„Meyer moest sterven"
Op Grebbe
12 mei 1940
„Zuidmolukkers voeren
een moeilijke strijd"
caballero. de sigaret.
Jeugd in actie tegen
geldverspilling
Besluit was zwaarmaar
er
was geen andere uitweg'
Zoon prinses
Margaret
bedreigd?
PREMIER: GROTE SYMPATHIE
I)e Pous: Wet
verbiedt geen
nevenfuncties
Kris-kru*
SJ bezet gebouwtje van C'70
Twee hoogleraren
benoemd aan VU
MAANDAG 27 APRIL 1970
Dertig jaar na de executie van een 28-jarige sergeant wegens
desertie zegt generaal-majoor b.d. Harberts: ,Jk wilde een voor
beeld stellen om massale vlucht tegen te gaan."
(Van onze speciale verslaggever)
DEN HAAG Generaal-majoor b.d. J. Harberts is nog altijd
van mening juist gehandeld te hebben, toen hij op 12 mei 1940 de
28-jarige sergeant Johan Christiaan Meijer uit Dieren wegens deser
tie liet fusilleren. Het besluit woog hem zwaar, maar als comman
dant van het Tweede Legerkorps, dat tot taak had de Grebbelinie
te verdedigen, „had hij, geen andere uitweg".
LONDEN De Engelse onderwe--
reld zou van plan zijn de 8-jarige
count Linley, zoon van prinses Mar
garet en graaf Snowdon, te kidnap
pen in ruil voor de vrijlating van
twee beruchte misdadigers. Dit meld
de gisteren het Engelse zondagsblad
"Sunday Telegraph". Scotland Yard
stelt een onderzoek in. Rechercheurs
bewaken Linley bijzonder scherp.
MADRID In een memorandum
aan de Westduitse minister van bui
tenlandse zaken, die een bezoek
brengt aan Spanje stellen de leden
van de Spaanse politieke oppositie
diepgaande wijzigingen voor in de
grondwettelijke structuur van Span
je
Dit om de politieke en economische
stabiliteit van Spanje te bevorderen.
In het memorandum wordt gezegd
dat vele Spanjaarden ervan overtuigd
zijn dat deze stabiliteit sterk afhan
kelijk is van de Spaanse betrekkin
genmet Europa.
Dit verklaarde de thans 87-jarige
generaal in zijn woning In den Haag,
waar hij een gesprek toestond. Even
tevoren had hij een telefoontje gekre
gen, dat hem diep gekwetst had. Een
onbekende vrouwenstem had hem het
woord oordenaar" toegebeten,
waarna de verbinding werd verbro-
„Sergeant Meijer," zei de reeds een
kwart eeuw gepensioneerde opperof-
ficier, „had op eigen gezag z'n stelling
op de Grebbeberg verlaten en had
een stuk geschut meegenonen. Met
tien soldaten werd hij onder Nieu-
wersluis aangetroffen, terwijl de ge
vechten in de Gelderse Vallei nog vo
lop aan de gang waren.
Als ik dit duidelijke geval van de
sertie over zijn kant had laten gaan,
zou het hek van de dam zijn geweest.
Ik was verantwoordelijk voor de ver-
didiging van de Grebbelinie tegen de
Duitse invallers en had tot plicht zo
lang mogelijk stand te houden."
Voorbeeld
De zaak-Meijer is aan het rollen
gebracht door dr. L. de Jong, die in j
het derde deel van de geschiedenis I
van het koninkrijk der Nederlanden
in de Tweede Wereldoorlog van de
fusillade gewag maakt, overigens 1
zonder ">amen te noemen.
Binnenkort zal er ook een boekje j
verschijnen van de hand van een ze-
kere J. F. A. de Boer, die „onthullin- I
gen" zal doen over de omstandighe-
den, die tot de executie hebben geleid j
de eerste in de geschiedenis van j
Nederland sinds 1854 en de enige in
de eerste vijf dagen van de oorlog.
Vraag: Is het juist dat u een dood-
vonnis wenste om een voorbeeld te
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG Een groot aan-
tal Zuidmolukkers heeft zater-
dag in de Haagse Houtrusthallen
de onafhankelijkheid herdacht,
die twintig jaar geleden werd
geproclameerd. Duizenden uit
het gehele land waren bijeen om
te herdenken, maar vooral ook
om elkaar te sterken.
