Waarom gek?
(11
Taekwon-Do: controle
over lichaam en geest
doorgaan
Computer geeft
eerlijker cijfers
op het rapport
IMDAT-IE ANDERS IS7
wm
dialoog
Huib Goudriaan
ZATERDAG 2T MAART 1970
B
Het begon op de huwelijksreis von meneer A. L. von Ameringen. Zijn vrouw werd ziek en
moest maanden verpleegd worden in het Amerikaanse hospitaal in Parijs. Daar zat hij op de
ien d ran<* van en kwam 'n contact met Amerikaanse psychiaters; zo werd zijn belangstel-
ling gewekt voor de psychiatrie. Veertig jaar van zijn leven heeft de Nederlander Van Amerin-
cldci| gen besteed om meer begrip te kweken voor de ex-psychiatrische patiënt. Hij stichtte in
Amerika de Van Ameringen Foundation. Vier jaar kreeg een Nederlandse jonge vrouw, de se-
van zijn vriend Jiskoot, de opdracht, om in ons land taboes rond de psychisch ge
stoorde mens te doorbreken. Een kamer in een Amsterdams grachtenhuis; een jonge enthou
siaste vrouw: Treeske Blase die met een kantoorhulp de Stichting Pandora uitmaakt.
hojat
>ok.
1, sske Blase: „Toen ik be
was er niets, alleen geld.
ychiatrische wereld is een
en gemeenschap. Ik ben
wezen kijken en praten,
me maar een lesje", zei
t is de boodschap die
gebracht moet worden?
er te koop in Nederland
;t hele gebied van de
lijke volksgezondheid? Ze
om te beginnen in vakjes
ld, de joodse, roomse,
tantse en neutrale instel-
Nu hebben we de Natio-
Federatie voor de geeste-
■olksgezondheid."
vroeg me na oriëntering
oe kan ik de negatieve
ng van de gemeenschap
in,pzichte van de ex-psychia-
e patiënt afbreken? Hoe
dat?"
is Blase dacht bij de
:hting primair aan
ggevers die met meer
van zaken wat soepeler
schrijven, wanneer er
irbeeld een moord is ge-
of een meisje aangerand
buurt van een psychia-
ziekenhuis. Dat legt een
op de patiënt, vaak ten
ite. De andere groep die
benaderen bestaat uit de
huisartsen, die soms
b
„psychiaters zijn
vogels",
iychiatriè vormt nu een
intensiever onderdeel
medische opleiding,
dacht Treeske aan de
1 die nog niet beladen met
vjJ>roordelen van ouderen,
Taet voor nieuwe ideeën
en% zekere tolerantie kan
igen jegens de medemens,
jongeren heeft ze
verschillende projecten uitge
voerd.
Middelbare scholieren en
leerlingen van de Pedagogische
Akademie maakten excursies
naar 25 psychiatrische inrich
tingen. De NCRV besteedde
daar ooit in een televisiepro
gramma aandacht aan. Klas vijf
ABC van de Christelijke
Kweek te Gouda bezocht bij
voorbeeld het Deltaziekenhuis
in Poortugaal en een sociale
werkplaats voor geestelijk ge
handicapten in Rotterdam.
De leerlingen worden in di
rect contact gebracht met pa
tiënten. Zo'n excursie bestaat
uit een inleiding voor de groep
leerlingen en daarna samenwer
ken met de patiënten tijdens
creatieve therapie. Drie patiën
ten en twee leerlingen zitten
met elkaar aan één weefgetouw.
Om te weten te komen wat je
met een draad wol aan moet zal
de leerling advies moeten vra
gen. Meteen is een gespreksthe
ma gegeven. Voor de leerling is
daarmee de drempelvrees weg
genomen en de patiënt heeft
spifÉüfïüïi!
t
m
1
Links Treeske Blase, die in ons
land taboes moet doorbreken
en rechts de heer Van Ameringen,
stichter van „Pandora"
niet het gevoel bekeken te wor
den.
„Het gaat er om. mogelijkhe
den te scheppen voor een die-
pergaande belangstelling bij de
jonge mens voor de problema
tiek van de geestelijk gestoor
de', zegt Trees Blase.
Trouwens, iedereen komt in
z'n leven wel eens met een
gestoord mens in aanraking.
Eén op de 485 Nederlanders was
op 31 december 1968 opgenomen
in een psychiatrische inrichting.
Van de nieuw opgenomen pa
tiënten in algemeen psychia
trische centra keerde in 1968 65
pet weer binnen een half jaar te
rug in de maatschappij. Dit bete
kent dat veel gezinnen met deze
problematiek te maken hebben
gehad.
