Mieuwkoop nog altijd oase van rust
ILKEMADE BLIJFT GROENE
LONG BIJ TOENEMENDE
VERSTEDELIJKING
KERMIS
ONTDEKT
53
door
K. C. Rommen
nog steeds op het rijkswegenplan
voorkomt, zij het dan door de
Nieuwkoopse polder....
Ook werden in deze jaren plannen
beraamd om zelfs de plassen geheel
te dempen met.... stadsvuil. Daafme-
de werd een begin gemaakt in 1930.
Dat heeft enkele tientallen jaren ge
duurd tot men in de na-oorlogse ja
ren hieraan een halt heeft toegeroe
pen. Ook werden in die tijd leuzen
gehoord als „Nieuwkoop het bloem
bollen- en boomkweekgebied van de
toekomst", maar dat is er kennelijk
niet van gekomen.
In 1920 begon men zich zorgen te
maken over de steeds verder uit het
lood staande Nieuwkoopse Toren,
een bouwwerk uit 1627 dat men ui
teraard voor verval wilde bescher
men. De toren stond niet minder dan
80 cm uit het lood en in de jaren
1921-1924 kwam hier nog eens 8 cm
door
J. van der Meer
praktische algehele omschakeling
van groente en bloementeelt. Spre
kend voor deze metaformose is een
omzet in 1920 aan de groenteveiling
Roelofarendsveen van f738.000 naar
plm. f 14.000.000 in 1969 aan de bloe
menveiling Roelofarendsveen met
daarnaast dn 1969 aan bloemen uit
Roelofarendsveen op andere veilin
gen dan de plaatselijke tot een be
drag van ca. f 6.000.000 in totaal dus
voor rond 20 miljoen.
LANDELIJK SCHOON
PEN ANDER belangrijk facet in de
economie van Alkemade is de
recreatieve taak. Op dit gebied mag
het Kaagdorp, en dan doelen wij op
het Alkemades gedeelte, de bin-
nen-Kaag. wel een parel van lande
lijk schoon worden genoemd. Naast
de watersport begint dit ook als toe
ristische pleisterplaats steeds meer
bekendheid te verkrijgen.
Dit zelfde kan gezegd worden van
de oevers aan de Braassemermeer,
met name Oude Wetering en Roelof
arendsveen. Maar ook Rijpwetering
(Koppoel) en het gebied rond Oude
Ade (o.a. Vermemeer) komen bij toe
risme en watersport steeds meer in
trek.
Noemen wij daarnaast nog de ge
noegens die de Alkemadese wateren
verschaffen aan de sportvisserij. Het
gemeentebestuur van Alkemade
heeft altijd grote zorg en waakzaam
heid betracht voor het behoud van
de schoonheid van diit gebied. Den
ken wij bijv. maar aan de financiële
bijdragen voor restauratie en be
houd van de talrijke molens in dit
polder- en waterland.
Een zorg die het ook heeft voor de
eigen inwoners, met name ten be
hoeve van sportaccommodatie, over
dekt zwembad en onderwijs. Tevens
heeft men ernaar gestreefd, lichte
industrieën aan te trekken.
Aansluitend hierop zouden wij
met enige profetische gave de toe
komst van Alkemade moeten bezien.
Grote veranderingen zien wij voor
lopig niet. Alleen zal de recreatieve
functie in de groeiende Randstad
van nog meer betekenis worden. En
als men daaraan volledig zal willen
voldoen, zal men tevens moeten
streven naar het behoud van deze
„groene long", waarbij men dan de
„glazen stad" van het bloemisterij
encentrum Roelofarendsveen maar
op de koop toe zal moeten nemen.
ren per kruiwagen naar Zwammer-
dam en Bodegraven brengen en ook
de post werd per kruiwagen vandaar
aangevoerd. Er was een dagelijkse
bodedienst op Bodegraven, Alphen
en Woerden. Toen de spoorlijn in
1936 werd opgegeven, kwam voor
het eerst een autobusdienst tot
stand.