Geen der woordvoerders ontkende
dat het een moeilijke strijd is die
wordt gevoerd. De vrijheidsstrijd van
de Zuidmolukkers krijgt in de we
reldpers niet die belangstelling als de
vrijheidsstrijd van Biafra of Tsjccho-
ze' Slowakije.
Toch klonk zaterdag dankbaarheid
door in de rede van ir. J. A. Manu-
sama, president van de republiek.
Voor het eerst in de negentien jaar
dat men in Nederland is, ontving de
minister-president een delegatie.
Voorafgaande aan de herdenkings
bijeenkomst waren 's morgens vijf
man door premier De Jong te woord
gestaan. Hij verklaarde grote sym
pathie voor de Zuidmolukkers te
koesteren en zei overtuigd te zijn dat
alle Nederlanders hen een warm hart
toedragen.
Premier De Jong zei dat het minis
terie van justitie een onderzoek zal
instellen naar de rechtspositie van de
Zuidmolukkers. Op het politieke vlak
kon de minister-president niets uit
richten, echter wel op het sociale. De
delegatie wees de heer De Jong erop
dat men het slachtoffer was gewor
den van het Nederlandse beleid en
dat de regering zich aan haar verant
woordelijkheid niet mocht onttrek
ken
KLOMPÉ
Ook werd gesproken over de sterk
bekritiseerde welzijnscommissie van
het ministerie van CRM. In dit ver
band berichtte minister Klompé za
terdag dat zij bereid was eveneens
een delegatie te ontvangen om van
gedachten te wisselen. Zoals gemeld
was een week tevoren een uitno
diging door het ministerie niet nage
komen.
Ir. Manusama deelde verder mee
dat de federale republiek Celebes de
onafhankelijkheid van de Zuidmoluk-
ken wenste te erkennen. Het is voor
de eerste maal dat een volk in de
Indische archipel hiertoe overgaat.
De dankbaarheid van ir. Manusama
was gegrondvest op het vertrouwen
dat de Zuidmolukkers een voor God
rechtvaardige strijd strijden. We zul
len voortgaan als ziende de onzien
lijke. zo besloot hij.
Evenals voorgaande jaren werden
de sprekers afgewisseld door culture- 1
le manifestaties. Namens de stichting
Door De Eeuwen Trouw bood de
voorzitter, de heer W. C. de Vries,
een bedrag van 1000,- aan als be-
ginkapitaal voor een internationaal I
fonds voor steun aan Zuidmolukkers.
die zich door hun inzet voor de vrij
heidsstrijd in moeilijkheden bevin
den.
SAWOR
De bijeenkomst werd o.m. bijge
woond door Zacharias Sawor, de Pa
poea die vorig jaar bekendheid kreeg
door zijn boek „Ik ben een Papoea"
en door de Tweede-Kamerleden Van
Dis en Jongeling.
De Zuidmolukkers hebben zaterdag
tevens een schrijven gericht aan pre
sident Soeharto van Indonesië. Zij
wijzen hem op de volgens het inter
nationaal recht erkende zelfbeschik
king van de republiek en op de vrij
heidsstrijd die een realiteit is die niet
kan worden genegeerd.
De strijd is nog versterkt door al
het leed en de teleurstellingen van
het volk in de afgelopen twintig ja
ren. In de brief verzoekt ir. Manu
sama aan president Soeharto om een
onderhoud wanneer hij aan Neder
land een bezoek zal brengen. Deze
wens is ook overgebracht aan pre
mier De Jong.
stellen aan de deserteurs onder de
verdedigers van de Grebbeberg, dat u
daar eerst een gevluchte vaandrig
voor had. uitgezocht, en dat deze tens
lotte vervangen werd door sergeant
Antwoord: Dat is niet helemaal
waar. Ik dacht aanvankelijk dat die
vaandrig en Meijer een en dezelfde
persoon waren. Pas later is me geble
ken dat het om twee mensen ging. Ik
heb toen geen verdere aktie genomen.
De vaandrig is aan m'n aandacht ont
snapt. Ik wilde inderdaad een voor
beeld stellen om een massale vlucht
tegen te gaan. Er mankeerde alles
aan het moreel van de Nederlandse
soldaten.
Vraag: Van dat voorbeeld stellen is,
dacht ik, niet veel terecht gekomen.
Pas enkele weken geleden is het dra
ma van sergeant Meijer in de open-
baahrcid gebracht.
Antwoord: Dat was helemaal in
strijd met mjin bedoeling. De toe
nmalige commandant van het achtste
regiment infanterie heb ik uitdrukke
lijk gezegd dat hij bij de troep be
kend moest maken dat Meijer wegens
desertie ter dood veroordeeld was en
dat bij zou worden gefusi lleerd.Het
dat hij zou worden gefusilleerd. Het
ging me juist om een zo groot moge
lijke bekendheid.
