,,'t Is kwalijk kankeren"
KIJKT U KRITISCH
NAAR AMUSEMENT?
REVOLUTIE en ONTGOOCHELING
DEZE
WEEK
Fijne langspelers
voor lange avond
Tweeërlei
hanteren
van onze
beeldbuis
Lemmy bedreigt Heintje
Een namaak-
Swiebertje
Dr. C. Rijnsdorp over: Onder een vale maaïi
ZATERDAG 8 NOVEMBER 1969
De strafbevoegdheid van de meeste commandanten is groter
dan hun bekwaamheid toelaat.
De meeste commandanten zitten onder tafel uit te rekenen
hoeveel dagen arrest zij moeten geven om de soldaat juist het
weekend binnen te houden.
Niettemin realiseren de meeste commandanten zich niet dat
de moeilijkheden wel eens aan het systeem zouden kunnen lig
gen. Dat kunnen ze ook niet, omdat ze zich geïdentificeerd
hebben met het leger.
Op enkele natuurtalenten na blijken de meeste comman
danten geen kaas gegeten te hebben van wat een doelmatige
groepsbenadering kan zijn. Zij kennen alleen het traditionele
spelletje van straf en beloning, van de op dressuur gelijkende
gewenning. Het werken met groepen staat op een bedroevend
laag peil.
DE DROOGSTE herfst sinds
meer dan 250 Jaar, en die paar
buitjes die deze week vallen,
richten weinig uit tegen de alar
merende verzllting van het wa
ter, die in het Westland al mil
joenen guldens schade aanricht.
Het Rotterdamse water is nu he
lemaal niet te drinken, maar dat
deed toch al niemand meer.
Nog een dissonant in de wel
vaartssymfonie: de nieuwe aan
dacht die op de woningnood is
gevallen door de actie van de
Interkerkelijke Kommissie Wo
ningbemiddeling. Nieuwe plannen
zijn gemaakt om mensen met
subsidie te heiven aan een
eigenlijk te dure woning en an
deren met belasting af te helpen
van een te goedkope. De huren
moeten na 1970 niet met 6 maar
met 7 procent 's jaars omhoog,
meent minister Schut.
Defensie In de Kamer: minis
ter Den Toom legt een aangeno
men motie voor hogere soldij
naast zich neer, een D'66-motie
over de flexibele Msponse haalt
o.a. wel de AR, mear geen Ka
mermeerderheid.
Ook een verdeelde Kamer
over de vestiging van de acht
ste medische faculteit in Maas
tricht: er is een kleine rooms-
rode meerderheid voor. Algeme
ner is de lof voor de nota-Ve-
ringa. al zijn de studenten buiten
de Kamer dan tegen-
Pittige straffen voor VU-stu-
aèenten wegens de bezettings-
flffaire, een eis van drie maan
den voor de Haarlemse rechter
R. (rijden onder invloed enz.), het
Hoog militair gerechtshof geeft
Ron Boot nog een kans, om zijn
dienstweigering te motiveren.
De Gereformeerde kerken
vragen het lidmaatschap van de
Wereldraad van kerken aan en
onderzoeken de mogelijkheid van
een nieuwe belijdenis; de Luthe
ranen starten als eersten met
een kerkelijke actie voor ontwik
kelingshulp; ds. H. G. Groene-
woud van de Confessionele ver
eniging overlijdt op 63-|arige leef
tijd; dr. C. Trimp uit Groningen
wordt hoogleraar in Kampen
(vrijgemaakt).
Libanon zwicht voor de Arabi
sche els om de Palestijnse vrij
heidsstrijders meer de ruimte te
geven en Nasser dreigt weer
eens met oorlog tegen Israël.
Nixon kondigt terugtrekking
van de Amerikaanse grondstrijd
krachten uit Vietnam aan, maar
het tijdschema houdt hij voor
zich. Boze reacties In Noord-
Vietnam en Moskou, lof en blaam
In eigen land- Burgemeester Lind
say van New York, vooraan in
de Amerikaanse anti-Vletnamac-
tle, wordt herkozen.
