jacht op ijsberen
Biesheuvel bezorgd over
koers van de ARP
REPUTATIE TE VERHEZEN"
Ruim dertig
ontslagen
in Nijmegen
Spoorwegen laten de
reizigers profiteren
Drs. Feddema
(a.r.) naar
het PAK
Nederlanders terug van Spitsbergen
Boertien vraagt
opheldering over
aanbod Mansholt
Rechtbank gijzelt
17-jarige getuige
Voordeel voor jong en oud
Kruisinga niet
naar Friesland
ZATERDAG 15 NOVEMBER 1969
Huib Goudriaan
V-
WINTERSWIJK Mr. B. W. Biesheuvel, voorzitter van de
a.r. fractie in de Tweede Kamer, is bezorgd over de koers van zijn
partij. „De ARP heeft een reputatie te verliezen, te weten de repu
tatie van de vaste lijn en de duidelijke koers."
Hij rei dit gisteravond op een sta
tenvergadering van de ARP, kring-
Winterswijk. Hij voegde eraan toe:
„Als de a.r. partij deze vaste en dui
delijke lijn niet meer volgt, dan is de
partij niet meer waar wij zo op ge
steld zijn".
De heer Biesheuvel, die erop wees
dat ook een partij aan taktiek ten
onder kan gaan, merkte op dat de
partijleiding de moed moet hebben
om een duidelijke koers aan te ge
ven, ook als dat niet naar de zin is
van Jan, of Hans of van alleman.
KLARE WIJN
De fractievoorzitter, die zei klare
wijn te willen schenken, wees erop
dat de AR reeds sinds 1967 een be
leid voorstaat dat is gericht op sa
menwerking van de drie grote chris-
Piet Oosterveld bij de collectie rendier schedels en skeletten, die hij verzamelde in Spitsbergen.
In de hand houdt hij de schedel van een ijsbeer.
Foto boven (inzet): de winterbasis op Spitsbergen
Foto's: Herbert Behrens
AUSTERLITZ
Piet Oosterveld is niet bang voor 36 graden vorst, nog minder
voor het eten van zuring of rendiervlees. Hij zuigt nadenkend aan
zijn pijp en zegt: „We hadden nog wel een winter willen blijven.
De rust, de ongereptheid en de pioniersgeest die nodig is, trekken
mij geweldig aan. En dan het werk: allerlei onderwerpen voor
wetenschappelijk onderzoek liggen gewoon voor het oprapen.
Alleen, toen ik in september de expeditie was afgelopen
in Tromsö de kade opliep werd ik bijna geschept door een auto."
Vier jonge Nederlanders overwinterden op Spitsbergen. Een
onderneming, die herinnert aan Willem Barentsz' verblijf op No
va Zembla in „Het Behouden Huys". Barentsz en zijn mannen
ontdekten ook Spitsbergen in 1596: daarna bezochten Nederland
se walvisvaarders menigmaal het kale, bar koude land.
In de achttiende eeuw verloor
I Spitsbergen zijn betekenis voor
de walvisvaart. Hoogstwaar-
I schijnlijk zijn de vier mannen
van de „Spitsbergen-expeditie
1968-1969" de eerste Nederlan-
ders sinds eeuwen, die overwin-
terden op het eiland met zijn
Nederlandse namen als „Ba-
rentszöya", Amsterdam", „Hin-
I deloopenstraat" en friesland".
Dit keer was het doel geen
walvissen noch het vinden van
de route naar Indië, maar het
verzamelen van zoveel mogelijk
gegevens over de ijsbeer. Die
zijn nodig om dit dier voor uit-
e sterven te behoeden.
I Piet Oosterveld (30). student in de
I biologie, en belast met de weten-
I schappelijke leiding van de groep,
hield zich nog in het bijzonder bezig
met rendieren. In de barak van het
Staatsbosbeheer bij Austerlitz sor
teert hij nu meegebracht „planten-
J cn schedelmaterlaal". Hier vertelde
j hij ons ook (eerste Nederlandse krant
l die hij ontving na de expeditie) zijn
I ervaringen.
Geld tekort
De mannen zoeken publiciteit
Al binnenkort komt er een film over
I hun leven op Spitsbergen op de tele-
7 visie om geld los te krijgen van
I het Nederlandse volk. „We zijn alle
vier studenten, en omdat we nog niet
afgestudeerd zijn, kwamen we niet
In aanmerking voor rijkssubsidie.
Wel kregen we geld van het Rijks
instituut voor Natuurbeheer, het We-
ïeldnatuurfonds en de industrie.
