Kunst
raakt
UNILEVERS DR. BARTELS
schaak
Misleidend
Mercurius
verborgen
versiering in tuin en vaas
Venus de
helderste
PUZZEL VAN DE WEEK
Vooruitberekening
ZATMDAG S HOVtMMt V>U
- „Ik ben nu ongeveer een jaar voor
zitter van het bestuur van de Rotter
damse Kunststichting en ik word
steeds enthousiaster. In de RKS heb
je veel meer mogelijkheden om crea
tief bezig te zijn dan in een groot
instituut als dit bedrijf. Het raakt je
ook anders. Daarom doe ik het zo
graag". Aan het woord is dr. J. Bat
tels, 49 jaar, directeur Nederland van
Unilever N.V. Naast diverse andere
belangrijke functies in het bedrijfs
leven is hij lid van de raad van be
heer van de Nederlandse Economische
Hogeschool.
In rijn ri^ite, letterlijk
weldoortimmerde direc-
teurakantoor vertelt hij over
rijn ambities ten aanzien
t» deze Kunststichting, die
so duidelijk een dynamische
koers ia gaan varen en direc
ter aansluit bij de wereld
van de kunstenaars zelf.
Voor iemand die aan de top
van de hiërarchische ladder in
zo'n mammae t!be drijf staat,
moet het niet zo gemakkelijk
xijn zich vrij Intensief bezig te
houden met het woelige, onge
reglementeerde kunstenaarswe
reldje in Rotterdam.
Als o intenesse heeft voor
muziek, toneel, ballet, waarom
dan niet gezellig samen zijn
vrouw is een voortreffelijk vio
liste naar schouwburg, bi
oscoop of Doelen?
Ik vind het leuk gerichte ac
tiviteiten te hebben. Als je op
dit punt aan beleidsvorming
meedoet, raakt het je anders.
Toen ik uit Italië kwam (waar
dr. Bartels van 1965 tot 1967
werkte als algemeen directeur
Italië van Unilever, red.) vroeg
wethouder Reehorst mij voor
deze functie. Dat heb ik graag
gedaan, temeer omdat er duide
lijk sprake is van een progres
sief beleid, een dynamische
aanpak en kennis van zaken bij
de nieuwe directeur.
Er is ook een duidelijk stre
ven meer kunstenaars in het
bestuurswerk te betrekken. In
de toneelsector en in de sector
letteren is dit al gebeurd. In de
muziek nog niet en bij' de beel
dende kunst nog pas met een
enkeling. Het moeten echter
wel kunstenaars met bestuur
lijke kwaliteiten zijn.
Om terug te komen op de ei
genlijke vraag: ik heb deze
functie ook aangeboden gekre
gen omdat men van mij wist
dat fk „generalis" ben. Ik ben
geïnteresseerd in veel takken
van kunst, hoewel niet toe
gespitst op de beeldende kunst.
Daarbij heeft opera mijn bij
zondere belangstelling.
De relatie tussen bedrijfsleven
en kunstenaars is in Rotterdam
en Europoort niet zo als met
name de beeldende kunstenaars
zouden wensen. Er komen nau
welijks opdrachten los en van
een maecenaat als van Van
Beuningen of Van der Vorm is
helemaal geen sprake meer.
Ziet u kansen om deze situatie
te verbeteren omdat u èn in
het bedrijfsleven èn in de
kunstenaarswereld werkzaam
bent?
Unilever zelf staat een beetje
buiten spel na de verfraaiing
van het hoofdkantoor met de
plastiek van Couzijn. Dat er bij
het bedrijfsleven niet zoveel in
teresse is, komt ook door de
gebrekkige voorlichting van de
kunstenaars zelf.
Het belastingklimaat in ons
land is bovendien ongunstig
voor een kunstmaecenaat. In
Italië is de n.v.-belasting even
hoog, maar de inkomstenbe
lasting lager.