Ongeoorloofd
Vraag: Al tegenover dc parlcmen-
laire enquêtecommissie heeft u inder-
tijd verklaard de leden van de door u
ingestelde krijgsraad, te. velde te heb
ben gevraagd toch vooral een dood
vonnis te vellen. Zeker u moest toch
weten dat het be$nvloeden van rech- j
ters, die bovendien nog uwminderen j
waren, in een rechtsstaat ongeoor- 1
loofd is.
Antwoord: Ik erken dat ik de I
krijgsraad heb trachten te be invloe-
den, maar dat was helemaal niet no-
dig geweest. De doodstraf is het enige
vonnis, dat in een geval van desertie
in oorlogsltijd toelaatbaar is. Tege- j
lijkertijd begreep ik dat het ber- j
kraebtigen van een doodvonnis iets is j
wat men niet lichtvaardig doet. Het i
is. wat de Duitsers noemen, „eine 1
verdammte Pflicht".
Vraag: Blijft u er. ook bij nader
inzien, van overtuigd dat sergeant j
Meijer inderdaad een deserteur was?
Het is, gezien de chaos in die dagen, j
toch geen onredelijke gedachtengang
ervan uit te gaan dat deze door uw
toedoen gefusilleerde Nederlander
werkelijk dacht dat de Grebbelinie
doorbroken was.
Antwoord: Ik heb de vlucht van
sergeant Meijer als een incidenteel
geval gezien. DAt de situatie zo slecht
was dat de mensen bij honderden
wegliepen, was me op dat moment
niót bekend.
Vraag: Tegenover een van uw
vroegere regimentscommandanten
zou u in de eerste oorlogsdagen heb
ben gezegd dat de vluchtende Neder
landse militairen lafsards waren, die
zich door een troepje kwajongens lie
ten terugdrijven. Bent u nog van me
ning dat de SS-ers, die de stellingen
van dc Grebbeberg onder de voet lie
pen, kwajongens waren, of moet ik
stellen dat u zich in de kracht van de
Duitse aanvallers heeft vergist?
Antwoord: Ik heb het woord „kwa
jongens" nooit gebruikt. Het woord
„lafaards" misschien wel, maar dat
kan ik me niet meerherinneren.
Vraag: Acht u het juist dat onder
honderd.cn, zo niet duizenden terug
trekkende Nederlandcrsc militairen
één man wordt aangewezen om we
gens desertie voor het vuurpeloton te
sterven? Getuigt dat niet van een
sterke persoonlijke willekeur, van
een gebrek aaninzicht ook in de fei
telijke situatie?
Geen willekeur
Antwoord: Er was geen sprake van
willekeur. Ik kon sergeant Meijer
niet anders beschouwen dan als een
deserteur. Dat de algemene situatie
zo slecht was als later gebleken is,
heb ik aanvankelijk niet geweten. Ik
vermoed dat mijn commandanten dit
niet hebben durven doorgeven.
Vraag: Is 't niet vreemd, en daard
oor juist verdacht dat het aan serge
ant Meijer voltrokken doodvonnis
dertig jaar lang gehiem gehouden is?
De iegerautoriteiten hebben de
ouders van de gefusilleerde onderof
ficier zelfs meegedeeld dat deze op
het veld van eer gevallen was, wat
ook wel blijkt uit diens grafsteen,
waarop „Den Vaderlandt Getrouwe"
gebeiteld, staat.
Antwoord: Van dat grafopschrift is
me niets bekend. Mijn commandan
ten hebben onjuist gehandeld. Ik had
hun uitdrukkelijk opdracht gegeven
het vonnis en de tenuitvoerlegging
ervan naar beneden door te geven.
Het was mijn uitgesproken bedoeling
een en ander in een zo breed moge
lijke kring bekend te laten worden.
Generaal Harberts meende nog dat
als er op desertie in oorlogstijd geen
doodstraf staat, men beter met het
hele militaire bedrijf kon ophouden.
„Veel mensen zitten nu eenmaal lie
ver in de gevangenis dan dat ze aan
het front fisico's lopen."
In de Eerste Wereldoorlog, zo voeg
de hij eraan toe, liet de Franse gene
raal Pétain van oen muitend regi
ment elke tiende man neerschieten.