Maar de expeditie kostte 160.000 en
we komen nog steeds ƒ40.000 tekort."
(Voor lezers, die willen helpen: giro
723100 t.n.v. penningmeester stichting
ondersteuning Nederlandse Spitsber
gen - expeditie te Arnhem).
De studenten, naast Piet namen
deel Eric Flipse (24), Ko de Korte
(26) en Paul de Groot (22), brachten
fossielen en skeletten van dieren
mee. „Dat kunnen we voor ongeveer
ƒ20.000 verkopen, en levert dus ook
iels op."
De expositie kwam augustus 1968
op Kaap Lee aan. in het oostelijk
•odeelte van de Spisbengenarchipel
Toen begon de opbouw van de basis,
een overwinteringshut. Eric ging in
deze tijd met een Noorse zomerexpe-
ditie mee om „het vak" te leren: de
techinek van het merken van ijsbe
ren met behulp van injectiegeweren.
Uitsterven
Waarom stond vooral de ijsbeer in
het middelpunt van de belangstel
ling? De laatste jaren worden rond
om de Noordpool steeds meer ijsbe
ren geschoten. Voor veel geld kun
nen rijke toeristen 's zomers mee
doen aan een zogenaamde „Arctic sa
fari".
Op een internationale conferentie
in 1965 werd besloten dat alle Pool-
mogendheden in de winter van 1968
op 1969 het „ijsbeer - probleem" aan
de orde zouden stellen. Het magere
resultaat was overigens, dat maar
drie teams, een Noors, Fins en Neder
lands. vorig jaar aan de slag gingen.
Piet Oosterveld: „Het was de be
doeling na te gaan hoeveel ijsberen
er ongeveer zijn. hoe ze leven en hoe
we ze in stand kunnen houden. U
moet weten dat de ijsberen ook wor
den bedreigd door jagers van mete
orologische stations. Een ijsbeer
brengt ƒ1000 tot ƒ2000 per stuk op.
en vorig jaar werden er alleen op het
eiland Hopen 99 ijsberen geschoten.
De jacht, het afschieten van die
ren, is soms nodig. Maar als particu
lieren dat doen wordt het gevaarlijk.
De staat zou hierop toe moeten zien,
zoals in Rusland, waar de jacht op
ijsberen verboden is.
Nu bestaat er een oude theorie dat
de beren ronddwalen langs de hele
Noordpool-cirkel, en er is een the
orie dat ze in gescheiden populaties
leven: op Spitsbergen, in Siberië en
in Alaska. Maar daar kunnen we al
leen achter komen door ze te mer
ken. Later worden de dieren soms
gevangen en kan men zien waar ze
zijn gemerkt, en concluderen welke
afstand ze hebben afgelegd.
Verdovingspil
Wij hebben de ijsberen gevangen
met een reeks vallen lussen van
staaldraad, pak het dier het stuk
spek. dat in de val zit, dan komt zijn
poot in de lus. En dan kunnen we
met een injectiegeweer een verdo-
vingspil in de dij schieten. Zodra de
beer voldoende verdoofd is, krijgt hij
Piet op een zogenaamd „walvis
zitje". In Spitsbergen vonden hij en
zijn collega's walviswervels, die ze
gebruikten om op te kunnen zitten
bij de haard.
en merk in het oor en een tatoeëring
aan de binnenkant van de lip."
In september 1968 slaagden de Ne
derlanders erin de eerste ijsbeer te
merken. Het werden er tenslotte 12,
terwijl 25 beren werden waargeno
men. De Nederlanders vestigden nog
een soort record ook. want de Noren
merkten er slechts vier en de Finnen
zes.
Nog tot december werkten de le
den van de expeditie aan het binnen
werk van de hut. Inmiddels was het
al vanaf 13 september onder nul ge
weest. Op 17 december werd de
laagste temperatuur gemeten: 36 gr.
onder nul.
Het was niet alleen een beetje
koud, maar ook bepaald donker. Van
23 oktober tot 21 februari was er
geen zon de befaamde lange Pool
nacht.
De Kerst was nogal winderig. Er
kwam zoveel sneeuw door een kier
van de buitendeur naar binnen, dat
deze even later niet meer dicht kon.
De tweede deur hield stand, maar de
afkoeling was dusdanig dat het
grootste deel van deze periode in de
slaapzak moest worden doorgebracht.
Orkaan
Pas in januari kwam wetenschappe
lijk werk als rendierstudie, kartering
en verzameling van materiaal op
gang. Van 1 tot en met 9 maart woed
de de hevigste storm van heel de
overwintering. Het waait daar altijd
en ons gezicht was daar ook tegen
ingepakt, maar deze storm was een
orkaan.