TN 1919 bestond de chr. school 12'/*
jaar. Voor de feestelijkheden ter
viering van dit feit werd een bedrag
van f 100 uitgetrokken, waarvan een
bescheiden feest door het hoofd van
de school, de heer Battenberg kon
worden opgezet. In 1920 vierden de
zusters van de Heilig-Hartstichting
het feit dat zij toen dertig jaar in de
bejaardenzorg werkzaam waren.
Ingrijpend voor het dorpsleven,
was dat op 24 jnui 1920 de gemeen
teraad besloot de kermissen af te
schaffen. Voordien werd de kermis
in het Zuideinde gehouden met
koekslaan en het afslaan van de kop
van een haan waarvoor de veld
wachter zijn sabel beschikbaar stel
de. In het dorp werd de kermis in de
tweede week van september gevierd.
Er stonden een draaimolen, poffer
tjeskraam en galanterieënkraam, een
koektent en in de Kolfbaan was de
Kop van Jut opgesteld. Er werd
druk gespeeld, gehost en gedronken
en het was gebruikelijk dat de bur
gemeester de feestelijkheden in een
koetsje langsging.
De bebouwing van Nieuwkoop en
Noorden was alleen te vinden langs
de dijk, die de plassen omzoomde, en
verder stonden er enige boerderijen
in de Nieuwkoopste Polder. Waar nu
de nieuwe woonwijken zijn verre
zen, graasde het vee in de weilan
den.
De plassen kendgn nauwelijks nog
toerisme of ontspanning. Er kwam
in die jaren slechts een heel enkele
zeilboot op de plassen, wel werden er
de visserij en de rietteelt beoefend.
De visserij uiteraard alleen door de
zgn. broodvissers die met paling en
snoek hun dagelijks brood verdien
den.
Vakantiegangers of dagjesmensen
hadden de plassen nog niet ontdekt
en dat wekt geen verwondering als
men weet, dat het gemeentebestuur
en de inwoners van Nieuwkoop geen
pogingen ondernomen om dit te sti
muleren.
Sport werd wel bedreven want
naast het kaatsen was het de voetbal
die in Nieuwkoop rolde. De voetbal
lers hadden in „Meester De Graaf"
een enthousiaste stimulator. Op een
oude foto poseert de meester met
zijn karakteristieke puntbaardje
naast spelers als Jan Blom, Niek
Theunissen, Leen Jansen, Klaas
Venne, Henk van der Lee, Piet van
de Voorn, Cor Berkesteijn en Arie
Reineker waarvan verscheidene nu
nog in leven zijn.
niT WAS een blik in de le
vensomstandigheden van het
Nieuwkoop van omstreeks 1920. Het
oude, rustige smedendorp is, vooral
in de laatste decennia, uitgegroeid
tot een plaats, die liggende in de
groene zone van Holland, een geheel
apart karakter heeft gekregen.
Vele smederijen zijn verdwenen.
Deze hebben plaats moeten maken
voor industrieën op geheel ander ge
bied. Het aantal bewoners nadert in
tussen de 8000. De woningbouw is
dan ook aanzienlijk toegenomen.
Nieuwkoop is ruimschoots ontdekt.
De stedeling die rust zoekt en van
de natuur wil genieten kan dit op de
plassen nog vinden. Het gemeente
bestuur en de actieve V.V.V. staat
bij het stimuleren daarvan niet een
tweede Loosdrecht voor ogen. Het
door het gemeentebestuur onlangs
uitgegeven recreatie-structuurplan
geeft daarvoor de richtlijnen.
De uitbreiding van Nieuwkoop
staat nog niet stil; nog worden grote
terreinen bouwrijp gemaakt voor
woningen en hoewel men zich in fei
te nog geen duidelijk beeld heeft
gevormd van dc toekomstige grootte
van Nieuwkoop is het toch wel te
verwachten, dat aan de uitbreiding
binnen afzienbare tijd een halt zal
moeten worden toegeroepen.