Sidney van den Berg en Van
der Vorm waren zelfs in de cri
sistijd in staat hun kunstcollec
ties op te bouwen. Hoewel er
nu meer miljonairs zijn dan
vroeger, zijn er minder rijke
mensen. Als een miljonair nu
van de rente van zijn kapitaal
leeft, komt hij nog maar op
60.000 per jaar en wat kun je
daar nu voor kopen op een in
ternationale kunstveiling van
allure?
Vroeger waren de directeuren
van de Steenkolen Handelsver
eniging of van Belle tevens ei
genaar. Nu kent men daar be
taalde managers. De rijke fami
lies sterven uit. Sidney van den
Berg had een kapitaal dat zijn
kinderen niet zullen bezitten.
Dat hangt samen met de demo
cratisering van de onderneming
terwijl de nouveau riche nog
niet toe is aan grote bedragen
voor aankopen.
Als een ondernemer zelf een
bedrag uitgeeft, bepaalt zijn
smaak die uitgave. Voor de on
derneming zelf kan dat
hoogstens een collectie „voor
velen" zijn. En dat werkt ver
vlakkend. Hier zien we ook het
verschil met Amsterdam waar
de rijke families stammen uit
de tijd van de Oostindische
compagnie. Rotterdam is
„nieuw rijk".
De heer Bartels laat het niet
bij overwegingen en constate
ringen. Hij Is zelf contacten aan
het leggen met de Kamer van
Koophandel om de relatie kunst
en bedrijfsleven strakker aan te
4 H54
AB652
A6
4» H 104
Correspondentie aan de heer B. J. Nuys.
Burgemeeat er Baumannlaan 163, Rotterdam
Veel spellen lopen vanzelf. Het contract Is
geboden en het aantal slagen ligt in de
meeste gevallen voor het oprapen, al kan er
soms wel een addertje onder het gras zitten.
Maar toch zal men in veel gevallen constate
ren een slag te missen. Dan kunnen
verschillende „trucjes" worden toegepast om
het beoogde doel te bereiken.
Misleiding is één daarvan. En bovendien
niet de gemakkelijkste omdat men zich moet
verplaatsen in de gedachtengang van de te
genstander.
In twee gevallen kan men van misleiding
spreken. Allereerst wanneer men een tegen
stander zo misleidt dat hij niet In een voor
hem gunstige kleur uitkomt en ten tweede
wanneer men hem tijdens een slag kan ver-
lefden met een andere kaart dan de juiste
uit te komen.
Het laatste voorbeeld willen wij met een
spel, waarvan de lezer hierbij de kaartverde-
llng ziet, toelichten.
4 VB7632
4
B 8
4 V763
W O
s
4 109
H 10 3
H V 9 3 2
4 AB2
4 A 8
V987
Zuid en noord bereikten hier vier harten
terwijl oost één keer ruiten had geboden.
Oost maakte het zijn tegenstander bij voor
baat al wat gemakkelijker door ruiten heer
voor te zetten. De eerste slag werd voor de
aas van noord, die nu speelde naar schop
pen aas.
HIJ sneed nu met troef vrouw, wat misluk
te, waarna oost vervolgde met zijn tweede
schoppen. Die werd voor de heer, waarna
noord de troeven weghaalde en met ruiten
zes terugkwam. Oost werd nu misleid, want
hij speelde ruiten vrouw bij, waaronder de
boer van west viel. Natuurlijk kon oost niet
weten dat west alleen nog maar de boer
had, waardoor ruiten zes wel bijzonder ge
raffineerd was.
Na ruiten vrouw maakte noord het spel,
omdat oost wel klaver aas moest spelen,
waarna de derde klaver van noord kon wor
den weggegooid op de hoge ruiten tien van
zuid. Noord kon Immers zijn laatste schop
pen door zuid laten introeven.
Beziet men de kaartverdeling, dan blijkt
dat vier harten zonder meer wordt gemaakt
als troef heer goed zit. Nu misten
noord/zuid een slag, die door misleiding
alsnog kon worden gemaakt. Oost moest
gokken, maar had toch niet de vrouw moe
ten spelen. Dat was Immers de enige speel
wijze om het contract down te krijgen.
