OPHEFFINGSWERK ONDER INDIANEN
Oorlog, revolutie en het boze hart
DEZE
WEEK
Jasperina's dolle
Gezegd
Seeger: diaken
van de vrede
FAMILIERUZIES
door
D. H. Grasm
Kuli van was
ZATERDAG 15 NOVEMBER 1969
In d« nabijheid van het dorp Otavi in Bolivia op de hoogvlakte van da Andes, even voor zonsondergang.
Ongeveer zeven miljoen Indianen bewonen het 3000 m hoge
en barre plateau van het Andesgebergte in Zuid-Amerika. Zij
wonen daar sinds de Spaanse overheersing en zijn de direkte
afstammelingen van de beschaafde Inca's, die reeds in vroeger
eeuwen prachtige steden bouwden en zeer ontwikkelde land
bouwmethoden toepasten. Het zijn burgers van Peru, Equador,
Bolivia, Colombia, Chili en Argentinië, doch zij zijn een armoe
dig en bijna vergeten volkje gebleven, dat buiten het sociale
leven staat. Hun woningen zijn hutten zonder deuren of ramen.
Zij hebben gebrek aan water en hun voeding is zeer onvoldoen-
Het Internationaal Arbeids Bu
reau, dat nu vijftig jaar bestaat,
heeft zich hun lot aangetrokken.
Ongeveer twintig jaar is men
ALS de directie van een groot
concern aan de alarmbel trekt,
ontslagen aankondigt, om orders
vraagt, als de arbeiders in sta
king gaan. de vakbonden daar
een modelactie van maken, mi
nister en Kamer zich ermee be
moeien en er na dat alles inder
daad wat bereikt schijnt te zijn,
is het geen wonder dat
Werkspoor in Utrecht dagenlang
in het middelpunt van aller be
langstelling staat.
Grote activiteit ook anderszins
in en om het Binnenhof: me
dische faculteit vrijwel zeker in
Maastricht, geen negenjarige
leerplicht, geen grote
Randstadstad Bodegraven, een
algemeen gesteunde motie-Aan-
tjes om de gemeenten te pressen
doorstroming te bewerken, geen
bijzondere belasting op de twee
de auto.
Allerlei nieuwe punten van
discussie in de partijpolitiek, nu
het ARP-convent het gesprek
met CHU en KVP in de ijskast
heeft geplaatst, maar toch wel
contact wil bewaren en ook wel
wil bemiddelen tussen KVP en
PvdA.
Hiltermann wordt rriet veroor
deeld omdat hij de Volkskrant
antisemitisch noemde, studen
ten-bezetters in Utrecht weigeren
verder voor de politierechter te
verschijnen, er is veel storm- en
brandschade, voor de liefdadig
heid wordt in één jaar 163 mil
joen gecollecteerd, de bekende
zangers Laurens Bogtman en
Louis van Tulder overlijden.
Behalve bij Werkspoor gebeurt
er nog van alles in de econo
mische hoek: mammoetfusie ln-
ternatio en Müllergroep, samen
het vijfde concern-in-grootte van
ons land, bod van Caransa op
het Americanhotel in Amsterdam,
Philips heeft Erres van Stokvis
nu geheel overgenomen, ook bij
Demka in Utrecht dreigen moei
lijkheden, en er zijn kleine sta-
kinkjes, zelfs van de gezinsver-
zorgstere in Oude Pekela, wat
weer eens wat anders is dan
strokarton- en staalarbeiders.
