Keulen werkzaam
als lector aan het Studium Generale. De
paus duldt niet drt van ketterij beschul
digde Dominicanen worden vervolgd door
een Duitse aartsbisschop, in dit geval
Heinrich von Virneöurg, een ijverige ket
terjager en partijganger van koning Lud-
wlg de Beier.
In de loop van lange gesprekken met
meester Eckhart komt Nikolaus tot de
conclusie dat de gevierde prediker on
schuldig is. Maar Heinrich von Vimeburg
erkent deze onschuldigverklaring niet en
wil ook Nikolaus in de verhoren betrek
ken.
Een jonge man. Walther. voor wie
Eckhart grote qenegenheid voelt, wordt
wegens ketterij gedood. Het Keulse volk
kan die terechtstelling (door verbranding
of verdrinking) niet verkroppen, maar hun
machteloze woede wordt onderdrukt.
Tijdens de plechtigheid, waarbij mees
ter Eckhart het woord voert en zijn dwa
lingen voorwaardelijk herroept, krijgt hij
een beroerte waarvan hij niet meer her
stelt.
Het hoogtepunt van het boek wordt ge
vormd door het laatste gesprek tussen
Nikolaus en Eckhart en dat bracht mij op
de uitdrukking „een roman met een men
selijk gezicht". He» is namelijk net of
Vestdijk, die andeis zo kil en klinisch te
werk gaat, zich min of meer met Eckhart
vereenzelvigt.
Er trilt ontroering In de laatste bladzij
den van het boek. Nikolaus. uitgegaan
om zijn ordebroeder te veroordelen, ein
digt met vriendschap en bewondering
hem te gevoelen, „ik wil niet bewefen dat
Eckhart er als een stervende uitzag en
aan alles was te merken dat zijn geest
nog werkte als vroeger en dat hij tot zijn
God zou treden met alle scherpte en
lichtheid van het vernuft, waarmee hij
Hem zo weergaloos en gevaarlijk had ge
diend." (bl. 126).
Eckhart, nauwelijks verstaanbaar pra
tend, zegt: „Doordat ik gebiecht heb. ben
ik veel dingen anders gaan zien." „Mijn
zonden, meende ik. lagen op het terrein
der formulering en mijn vijanden waren
de woorden. Niet dat de woorden zich uit
zichzelf tegen mij keerden, maar zij
vielen in handen van andere woordge
bruikers, die er hun eigen bedoelingen
aan verbonden... Want ketterij, dwaling, is
afhankelijk van het verstand, maar ketter
Ismen door de wil." (128)
„Maar sinds die biecht dan, van
zoëven, heb Ik In de uiterste armoede
van geest die mij ten deel viel, begrepen
dat ik niet gezondigd heb door de woor
den, maar tegen de mensen. Dat is de
enig (bestaande èn de onvergeeflijke zon
de... Wie zou de mens niet In liefde tege-
moettreden. ook wanneer hij bijgeval niet
in God geloofde?" (129)
En Nikolaus vraagt zich af: welke
S. Vestdijk
mens doolt niet, die zulke begaafdheden
heeft te beheren?.30).
Het is of hier door de woorden van
Nikolaus van Straatsburg heen Iets door
schemert van een persoonlijke confiden
tie van de schrijver, die zelf niet ver is
van de dood en, wel verre van zich tot
enige vorm van officieel christendom te
bekeren, meeges'eopt is door het briljan
te intellect en de merkwaardige rationele
mystiek die de Keulse magister heeft
voorgestaan. In de wrijvingen tussen de
gemoedelijke Franciscanen met hun naïe
ve emotionaliteit en de geleerde Domini
canen, kiest de nu'eu. Vestdijk, via Eck
hart en Nikolau6, duidelijk partij voor de
intellectuele mensenliefde van de sterven
de Eckhart.
Zo heeft Vestdl'ks jongste publicatie
iets sympathieks, ze als men dat op an
dere wijze ook vroeger ondervond bij
boeken als De filosoof en de slui|)j
denaar, Het genadeschot en zelfs
zo 'heidense' roman De held van tied
sa.
Is Het proces van meester E)
daarom een 'grote' roman gewordt in
meen van niet. En dat schrijf ik t<Lr,.
het feit dat het boek bijna helemf
langgerekte gesorekken bestaat. Rardï
er volop gelegenheid was voor di
sche beschrijving 3n. heeft de
daarvan nauwelijks gebruik gemaak
laat hij nu en dan luchtjes van schr
mensenvlees van de Rijnkant aanv
maar het is net of hij elke dramati
uit de weg gaat *n verlangt dat de
achter het breedvoerig gebabbel,
zijnde Dom, zélf voorstelt.
Is het de leeftijd de gemakkell te
worden routine, overschat de schrij ng."
verbeeldingskracht van de lezer?
zij, Het proces van meestei Eckhi|P
hoort weliswaar tot de meer aant
lijke boeken van het fenomeen w
Doorn, maar het 13 naar mijn bescl ,7.*
mening toch niet geworden wat he
kunnen zijn. Pelir
terd
n F
eerst
kter
felgekleurde werkelijkheid van" he brV-
deleeuwse Keulen, met de In aa"g|J€
de