Lege drums, die stevig waren vast
gebonden verdwenen in de lucht, ste
nen met een doorsnede van drie cen
timeter vlogen door de lucht als
strootjes en doorboorden de plastic
platen aan de oostkant van de hut.
De antenne woei tussen de masten
uit"
Was er niemand, die naar huis
begon te verlangen? „Nee, integen
deel. De wens nog een jaar te blijven
was vrij groot. De manier van leven
daar, de ongereptheid van de natuur,
heeft een grote charme. Natuurlijk is
het vrij moeilijk met vier mannen
zolang op een plek te leven.
We hadden weieens strubbelingen
en op een gegeven ogenblik ga je je
aan allerlei kleinigheden ergeren.
Veel vrije tijd was er niet. De ge
wone dingen als het levensonder
houd, de huishouding en het zorgen
voor water, kostten veel tijd.
We konden Hilversum opvangen
en luisterden in het begin naar de
radio. Maar die belangstelling nam
geleidelijk af. Dat de melkprijzen wa
ren gestegen, begon ons steeds min
der te interesseren. Wel hebben we
de schaatskampioenschappen beluis
terd, en ons daar geweldig over opge
wonden.
Het was jammer dat we zelf geen
schaatsen bij ons hadden, omdat de
baai prachtig glad was dichtgevroren
en we zo do vallen hadden kunnen
controleren. We hadden op ijsbergen
gerekend en niet op zulk mooi ijs.
Water uit ijs
Het voedsel: legerrantsoenen die
buitengewoon goed waren. Militaire
kaakjes en krentenbrood in blik, aard
appelpuree, blik groen te, vlees in
blik en pillen om vitaminegebrek te
gen te gaan. De afgelopen zomer heb
ben we ook zuring, lepelblad en pad
destoel gegeten, dat we ontdekten op
de toendra.
De Noren, die op bezoek kwamen,
hadden toestemming zes rendieren te
schieten. Ze hebben er twee voor ons
geschoten, zodat we vers vlees had
den. en ik gelijk de maaginhoud kon
bekijken voor mijn onderzoek.
Water kregen we doordat we in
augustus '68 een dam in een beekje
hadden gelegd, waardoor een stuw-
m eert je ontstond. Daar hebben we
tot januari ijsblokken uit kunnen
hakken, die we smolten op de kachel.
Later hebben we sneeuw moeten
smelten."
Een keer ontsnapte de expeditie
aan de dood. Toen al drie man in
bed lagen, ontdekte de vierde, die
zich ging wassen dat het vuur van
de open haard onder de vloer was
gekomen. Met brandblusapparaten
werd ingegrepen: „Het had niet veel
langer moeten duren." (Overigens wa
ren er naast de open haard voor
de gezelligheid nog oliekachels).
De expeditie maakte ook een ijsbe-
renavontuur mee. „Half juli van
dit jaar slaagde een moederbeer erin
de 400 kg. zware fundering van een
val los te krijgen, en er vandoor te
gaan. Tenslotte vingen we haar.
maar bij het merken van haar twee
kleintjes was ze bijgekomen uit de
verdoving en sukkelde er vandoor.
Ze verdween achter een ijsberg en
bleef weg.
„Brombaan"
De kleintjes (toch altijd nog zo
groot als een St. Bernhard - hond)
brachten we, verdoofd in een kruiwa
gen, naar de hut. nadat we ze twee
dagen hadden gevoerd en geobser
veerd. De een „Grauwer" ge
naamd maakt* zich lo® van hals-
NIJMEGEN Reorganisaties bij
twee Nijmeegse bedrijven zijn er de
oorzaak van dat in totaal 31 mensen
zullen worden ontslagen.
Bij de Cliché en Stempelfabriek A.
C. Verhees Nederland N.V. zijn dat
er 21. Het bedrijf, dat ruim een jaar
onder surséance van betaling heeft
gestaan, kampt sinds 1965 met moei
lijkheden. Omdat de Koninklijke
Dobbelman Zeepfabriek enkele on
rendabele afdelingen gaat sluiten ko
men tien mensen op straat te staan.
Twintig anderen zullen binnen het
AKZO-concern worden overgeplaatst.
DEN HAAG Dr. C. Boertien
(a.r.), lid van de Tweede Kamer en
van het Europese parlement, heeft de
Europese commissie schriftelijke vra
gen gesteld over de uitlatingen van
dr. S. L. Mansholt (vice-voorzitter
van de commissie) op 8 november in
Utrecht.