Het buitenland is gauw verteld
deze week: dr. Sedney wordt
premier van Suriname (dat is
toch buitenland?), de Algemene
Vergadering van de Verenigde
Naties gaat toch wat dieper in
op de Nederlands-Indonesische
resolutie dat het met de volks
stemming in Weet-lrian allemaal
goed gegaan is, een nieuwe vre
desmars In Amerika, waarschu
wing van Mosje Dayan dat Israël
paraat is Egypte c.s. op te van
gen, uitstel van het EEG-top-
gesprek in Den Haag tot 1 en 2
december omdat de Italiaanse
minister Moro ziek is en omdat
het zo veel beter uitkomt, en
Luns die zegt dat Engeland wel
In de EEG mag, maar... (dat komt
ervan als de Gaulle dat rriet
meer zeggen mag). En aller ogen
zijn weer gericht op Apollo 12,
met de maanvaardert.
Minister Schut in zijn blijmoe
dig optimisme houdt onvoldoen
de rekening met de slechtheid
van de mens en de slechtheid
van de gemeentebesturen. Wat
doen die gemeentebesturen aan
de doorstroming? Ze laten hun
ambtenaren in de goedkope wo-
Hlngen huizen. (P. Jongeling)
reeds bezig in het kader van een
internationaal programma om tot
verbetering van de levensstan
daard van deze mensen te komen
en hen een plaats te verschaffen
in het leven van het land, waarin
zij wonen en hen nieuwe hoop te
geven voor de toekomst en daar
naast hun landen in staat te stellen
meer voor hen te doen dan gebrui
kelijk was.
Reeds in de jaren dertig hield
het IAB zich bezig met de ontwik
keling van economisch ten achter
gebleven volken. Echter pas na de
oorlog werd een programma op
gesteld waarbij de internationale
organisaties specialisten beschik
baar stellen om dit werk voor de
Indianen te doen. In 1954 kwam dit
programma tot uitvoering,
oorspronkelijk toegepast in Bolivia.
Peru en Equador. landen die een
groot percentage Indianen in hun
bevolking kennen. Later werd de
aktie uitgebreid tot Colombia, Chili
en Argentinië. Zes Internationale
Ten onrechte, zeggen CVK en IKOR.
wordt de Amerikaan Pete Seeger een
volltslledzanger genoemd HIJ heeft geen
amusante vermakelijkheidewijsjes op zijn
repertolr, maar harde protesten tegen
uitbulterlj, geestelijke luiheid en ont
waarding van het leven.
Wie daarvan meer wil weten, kan zon
dagavond om 7 uur op Ned. 1 Seeger
horen en zien zingen. CVK/IKOR zen
den dan een opname uit, die de
Zweedse televisie van hem maakte tij
dens zijn optreden voor de grote confe
rentie van de Wereldraad van Kerken In
Uppsala.
Volgende week zondag (23 november)
vertonen de kerkelijke zendgemachtigden
op hetzelfde uur een Joods programma
ter ere van het llchtfeeat Channoekah. U
hoort dan het Collegium Mualcum Judal-
cum onder leiding van cantor Chaim
Storosum en solisten.
algemeen secretaris
chr. bond van werknemers In de
hout- en bouwnijverheid en te
vens alg. secr. van de Internatio
nale federatie van christelijke
bouwvakarbeiders- en houtbewer
kersbonden. HIJ bezit een uitge
breide kennis van het werk van
de Internationale Arbeids Orga
nisatie (IAO), die bij haar gou
den Jubileum uitvoerig aandacht
besteedt aan het werk In Azië,
Afrika en Zuld-Amerika. De heer
Grasman Is actief betrokken bij
het werk van vele commissies
van het Wereldverbond van de
Arbeid, het voormalig Internatio
naal Christelijk Vakverbond.
de. De kleding die zij dragen hebben zij zelf gesponnen of ge
weven van de wol van de lama's of de schapen. Ziekten zijn
vaak rampzalig, daaronder zijn tuberculose en geslachtsziekten
veel voorkomende verschijnselen. De sterfte is groot, vooral
onder de kinderen. In tal van gebieden speelt het alcoholisme
een kwade rol. Tachtig procent van hen kan lezen noch schrij
ven. Hun landbouwmethoden zijn primitief en zij leven nog in
het tijdperk van houten gereedschap. Dit zijn de voorwaarden
waaronder de Indiaanse bevolking van het Andesgebergte reeds
vele jaren leefde, wat helaas voor de meerderheid ook vandaag
nog geldt.
organisaties zijn erbij betrokken.