Overigens had oost met schoppen moeten
uitkomen, dan was één down niet te voorko
men geweest. Dan blijft oost immers na
ruiten met heer/vrouw zitten, waardoor de
tien van zuid nooit een slag kan worden,
omdat oost na ruiten heer met klaver aas
en klein komt, zodat ruiten vrouw ten slotte
de downslag betekent. Na schoppen als uit
komst kan noord het contract alleen maar
redden, wanneer troef heer goed zit en dat
blijkt niet het geval.
halen. Daarbij staan de belan
gen van de Rotterdamse
kunstenaars voorop.
Duidelijk is dat de
Kunststichting ook blijft
openstaan voor kunstenaars van
buiten Rotterdam.
Voor de Kunstzaal Lijnbaan
zal een apart „hoofd" worden
aangetrokken die in dienst van
de RKS komt. Ook daar zullen
evenwel niet alleen Rotterdam
mers gaan exposeren.
Dat hij niet bang is voor
Gewoontegetrouw verbergt
Mercurius zich in het heldere
zonnelicht en is dus niet waar
neembaar. Venus is wel te zien,
maar men moet op uitkijk
staan voor de zon opkomt. De
moeite zal echter ruimschoots
worden beloond want wie be
gin november enige tijd voor
zonsopkomst de blik naar het
oosten richt wordt vergast op
een enig schouwspel. Niet al
leen straalt de heldere Venus
daar in de schemering van de
dageraad, maar ook Jupiter ver
toont er zich vlak in de nabij
heid.
Bovendien staat in dezelfde
omgeving de heldere ster Spica.
hoewel de glans van deze
laatste voor die van beide pla
neten wel moet onderdoen.
Afgezien van de maan, is
Venus de helderste ..ster" van
het hele groepje, zelfs van de
hele hemel. Op 4 november
schoven Venus en Jupiter rake
lings langs elkaar heen en van
dan af nam de verwijdering
steeds toe: Venus in de richting
van dc zon (waardoor haar
zichtbaarheid spoedig zal ten
Dr. J. Bartels werd In 1920 in
Leeuwarden geboren. Hij stu
deerde economie aan de Ned.
Economische Hogeschool. Na
werkzaam te zijn geweest op
het ministerie van financiën,
trad hij op 20 november 1947 In
dianat van Unilever N.V. als me
dewerker van de economische
afdeling. In 1952 werd hij be
noemd tot marketing manager
van Cahré-Oelft en vier jaar la
ter tot lid van de directie.
In datzelfde jaar promoveer
de hi| tot doctor In de econo
mie bij prof. Tinbergen op het
proefschrift „Kritische analyse
van hat klaaaleke in- an uitvoer-
argument". In 1958 werd hij
directielid van Lever's
Zeep-Maat8chappij N.V. en In
1959 voorzitter van de directie.
Vijf Jaar lang was hij lid ven
de directie Nederland van Uni
lever voor hij In 1965 naar Ita
lië vertrok ala algemeen direc
teur Unilever Italië. Sinds Juni
1967 is hij directeur Nederland
van Unilever N.V. Hij heeft bo
vendien enkele functies In het
bedrijfsleven en de onder
wijswereld.
wrijvingen met de afdeling
kunstzaken van de gemeente,
bewijst wel zijn opmerking:
„Wethouder Reehorst is niet
boos wanneer de Rotterdamse
Kunststichting als pressiegroep
optreedt Wij voelen dan ook in
deze relatie geen enkele rem.
Wij moeten voorkomen dat wij
door de kunstenaars als „esta
blishment" beschouwd worden.
Wij hebben een bemiddelende
taak naar twee kanten. Wij zijn
een vervoermiddel tussen
kunstenaar en burger in.
Als het blad gevallen is komen de vruchten van de herfst pas goed tot hun
recht. Daarom zouden we iedereen, ook de kleine tuinbezrtters, willen aanbevelen:
„Plant tenminste één besheester aan" om de zomer te verlengen ert de winter
kleur te geven. Daarbij is zo'n enkele bessetak in een kruik of fles met nauwe
hals een decoratieve versiering in huis. En juist nu m menige tuin aan verandering
wordt gedacht, mag men zeker aan de bessen heesters niet achteloos voorbij
gaan. Als hun bloei bovendien nog mooi is, betekent dat een extra voordeel.