De Navo staat kritisch tegen
over een Europese veiligheids
conferentie zonder Amerika en
Canada, en daar is Moskou weer
verdrietig om. Biafra zegt, wel
een federatie met Nigeria te wil
len aangaan.
Om terug te keren naar eigen
buis: In de grootmetaal wordt
onderhandeld over drie procent
loonstijging schoon per jaar (en
andere wensen). De werkloos
heid is in oktober door het af
nemen van seizoenarbeid iets
gestegen, maar eigenlijk gedaald-
De benzine is goedkoper gewor
den. CNV en NKV weigeren een
politieke keus te doen. Vijf
kunstenaarsbonden willen gefu
seerd naar het NW.
Bij Unilever is het tij gekeerd
•n wordt de winst van de nieu
we wasmiddelen binnengehaald.
De werkende jeugd krijgt met zijn
grote, ordelijke demonstratie aan
dacht, sympathie en dus succes
bij regering, Kamer en volk.
Het resultaat van alle openba
re, privé en geheime onderhan
delingen, die sinds het staken
van de bombardementen een jaar
geleden en sinds de ambtsaan
vaarding van mijn regering op
20 januari zijn genomen, kan in
éen zin worden samengevat: er
zijn hoegenaamd geen vorderin
gen gemaakt behoudens dan het
akkoord over de vorm van de
•enferentietafel (President Nixon).
Hierboven staan enige, niet geheel wil
lekeurig gekozen citaten uit het boekje
van oud-militair Andries de Jong, die, zo
blijkt uit de aanbeveling „heet van de
naald" zijn visie geeft op de situatie in de
militaire dienst onder de titel „Minderen,
meerderen, mensen".
Het is niet moeilijk, meer van deze boude
uitspraken aan te halen, want het boekje
het zij direct maar gezegd wemelt van
kreten als „de meeste militairen" zus en „de
meeste commandanten" zo. Alsol de schrij
ver de meesten van de duizenden officieren
en onderofficieren die in het Nederlandse
leger werkzaam zijn, van nabij heeft leren
kennen.
Om ook even te generaliseren: zulke op
merkingen typeren de Nederlandse militair,
althans voorzover zij tot de gewone burger
doordringen. Wat dat betreft ig (was) De
Jong een „goede" militair.
Ernstiger is het wanneer iemand die an
derhalf jaar lang, kennelijk met interesse,
de gang van zaken in militaire dienst ge
volgd heeft, zich in dergelijke bewoordingen
(ruim honderd bladzijden vol) uitlaat. De
vraag rijst dan of hij wel iets van de bedoe
ling van het „onder de wapenen zijn" heeft
begrepen. Misschien, maar uit het boekje
blijkt het in ieder geval niet.
De Jong geeft talrijke ervaringen door, zij
het voornamelijk slechte. Daarin zit de een
zijdigheid die het hele boek kenmerkt
De soldaat, zegt de schrijver, die op het
appèl het hoofd beweegt, loopt het risico
het weekend binnen te zitten, de jongen die
zijn baret niet op heeft, moet zich 's zon
dagsavonds op een zodanig tijdstip in ge
vechtstenue melden, dat hij niet meer uit
kan. Je ziet bijna nooit sergeants in militai
re tehuizen. Dat doe je niet. vertelde een
sergeant, wij moeten distantie houden. Ser
geants (van 19 jaar) zijn in staat om iemand
om zeven uur 's avonds naar bed te sturen,
iemand zijn snor af te laten scheren, straf-
exercitie te geven, iemand te verbieden in
de kantine te komen. Ze kunnen verplichte
sport in de avonduren geven of iemand zich
midden in de nacht laten melden.
Men zal begrijpen dat „bewijzen" als deze
de kwaliteit van het boekje niet ten goede
komen. Om nog maar te zwijgen over de
vele herhalingen. Hij schrijft: Zo worden de
inspecties, deze dubbele controles en net
geloof dat je 12 (I - dR) uur inspectie per
week nodig hebt, ervaren als een wantrou
wen. En later: Er worden per dag veel te
veel inspecties gehouden en vaak dubbele.