Zestig procent van de leerlin
gen bleek na dit experiment
zeer geïnteresseerd; dat aantal
wil wel werken in een psychia
trisch ziekenhuis om beter ach
ter de problemen te komen
rond de gestoorde mens. De ex-
qursies werden door de meer
derheid van de deelnemers zeer
positief gewaardeerd. Voor de
paasvakantie staat een nieuw
project op stapel. Zeven grote
psychiatrische ziekenhuizen
zullen elk 45 leerlingen opne
men, die gedurende drie tot vijf
dagen meewerken met het ver
plegend en verzorgend perso
neel. 's Avonds doen ze mee
met de patiënten-recreatie. Ze
verdienen er geen cent aan. Het
ziekenhuis vergoedt de
reiskosten boven 5; de leerlin
gen zijn intern.
Aan belangstellenden voor dit
project geen gebrek! Het aan
bod is gewoon te groot voor de
Stichting Pandora. De ont
vangst van groepen jeugd is ar
beidsintensief voor de zieken
huizen.
„Pandora" liet door René van
Nie een vijftien minuten duren
de kleurenfilm vervaardigen;
.Duivelse' patiënten zaten vroe
ger met zware ketenen vast
geklonken
deze is kosteloos verkrijgbaar
op het adres Keizersgracht 546
in Amsterdam.
Het filmteam heeft de patiën
ten geobserveerd. De rolprent
kreeg als titel de indringende
vraag: „Waarom gek? Omdat ie
anders is?" De aanvrager moet
beschikken over een 16 mm
projektor. Binnen is op buiten
ingesteld, is het thema van de
film. Wie is die patiënt, wat
doet hij, wat zijn z'n kansen,
staan er enorme muren rond
het ziekenhuis?
„Denkbeeldige muren", zegt
Treeske Blase. Haar taak die
muren te slechten. Ze doet dat
doordacht. De film wordt inge
leid door vrijwillige mede
werksters, die zij zoekt bij
ex-verpleegsters, therapeuten
en zelfs ex-patiënten. Het feit
dat laatstgenoemden een toe
lichting geven, is een levend
bewijs dat het etiket „gek"
veelal ten onrechte wordt opge
plakt.
De Stichting Pandora
beschermt de privacy van de
verpleegden. Namen worden niet
genoemd aan de leerlingen,
scholen en ontvangende inrich
tingen liggen niet in eikaars na
bijheid om herkenning te voor
komen.
Pandora wil liever geen
subsidie aanvaarden. „Dat
houdt beperkingen in". Nu de
eerste storting van de Neder
landse Amerikaan al flink aan
gesproken is, kijkt men uit naar
donateurs (en ook naar vrijwil
ligers).
De brochure die uitgereikt
wordt aan filmkijkers bevat
een aanmeldingsformulier.
Deze lekenvoorlichting is een
primeur; incidenteel zijn er wel
plaatselijke contacten met
vrouwenverenigingen, maar
Voor de eerste keer in
de Bondsrepubliek hebben
scholieren halfjaarlijkse
rapporten mee naar huis
gekregen, die door een
elektronisch brein waren
berekend en geschreven.
En wel in München. Zowel
in de scholen zelf als in de
afdeling voor onderwijs
zaken van het stadhuis is
men tevreden met het
resultaat. De scholen zijn
het Thomas Mann-gymna-
sium en de Otto Hahn-
mavoschool in Duitsland
is het gebruikelijk onder
wijsinrichtingen naar be
kende personen te noemen.
„Zo'n computer" zo
hoorde men van verschil
lende leerlingen „is
eerlijker en rechtvaardiger
en ook neutraler dan me
nige leraar. Het ding houdt
er geen persoonlijke sym
pathieën en antipathieën
op na en is dus veel be
trouwbaarder dan een
mens."
Men heeft de computer
vanaf het begin van het
nieuwe schooljaar met
allerlei gegevens volge
stopt, zoals de cijfers voor
schriftelijk huiswerk en
het beantwoorden van
mondelinge vragen en ook
die van examens, met de
bedoeling, dat de computer
dan na verloop van enige
tijd, wanneer gewenst, in
een paar seconden tijds het
eindresultaat vertellen kon.
De computer verstaat
ook de kunst uit achttien
verschillende medede
lingen een juist commen
taar te kiezen en dat in het
rapport neer te schrijven,
bijv. of een leerling vlijtig
is geweest of lui, of hij of
zij zich goed gedragen
heeft en of hij of zij zou
overgaan of hoogstwaar
schijnlijk niet.
