Zoekgeraakte portier: ik ga
niet meer alleen op vakantie
„Excellentie, U gaat
op de grote hoop"
DE STOK WAAR HITLER MEE SLOEG?
Kernfysici geven 9open
huis9 in Amsterdam
Motie van KVP en CHU
voor meer soldij
Het Venlo-incident:
Na Italiaans avontuur
Radeloos gezworven
Kuitenbijter
Vervolging in
zaak-Korsten
Koninklijk bezoek
aan Luxemburg
Flat bij paleis
Soestdijk
Zaak v. liane gem
vrijdag mor
NEC vraagt
f 10.000
voor film
Ron Boot
krijgt een
nieuwe kans
Grote verschillen
in werktijden
van chauffeurs
HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN IN DE TWEEDE WERELDOORLOG
9
WOENSDAG 5 NOVEMBER 1969
SCHIPHOL Met licht-bevroren voeten en verwondingen aan
de handen, maar overigens uiterlijk nog fit, is gisteren de 49-jarige
portier-telefonist van het O.L.V. Gasthuis te Amsterdam, de heer
J. van Groningen, uit Italië op Schiphol teruggekeerd van zijn
levensgevaarlijke avontuur op de hellingen van de 3200 meter hoge
Etna.
Drie etmalen zwierf hij daar tussen
de grote rotsblokken van de lava-vel
den op zoek naar de bewoonde wereld,
nadat hij vorige week woensdag
dicht bij de top van de vulkaan zijn
twee metgezellen was kwijtgeraakt.
Hoewel het zicht goed was en hij 's
nachts ver in de diepte de lichtjes
van de bewoonde wereld lokkend zag
flonkeren, zag hij geen kans alleen
de weg terug te vinden.
„Ze zeggen, dat de Italiaanse poli
tie zelfs met helikopters naar me
heeft gezocht", zo zei hij, „maar ik
heb er niet een gezien". Net toen hij
op de derde dag radeloos begon te
worden, hoorde hij belgerinkel van
schapen en ontdekte in de verte een
schaapherder.
Regenwater
O
„Aan die man heb ik mijn leven te
-danken, vertelde hij. De herder had
hem een stok gegeven en hem on
dersteund naar iijn hut. Daar dronk
Van Groningen gulzig bijna twee li
ter regenwater op, dat de herder hem
in een grote bak 'aanbood.
Zijn vrouw en zoon, die hem op
Schiphol kwamen afhalen, waren nog
niet over de scihok heen. Vorige
maand was Van Groningen nog met
zijn vrouw op vakantie in Noord-Ita-
lië geweest, maar hij wilde zo graag
naar Sicilië „omdat ik me geweldig
voor bergen interesseer en wel eens
een vulkaan wilde bekijken.
Zijn vrouw vond goed, dat hij dat
dan maar alleen ging doen. Met een
reisgezelschap van 17 deelnemers
vertrok hij eind vorige maand voor
een tocht naar Sicilië die een week
zou duren.
Men ging vorige week eerst met
AMSTERDAM Een onbekende
man heeft maandagavond een 21-ja-
rige vrouw in de Vondelstraat in de
rechter kuit gebeten. Terwijl zij ge
bukt stond om het slot van haar fiets
te openen, voelde ze een scherpe pijn
aan haar been. Zij zag een man hard
wegdraven.
Een afdruk van een gebit en een
bloeduitstorting" in haar volgens een
agent welgevormde kuit vormden het
duidelijk bewijs dat zij slachtoffer
van een „kuitenbijter" was gewor
den.
een bus zo ver mogelijk de Etna op.
De top moest echter worden beklom
men. Van Groningen kwam met een
Belg en een Amerikaan achteraan,
DEN HAAG Tegen de Haagse
arts W. A. E. zal een vervolging wor
den ingesteld omdat hij wordt ver
dacht eraanmee te hebben gewerkt
wijlen de heer Ben Korsten, public
relations-adviseur, op valse recepten
morfine te hebb enverschaft.
Dit zou gebeurd zijn op recepten,
die de Haagse medicus op een andere
naam dan die van zijn patiënt uit
schreef.