Dr. Boertien wil weten of van de
heer Mansholt het aanbod, ƒ2000 per
hectare te willen betalen voor nieu
we grond in Flevoland, mits dit mili
tair terrein zal worden inplaats van
landbouwgrond, namens de Europese
commissie heeft gedaan.
Treedt de commissie hier op als
het orgaan van de gemeenschap dat
bevorderen wil dat in de EEG geen
nieuwe landbouwgronden in gebruik
worden genomen? Gaat haar politiek
reeds zover dat zij, om dat doel te
bereiken, zich in een nationale
discussie over de keuze omtrent mili
taire oefenterreinen mengt door het
aanbod nationale militaire oefenter
reinen te subsidiëren? aldus dr.
Boertien.
Verder wil het AR-Kamerlid nog
weten uit welk EEG-fonds de bedra
gen betaald zullen worden als de Ne
derlandse regering op dit aanbod zou
ingaan.
Russische schrijver
stuurt open brief
MOSKOU De Russische schrij
ver Alexander Solzjenitsyn, die deze
week uit de federale schrijversbond
is gestoten, heeft deze vereniging een
open brief gestuurd, waarin hij hef
tig protesteerd tegen zijn uitsluiting.
Hij verwijt de schrijversbond zijn
eigen statuten met voeten te hebben
getreden.
band en staaldraad toen wij koffie
dronken.
De ander „Brommer" heeft
in het schuurtje waarin we hem had
den opgesloten alles afgebroken wat
los en vast zat. Hij heeft ook nog een
stuk uit mijn broek gebeten.
We hebben toen een buikband,
halsband en staaldraad bevestigd
aan vier 'met zand gevulde drums.
Na lang rennen hebben we Brommer
met het injectiegeweer gevangen.
Maar na een week vonden we de
staalkabel van de „brombaan" gebro
ken: ook Brommer was ontsnapt.
Het is wel tragisch voor deze
beertjes want zonder een moederbeer
of een vrouwtjesbeer die ze adop
teert, wat ook voorkomt, kunnen ze
niet leven."
Geslaagd
Hebben de activiteiten rondom de
ijsbeer al tot resultaat gehad dat
meer aan bescherming zal worden
gedaan? „In leder geval zal met in
gang van 1970 de jacht aan een ver
gunningenstelsel worden onderwor
pen in Spitsbergen, dat Noors gebied
is."
De overwintering 1968-1969 is
ook in een ander opzicht ge
slaagd. Piet Oosterveld: „Ik heb
gelezen dat onze voorouders in
de zeventiende eeuw een over
wintering voorspoedig noemden
als twee man in leven waren ge
bleven. Het was een ramp
spoedige overwintering als ske
letten werden teruggevonden."
Piet loopt alleen wat moeilijk.
„Ik heb me een keer vertild,
maar met massage zal dat gauw
weggewerkt zyn."
telijke partijen en ook, waar mo
gelijk, een samenvoeging van de poli
tieke activiteiten van die partijen.
Geheel los van het overleg tussen de
drie confessionele partijen staat de
nadere bezinning in de partij, waar
toe op het convent werd besloten.
Deze bezinning kan volgens de heer
Biesheuvel nuttig zijn.
Hij ontkende dat de besluiten van
het a.r. convent zouden betekenen
het, althans voorlopig, bevriezen van
het overleg tussen de drie confessio
nele partijen. Hij merkte op dat dit
overleg niet in de ijsfcast is gezet,
noch ook dat de KVP en de CHU in
de wachtkamer zijn geplaatst door
de conventresolutie. De ontstane dei
ning rond deze kwestie schreef hij
toe aan onvoldoende duidelijkheid,
„terwijl juist ten aanzien van onze
opstelling wat betreft de samenwer
king een grote duidelijkheid nodig
KORTE TERMIJN
Mr. Biesheuvel verklaarde dat het
overleg tussen ARP, CHU en KVP
moet doorgaan, ook op korte termijn.
Tot aan het voorjaarsconvent van de
ARP op 12 en 13 juni moet volgens
hem een ruimte worden geschapen
voor voorbereidend overleg voor „het
aandragen en verzamelen van bouw
stenen" voor de samenstelling van
een gezamenlijk urgentieprogram
van de drie christelijke partijen.
„Indien dit niet zou gebeuren, zou
ik daartegen zeer grote bezwaren
hebben. Indien inderdaad het geza
menlijk beraad zou worden uitge
steld tot na het volgend jaar te hou
den partijconvent, zou dit mijn ver
antwoordelijkheid als fractievoorzit
ter aantasten en zou ik ernstig bij
mijzelf te rade moeten gaan".