„De mensen weten niet hoe ver
schrikkelijk zwaar de verantwoorde
lijkheden zijn van een militaire be
velhebber in oorlogstijd. Hij moet in
het algemeen belang individuen opof
feren, vaak hele legereenheden.
Volgens de getuigen was er duide
lijk sprake van een racepartij. De te
gelzetter zegt niets van een achter
hem rijdende auto te hebben ge
merkt. De politie zoekt naar de "twee
de auto. De tegelzetter is ingesloten
op verdenking van doorrijden na een
dodelijke aanrijding en het rijden on
der invloed.
SCHIPHOL Drs. J. W. de Pous,
die gistermiddag uit Suriname te
rugkwam waar hij zich twee weken
heeft verdiept in ontwikkelingspro
blemen, heeft verklaard de functie
van voorzitter der Sociaal-economi
sche raad alleen te kunnen uitoefe
nen als hij het vertrouwen geniet van
alle organisaties, die in die raad zijn
vertegenwoordigd.
Betreurende „dat zoveel mensen
boos op mij zijn", verdedigde hij zich
tegen de kritiek die in de afgelopen
weken door de oppositie in de Kamer
op zijn beleid is uitgeoefend, met het
argument dat de wet de SER-voorzit-
ter niet verbiedt nevenfuncties aan te
nemen.
„Dit voorzitterschap is nu eenmaal
geen full-time job", zei hij. „Ook al
heb ik er persoonlijk naar mijn over
tuiging zeer veel werk van gemaakt,
in wezen vormt de functie geen volle
dige dagtaak".
Er zijn zo vin die dingen, waar je
nooit achter komt, tot je er met je
neus bovenop loopt.
Zo ontdekte ik helemaal door een
toeval, dat men heel de provincie
Utrecht en nog een brokje Gelder
land op één dag doorkruisen kan
voor de som van hoogstens vier gul
den. Wie het op zaterdag of zondag
doet, betaalt maar 3,25.
Voor kinderen van 4 tot 9 jaar
behoeft maar ƒ2,75 (resp. ƒ2,25) be
taald te worden en in het weekende
kunnen de teeners mee voor 2,75.
Men kan dan zo'n zeventig dorpen
en een paar steuen bezoeken. Maar
dan is het w»l vroeg od pad gaan en
laat thuis komen!
Men behoeft er verder niets an
ders voor te doen dan (bijvoorbeeld
in Utrecht tegenover het station) in
een autobus te stappen van de NBM
en een dagstP3»kabonnement te vra
gen. Liefst nut een plattegrondje
van alle lijnen om volledig de moge
lijkheden uit re bulten.
Er gaan lijnen naar het Oosten tot
Arnhem, naar het noorden tot Hil
versum. Huizen en naar Amersfoort,
Bunschoten," naar het westen rich
ting Maarssen, Breukelen en Am
sterdam.
En overal zijn zijlijnen en vertak
kingen, waardoor een heel dagplan
in elkaar kan worden gezet, of wat
ik nog leuker vindt dat men zich
gewoon Iaat ii|den en zo maar over
stapt kris kras op. avontuur.
Wie bijvoorbeeld de route naar
Arnhem kiest, kan in Ouwehands-
dierenpark uitstappen, dan in Doorn
even het oude toevluchtsoord van
Kaiser Wilhelm bekijken, langs de
Kaapse bossen naar Amersfoort
kcersen en er de muurhuizen eens
langsslenteren rf desnoods de Lange
Jan beklimmen.
Vandaar naar Hilversum langs pa-
leis Soestdijk is precies een uur en
wie zin heeft, kan dan nog de Loos-
drecgtse plassen aandoen en door
rijden naar Amsterdam, waar het
Amstelstation het eindpunt is.
Het heerlijke van zo'n tocht, in
welke richting dan ook, is dat men
ontdekt hoeveel ruimte er nog in ons
land is. al schieten op de vreemdste
plaatsen de flatgebouwen ijlings uit
de grond.
Men kan ook ontdekken, dat
Maarn de hei nu volop bloeit al is
dat dan in tuintjes en liggen vlak
daarbij de velden nog bruin en
troosteloos.
Of dat er in Zeist, vlak naast de
Hernhuttergemeenscip een wonder-
pand is, het Nassauhuis, waar men
zo maar binnen mag stappen om er
het kostelijkst antiek te bewonderen
en zo men wil te kopen. E-?n tip voor
de liefhebbers er is nu een Egyp
tisch reliëf uit een koningsgraf voor
ƒ2200,-.