In de oude glanzend bruine baardmankruik t
drietal takken van Berberis aggregata, die zich
garneren.
Zo denken we aan de Gelder
se roos, een sneeuwbalsoort,
met platte roomkleurige bloem-
schermen in mei en juni, opval
lend door grote onvruchtbare
randbloemen, die de insecten
moeten lokken. In dit jaargetij
de is de struik zwaar beladen
onder de glazige rode vruchten,
die in schermen omlaag han
gen.
Vogels zijn er blijkbaar niet
zo dol op en de vorst heeft er
ook niet gauw vat op, zodat ze
soms tot 't voorjaar blijven han
gen. Bovendien is zo'n bessetak
zeer lang houdbaar op water en
kan hij gemakkelijk zes weken
mooi blijven in de kamer. Dat
kan toch van geen enkele
bloem gezegd worden.
In het begin zijn we ook al
tijd erg gelukkig met een tak
oranje duindoornbessen, waar
einde lopen), Jupiter in de tegen
overgestelde richting.
Ook Mars is waarneembaar.
Zij bevindt zich evenwel aan
de avondhemel en kan dus na
het vallen van de duisternis
worden opgezocht. Deze pla
neet, die gemakkelijk wordt
herkend aan haar opvallend ro
de tint, zal zich laag In het
zuidwesten bevinden.
Saturnus is vrijwel de ganse
nacht zichtbaar in het gebied
van de sterrenbeelden Ram en
Vissen. Deze planeet is als vrij
helder objekt 's avonds in het
van we eerst de blaadjes wegne
men om ze beter te laten uit
komen. Vooral in een blauwe,
groene of turquoise kruik
vormt deze oranje - pracht een
verrukkelijke blikvanger. Dat
na een week of vier de bessen
gaan gisten en een sterke alco-
holgeur verspreiden wordt ech
ter wel als hinderlijk ervaren.
Opruimen kan altijd nog; of we
zetten ze als tussenstation eerst
in hal of gang.
Zet nooit bessetakken droog
in de vaas, want dan rimpelen
de vruchten. Weliswaar rijpen
zij op water na, waardoor wel
eens een besje valt, maar dat
mag geen naam hebben. Duin
doorns groeien niet alleen in de
duinen. We hebben zelfs mans
hoge exemplaren in een tuin in
de polder gezien.
De zuurbes Berberis wordt
oosten zichtbaar. Rond midder
nacht staat zij in het zuiden.
Wie moeilijkheden mocht on
dervinden met het situeren van
Saturnus, kan wachten tot 22
november; rond middernacht
staat de maan dan pal ten noor
den van de planeet op een af
stand, die gelijk is aan veertien
schijnbare maandlameters.
Maar de maan is op dat ogen
blik vrijwel vol en haar heldere
licht zal veel van de luister van
Saturnus ontnemen.
Van 31 oktober tot 30 novem
ber korten de dagen met 1 uur
22 minuten.
Om de kaart to richten, moet men ze
boven het hoofd houden en het N laten
samenvallen met de noordelijke horizon.
De stand van de hemel is die op IS
november om 20 uur. Voor vroegere
tijdstippen de kaart draalen In de rich
ting van de wijzers van de klok, voor
latere tijdstippen in tegenovergestelde
richting. De plaats van de maan Is voor
enkele tijdstippen aangegeven; de getal
len duiden de dag van de maand aan
Ook Is de positie van Saturnus (S)
vermeld. De stippellijn die door de
Zwaan gaat geeft de hartlijn van de
Melkweg aan De andere gestippelde lijn
is de ecliptica (Dierenriem of Zodiak);
de zon, de maan en de belangrijkste
planeten bevinden zich steeds in de
nabijheid ven deze lijn.
vaak voor losse stekelige hagen
gebruikt. Deze heeft elegant ge
bogen takken, een fraai verkleu
rend blad in de herfst en kleu
rige bessen, die bij sommige
soorten de gehele winter kun
nen blijven hangen. Tot de al
lermooiste vruchtdragende zuur
bessen behoort wel Berberis ag
gregata, vrij onbekend en toch
zo wonderschoon. Deze tak is
van top tot teen beladen met
dichte trossen glazige abrikoos-
kleurige tot oranjerode bessen.