Het ontwikkelingsprogramma
werd in drie etappes uitgevoerd.
De eerste fase was geheei experi
menteel, omdat men de weg nog
moest trachten te vinden. De twee
de fase bestond uit de trainiqg van
personeel en van Indianen, die be
paalde verantwoordelijkheden op
zich konden nemen. De derde
etappe startte in het begin van de
jaren zestig en werd gericht op
consolidatie en uitbreiding van de
aktivitelten. Verantwoordelijkheden
werden zoveel mogelijk gelegd bij
de nationale autoriteiten. Tevens
trachtte met de ontwikkelingspro
gramma's een plaats te geven in
de nationale ontwikkeling van de
betrokken zes landen i-n het An-
desgebied.
Op verscheidene plaatsen kwa
men nederzettingen tot stand, die
als hoekstenen van het gehele
programma moeten worden
beschouwd. Zij voorzien In de
noodzakelijke verbinding tussen de
Indiaanse dorpen en de nationale
autoriteiten. Zij worden geleid
door een internationaal expert, on
der wiens leiding een team werk
zaam is dat bestaat uit artsen, ver
pleegsters. sociale werkers en op
voedingsdeskundigen. Vooral aan
vakopleiding wordt aandacht
geschonken. Moderne landbouw
methoden worden qeleerd, waarbij
inbegrepen de verdelging van
schadelijke insekten.
Elke internationale organisatie
doet een eigen stuk werk: de
UNESCO voorziet vooral in op
voedingswerk, het IAB in vakoplei
ding en de Voedsel? en Landbouw
organisatie van de VN houdt zich
met landbouwactiviteiten bezig.
Eenvoudige cursussen in orga
nisatie en administratie worden ge
geven door sociale werkers, die
de bevolking tevens bijbrengen op
welke wijze zij hun bescha
vingspeil kunnen verhogen. Er
wordt geen standaardmethode ge
volgd. maar steeds opnieuw aan
passing gezocht aan de omstan
digheden en de gewoonten van de
Indianen.
In Bolivia zijn vier van dit soort
kernen, waaraan de landsregering
medewerking verleent. Men vindt
er goed uitgeruste werkplaatsen
voor metaalbewerking, voor tim
merwerk en andere ambachten en
daarnaast enkele scholen. Twee
dorpen met meer dan honderd wo
ningen werden gebouwd, compleet
met werkplaats en de noodzake
lijke administratieve gebouwen.
Het zijn nederzettingen van Indi
aanse gezinnen die het hoge pla
teau hebben verlaten op zoek naar
betere voorwaarden. Gebleken Is
dat Indianen uit het gebergte zo
danig kunnen acclimatiseren dat zij
kunnen wonen en werken in de
laagvlakte.
In Peru is eveneens met steun
van de overheid een project in
uitvoering. Niet lang geleden werd
een aantal centra geopend, waar
Indianen worden opgeleid tot me
dische hulpkrachten.
In Equador staat de scholing
vooral in het kader van de land
bouw. Bosbouw, irrigatie en grond
verbetering vormen een belangrijk
onderdeel van het lesprogramma.
Ook aan het bouwbedrijf wordt
ruime aandacht gegeven.
Projecten waar men de kans
krijgt lezen en schrijven te leren,
werken als een magneet. De scho
len worden overdag gebruikt voor
onderwijs aan kinderen en 's a-
vonds komen de volwassenen aan
de beurt. Naar schatting worden in
Equador 300.000, in Bolivia 100.000
en in Peru 105.000 Indianen be
reikt.