Het groter worden gaat ook hier
niet zonder moeilijkheden. Zo is er
de scholennood. Het is vechten voor
elk lokaal. Er is een gymnastieklo
kaal dat vrijwel elk uur van de dag
bezet is, terwijl vele verenigingen
schreeuwen orp ruimte om sport te
beoefenen. -Er is een voetbalveld
waarop met twintig elftallen moet
worden gevoetbald. Behoefte aan
een openbare bibliotheek, een ge
meenschappelijk gezondheidscen
trum, een nieuw gemeentehuis. Dat
alles houdt nauw verband met de
financiële middelen.
Eén ding is zeker: het oude
Nieuwkoop zal zijn recreatieve func
tie, zoals deze zich de laatste tiental
len jaren heeft ontwikkeld, niet ver
liezen. Het zal, centraal gelegen tus
sen de grote steden in de randstad
Holland, een oase van rust blijven.
De plassen met hun fauna en flora
blijven. Ze zullen in een steeds gro
ter wordende behoefte voorzien.
gangen en op de speelplaatsen van
de scholen.
Er was bijzonder veel te doen over
de afschaffing van de kermissen, die
door de burgemeester „als een
schandvlek voor onze tijd" werden
gekwalificeerd. Bij besluit van de
raad van 5 april 1919 werden de
kermissen, die jaarlijks in de
verschillende delen der gemeente
van maandag tot en met vrijdag
werden gehouden in de week, waar
in 15 september viel, afgeschaft.
Vermelden wij nog dat in die ja
ren de kapperszaken toen scheer
winkels genoemd een plaats van
samenkomst waren, waar tot diep in
de nacht de dorpspolitiek werd
besproken. Zelf scheren was er toen
niet hij en vooral op zaterdagavond
was het gelwoonte daar van 's
avonds 7 uur tot na middernacht te
vertoeven.
OMSCHAKELING
TN 50 JAREN is er in Alkemade
wel een en ander veranderd en
dan bedoelen wij niet alleen de mo
dernisering van de bedrijven. Uite
raard kunnen wij aan de belang
rijkste economische groepering de
tuinbouw, niet voorbijgaan, want
hier is het verschil met 1920 wel
revolutionair te noemen.
Na 1920 kwam de omschakeling
van de teelt van groenten op de vol
le grond naar glascultures, waarbdj
Roelofarendsveen nationaal en inter
nationaal veel bekendheid verkreeg
vanwege zijn glasaardbeien. Echter
ook de teelt van snijbloemen begon
ingang te vinden, al brachten de
crisisjaren en oorlog van 1940 - 1945
in deze wijziging wel eniige stilstand.
Op 1 febr. 1946 begon men in Roelo-
fardensveen met het veilen van
bloemen.
Voor de ontwikkeling van tuin
bouw en bloementeelt is van groot
belang geweest het besluit van 16
nov. 1955 om te komen tot ruilverka
veling,alsmede de werkzaamheden
van de Stichting Ontwikkeling Tuin
bouw Alkemade (SOTA). Dank zij
het werk van deze Stichting kon 70
ha gras- en landbouwgrond in de
Googerpolder ten Noorden van Roe
lofarendsveen worden aangekocht en
na bewerking worden uitgegeven als
tuinbouwgrond, zodat een uitbrei
ding van ca. 50 tuinbouwbedrijven
werd verkregen.