Verder is een gerechtelijk voor
onderzoek gevorderd tegen de inter
nist dr. H., omdat er aanwijzingen
zijn dat hij een onjuist ingevulde
medische verklaring heeft onderte
kend, bedoeld voor een arbeidsonge
schiktheidsverzekering voor de heer
Korsten. Deze verklaring zou Korsten
foutief hebben ingevuld.
aangezien hij enige pech met zijn
schoenen had gehad. Ze namen niet
de gemakkelijkste weg en toen ze bo
ven waren, vlak bij de krater, nam
hij nog foto's, daarbij door zijn met
gezellen geassisteerd.
Bij de afdaling die langs twee we
gen kon geschieden, raakte hij onver
wachts de twee anderen kwijt en hij
kon ze niet meer terugvinden. De rest
van het gezelschap was waarschijn
lijk al ver op de terugweg naar de
bus.
Daarna begon een zwerftcht, die
Van Groningen bijna het leven heeft
gekost „Het is niet waar, dat ik van
bosbessen heb geleefd," zei hij. „Ik
heb drie etmalen helemaal niets ge-
gagten en alleen 's ochtends dauw
kunnen likken van de varens, '„ik
weet wel dat ik nooit meer alleen op
vakantie ga," verzuchtte hij. „In het
vervolg gaat mijn vrouw mee." „Maar
niet naar de Etna", zei zij vol
afschuw.
Van 13 tot en met 16 mei 1970
zullen de Koningin en prins Bernhard
een staatsbezoek aan Luxumburg
brengen. Het Koninklijk paar beant
woordt daarmee een uitnodiging van
groothertog Jan en groothertogin
Josephine Charlotte, die in de zomer
van 1967 een staatsbezoek aan ons
land brachten.
(Van onze correspondent)
AMSTERDAM Wie zich
ooit heeft afgevraagd wat er toch
wel pleegt te gebeuren in de ge
bouwen van het Instituut voor
Kernfysisch Onderzoek aan de
Oosterringdijk in Amsterdam,
mag daar de volgende week dan
eindelijk eens achter de muren
kijken. Want de volgende week
geeft het instituut „open huis".
Op donderdag 13, vrijdag 14 en za
terdag 15 november mag ieder die
dat wil, binnenkomen en kijken naar
de opgestelde apparatuur en horen
van de deskundigen hoe en waarom
het allemaal werkt.
Reden voor deze openheid is een
jubileum. Het is namelijk twintig
jaar geleden dat in het in 1946 opge
richte Instituut voor Kernfysisch On
derzoek in Amsterdam het zeer be
langrijke instrument de synchrocyclo
tron ging draaien. Volgens de voorzit
ter van het curatorium, prof. Van
Lieshout, vormde dit een goede aan
leiding om „gehoor te geven aan de
steeds dringender wordende vraag
naar publieke verantwoording van de
besteding van overheidsgelden."
Beuken verhinderen inkijk
(Van onze correspondent)
BAARN Schuin tegenover paleis
Soestdjjk, op nauwelijks honderd me
ter afstand, zal een zeven verdiepingen
hoge flat worden gebouwd.
Een aantal 23 meter hoge beuken
voorkomt dat de flat een storend ele
ment in het uitzicht van de Koninklijke
familie gaat vormen. Bovendien zijn al
te nieuwsgierige blikken vanuit het
flatgebouw in de richting van het pa
leis onmogelijk.
De beuken zijn nauwelijks een meter
hoger dan het flatgebouw zelf, dat 22
meter boven de begane grond zal uit
steken. Het wordt een luxe verzor
gingsflat met tachtig eenheden, een res
taurant en daaronder 33 garages en en
kele dienstwoningen.
G. Schutte krijgt
15 jaar
AMSTERDAM Het gerechtshof
heeft de 45-jarige monteur Gerhard S.
vanmorgen wegens het dertien jaar ge
leden medeplegen van doodslag op de
56-jarige Amsterdamse caféhoudster
Betje Schevenhoven veroordeeld tot
15 jaar lvangunisstraf met aftrek.
Zijn mededader, de 53-jarige garde
robier W. van H. kreeg vijf jaar met
aftrek. Het lijk van de caféhoudster,
dat in de Bloemendaalse duinen zou
zijn begraven, werd nimmer gevonden.
De procureur-generaal had tegen S.
twintig jaar geëist en tegen Van H.
acht jaar. Beide mannen hadden aan
vankelijk een volledige bekentenis af
gelegd. Later ontkenden ze iets met de
verdwijning van de caféhoudster te ma
ken te hebben gehad.