Misschien zijn deze cijfers niet
zo groot in verhouding tot de tota
le i-ndiaanse bevolking of ten op
zichte van hun noden maar niette
min is het indirecte effect dat van
deze kernen uitgaat veel groter
dan het directe. In het begin van
de jaren zestig is men langzaam
begonnen de verantwoordelijk
heden van de internationale licha
men over te dragen op de natio
nale regeringen. Nu staan de cen
tra onder eigen leiding. Daarmee
is reeds een belangrijk doel be
reikt, namelijk de afzonderlijk le
vende groepen Indianen te intgre-
ren in de volken, waarvan zij
staatkundig gezien deel uitmaken.
Het was te verwachten dat spe
ciaal In de beginperiode moeilijk
heden zouden optreden, doch de
internationale deskundigen hebben
voldoende tijd genomen om zich
aan te passen en ook om bepaalde
vooroordelen ten opzichte van de
Indianen te overwinnen.
Ook moest bij de Indianen zelf
heel wat gebeure-n voordat zij zich
bereid toonden medewerking te
verlenen. Toen echter het wantrou
wen verdwenen was en de India
nen zich realiseerden dat de
vreemdelingen niet waren gekomen
om hen iets voor te schrijven maar
te helpen, bleken zij volledig be
reid tot samenwerking en aanpas
sing.
Zij hebben zich leergierig ge
toond om een rol in de ge-
meensohap te kunnen meespelen.
Gebleken is dat Indianen volledig
in staat zijn moderne produktie-
-*• Op verzoek van de rq
van Peru heeft het Inten
naai Arbeids Bureau een opleid
centrum gesticht, waar de land
bevolking van de hoogvlakte i
Andesgebergte een vak kan I
De op de foto getoonde prirh
werkwijze bestaat reeds vele
wen. De wevers worden nu b<
gemaakt met nieuwe doeln
werkmethoden. (Foto's beschil
gesteld door het IAB in Ges
technieken toe te passen
zelfde beschavingsniveau te b
ken als hun medeburgers.
Het Andesprogramma heel
grote delen van de wereld
gewekt, waardoor het m
bleek financiële bijdragen te
krijgen. Ook vakorganisaties
ben voorzien in werkplaatsen
gereedschap. Daarnaast he!
werkgeversorganisaties bljge
gen. Regeringen van een
ianden en internationale insti
gen hebben een aandeel
bouw van scholen en ziekenh
en de inrichting daarvan vera
Studenten uit vele landen I
ben studie gemaakt van dit pre
en werkten In Indiaanse do.)
Gebleken is dat gecoörding
internationale aktle in samer,
king met de nationale overtw
in staat is belangrijk werk te i
bij de ontwikkeling van de vc
ren.
Men zou zich niet moeten
perken tot een programma
het Andesgebied, maar dit
moeten toepassen in bepa
streken in het Midden-Ooster,
Azië en in Afrika, waar
lijke situaties zioh voordoen,
deze wijze kan een bijdrage i
den geleverd tot verbetering
de toestand in achtergebleva
bieden.
Als je haar meemaakt buiten het theater of de stu
dio, is Jasperina de Jong een rustig, niet zo bar toeschie
telijk, eenvoudig vrouwtje. Dan is zij mevrouw Herfst,
die er dikwijls moet uitziet omdat zij een heel druk leven
heeft. Vriendelijk, niet spraakzaam, ook niet omgeven
door een sfeer van „weet-je-wel-wie-ik-ben"
Hot kan vanavond niet op bij de
KRO, na de start van een nieuwe
reeks „Rust noch duur" begint een
andere serie: „Tot de dood ons
scheidt". Achter deze titel gaan sa
tirische komedies van Johnny
Speight schuil. Jaap van de Merwe
vertaalde en bewerkte ze voor de
KRO en regisseur Frits Butzelaar
koos een opmerkelijke cast voor
het ruziemakende gezin dat er
steeds avonturen in beleeft.