Dit alles heeft meegewerkt tot een
ÏJFTIG jaar geleden was Nieuw-
koop nog het kleine dorp aan
plassen, dat niet door zijn unieke
iuur grote belangstelling trok
ar meer bekendheid in den lande
als het dorp waar de smeden
bnden. Bekendheid om zijn
jidermooie plassen kreeg het
j-igens ook, zij het in kleinere
hg van kunstschilders die, als
ssenbruch, in Nieuwkoop en
irden woonden.
irgemeester was de eerste uit de
der Weijden-familie, die tiental
jaren dit ambt ln Nieuwkoop
t vervuld. Het was P. A.Th. van
Weijden, die werd bijgestaan
de wethouders Th. Mourits en
tugustinus, van wie de laatste
in leven is. Er waren daarnaast
vijf raadsleden, n.l. S. Splinter,
in der Graaf, J. Noordergraaf, J.
lots en A. J. den Hartog, en de
lentesecretarie was gevestigd in
uidige Oude Raadhuis.
gemeentesecretaris fungeerde
eer P. G. Overvliet terwijl er
ts één ambtenaar op de secreta-
/erkzaam was, n.l. de heer C. J.
ndi,ik. Verder waren er nog
1 enkelen in gemeentedienst, zo-
P. van Vuuren, gemeenteveld-
ter, die als aanplakker en om-
ir de kost verdiende, en A.
uis, als nachtwaker en lantaarn-
ker, terwijl Th. van der Neut
oodgraver en klokkeluider was.
brandweerkorps dat toen de
likking had over een handbe-
ngsspuit, werd aangevoerd door
nandant P. Bodegraven,
eraard werden huwelijken vol-
en op het Oude Raadhuis,
mee nu tot veler genoegen op-
v een begin is gemaakt,
at de raad in 1920 bijzonder be-
lield, was het besluit om op het
splein in de Kerkstraat een mu-
ent op te stellen. Het presentie-
van de raadsleden werd op f 3.-
vergadering gebracht In dat
werd een verzoek tot de Kroon
ht om geen vergunningen voor
kgelegenheden in Nieuwkoop
te verstrekken. Ook besloot de
de kermissen af te schaffen,
bereidde zich voor op de elek-
atie van de gemeente, die in de
1921 en 1922 haar beslag kreeg,
idingwater was een onbekende
de; men behielp zich met eigen
>en of met regenwater, terwijl
het heel gebruikelijk was, water uit
de plas voor allerlei doeleinden te
gebruiken.
r 1919 gingen ook de eerste stem
men op om een rijksweg aan te
leggen van Rotterdam naar Amster
dam, die via de Meije was geprojec
teerd door de polder Nieuwkoop en
Noorden. De weg zou dwars door het
plassengebied komen en de Noor-
denseweg oversteken. Enerzijds
juichte men de ontsluiting van
Nieuwkoop wel toe maar anderzijds
waren er heftige tegenstanders die
deze ontsluiting niet ten koste van
het plassengebied wilden laten gaan;
en zij zagen de weg liever achter
Nieuwkoop om lopen via de Ziende
en door de z.g. droogmakerij.
De voorstanders zagen het belang
van de weg voor de bijna veertig
smederijen die hierdoor hun produk-
ten beter kohden aan- en afvoeren.
Dat plannen niet altijd snel worden
uitgevoerd, blijkt wel uit het feit dat
de onderhavige rijksweg anno 1970
bij. In 1924 werden onderzoekingen
verricht en rapporten gemaakt en
onder leiding van de toenmalige ge
meenteopzichter werd de toren in
1927 weer rechtgezet. Het spectacu
laire werk kostte f 12.200.-.
Het verenigingsleven bloeidp bij
zonder in die jaren. De muziekvere
niging „Eensgezind" vormde voor
velen een aangename vrijetijdsbeste
ding en ook was er de zangvereni
ging „Amicitia'V die met zang en
operettes succes oogstte. De gym
nastiekvereniging O.K.K. oefende in
de Kolfbaan. Daar werd ook nog het
kaatsspel gedaan, wat vooral zon
dags grote belangstelling placht te
trekken
Hoe klein Nieuwkoop ook was -
het telde slechts 3068 inwoners,
waarvan een kwart in Noorden
woonde - het lag niet geïsoleerd, na
melijk aan de spoorlijn tussen Al
phen en Amsterdam, een lijn die in
1915 was geopend. In 1936 werd het
lijntje wegens onrendabele exploita
tie opgeheven, een besluit dat veel
later bijzonder betreurd is, omdat
een veel kortere verbinding tussen
Rotterdam en Amsterdam dan tot de
mogelijkheden had behoord.
