Wat nooit is vertoopd
dat maken we nu
nifUU'f
Beeld van 1920: relletjes,
stakingen en felle woorden
Dagblad voor Leidon en Omstreken.
DANKBAAR
t
mmmtÊÊÊmmmm
in mm
ABOKNfcMKNTVIWJS
Lm«> »v mw
mt %**xun m*
t»t* IAAJKAK8 DONDERDAG t AFJWL 1920. - No I
BUREAUHOOIGRACHT 35 - WML - TELEFOON INT. 1278
AOVERTEN f IEPRIJS
*•-* 'i 1 Wt-*
.Wat wij willen? Wat wij beoogen? Onze naam zegt het reeds. Ons blad
wil zijn een Leidsche Courant. Het wil zijn een dagblad, niet voor Neder
land, ook niet voor Zuid-Holland, maar een dagblad speciaal voor onze
oude Sleutelstad en hare naaste omgeving. Ons blad zal dus dragen een zeer
beslist locaal karakter. Van alles wat in onze omgeving voor belangrijks
voorvalt en waarin onze lezers geacht kunnen worden belang te stellen,
hopen wij melding te maken. Verslagen van Gemeenteraden en corporatiën,
mededelingen inzake markt en beurs, berichten omtrent blijde en droeve
gebeurtenissen zal men in de Nieuwe Leidsche Courant niet tevergeefs
zoeken. Het locale, het meest nabije staat dus op den voorgrond. Maar het
jis niet het eenige. Ieder die meeleeft en wie doet dat niet in onzen veel
bewogen tijd stelt tevens belang in wat er voorvalt in gewest en land, in
binnen- en buitenland. Ook in die alleszins gewettigde behoefte wenschen
[wij zoo goed mogelijk te voorzien. Maar dat is niet alles. Ons nieuwe blad
Iwil niet alleen zijn een Leidsche, maar ook zeer beslist een Christelijke, een
anti-revolutionaire krant."
VOOR deze büdrage aan onze
Jubileumuitgave mochten
wij een vanzelfsprekend
dankbaar gebruik maken
van de scriptie die onze vroe
gere redacteur Bert van Duijn
te Noordwyk aan Zee inder
tijd maakte in het kader van
zijn studie aan het Instituut
voor Perswetenschappen te
Amsterdam.
Met deze duidelijke taakomschrij-
1 ving begon de Nieuwe Leidse Cou
rant op donderdag 1 april 1920 haar
p pèstaan.
I Het ligt nu niet in onze bedoeling
Ide voorspoedige groei na de moeiza
me geboorte op de voet te volgen.
Wij hebben een uiteenlopend aantal
jaargangen doorgenomen, om in de
eerste plaats iets gewaar te worden
van de veranderingen, die in de loop
van vijftig jaar hebben plaats gehad.
I En wij leggen daarbij de nadruk op
I twee van de meest opvallende ont-
wikkelingen: de ontworsteling aan
de partij-gebondenheid en de
(verschuiving van stadskrant naar
omtrek-krant.
De Nieuwe Leidsche Courant heeft
zich ontwikkeld van een sterk 'par-
itij-gebonden anti-revolutionair dag
blad tot een christelijke krant, naar
f (het getuigenis van prof. mr. dr M.
jïtopy, ere-voorzitter van de Neder -
landse Journalisten, een nieuwskrant
Iin de goede zin van het woord door
!de frisse, algemeen-journalistieke
aanpak, zonder verdoezeling van
ichting.
PROPAGANDA
lag ook geheel in de lijn der ontwik
keling. Zoals het vanzelfsprekend
was. dat er historisch bezien aan
vankelijk een zekere band was aan
organisaties of formaties bij voor
keur op politiek gebied, zo van
zelfsprekend was het ook, dat de
ontwikkeling zich sindsdien voltrok
in de richting van journalistieke on
afhankelijkheid. Het is wel type
rend, dat het in Scandinavië fout is
gelopen in gevallen, waarin men de
klok als het ware nog eens heeft
willen terugzetten en waarin men
journalistieke onafhankelijkheid
heeft willen inruilen voor de binding
aan politieke partijformaties. In on
ze dagen is een krant nu eenmaal
een ding van eigen aard en eigen
karakter, waarbij de journalistieke
onafhankelijkheid de onontkoombare
bestaansvoorwaarde is". Aldus dr.
Diemer.