Hans Tiemeyer is de autoritaire
papa Herman Hanckam, die er
prat op gaat gezond verstand te
bezitten, maar in werkelijkheid
een vergaan tijdperk vertegen
woordigt. Dat haalt hem 6teeds
forse kritiek van o.a. zijn hippe
dochter Rie (Trudy Labij) en zijn
schoonzoon Ad (Wim Zomer) op
de hals (zie foto). Maar Mieke
Yerstraete als moeder Bets speelt
weer dc rol van bemiddelaarster.
die haar zo goed ligt, dat zij er
eigenlijk al te veel mee is ver
groeid.
Het gezin ruziet elke vier weken
over een eigentijds onderwerp en
vanavond is dat Vietnam. Vergeet
niet, dat het een satire is.
befaamde vermaakcentrum) heeft Hans
Joachim Kulenkampf samen met Hllde-
gard Knef zijn Intrede gedaan. Niet
persoonlijk, maar aandoenlijk en steriel
nagemaakt in was. Wie hem zien wil,
hoeft maar een kaartje te kopen en
binnen te treden. Intussen is het wèl
-een grote eer om deel uit te maken van
dit vreedzaam kabinet.
Moet je zaken met haar doen,
dan is zij koel, op het stugge af,
geen woorden verspillend bij
'naai; ja of nee. Niet innemend,
vooral niet opgewonden.
Toch heeft deze ras-artieste
de image van „een dolle meid"
te zijn. Ze is het bepaald niet.
Maar haar pittig, komisch ta
lent, waarvoor ze ogen, gelaats
uitdrukking, beweeglijkheid,
durf en... een mooie zangstem
ter beschikking heeft, plus een
aangeboren gevoel voor mime,
schenkt haar deze toneel
glamour ten volle.
Niet, dat Jasperina zich maar
hoeft te bewegen of een liedje
te zingen om er te „zijn". Inte
gendeel, ze werkt geweldig
hard en rust niet, voordat alles
wat met haar optreden heeft te
maken, in dé puntjes is.
Haar naam van cabaretière
in de voorste gelederen heeft
zij zelf, en met volle toewij
ding, verdiend. Jasperina laat
het er nooit op aankomen, zij
buit haar begaafdheid zoveel
mogelijk uit.
Ongetwijfeld liggen haar
grootste mogelijkheden in het
komische waaraan zij zich he
lemaal kan overgeven, met een
expressie waarmee zij Conny
Stuart riaar de kroon steekt.
Maar zij kan ook anders. Denkt
U maar eens aan de verfijning,
waarmee zij een liedje als „De
oudjes" vertolkt.
Jasperina is privé helemaal
geen dolle meid, maar zij weet
wat haar publiek van haar ver
wacht. Daarom zult U haar van
avond weer, op volle toeren
zien draaien als Milly, in de
eerste aflevering van een nieu
we serie „Rust noch duur", die
Guus Vleugel voor de KRO
schreef naar ideeën van Jasperi
na's man Eric Herfst, die ook
als Milly's echtgenoot Thomas
optreedt.
Vorig seizoen is „Rust noch
duur" geweldig aangeslagen.
De KRO had het bij de acht
afleveringen willen laten, maar
het kijkersdom drong zo vurig
aan, dat er nu een tweede vier-
wekelijkse serie komt.
Jasperina blijft het middel
punt, maar laten we vooral
haar tegenspeelster Sylvia de
Leur als zus Martha niet over
't hoofd zien. Zij doet in ko
mische bekwaamheden: beslist
niet onder voor JqBBtrlna, als
speelt zij schijnbaar altijd de
tweede viool.