Verdere verbindingen waren er
nog niet De smeden gingen hun wa
kele bijzonderheden van bestuurlijk
niveau in die tijd waren de plannen
tot verbouwing van het raadhuis
(evenals in 1969), met aanleg van
electriciteit en centrale verwarming,
en de bouw van een veldwach-
ters-conciergewoning naast het raad
huis.
Noemen wij verder de vaststelling
van een verordening op het gebruik
van de gemeentelijke rijwielbran
card. De tarieven bedroegen afhan
kelijk van het belastbaar inkomen:
f 1 tot f 4 bij vervoer per dag binnen
de gemeente en f 2 tot f 8 bij vervoer
naar een andere gemeente.
Tussen zonsondergang en zonsop
gang gold een dubbel tarief.
De commissie van onderzoek van
de gemeentebegroting pleütte o.a.
voor niet herbenoeming van de nog
in functie zijnde nachtwakers, dit
vanwege het in aantal toegenomen
veldwachters. Aan de burgerwacht
werd toestemming verleend voor het
houden van schietoefeningen in de
E gemeente Alkemade is in het verschijningsgebied van de Nieuwe
Leidse Courant een bijzondere gemeente. Immers, als plaatsnaam
lit U Alkemade op geen enkele landkaart vinden, echter wel de zes
»rpen die samen het gebied van Alkemade uitmaken, nl. Roelofarends-
jen met hei gemeentehuis als bestuurscentrum. Oude Wetering, Nieuwe
Merrag, Rijpwetering, Oud Ade en het eilanddorp Kaag. Merkwaardig
dat ieder dorp zijn eigen karakter heeft en ook steeds heeft gehad.
n ztjn algemeenheid kunnen wdj
»Llen dat Alkemade is en steeds
weest is een agrarische gemeente,
nd 1920 was er nog weinig sprake
n bloementeelt en kende men
iktisch alleen de grove tuinbouw
It Roelofarendsveen als sleutel-
ntie vanwege de daar gevestigde
enteveiling, alsmede zijnde het
wtste produktiegebied.
khter ook in Oude Wetering,
luwe Wetering en Rijpwetering
s tuinbouw van belang. De voor-
amste produkten waren augurken,
jbonen, doperwten en peulen, van
ke laatste groente nog bekend is
deze ten tijde van de Franse
rheersing omstreeks 1800 een re-
atie genoot aan het Franse Hof,
arvan men vermoedt dat deze peu-
als een soort belasting door de
iders moesten worden geleverd,
oorts waren de groente ter plaatse
j grondstof voor de enige aan-
fcige industrie nl. conserven en in-
jterijen. Daarnaast was de vee-
liderij van belang met name in
Rijpwetering, Oude Ade, en Nieuwe
en Oude Wetering, alhoewel men de
ze, zij het in mindere mate, ook dn
Roelofarendsveen en Kaag aantrof.
Landbouw was en bleef slechts
van geringe betekenis. Dit kon even
eens gezegd worden van de recrea
tieve taak rond 1920, al was men
reeds wel bekend met de watersport
en had in de winter het specifieke
ijszeilen grote bekendheid. Van Ou
de Wetering kan nog vermeld wor
den dat met name de middenstand
profijt had van de binnenscheep
vaart omdat Oude Wetering een
pleisterplaats was voor het inslaan
van proviand.
SCHIETEN IN SCHOLEN
AAN HET HOOFD van de gemeen-
te Alkemade stond 50 jaar gele
den burgemeester F. H. van Wichen
(overleden maart 1920, opgevolgd
door burgemeester L. H. J. M.
Vosters). Wethouders waren de heren
S. Strijk en P. Th. Broekhuizen. En-