MENSELIJK
HNS BLAD zal dus dragen een
zeer beslist locaal karakter", zo
schreef men in het eerste nummer
van de NLC.Inderdaad, de aan-
JN DE EERSTE jaargangen komt wel
heel sterk tot uiting, wat in de
tatuten staat vermeld: „De Nieuwe
.eidsche Courant zal worden geredi-
teërd overeenkomstig de beginselen
■an de Anti-Revolutionaire Partij,
litgedrukt in het program van be
ginselen dier partij". De kranten
verschenen rond de gemeente-
aadsverkiezing in Leiden van 1920
lijvoorbeeldzijn krachtige propa-
I anda-geschriften voor de anti-revo-
utionairen. Telkens weer wordt in
elle hoofdartikelen gefulmineerd te
en de socialisten en dringt men
rop aan: stemt Pera, nummer 1 van
Ie anti-revolutionaire lijst.
Het kan dan ook niet anders, of na
Ie verkiezingsstrijd worden redactie
directie op een vergadering van
le plaatselijke kiesvereniging harte-
ijk bedankt voor hun onvermoeide
ictiviteiten. De NLC bericht:
Voorts wees de heer De Lange nog
p de betekenis van ons AR-dagblad
Ie Nieuwe Leidsche Courant in Lei-
ien. Als wij dit dagblad niet hadden
ehad, zou ook onze stemming onge-
wijfeld een heel ander verloop ge-
lad hebben. De redactie en de direc-
hebben met inspanning in de
berkiezingsactie deel gehad".
Slechts langzamerhand gaat het
J terke politieke karakter enigszins
1 'erloren. tot na de tweede wereld-
lorlog een andere koers wordt in-
[eslagen. Geleid door de bredere sa-
nenstelling van de lezerskring ver-
Iwijnt de partijgebondenheid en
tornt het predicaat christelijk-natio-
laal (nog onlangs vervangen door
hristelijk) ervoor in de plaats. Be-
lalve onder een gering aantal bui-
enkerkelijken vindt de NLC haar
ibonnees voortaan onder gerefor-
neerden èn hervormden, luthersen
baptisten, Leger des Heils-men-
en en oud-katholieken, onder anti-
I evolutionairen> christelijk-histori-
chen en staatkundig-gereformeer-
len. Men propageert niet langer uit-
luitend de anti-revolutionaire poli-
iek. De basis is verbreed. De NLC
s van een gereformeerde, een pro
testantse krant geworden.
ONAFHANKELIJK
")R. E. DIEMER, lector in dc pers
wetenschap aan de Vrije Uni
versiteit en hoofdredacteur van de
ÏLC, tekent ergens aan. dat de ver-
loudingsgcwijze sterke positie van
protestants-christelijke dagblad-
lers in Nederland rechtstreeks sa-
nenhangt met de omstandigheid, dat
leze pers zich tot een onafhanke-
ijke dagbladpers heeft weten te
(uitwikkelen.
Bij de Nieuwe Leidse Courant
ïvenals bij haar zusterbladen De
Rotterdammer, de Nieuwe Haagse
Courant en hel Dordts Dagblad is
deze journalistieke onafhankelijk
heid na de oorlog sterk doorgevoerd.
Op maandag 7 mei 1945 om
dxie uur s middags kwam voor
de tweede keer in haar bestaan
een eerste Nieuwe Leidse vit,
na jaren van afwezigheid in de
tweede wereldoorlog. Het was
haast onmogelijk, aan de vraag
naar kranten te voldoen. Bezor
gers werden bestormd. Die eerste
krant werd een symbool van de
vrijheid. Er .zijn nog steeds men
sen die dit, mini-krantje als een
kostbaar document bewaren
trekkingskracht en de belangrijk
heid van het plaatselijke nieuws
worden niet spoedig overschat.
Nederlandse en buitenlandse
schrijvers zijn het daarover wel met
elkaar eens.
„De behoefte aan plaatselijk
nieuws is zo algemeen menselijk, dat
zij overal ter wereld de structuur
van de pers bepaalt".
„No facet of human nature is more
basic or more stable than the inte
rest in local news. It stems from the
same impulses that make home and
family and neighbourhood the foun
dation units of our civilisation".
Robert Peereboom: „Nieuws wordt
ook sterk beïnvloed door de afstand
tussen de gebeurtenis en de lezer.
Ieder mens is daar gevoelig voor.
Het ligt in de menselijke natuur.
Als de tram voor uw huis een
dronken man doodrijdt, maakt dat
meer indruk op u dan dat een
groot geleerde, die veel voor de
mensheid heeft gedaan, in Brussel
sterft. Een relletje in uw woonplaats
beroert u meer dan een bloedige re
volutie in Zuid-Amerika. De plotse
linge dood van uw buurman treft u
dieper dan het wreed verscheiden
van een half miljoen Chinezen in
een geweldige overstroming".
En dan is daar het voorbeeld van
dat Limburgse plaatsje, waar voor
de jongens uit het dorp die dis sol
daat in Indië waren en voor hen die
hun geboorteplaats verlieten en el
ders in het land hun werkkring had
den gevonden, een gestencild krantje
met dorpsnieuws werd samengesteld.