Zeer sierlijk bovendien als vaas
vulling door de gebogen vorm.
De bessen houden het buiten
uit tot de vorst, maar wilt u
een soort dat zijn bessen be
houdt, dan moet u Berberis
thunbergii kiezen met langwer
pige rode kralen als tranen
langs de takken. IJzersterke
heesters, ook voor hagen
ook weer decoratief in
b loemschikking.
Tenslotte nog enkele boshts^
ters die ook zowel voor tuinbt
planting als voor snijmaten
waardevol zijn, zoals de bow
wurger Celastrus scandens,
klimplant (mannelijk en vm
welijk exemplaar bij elkaar a
ten voor de vruchtvorming); /f
racantha „Orange Glow", va-
doorn, waarvan de bessen is
gevoelig zijn voor schurft, ff#
voor vogelschade; Cotoneatb
salicifolia „Floccosa"; Cotonta
ter franchettiiSymphoricarjn
alha (sneeuwbes, radijsboorr.
pje); Symphoricarpus chenav.lt
(koraalbes) en Malus (sierapjx
in soorten, die prachtig bloot
en onder vruchten schuil gar
maar niet voor kleine tuiw
geschikt zijn.
A. C. MULLER - IDZERk
Correspondentie aan de heer H. I. I.
Slavekoorde, Goudrelnetatraat 125.
Oen Haag.
Men maakt wel eene on
derscheid tussen positiespel en
combinatiespel. Wi| qaan hierop nu
niet uitvoerig in. doch herinneren
eraan dat men dan In één adem
het positiespel veel moeilifker
noemt dan het zgn. combinatiespel.
Ook deze veelgehoorde stelling la
ten wij nagenoeg ongemoeid, al
willen wl| er wèl aan toevoegen
dat hierbij wel degelijk veel af
hangt van de begaafdheid van de
speler: het ene speltype ligt de
een beter dan de ander!
Waar wi| op willën wijzen ia dat
ongeacht welk speltype men
prefereert alles een kwestie van
vooruitberekening is. van taxatie
zo U wilt Vooruitberekening moet
accuraat zijn, dat ligt voor de
hand. Toch denkt men hlerbll vrij
wel uitsluitend aan het combina
tiespel.
Het heeft weinig zin iemand ver
wijten te maken om zijn te
kortschieten In de voorultbereke-
ning. Er zijn nu eenmaal grenzen
aan iemand's begaafdheid. En dan
laten we buiten beschouwing de
weinige gelukkigen die offercombi
naties zo maar „uit de losse hand"
op hun tegenstanders loslaten.
vertrouwend op hun intuïtie en
hun geiukl
Ditmaal twee gevallen van fa
lende voorultberekenlng. Over op
gave 3 spreken wij ons liever niet
uit Mocht U de correcte oplossing
daarvan vinden, dan feliciteren wij
U. Het is er wel eentje „om dol
van te worden".
OPLOSSINGEN
Oplossing van da opgavan uit ortza
rubriek van 1 novambar. (Rode draad 2).
(1) Garcla-Calnagglo. Zwart verglata zich
lalljk toan hij maande dat Txf7 niet
goed zou zi|n, want na 1. P»e3 kwam
er een plotselinge matoverval- 2.Dg6!
TgS 3. Ld3l Pf5 4.Txf5! en zwart gaf het
(2) Skuja-Abroalmov. Na 1.Txd5ll waa het
meteen uit. Men zie 1. Dxd5 2.Dxf6t.