Ander voorbeeld: „Ik ken kapitein K. veel
te goed om te weten, dat hij rechtvaardig
straft", aldus een superieur. Vier bladzijden
verder lezen we een uitspraak van een ba
taljonscommandant: „Ik ken kapitein K.
goed genoeg om te weten, dat hij niet on
rechtvaardig straft".
Exactheid is de schrijver vreemd, wat ten
overvloede moge blijken uit de schrijfwijze
van staatssecretaris Haex (Haeck) en het
woord anti-militarisme (anti-militairisme).
Ergens beweert hij dat het dagelijks ge
beurt dat men meer dan een half uur en
vrijdags soms meer dan een uur „in de
houding" moet staan voordat men wordt
geïnspecteerd. Stellig bedoelt hij te zeggen
(in militaire termen) „op de plaats rust".
Als hij een toespraak van een commandant
citeert, is het er natuurlijk een vol banale
uitdrukkingen.
De schrijver wil volgens de omslag niet
alleen kritiek oefenen, maar ook een bijdra
ge leveren aan een vernieuwing van ver
houdingen binnen de krijgsmacht Dat doet
hij dan ook: Ik stel mij voor dat men bij
het bouwen van een nieuwe kazerne de eet-
en slaapgelegenheden buiten de kazerne
houdt en deze voorzieningen gerund worden
door niet-militairen; op dit moment bepaalt
de commandant of er al of niet een bloem
potje op de slaapzaal mag staan. Een com
mandant moet dergelijke betuttelingen ach
terwege laten; men moet de soldaat de mo
gelijkheid geven een onrechtmatige of kren
kende opdracht te weigeren; het is billijk
en logisch dat de soldaat van zijn comman
dant verantwoording vraagt voor hetgeen
hij doen of laten moet.
Over straffen: Een onafhankelijke perso-
neelsraad moet bepalen welke straf de sol
daat moet hebben. Essentieel hierbij is dat
de almacht van de commandant beperkt
wordt en beslissingen omtrent straffen niet
door één man worden genomen, die boven
dien nog betrokkene is. In feite moet een
commandant niet de bevoegdheid hebben,
iemand een verlof-weekend binnen te hou
den. Het is beter, dat een straf niet eerder
ingaat, dan nadat de soldaat de gelegenheid
heeft gehad in beroep te gaan.
Exercitie: Men moet alleen de exercitie
handhaven die functioneel is. Natuurlijk
moet er een bepaalde orde zijn, wanneer
een grote groep zich bijvoorbeeld te voet
verplaatst. Dat vraagt echter geen training
van vier uur per dag gedurende de oplei
ding en drie uur gemiddeld per week gedu
rende de rest van de diensttijd. De tijd die
nu besteed wordt voor rituele exercitie zou
beter besteed kunnen worden. Het recht op
een eigen stellingname houdt in. dat de
soldaat het recht heeft te stellen: „Akkoord,
ik ga in dienst, maar ik zal alleen dan
meevechten, wanneer ik van de zin en de
rechtvaardigheid van een eventuele oorlog
overtuigd ben".
Zonder voor militarist door te gaan en
sprekend uit ervaring kan worden gesteld
dat de schrijver totaal aan de essentie van
de militaire dienst voorbijgaat. Hij rea
liseert zich niet welke belangen op het spel
(kunnen) staan, voor het land maar ook
voor de militair. Een boek vol afbrekende
kritiek van iemand vol rancune. Om met
een soldatenterm te eindigen: ,,'t is kwalijk
kankeren". (Uitgeverij In den Toren, Baarn,
5,75)
Een eerie langspelers In stereo voor lange avonden. Zo zouden we de reeks platen kunnen samenvatten, die
in deze rubriek een korte bespreking ontvangen en we kunnen daaraan toevoegen dat vooral de liefhebbers van
het romantlsch-gekleurde lichte lied, dat dank zij uitstekende orkestraties en dito geluidsweergave in een mooi
pakje werd gestoken, via deze schijven aan hun trekken kunnen komen.