Een dergelijke computer
wordt ook al in Amerika
gebruikt. Het ding is een
uitkomst voor het les
gevend personeel. Toch
behoeven de ouders niet
bang te zijn, dat het al of
niet overgaan van hun
spruiten naar een hogere
klas alleen maar van de
elektronische rekenkun
sten van een apparaat zou
komen af te hangen. Want
hoewel de computer zelfs
in staat is de waarde van
de cijfers voor de verschil
lende schoolvakken uil
elkaar te houden en ook
weet wat men met het lan
ger van school wegblijven
moet doen, hebben de
leraren uiteraard het recht
die elektronische mede
delingen nog eens aan een
onderzoek te onderwerpen
en ze eventueel nog eens te
herzien. Per slot van reke
ning worden de rapporten
niet met een abstracte for
mule door de computer,
maar zoals tot dusver
altijd gebruikelijk is ge
weest door een school
hoofd of door een leraar
ondertekend.
Op een vergadering van
onderwijsdeskundigen is
de kwestie van de com
puters nog eens uitvoerig
ter sprake gebracht en is
men het er met elkaar
over eens geworden nog
meer computers in scholen
aan het werk te zetten.
Het gemeentebestuur
van de stad München en de
overheid van de deelstaat
Beieren gaan zelfs in
zekere zin met elkaar con
curreren. Want het
Beierse ministerie van
onderwijs en wetenschap
pen heeft besloten een
eigen elektronisch reken
centrum voor research,
planning en overheidsbe
stuur in het leven te
roepen, waarbij als eerste
project op het programma
staat: het bijeenbrengen
van gegevens over
alle onderwijskrachten in
Beieren.
landelijke voorlichting ontbrak
tot heden.
De ontwikkelingen van de
psycho-pharmaca zijn belang
rijk voor de geestelijk gestoor
de. De Wereldgezond
heidsorganisatie heeft veel aan
dacht voor dit experiment van
Pandora. En terecht. Zolang
ex patiënten geen baan kunnen
krijgen in overheidsdienst, is er
nog werk aan de winkel. „De
overheid geeft hierin geen goed
voorbeeld", zegt Treeske Blase.
En ze neemt dapper de
handschoen op die haar toege
worpen wordt.
„Kayai" roept hij uit, en zijn rechterhand schiet naar voren.
Ongeveer vijftien jongemensen kijken gespannen toe: Max Vel
den (29), enkele jaren achtereen Nederlands kampioen Taek-
won-Do geeft les. Later, in ons gesprek, zegt hij: „In het begin
willen ze meestal Taekwon-Do beoefenen met een zekere agres
siviteit, maar dat gaat er wel af. Ik wijs mijn leerlingen er
steeds op dat ze deze sport niet mogen misbruiken. Regelmatig
wordt gezegd: Dit mogen jullie buiten het gebouw absoluut
niet toepassen".
lax Velden (springende
se schop" uit, oftewel
Jienwereld van Taekwon-
man, geheel boven) voert de „vliegende zij-
in het Engels veelgebruikte taal voor de
•Do: „the Flying side kick".
aarom willen zij, die eindelijk
hun verdiende rust kunnen ge
en, weer aan de slag? 't Ant-
bfd kan kort zijn, men heeft er-
:ho verlangd maar het bezitten
niet altijd de juiste voldoening.
voelen zich na pensionering
r0 ïsloten.
gs leven kan zo rijk zijn bij het ouder
ijv n. Het geheim: zich bewust openstel-
74, or de ander, op tijd luisteren en spre-
7 e status vergeten en alleen je naaste
ere aldus mevrouw S. de Bruijn-Ruiter
9tersdijk. „Wie blijft werken om steeds
geld te vergaren, zal nooit zo intens
jn pensioen genieten als de ander, die
dsi> niet datgene wil geven wat wij
1(20 nodig hebben: vriendschap en be-
el
aM77-jarige, werkende Jacoba Neef te
el! dam zegt er dit van: "Ik werk als
rtr en vakantiehulp in verschillende ju-
Iniszaken. Ik geef de wijze raad na 65
9 er geen verplicht heengaan nodig
rtooon door te gaan met de dagelijkse
leak: immers, rust roest! Zo kon ik de
ra van de biddag voor arbeid en gewas
ri agen. De zondag is dan de rustdag.
Verder, onze krant lezen en herlezen. Naast
de Bijbel leggen, dan is er toekomstver
wachting. Als men arbeidsvreugde kent,
valt het zelfs op hoge leeftijd mee, nog in
dit proces te zijn opgenomen. Hiermede
kort en zakelijk mijn aardse loopbaan, tot
de Heere mij van deze taak zal verlossen
ik mag gewagen reeds 66 jaar te MOGEN
werken. Ik ben blij dat ik geen doelloos
leven heb."