AMSTERDAM De rechtbank
heeft gisteren een zeldzame beslis
sing genomen. Zij gelastte gijzeling
van de 17-jarige getuige Evert J. V.
voor dertig dagen, omdat deze zonder
wettige grond tijdens het verhoor
weigerde vragen te beantwoorden.
Het komt maar zelden voor dat ge
tuigen worden gegijzeld.
V. wilde niets zeggen over de zaak
tegen de 20-jarige glazenwasser Fol-
kert W., die te zamen met enkele
andere jongens, onder wie V.. in au
gustus in het Vondelpark een 23-jari-
ge jongeman zou hebben omsingeld
en gedwongen zijn geld en horloge af
te geven. „Ik heb geen zin om wat te
zeggen", zei V. tegen de president en
de officier van justitie. V. zelf is voor
zijn aandeel in de zaak door de kin
derrechter tot vier maanden
tuchtschool veroordeeld.
Toon Hermans had gisteravond veel
succes met de première van zijn
nieuwe one-man-show in Antwerpen.
Op de foto: Toon en echtgenote
Rietje heffen het glas na afloop van
de voorstelling.
UTRECHT De Nederland
se Spoorwegen gaat haar jong
ste en oudste reizigers enkele
voordelen bieden. Volgende
week zal de jeugdreductiepas
voor internationale treinen wor
den geïntroduceerd, terwijl van
daag de bejaarden een jaar
kaart kunnen krijgen die geldig
is voor dertien maanden.
Elke reiziger van 65 jaar en ouder
die vóór 1970 een jaarkaart koopt
mag deze al in de decembermaand
gebruiken. Alle reizigers die in het
bezit zijn van een 65-plus kaart
mogen drie dinsdagen in de maand
januari gratis reizen. Vanaf vandaag
komt de N.S. ook met een jaarkaart.
Er zijn op dit moment 30.000 jaar
kaarten in omloop.
Op 20 november gaat de Neder
landse Spoorwegen meedoen aan een
Europese regeling, die het jonge men
sen van tien tot een en twintig jaar
mogelijk maakt internationale trajec
ten af te leggen tegen een prijs die
25 procent lager ligt dan normaal
gebruikelijk is. De „rail-europ-ju-
nior"-passen gelden voor zowel enkele
als retourreizen. De jeugdpassen kos
ten vier gulden en zijn drie jaar
geldig.
DEN HAAG Een woordvoerder
van het ministerie van binnenlandse
zaken zei gisteravond dat een benoe
ming van dr. R. J. H. Kruisinga (c.h.),
de staatssecretaris van sociale zaken
en volksgezondheid, tot commissaris
der Koningin in Friesland niet is te
verwachten. Er circuleerden de
laatste ti;d hierover besloten. Vol
gens de woordvoerder bestaan tegen
een dergelijke benoeming bezwaren
van staatkundige aard.
De N.S. heeft besloten over te gaan
tot de aankoop van viier verwar
mingswagons ter verwarming van
reizigerstreinen, die door dieselloco
motieven worden getrokken. In de
herfst van 1970 zullen de wagons
op enkele baanvakken worden inge
zet.
SMILDE De a.r. radicaal drs. P.
J. Feddema is toegetreden tot het
landelijk Progressief Akkoord, „min
of meer een initiatief van de PPR".
„De ARP", zei drs. Feddema gister
avond op een bijeenkomst in Smilde,
„dient zich evenals de PvdA solidair
tc verklaren met de PPR."
Zijn toetreding tot het PAK dient
te worden gezien als een demonstra
tie dat evangelische politiek alleen
tot zijn recht kan komen als de ARP
zou kiezen voor de progressieve ka- -
tholieken.
„Ik geef toe dat de hele geschiede
nis rondom het partijconvent van de
a.r. en de resolutie mij nogal heeft
aangegrepen omdat de CDU-ontwik-
keling, of hoe je het anders ook wilt
noemen, voor mij de dood van de
evangelische politiek betekent", aldus
drs. Feddema.
MANILLA De Philippijnen hopen
hun contingent van tweeduizend man
nog voor Kerstmis uit Zuid-Vietnam
te hebben teruggetrokken. De eenheid
die hoofdzakelijk bestaat uit artsen
en technici, werd in 1967 naar Viet
nam gestuurd. Geldgebrek zou de be
langrijkste reden van de terugtrek
king zijn.