Daar is dan allereerst onze in
diverse uithoeken der wereld
bekende landgenoot Willy
Schobben, die met zijn gouden
trompet ruim 34 minuten
volspeelt, zonder dat het een
ogenblik verveelt. Hij doet dat
op de plaat Somewhere my Lo
ve (Artone PDJ S-607) en zorg
de voor mooie arrangementen
van de Eurovisie-song
festivalnummers La-la-la en
Jedan Dan. Goede en gezellige
muziek.
Dat geldt eveneens voor de
EMI-Columbia lp „The best of
Frank Pourcel". Het orkest van
deze dirigent speelt ongeveer in
de klankkleur en de traditie
van ons vaderlandse Metropo-
le-orkest: rijke arrangementen,
verantwoorde muziek en een
goede repertoire-keuze, o.a. Je
n'aurai pas le temps, Blue
Moon, Stormy Weather, Hey
Jude en Goodbye.
Decca bracht op SKL 4944 de
Britse lp It's lovely up here uit
met het (uitstekende) orkest
van Ivor Ray monde en een
(even uitstekend) koor, dat glad
en voor de jeugdsentimentelen
tot mee-neuriën uitnodigend
o.m. zingt over My Blue Hea
ven, Over the Rainbow, Beyond
the Blue Horizon en tal van
andere recente en wat oudere
evergreens. Knappe zang en een
klein grapje op de hoes: het
hoog boven Londen gefotogra
feerde paar kreeg de zon en de
„Een avond met een over
daad aan informatie", schre
ven we deze week over het
aanbod op dinsdag. Maar
nee, kwam ons de volgende
dag iemand vertellen: de
dinsdagavond is louter amu
sement, van Peyton Place
tot De wrekers toe! We
hadden beiden gelijk, 't is
maar, hoe je de tv hanteert.
Wie wilde, behoefde zich
helemaal niet te laten -voor
lichten over enig maat
schappelijk probleem, maar
kon de hele avond op de
pleziertoer gaan.
En wat slikt men dan willig
op zo'n avond? De dwaze we
reld van Tommy Cooper, die
misschien ooit dwaas mag zijn
geweest, maar allang stierlijk
vervelend is: goedkoop en dom
amusement dat om zeven uur
al voor de deur staat.
Om half acht over naar de
eindeloze romantiek van Pey
ton Place, gauw koffie zetten
tijdens het journaal en prettig
wegzakken in de stoel bij een
misdaadverhaal, dat juist even
tjes in de muziekshow van de
KRO op Ned. 1 steekt. Wie lie
ver Engels voetbal ziet, kan
nog een uur op Ned. 2 blijven
hangen, of er een kwartier af
knabbelen en de sensatie van
De wrekers zien op het andere
net.
Met dit alles is de amuse
mentzoeker volgestopt van ze
ven tot half elf: drie en een
■half uur. Dan is het ongeveer
bedtijd. Met een hoofd vol non
sens kan men gaan silapen: t
was een fijne tv-avond.
Wie een beetje handig heen
en weer schakelt, kan bijna el
ke avond in gestrekte draf tv-
amusement binnenhalen. En was
Esther Ofarim
nieuwe „image"
Na Caterina Valente heeft
ook Esther Ofarim besloten,
zich een nieuwe „image" aan te
meten. Naar haar zeggen heeft
zij in Duitsland haar laatste fcv-
show met lang haar en kindero
gen opgenomen. Zij is van plan
een korte pruik te gaan dragen,
waarvoor zij haar lange sluike
haar afknipt. Zij wil haar ogen
wel expressief houden, maar ze
zullen tijdens het zingen „een
volwassen blik" krijgen. Esther
heeft genoeg van haar naïeve
uiterlijk.