Zonder haar zou „Rust noch
duur" nergens zijn, want Jaspe
rina's dolheden hebben
krachtig weerwerk nodig om
goed uit te komen. In deze eer
ste aflevering veroorzaakt
Martha onbedoeld moeilijkhe
den hoorflét zij een andere i
ning moet zoeken. Zij vindt i
in een leegstaand huis en i
schijnt goed te gaan, totdat
plotseling een merkwaard
meneer verschijnt, ene Sjon
Roo, hier op de foto in de
guur van Rudi Falkenhageni
men met Jasperina, die op
manier de zaken wel even
hanteren....
De moeilijkheid met het oorlogsvraagstuk is, dat de oorlogen behoren
te worden afgeschaft, maar dat men de zonde niet kan afschaffen. Zoals
ook Mao inziet (zie het artikel van verleden week), moet het hart van de
mens veranderd worden. Hij bedoelt dit niet in christelijke zin. Wij wel.
Maar de in christelijke zin bekeerde mensen hebben zich zelden ingespan
nen om internationale conflicten te voorkomen of in te dammen. Zij heb
ben zelfs geen kerktwisten kunnen verhinderen, ja veeleer die zelf
gemaakt.
Terwijl in de zeventiende en achttiende
eeuw Hollanders en Engelsen negersla
ven naar Amerika verscheepten, zaten
achter hun dijken of op hun zandgronden
Nederlandse vromen met een boekje In
een hoekje. Wat qinq hun de wereld aan.
Zij verlustigden zich llover In de waarne
ming van de roerselen van hun ziel. En
ook de roomse devotie en mystiek gin
gen hun gang.
Dit alles ging terug op een volkomen
onschriftuurlijke scheiding tussen uitwen
dig en inwendig. Een scheiding die een
erfenis is van het Griekse, alles uit
een-denkende denken en die via het neo
platonisme teruggaat op Plato. Hierte-
qen wordt vandaag (en dit is een groei
ende beweging) de echte bijbelse noties,
b v. van de sjaloom in het geding ge
bracht
De Joodse bijdrage is al in de jonge
christelijke kerk weggevallen. Het Oude
Testament, geïnterpreteerd naar zijn
Joodse geest, is geroepen de scheefge
groeide christelijke traditie te saneren.
Woprden als ziel, leven, vrede, moeten
opnieuw worden verstaan In hun
oorspronkelijke zin. Alleen zo zal men
opnieuw kunnen leren evangelisch te le
ven.
Nu Is. helaas, dat woord sjaloom door
een veelvuldig en oppervlakkig gebruik
alweer bijna zinloos geworden, evenals
solidariteit en oecumene. Als kinderen
hadden wij een spelletje. We herhaalden
bepaalde woorden, zoals tafel, stoel, ka
mer enz. net zo lang tot alle zin erjit
was en men ledige, zinloze klanken over
hield. Zo gaat het ook met alle mode
woorden, straks ook met het woord revo-
lutie.
Dit neemt niet weg dat de zaken waar
over het gaat. actueel blijven. Hans Ecke-
hard Bahr heeft in de verzamelbundel
Wereldvrede en revolutie, Politiek-theolo-
gische analyses (Bruna. Utrecht, 215 blz.,
ƒ12,50) drie belangrijke studies bijeenge
bracht, voorafgegaan door de tekst van
een radiotoespraak uit eigen mond onder
de titel Vrede zonder revolutie? Dan
volgt een historisch oriënterende studie
van Sven G. Papcke: Wereldrevolutie als
vrede. Daarna komt Dieter Senqhaas met
een polemologische studie- Biidrage tot
de pathologie van de vredeloosheid. Ver
volgens leest men van de hand van Hans
P. Schmidt een echt opinievormend stuk
in christelijke geest, aenaamd Sjaloom:
de joods-christelijke uitdaging.
Ten slotte, als toegift in dit rijke, in
gecondenseerde stijl geschreven boek,
een interview met het ionqerenidool Her-
bert Marcuse onder de titel: Herbert
Marcuse en de profetische overlevering
Het mooie van deze combinatie is. dat
de (joods)-chri8telijke visie aan de lezer
niet propagandistisch wordt opgedrongen.