Mejuffrouw C. Sonneveld te Rotterdam
kan zich heel goed indenken dat er mensen
zijn die gaan werken als 65-plusser. „Ik ben
55 jaar en zie er tegenop eerlijk gezegd.
Toch doe ik mijn werk met plezier. Maar
dan: plotseling helemaal uitgeschakeld,
geen contacten meer de hele dag door, ver
warming en verlichting stijgen als je meer
thuis bent.
Voor de werkgevers zit er voordeel in. De
65-plussers zijn goedkoper en in 50 pet.
serieuzer in hun werk. Als je je de hele dag
aan je hobby gaat wijden, is de aardigheid
er ook gauw af", meent deze lezeres.
„Hoe wij erover denken dat de 65-plus
sers nog gaan werken? Schande! In één
woord," roept mevrouw H. Noten
boom-Schelling te Numansdorp. Er wordt
gezegd: ze kunnen hun werk niet loslaten,
ze kunnen niet buiten hun collega's; onzin.
Ze weten toch allen dat ze 65 jaar werden
en dat het werken dan gedaan is? Waarom
daar niet naar toe geleefd"'
„Waarom is er eigenlijk voor gevochten?
Dan kunnen ze eigenlijk net zo goed geen
pensioen geven. Wij hadden vroeger buren,
ver in de zeventig, die moesten nog naar 't
land want ze kregen vijf gulden armengeld.
Wat moeten degenen dan die eerder uit
geschakeld worden? Mijn man is 53 jaar,
werkt nooit meer, loopt en fietst alleen als
het mooi weer is, want als het waait moet
hij binnen blijven."
„De eerste tijd is voor zulke mensen (en
dat zijn er nog al wat) verschrikkelijk. Dan
de hoop dat ze hun werk weer kunnen
doen, daar leven ze op, tot de klap valt:
ongeschikt, we hebben je niet meer nodig.
Ze missen ook hun werk en collega's, ze
zijn te jong om zo te leven, meestal zijn er
nog kinderen thuis waarvoor gezorgd moet
worden, de verdiensten zijn minder.'
„Wie gaat werken geen pensioen. Waar
om de één dubbel weekgeld en de ander
niet? Ik zal niet zeggen dat gepensioneer
den kunnen gooien met het geld, maar
heeft men dan niets kunnen wegleggen als
men tot zijn 65e gewerkt heeft? Wat is er
mooier dan, als man en vrouw nog
samen zijn te kunnen gaan en staan waar
men wil?"
Max Velden gezien de resul
taten Nederlands beste leraar in
Taekwon-Do vindt dat het pu
bliek vaak een verkeerd beeld
heeft van deze Koreaanse
vechtsport. „Het is een edele
sport, waarbij de ontwikkeling van
de geest een eerste vereiste is.
Het lichaam moet tot in alle onder
delen worden beheerst,"
„Taekwon-Do is te vergelijken
met Karate, maar is van de veie
oosterse vechtsporten de meest
effectieve. Het werd in een ver
verleden uitgevonden om ongewa
pende monniken te beschermen te
gen rovers bewapend met stokken
en zwaarden." Wordt Taek
won-Do ook nu nog gebruikt in de
strijd tussen mensen? „De Kore
aanse tijgerdivisies in Vietnam zijn
enorm getraind in deze sport en
passen Taekwon-Do toe in het ge
vecht. De Noord-Vietnamezen zijn
heel bang voor deze Koreanen.
Max Velden onderscheidt twee
technieken in zijn sport: „De zo
genaamde killing-techniek, waarbij
de tegenstander meteen wordt ge
dood, en de wedstrijd-techniek,
waarin ik les geef. In de
wedstrijd-techniek worden alle sto
ten en trappen op enkele centime
ters van gezicht of lichaam van de
tegenstande; ingehouden."
In tegenstelling tot Karate wordt
bij Taekwon-Do de nadruk gelegd
op de zogenaamde voettechnieken.
Er wordt ook niet getraind in het
breken van dakpannen: „Mijn leer
lingen wordt wel een bepaalde
slag bijgebracht, waardoor het ef
fect van het breken ontstaat." He»
breken van hout of steen is geen
Velden, man van elastiek,
(rechts) voert een „Tjong" uit Bij
het plaatsen van een stoot wordt
altijd een kreet geslaakt door de
Taekwon-Do-beoefenaar. De reden
is dat dit de lichaamskracht ver
hoogt.
vereiste In de school („Clubje"
noemt Velden het) te Den Haag.
die viereneenhalf jaar geleden
werd begonnen door de Nederlan
der W. Wagner.