Televisiedienst
Zondag 16 november zal er
een televisiedienst zijn te zien
en wel uit de geref. kerk (vrij
gemaakt) in Zwolle. Voorgan
ger is ds. D. Vreugdenhil, orga
nist de heer Chris G. Linde
boom. De tekst voor de preek is
gekozen uit Handelingen 19: 13,
15 en 17 en het thema luidt:
„De Naam van Jezus, geen to
ver spel maar levensspil". Uit
zending op Ned. 1 tussen 5 en 6
uur.
het dan altijd leuk? Staan we
nog wel kritisch tegen
over de pret die de tv aan
biedt? Kiezen we nog of laten
we alles over ons komen wat
ontspanning betekent?
De statistische cijfers leren
het: voor de nieuws- en actuali
teitenrubrieken bestaat de
minste belangstelling bij de tv-
kijkers, het amusement gaat met
de vetste kijkdichtheid strijken.
Beseffen we nog wel, dat al
die tv-gezelligheid een hoop
schone schijn in sentimentele fa
milieverhalen en nog meer kitsch
in zgn. politiestories oplevert
waarvan het meeste totaal onbe
staanbaar is en niet anders dan
commerciële verzinsels? Of
stompen we zoetjes af op het
amusement? Dat namelijk is
het gevaar van het ijverig tv-
kijken.
Bij de verslaafdheid van Pey
ton Place (hoe onschuldig op
zichzelf ook) behoort een vraag
teken te staan. Bij het lachen
om flauwe grappen en het blij
ven hangen bij mislukte show
programma's evenzeer.
't Is niet verboden, met spijt
te kijken naar het teleurstel
lend optreden van Johnny
Rijk afzonderlijk, maar het
bedenkelijk, dat zonder emL.
kritiek te doen.
We mogen gerust constat
ren dat de NCRV niet gelukl f
heeft gemikt met het voorla
programma „De scheepsjt
gens van Bontekoe", omdat j
gen s zo'n boek liever zelf ev
lezen en het todh heus geenvi
wassenenuitzending is.
We dienen te constateren,
de NOS ons niet zo'n geweld
dienst heeft bewezen met
Bill Cosby-show waarbij we
verwezen naar de roem t
Dubbelspion: dit verhaal is
een uit het dozijn.
We behoeven de KR(J i
niet dankbaar te zijn v
„Verslag op dinsdag", noen
VPRO voor „Zendtijd". Er ki_
nis van te nemen is een andqft
zaak: als we er maar kritii
tegenover blijven staan,
een programma goed vindt, pi
ze het en kijke ernaar, ook,
valt het bij een ander niet
de smaak. Dat zal immers altl
zo blijven!
Maar laten we niet ons t
amusement accepteren ome
we niets beters hebben te do
en..... laten we niet avond
avond vullen met kijken iul^
liche kost, als de programm
makers ook goede informal
voorzetten.
Kiezen wil zeggen: wikk hc
en wegen, maar ook naar eigd 0l
kwiek inzicht beoordelen,
men ziet. Daarvoor is eigenli
geen dagbladcommentator
dig.
PHÉ WIJNBES
Willy Schobben
lucht mee, dank zij de gastvrij
heid van het Londense Hil-
ton-hotel.
Van een ander genre en als
gezellige achtergrondvulling is
de grote Weense potpourri, die
Frans de Guise en zijn Bar-
quintet op BDM S-1514 van Ar
tone zette. Maria ndl is er, even
als Salomé, maar bovendien Ro
te Rosen, Rote Lippen, Roter
Wein, zoals ook de titel van de
plaat werd.
„Ons Heintje", laten we het maar bekennen, is „Duits Heintje" en
hij wordt in zijn koningspositie lelijk bedreigd door Lemmy, van
wie in Duitsland elk ogenblik de plaat wordt verwacht die Heintje
moet verslaan.
Lemmy komt beslist niet onbeslagen ten ijs, want hij is niemand
minder dan Lemmy Caution jr. Wie dan wel senior is? Eddy Con-
stantine. Juist ja, het lichtje brandt!
Eddy en zijn dertienjarige zoon maken diep in het geheim een
plaat die druipt van vaderliefde en niet aan Mama, maar aan Papa
is gewijd. Daarmee zal Lemmy zijn debuut maken, wel wat aan
de late kant, want ook hem bedreigt de gevreesde „baard in de
keel".