Zo wilde men het contact tussen het
dorp en de dorpsgenoten in stand
houden. En reken erop, dat het
blaadje werd gelezen.
Bevestiging van deze instelling
vindt men in het relatief grote aan
tal plaatselijke krantjes, dat 'per post
wordt toegezonden aan abonnees, die
de betrokken dorpen reeds lang heb
ben verlaten, maar nog steeds
nieuwssisrig blijken te zijn naar
hetgeen «<*h daar afspeelt In
Noordwijk bijvoorbeeld verschijnt
De Zeekant De administratie zendt
heel wat exemplaren per post naar
abonnees over heel Nederland
verspreid, terwijl er ook Zeekanten
naar het buitenland gaan. De Nieu-
-1** u
■S'-wi, fc*1"42* "IJl»
Lei^ e" w
UIL,
"l* w «W*
J,,.
v .in
mo m°'
•j.
Lr. «lA*1 ull
Hii "v
'"f 111"
nu*"' i ,i,t 11*41
w, r*
«fit 4,1
""Ij, I
kei-tor*'1
„Juist daardoor is zij in staat be
langrijke steun te verlenen aan
christelijke actie op elk terrein. Dit
n t-iv.'
wi, Wr-
ïrffl" -'* Otk I'
"vJj1
hke*
we Leidse zelf telt ook een fors aan
tal betalende lezers buiten haar ray-
Het is dus begrijpelijk, dat het
plaatselijke nieuws voor een regio
naal dagblad als het onze van het
allergrootste belang is.
De samenvoeging van buitenlands
en binnenlands nieuws aan de ene
kant en uitgebreid regionaal nieuws
aan de andere kant is een werkwij
ze, die vooral door de opkomst van
de persbureaus sterk is bevorderd.
Zo ontstonden plaatselijke bladen,
die de lezer op de hoogte houden
van alles was er in de wijde wereld
gebeurt en daarenboven in het bij
zonder aandacht, schenken aan het
geen er in de onmiddellijke omge
ving voorvalt.
GEEN FRASE
TTIT DE CIJFERS die prof. mr. M.
Rooy geeft in zijn studie Het
dagbladbedrijf in Nederland, blijkt,
dat het percentage protestantse
christenen dat een protestants
christelijk dagblad leest relatief
klein is. Dat de uitgave van een
protestants-christelijk regionaal blad
dit percentage sterk verhoogt, ge-
van onze lezerscijfcrs wel aan.
De veronderstelling is dan ook
juist dat de positie van de pro
testants-christelijke dagbladpers in
Nederland aanzienlijk sterker zou
zijn, als de kansen die de eerste tijd
na de oorlog in de beweeglijkheid
der lezerskringen lagen, ten volle
waren aangegrepen door het oprich
ten van een flink aantal regionale
bladen verspreid over het land. of
uit uitgeven van goede plaatselijke
edities van een landelijk dagblad.
De belofte in het eerste nummer
van de NLC dat zij in het bijzonder
een dagblad wil zijn voor de Sleu
telstad en haar omgeving was stellig
geen loze frase. Inderdaad neemt het
regionale nieuws ook in de kolom
men van de eerste jaargangen een
belangrijke plaats in. De NLC van
1920 geeft aan stad en omtrek onge
veer evenveel ruimte 'als aan bin
nen- en buitenland, terwijl aan het
stadsnieuws meer ruimte wordt
besteed, dan aan buitenland en bin
nenland afzonderlijk. In dat jaar
treft men ongeveer driemaal zoveel
stadsnieuws aan als omtreknieuws.
Heel belangrijk is de politieke voor
lichting waaraan meer ruimte wordt
besteed dan aan het omtreknieuws.
Het is 'n uitermate boeiende bezig
heid zich te verdiepen in die prille
jaargangen, die beter dan welk
geschiedenisboek ook een indruk ge
ven van de gedachten en overwegin
gen van de mensen in die dagen. De
krant weerspiegelt het leven: al die
verschillende nummers uit zo'n jaar
gang hebben iets overeenkomstigs,
zij vormen in al hun verscheiden
heid een eenheid, die een treffend
tijdsbeeld geeft
"FREESELIJ K"
TN DE NLC van 1920 bladerend, is
men getuige van relletjes,
werkstakingen en felle woorden in
gemeenteraden en Kamer. Steeds
weer komt men de uitroep tegen:
..Wij leven in 'n bewogen tijd. Wat
nooit is vertoond, dat maken wij nu
mee. Wat moet er toch van dit alles
worden?"
Hel commentaar wordt niet zo
streng van hel nieuws gescheiden
als tegenwoordig in de regel het ge
val is. Wanneer dat zo uitkomt, ver
werkt de verslaggever de zienswijze
van zijn krant in het nieuwsbericht.