En nog mooier: 1. exdS 2-Te8M en
(3) Gudrlcky-Czernov. Zwart won aldue:
1. h2t 2.Kh1 Kg4l 3.Td1 (Indien
3. Tc4t dan 3. Kh3 4. Fxg3 f21 enz.) 3.
g2tl 4 Kxh2 Lf4t 5. Kg1 Kh3 en nu
kan nlemend Lh2 mat verhinderen)
Wit speelde 1. OxbS Hoe gaat het verder?
KRUISWOORD-PUZZEL
Hor. 1. wederopbouw. 11. levenslucht, 12. tijding, 13. duinvallei,
tuchtroede. 17. deel van het gelaat, 18. reeds. 19. deel van een huis, 21
de oudste (afk.). 22. pret. 23. jongensnaam, 25. schel, 26- graafwerktuij
28. bundel. 30. handvat aan machines, 31. aanvoerder. 32. meisjesnaam
33. meisjesnaam. 35. keurig, 37. zoon van Jacob, 39. opstootje, 41. trust»
(afk.). 43. zout, afgeleid van salpeterzuur. 46. lidwoord. 47. aardsoort, 4S
Nederl. zeeheld, 50. blauwe boerenkiel. 51. lusthof, 53. rivier in Duit»
land. 54. tegenbetoog.
Vert. 1. navigatiemiddel, 2. nobel, 3. afgesloten hokje, 4. voorzetsel, S
hemellichaam, 6. deel van een schip, 7. lengtemaat (afk.), 8. deel var
een boom, 9. bloem, 10. oude vr. datief van een, 14. ingewand var
haring, 15. kurk, 16. onderricht, 19 betaald, 20 ouderwets meubelstuk
22. buigzaam. 24. patroon, 25. erg. 26. groente. 27. voegwoord. 29. sport-
term, 34. Rom. keizer. 36. flink en sterk, 38. aanw. voornaamw.. 39. murt
in Zwitserland. 40. water in België, 42. verstand. 44. bloeiwijze, 45. wat»
In N.Brab.. 46. dunne overjas. 48. deel van een auto. 50. lidwoord. 52
ontkenning (Eng.). 53- voegwoord.
5 ras. 6 aster, 7. Linne, 8. ode. 9. pi"
10. iep. 11. nn. 12. Eemnes. 16 ineen»
19. Iers. 21. marode. 23. nek, 24. leg»
25. Simon, 26. per. 28. tor. 29. not, 32
normaal. 34. pianola. 36 meent. 37. I»
lie. 38 naald. 39. elite. 40 ach. 41 tf
43. del. 45. lot. 46 sar. 51. Amstel. S
tiras. 53. eikel. 55 eerder, 57. lok, SS
lel. 60 eender. 61. pol. 63. slee. 65. al»
66. kaneel. 69 stiel. 70. Eelde. 73. oei»
75. beta, 78. kit, 79. Ier. 81 erf. 8~
84. ss, 86. ga.
INZENDINGEN
Oplossingen, uitsluitend op brief
kaart, worden voor donderdag af
jns bureau verwacht. In de linker
bovenhoek vermelden ..Puzzelop
lossing". Er zijn drie prijzen: ee»
van f 10 en twee van f5.
OPLOSSING VAN DE
VORIGE PUZZEL
HOR. 1. masker. 6. asl. 8. opinie. 13
topaas. 14. Indien, 15. el, 17. les. 18.
tin, 20. elp. 21. mm, 22. Inn. 24. Leens,
26. pan. 27. teen, 28. terrein, 30. tere.
31. eek, 32. nog. 33. mop. 35. ros. 36
morel. 38. notie. 40. aster. 42. Sedan.
44. alles, 47. Eems. 48. Les. 49. Anlo.
50. Hanna. 52. tllte. 54. otter, 56. talie.
58. dille. 60 esp. 62. lor. 64, kea. 6:
ark. 67. Eton. 68 kasteel. 71. Alda. 72
nel. 74. steel. 76. sen. 77 Dl. 78. kei
iel. 81. eed. 83. re. 84. silene, 85
87. rasier 88 Lee, 89 fataal
TT. 1. moeite, 2. st, 3. kol. 4. Epen.
dertig. 87
VERT.