Ingewijden houden hun hart vast, dat Lemmy Heintje van de
eerste plaats in Duitsland zal verdrijven.
Vanmiddag begint
NCRV met het uiteen
van het showprogramm
dat behoort bij het spoi
spel „Dubbelzeskamp"i
vanavond op het. schei
komt. Rheden en Bolswca
hebben samen deze
verzorgd en een van de i
drachten luidde: „Maak z
een aflevering van
bertje en voer die op", i
verlengstuk van de Dubbejj
zeskamp is een nieuwighei
die de deelnemende c
ten voor zo'n grote
lijkheid plaatst, dat één h
daarop heeft laten afwetei
Des te spannender om t|
zienhoe de dapperen het
af brengen! Hier de psen
do-Swieber met Saartje ij
de burgemeesterskeuken. I
Men weet wat 'science fiction' is: moderne Jules Verne-verhalen. Wat
nog niet bestaat is .church fiction', b.v. een roman over een kardinaal, die
in de droom een uitweg ziet uit de impasse waarin de rooms-katholieke
kerk is geraakt met haar binding aan onfeilbare uitspraken in het verleden.
Of een verhaal over een ontdekte authentieke brief van Paulus, eigen
handig ondertekend (een signatuur die op alle televisieschermen van de
wereld verschijnt), welke brief afwijkt van de bekende paulinische stijl en
allerlei vragen oproep. Of een roman over de bekering van een Chinese
topfiguur tot het christelijk geloof, een nieuwe Constantijn, Ko Tse Ti en
een Chinese christelijke kerk als staatskerk. Ik noem maar een paar voor
beelden, mogelijkheden van church fiction.
Amerikaanse technologen hebben al
lang de waarde van de, desnoods wilde,
fantasie ontdekt, voor de praktijk! De
Ivoren toren van de kunstenaar moet
verkeerstoren worden. De verbeel
dingskracht ia een reële factor tot ver
krijging van inzicht in wat komende le.
Vandaag bespreek Ik In het kort een
boek dat men kan rekenen tot de „politi
eel fiction". De titel ie ontleend aan een
dagboekfragment van Che Guevara en
luidt: Onder een vale maan.
„We staan met zeventien man onder
een vale maan De mars is gevaarlijk
geweest en heeft vele sporen achtergela
ten". Ik citeer van de achterkant van het
boek: ..Deze zin geeft de wanhoop weer
van het hand|evol mensen, over wier
strijd in dit boek verteld wordt. Opgedra
gen aan de antl-Vietnam-demonstranten en
alle studenten ter wereld, behandelt het
de levensgeschiedenis van enkele be-
roepaagitatoren in dienst van de Revolu
tionaire Organisatie van de Derde We
reld, waarbij de actuele conflicten in de
wereld het uitgangspunt vormen van een
catastrofale ontwikkeling".
De auteur is Michel Ragon (geb. 1924).
Uit het Frans vertaald door Pieter Beek,
is deze „politieke fictie roman" uitgege
ven bij De Arbeiderspers te Amsterdam.
(206 blz„ f 10,50).
Men krijgt de indruk dat tachtig pro
cent van dit boek autobiografisch is. Als
men leest hoe een troep krokodillen
vecht om een gewond neergestreken ooi
evaar (bl. 187): als de auteur vertelt dat
hij zijn herinneringen (b.v. aan een spel
tennis) niet meer kan localiseren en door
zijn onophoudelijk reizen over de hele
wereld niet meer weet of dat herinne
ringsbeeld in Engeland thuishoort of in
Michel fUgon
Afrika of HohgMpfl^; als m»n ziet hoe in
bijzonderheden schrijver kan vertellen
wat er gebeurt op Cuba, Istanboel, Ja
pan. enz., dan merkt men wel hoe Ragon,
zonder een spoor van opschepperij a la
Jan Cremer, is wat men vroeger een
qlobe-trotter noemde.