De eerste leraar was de Kore-
aan Park'Yong Soo, die na zijn
vertrek werd opgevolgd door Max
Velden. „Ik geef nu zo'n klein half
jaar les". En met succes, want
Velden8 school heeft dit jaar vier
van de negen in Nederland op
wedstrijden uitgeloofde bekers ge
wonnen
Max Velden was in 1966 Neder
lands kampioen middengewicht, in
1968/'69 kampioen middengewicht
zwarte band en alle categorieën.
Maar dit jaar werd hij verslagen
door zijn leerling; Jan Koster werd
kampioen en meester Max Velden
werd tweede maar won wel de
stijlprijs. „Mijn eigen leerling heeft
mij verslagen èn ik vind het een
eer."
Velden die ongeveer vier jaar
Taekwon-Do beoefent, heeft in deze
sport de toppen bereikt. Daarvoor
heeft hij zich heel wat opofferin
gen moeten getroosten, Hij rookt
niet, drinkt niet en moet voortdu
rend in training blijven om het be
reikte niveau te handhaven. Elke
dinsdag krijgt hij privéles van de
Koreaan Lee Yong Soo en vier
avonden in de week geeft hij zelf
les aan totaal honderd leerlingen.
Algemeen is de opvatting dat
sporten als Karate en Taekwon-Do
worden beoefend door vechtjassen
of onderwereldfiguren, en dat er
nogal eens ongelukken gebeuren:
een vooroordeel. Max Velden ver
telt dat hij nog nooit ongelukken
heeft meegemaakt.
Pas na een grondige training
leert de leerling het trappen of
stoten; de kracht hiervan hangt af
van de snelheid en techniek waar
mee deze wordt uitgevoerd.
Snelheid en evenwicht van het
lichaam zijn de belangrijkste facto
ren bij Taekwon-Do. De balans
van het lichaam wordt geleerd in
de zogenaamde Tjongs. Deze
Tjongs zijn schijngevechten, die al
le handelingen omvatten, die in
een gevecht tegen een of meerde
re tegenstanders kunnen voorko
men. Naarmate de leerling hogere
graden van geoefendheid behaalt
worden de Tjongs moeilijker.
Een gerichte trap of stoot inhou
den op het juiste moment op een
van de plaatsen van het lichaam,
waardoor een punt wordt gescoord
is bijzonder moeilijk: de tegenstan
der draait en staat geen ogenblik
stil. De voetentechniek van Taek-
won-Do is dan ook 80 procent
meer ontwikkeld dan do handtech
niek. Een verbluffend voorbeeld
van bewegelijkheid is de „vliegen
de zijwaartse schop", waarbij twee
meter hoog wordt gesprongen. „Ik
spring over iemand heen", zegt
Velden.
Op de vraag welk nut Taek
won-Do heeft naast de voldoening
van de sportbeoefening, antwoordt
Max Velden „De lichamelijke con
ditie en het ontwikkelen van de
beheersing van geest en lichaam."
Heeft Velden nog andere hob
by's? „Gitaarspelen en strips teke
nen. Mijn beroep is onder
houdsmonteur." Hij werd In Indo
nesië geboren en kwam op 13-jari-
ge leeftijd naar Nederland. Zijn in
teresse voor de oosterse verdedi-
gingssporten verklaart hij ook uit
de omstandigheid dat hij er in In
donesië al vertrouwd mee raakte.
„Ik zou wel eerst Karate gaan
doen. maar ik vond de techniek
van Taekwon-Do meer niveau heb
ben en het ooK sierlijker dan Kara
te; met deze woorden wil ik na
tuurlijk niets ten nadele van Kara
te zeggen
De Olympische Spelen van
1972 zullen waarschijnlijk ook Taek
won-Do laten. zien. Mede met
het oog daarop leidt Velden zijn
leerlingen in de eerste plaats op
voor de wedstrijdsport.
Of hij er een beroep van zou
willen maken? „Ik zou best voor
het rijk les willen geven aan politie
en militairen. Ik geloof dat afge
zien van de vechttechniek het
goed zou zijn voor de li
chaamsconditie van de militairen.
Max Velden denkt voorlopig nog
niet aan ophouden "Je kunt er wat
leeftijd betreft oneindig lang mee
doorgaan. In Korea zijn ouwe rnarv»
netjes die nog springen