Een voorbeeld van de wijze van
berichtgeving: „De gevolgen van
het misbruik van sterke drank zijn
toch zoo ontzettend voor een
mensch. Men moet dit van meer
nabij kunnen zien, om beter te kun
nen oordelen. Dit ondervoed nog de
zer dagen A.V.D., vader van een tal
rijk gezin, wonende alhier. Van D.
had op een middag zoveel naar. bin
nengewerkt, dat hij meer dood dan
levend, op verzoek van zijn eigen
zoontje en broer, naar het politiebu
reau werd gedragen. Aldaar gedroeg
hij zich, natuurlijk onwetend, als
een waanzinnige. Èn toch stonden er
nog eenige omstanders om te lachen.
Is het niet vreeselijk?"
Zelfs de journalisten werden in
die roerige dagen niet met rust gela
ten. In een nummer van rond de
verkiezingen meldt men: „Ook werd
een onzer verslaggevers, die oranje
aan zijn fiets droeg, door rode pro
pagandisten. die voor de „vrijheid"
ijverden, lastig gevallen".
Opvallend is, dat in de eerste ja
ren al vrij veel aandacht wordt
geschonken aan ontspanningslectuur.
Het feuilleton is dagelijks op zijn
plaats, verhalen voor de kinderen
ontbreken evenmin en de min of
meer ernstige redactionele tekst
wordt zo nu en dan plotseling on
derbroken voor een grapje of een
leuk verhaaltje, meestal in sa-
menspraakvorm.
Reeds in die dagen schijnt het zo
te zijn geweest, dat de huisvrouw in
vele gevallen besliste, welke krant
er zou worden gelezen. Tot deze con
clusie komt men althans, wanneer
men opmerkt, hoeveel ruimte er
wordt besteed aan vrouwenhoekjes,
die wat luchtiger onderwerpen be
handelen dan in de krant gebruike
lijk is.
In het eerste vrouwenhoekje stelt
de redactie:
„Wij zijn gekomen tot de opne
ming van een speciale rubriek voor
vrouwen en meisjes. Niet omdat wij
Twee jaar na de eerste we
reldoorlog begon met de verschij
ning van de Nieuwe Leidse een
nieuw hoofdstuk in de geschiede
nis van het dagbladwezen in Lei
den en omgeving. In vergelijking
met nu was het een simpele
krant, maar sterk genoeg om zich
uit le bouwen tot de positie die
zij nu heeft.
van mening zijn, dat zij in den
overigen inhoud geen belang zouden
stellen of behoeven te stellen, maar
omdat er met de speciaal vrouwe
lijke belangen in de meeste bladen
geen rekening wordt gehouden. Wat
wij hier dan zooal ter sprake zullen
brengen? Eerlijk gezegd, wij weten
het nog niet zoo precies. Dat zal
voor een groot deel afhangen van
onze lezeressen zelf."
Voorts nemen de Kamerverslagen
een zeer ruime plaats in en men
heeft krachtige, strijdlustige hoofd
artikelen, die kennelijk in navolging
van dr. Abraham Kuyper getrouw
van drie sterretjes zijn voorzien. De
ingezonden stukkenschrijvers ont
breken in al hun breedvoerigheid
niet op het appèl en de ongelukken
gaan steeds meer ruimte vragen.
Een lezer schrijft: „Alleen volgens
de berichten uit uw blad zijn de
verliezen door het verkeer in mei en
juni van dit jaar (1920): licht ge
wond 29, zwaargewond 22, gesneu
veld 25. Wat zal dat in het hoogsei
zoen worden?,.
Landelijk en plaatselijke reporta
ges ontbreken in de beginjaren. De
NLC uit die dagen is zuiver een
berichtenkrant, aangevuld met poli
tieke voorlichting ontsparuningsstof
en enkele speciale rubrieken, zoals
de Leidsche Pennekrasjes. beschou
wende stukjes in briefvorm. Grote
aandacht wordt besteed aan berich
ten en hoofdartikelen uit andere
bladen, die dikwijls met bronver
melding in hun geheel worden over
genomen.
MEDITATIE
TT/AT HET plaatselijke nieuws
betreft, wordt veel aandacht
geschonken aan.' de gemeente
raadsvergaderingen, min of meer in
notulenstijl. Aan vergaderingen van
allerlei verenigingen worden lange
verslagen gewijd en verder treft
men aan korte berichtjes van
zanguitvoeringen en allerhande klei
ne nieuwtjes. Van de omgeving
neemt Katwijk de grootste plaats in
cn in dc stadsnieuws-kolommen vra
gen universiteit, kantongerecht en
politieke bijeenkomsten veel aan
dacht.
VERVOLG OP PAG 5