Maar welk een verschil met zo'n we
reldtoerist uit een rustiger verleden! De
ik uit dit verhaal is van Franse boerenaf
komst, als jongen van huis weggelopen
en terechtgekomen bij de Franse ver
zetsbeweging. Na de oorlog gevechtssol
daat geworden in Vietnam en Algerije, is
hij gedeserteerd en in dienst getreden
van de RODW (zie boven). Overal ter
wereld moet hij onderdrukte groepen
wakker maken en tot verzet aansporen.
„Lang voor de kosmonauten kenden wij
reeds het gevoel van een reis door de
kosmos en van een ontmoeting met de
bewoners van Mars. We waren gewend
aan jaren zonder winter en zonder zo
mer, of aan jaren met twee winters en
twee zomers. Wij leefden buiten de tijd
en bulten de seizoenen. Vliegtuigen
brachten ons van west naar oost, lieten
ons over het ijs van de pool vliegen,
over de bossen van de evenaar. Zonder
de minste overgang verwisselden we bin
nen enkele uren het comfort van een
luxueus hotel te Tokio voor de stank van
een paaldorp in Maleisië. Op die manier
reisden we zonder onderbreking door de
ruimte en door de tijd" (55).
Maar altijd en overal loerde het gevaar
van ontdekking. Voortdurend moest van
identiteit verwisseld worden Meer dan
angst voor de dood gevoelden ze angst
voor een verwonding, „want een verwon-
ding maakt een mens zwak en machte
loos en levert hem over aan de genade
van de achtervolger" (56).
De RODW streeft (zo vertelt ons dit
boek althans) naar de vereniging van alle
gekoloniseerde en onderdrukte volkeren
in de hele wereld. Zij Identificeert zich
niet met het gevestigde communisme. Zij
heeft evenwel begrepen dat de opstand
van de Europese proletariërs moet wor
den gevolgd door een opstand van de
proletarische volken.
Uiteenzettingen van deze strekking
vormen het documentaire bestanddeel
van de roman, waarin de overwegend
autobiografische elementen goed passen.
De „fiction" begint waar de schrijver
Cuba door de Amerikanen laat wegvagen
en waar Chinese mini-atoombommen het
Pentagon en andere vitale Amerikaanse
centra verwoesten, terwijl aan het drink
water LSD wordt toegevoegd om de ver
warring compleet te maken.
De ikfiguur zelf verkommert tenslotte
als enig overgebleven Europeaan in de
moerassen aan de rand van een Afri
kaanse stad. Hij ziet zijn leven, zijn
werk. zijn inspanningen, alle gedragen
risico's, nu als zinloos. De verzetsstrij
ders worden knechten van het imperia
lisme, bevrijde gebieden worden poli
tiestaten.
„Wat heeft het dan noq voor zin om
verder te vechten en om de mensen en
de wereld te willen veranderen? De bar
baren die door de Romeinen worden
nederd zullen er uiteindelijk altijd in
gen om hun tegenstanders te vernietlf
Maar wanneer ze eenmaal aan de mat
zijn worden zij op hun beurt Romei
verdrukkers en imperialisten" (41).
De revolutie moet gecontinueerd en
schermd worden door een tot de tai
gewapend machtsapparaat. „Mao
op het ogenblik geobsedeerd door
idee dat de natuur van de mens verani
moet worden. Hij heeft gelijk. Dat, dat'
de ware revolutie" (63).
Hoort, gij kerken altegaderl
Het interesseert me geen fluit, of
boek. dit hybridisch geheel, wel een
man kan heten. De' letterkundige
verbleekt teoenover de wereldorob'ei
die hier aan de orde zijn gesteld,
gaat er ook niet om of de auteur lel
ontgoocheld Is door de revolutie waai
hij zijn leven heeft gegeven. Dit boek
een venster op de toekomst en toont
apokalyptische dynamiek waartegen or
Nederlandse kerkvraagjes op zijn zach$
qezegd gerelativeerd worden.
DR. C. RIJNSDl
P.S. De opmerkzame lezer zal hebben t
pen. dat het vorige week geplaatste ei
abuis niet gesigneerde artikel over Stijn
veis. eveneens van de hand van dr. Rljnsdtfl