Wat prijzig? Voor een tientje is er
een mooie tegel of een door een
Hernhutter in 1745 met de hand ge-
smeedde klinknagel.
En dan spreek ik nog niet eens
over de klederdrachtentocht. die te
organiseren zou zijn door Bunscho
ten, Spakenburg en Huizen in het
programma op te nemen
Het grappige is, dat ook voor dit
systeem van streekbustoerisme zo
weinig reclame gemaakt wordt. Je
zou zeggen de provincie schreeuwt
het uit alle VVV-kantoren, maar dat
heb ik niet kunnen merken. Enfin ik
ben er toch achtergekomen en geef
het nieuws graag door.
anders dan andere.
Toneelspeelster en TV-actrice Simone Rooskens.
(Van een onzer verslaggevers)
ROTTERDAM Leden vari
de Socialistische jeugd in Rot
terdam hebben zaterdag korte
tijd een gebouwtje op het Kruis
plein bezet. Voorzien van rode
vlaggen en gewapend met en
kele rookbommen werd een
deurruit vernjeld van het ge
bouwtje waar het comité Com
municatie '70 de feestelijkheden
rond 25 jadr bevrijding organi
seert.
Ongeveer tien jongelui in het ge
bouwtje en een drietal er boven op
manifesteerden hun onvrede met de
miljoenen kostende manifestatie.
Rustig optredend wist de politie hen
na een klein halfuurtje tc overmees
teren.
In een pamflet, dat tijdens deze ac
tie aan voorbijgangers werd uitge
reikt, betoogt SJ ondermeer dat ge-
AMSTERDAM Prof. dr. A. van
Doorn, hoogleraar in de economie .aan
de faculteit der sociale wetenschap
pen van de Nederlandse economische
hogeschool te Rotterdam, is benoemd
tot hoogleraar n de staathuishoud
kunde aan de Vrije Universiteit.
Dr. C. A. van Swigchen, hoofd van
de afdeling beschrijving van de rijks
dienst voor monumentenzorg en part-
-time wetenschappelijk hoofdmede
werker van de sectie kunstgeschiede
nis van de VU, is aan deze universi
teit benoemd tot buitengewoon hoog
leraar in de geschiedenis van de ar
chitectuur.
meente en bedrijfsleven miljoenen
gebruiken voor een tijdelijke mani
festatie, terwijl er niet voldoende
geld beschikbaar is voor woningen,
recreatie, e.d.
Dertien jongeren, in de leeftijd van
17 tot 25 jaar, zijn ingesloten. Onder
de gearresteerden, bevonden zich en
kele studenten, kantoorbedienden,
twee jeugdleiders, een verslaggeefstr
en een radiomedewerker. Ze zijn in
de loop van de dag vrijgelaten nadat
proces-verbaal was opgemaakt we
gens lokaal-vredebreuk.
Bij het "veroveren" van 'net ge
bouwtje werd de politie met water
bespoten. De drie mannen op het dak
gooiden intussen met rookbommen.
Enkele agenten liepen lichte verwon
dingen op bij het weghalen van een
barricade achter de toegangsdeur.
Geen verspilling
Ineen reactie op de anti-C'70 de
monstratie heeft de stichting C'70
verklaard het te bctreuern dat door
I het optreden van de SJ de indruk is
gewekt dat de vijf maanden durende
J manifestatie dertig miljoen kost.
De inbreng van het bestrijfs leven
is weliswaar aanzienlijk hoger dan dc
j vij fmiljoen die de gemeenteraad van
Rotterdam in 1988 heeft verstrekt
maar bedraatt zeker geen 25 miljoen,
aldus de verklaring. Bovendien houdt
Rotterdam aan de manifestatie enkele
objecten over: Dolfirodam, klanl- en
lichtspel bij deLaurenskerk, een in
formatiecentrum over het woon-, ha
ven- en industriegebied en een pavil
joen voor minder validen. Deze zaken
kunnen zeker geen verspilling van
geld worden genoemd, zo zegt de
stichting Communicatie '70.
Het gebouwtje is licht beschadigd.
Op het drukke Kruisplein trok de
protestactie veel mensen. Het verkeer
werd een tijdje gestremd. Een uur na
het begin van de actie was de toe
stand weer normaal.
f?en van de demonstranten
wordt ingesloten. Medebeto-
gers bezorgden hem een nat pak.
SOCIALISTISCHE jeugd dringt
onder het spiedend oog van
de tv-camera het C'70 gebouw
tje aan het Kruisplein binnen.