Het stuk staat gewoon tussen de andere
bijdragen en is sterk qenoeg om voor
zichzelf te spreken.
Het gaat natuurlijk niet aan de inhoud
van deze compacte studies In een paar
honderd woorden weer te geven. Ik heb
het boek aandachtig gelezen, maar daar
mee doet men er nog geen recht aan. We
zitten In de situatie, dat vandaag nage
noeg alle „middelmuren des
afscheidsels" worden qeslecht: tussen de
volken door de moderne communicatie
middelen. tussen de volksqroepen door
diezelfde media, tussen de verschillende
culturele activiteiten zoals wetenschap,
kunst, politiek, theologie, sociologie door
de totaal nieuwe belichting waarin de
overgeleverde cultuur komt te staan.
Maar bekend betekent uit zichzelf niet
bemind. Nieuwe ontmoetingen leiden tot
liefde, maar ook tot haat.
De jonge generatie moet in deze ver
warring haar weg vinden. De actualiteit Is
zo heet, dat de jongeren de historie drei
gen te verliezen. Voora' voor hen is dit
boek met zijn rijke informatie van grote
waarde. Ik geloof dat ik het beste doe
een aantal treffende uitspraken voor u
over te schrijven, afgezien van een even
tuele Instemming van mijn kant, die hier
weinig ter zake doet. De aanhalingste
kens laat ik maar weg.
Bahr: Het komt er in eerste instantie
op aan, dat men het zoeken naar een
rechtvaardige orde voor de hele mense
lijke maatschappij weer als politiek opvat
(13). De vrede is ondeelbaar, en de pijn
lijke waarheid toe te geven is al een
element van de vrede (15). Zullen syno
des en concilies zich niet alleen met de
vrede aan de avondmaalstafel bezighou
den, maar elndelllk voor de andere grote
vrede onder de volken ook concrete, po
litieke actieplannen ontwikkelen? (15).
Papcke: De nieuwe grenzen lopen
dwars door de naties heen (32). Politiek
is een oorlog zonder bloed, maar de
oorlog Is bloedige politiek (35). Revolu
ties worden niet door mensen gemaakt,
maar ontstaan uit onweerstaanbare be
hoeften: wanneer ze uitbreken zijn ze
niet te stuiten: een uitspraak van Edmund
Burke (40).
-Senghaas: Voor de eerste maal in de
geschiedenis van de mensheid vertegen
woordigt het begrip wereldopinie niet al
leen maar een fictie (93). Het is een
duidelijke zaak dat mensen elkaar 4
ontmoetingen zowel leren haten als f
hebben (94). Zonder uitgesproken of
derbewuste dlabolisering van de
genstander is het verschijnsel afscfv
king niet te begrijpen (106). Ws
afschrikking geïnterpreteerd als het
juiste wijze niet gebruiken van wape"
dan blijkt reeds uit deze definitie f
egocentrische en autistische karakter
van (108). Het nut van militaire macht1
positieve doeleinden te bereiken is
genwoordlg minimaal (124). Angst, vrï
en agressiviteit hebben een ver#
gingspunt. Mensen kunnen niet dec en?
achtereen bang zijn voor elkaar (126).
Schmidt: Toen de boeken van het 0
de Testament voor de eerste keer
Grieks werden vertaald, had men f
dan twintig woorden nodig om de w
betekenis van sjaloom weer te
(157). De oorlogen van Israël stond
nooit in dienst van een systematise
aanspraak op wereldheerschappij (lfi
Er mag in de wederzijdse relatie
generaties geen eerbied heersen of
zwang komen, waarbii men geen vrad
meer mag stellen (167).
Tot zover de citaten, die ik met i*
tientallen zou kunnen aanvullen. Als
prikkelen tot eigen lectuur en studie, N
ik mijn doel bereikt.