De monteur ontsnapte in de nacht
van 3 op 4 oktober op spectaculaire
wijze uit het huis van bewaring aan
het Kleine Gartmanplantsoen in Am
sterdam. Tien dagen later werd hij ge
grepen.
DEN HAAG Het Tweede-Kamer
lid van D'66, mr. dr. M. J. J. A.
Imkamp is niet gerust over de strate
gie van de minister van defensie.
De conceptie van de flexibele res
ponse (het hangt er van af, wanneer
men de kernwapens gaat gebruiken)
is volgens de heer Imkamp een onvol
doende waarborg voor de veiligheid
van West-Europa en Nederland. Het
afglijden naar een desastreus kernwa
penconflict zou groter zijrr. geworden.
In een motie, alleen ondertekend
door partijgenoten, vraagt de heer
Imkamp daarom een nota van de
minister over de nieuwe strategie.
(Van onze sportredactie)
ROTTERDAM De zaak-
Van Hanegem nadert zijn ont
knoping. Vrijdagavond in het
Utrechtse hotel Terminus zal de
Commissie van Beroep van de
KNVB zich andermaal beraden
over de strafmaat in verband
met de tegen NEC opgelopen
waarschuwing van de Feijen-
oorder.
Dan ook hoopt Feijenoord de
Commissie via een videoband te
kunnen overtuigen van de on
schuld van Van Hanegem. Of
dat evenwel mogelijk zal zijn,
hangt van de bereidheid af de
door NEC gevraagde 10.000 gul
den op tafel te brengen.
Bij de Nijmeegse club stelt men
zich namelijk op het standpunt: Jul
lie spelen professioneel voetbal, maar
wij ook. Want voor het steenrijke
Feijenoord moet zo'n bedragje toch
wel opwegen tegen Van Hanegems
meespelen tegen A.C. Milan.
Feijenoord manager Guus Brox, die
gisteren in Nijmegen een onderhoud
had met NEC-bestuurslid Vossen-
berg, deed vanmorgen nogal geheim
zinnig toen wij hem om zijn mening
vroegen. Guus Brox: „Geen commen
taar. Later misschien".
Wim van Hanegem, die aanvanke
lijk voor drie bindende wedstrijden
geschorst werd, alsmede een boete
van 300 gulden opliep wegens na
trappen, welke straf vrijdag voorlo
pig werd opgeschort na beroep van
hemzelf èn de KNVB, wacht dus af.
Eèn van zijn grieven was dat men
bij het vaststellen van de straf reke
ning had gehouden met een dubieuze
waarschuwing, opgelopen tijdens Ne
derlandBulgarije. De filmopnamen,
gemaakt door de Nederlandse Sport
Federatie zullen vrijdag uitkomst
moeten brengen. Tenzij Feijenoord
weigert de gevraagde 10.000 gulden
op tafel te brengen.
MIAMI Twee lijnvliegtuigen
zijn gisteren gedwongen naar Cuba
te vliegen.
Een straalvliegtuig van Lanica, Ni
caragua's nationale luchtvaart
maatschappij, was op weg van Mana
gua naar Mexico-stad, toen de piloot
de controletoren berichtte, dat hij
door mannen met vuurwapens was
gedwongen koers te zetten naar Cu
ba.
Een uit Europa komend toestel van
de .Braziliaanse maatschappij Varig,
met 99 inzittenden werd tussen Bue
nos Aires en Santiago eveneens ge
dwongen naar Cuba te vliegen.
ARP zal tegen stemmen
(Van onze parlementsredactic)
DEN HAAG Voer met in
gang van 1 januari 1970 voor de
dienstplichtige militairen een
werkelijke (structurele) verho-
I ging van het soldij in. Deze motie
heeft de KVP-er J. Maenen gis-
I teravond ook namens de CHU bij
de Tweede Kamer ingediend,
i De fractie van de ARP is tegen de
motie, hoewel de heer Maenen in
eerste instantie wel namens deze
Tussenvonnis geveld
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG Het Hoog Militair
Gerechtshof heeft vanmorgen geen
vonnis gewezen in de zaak tegen de
dienstweigeraar Ron Boot.
Er werd een tussenvonnis geveld
„omdat onder de beraadslagingen is
gebleken, dat het onderzoek in deze
zaak niet volledig is geweest en dat
de beklaagde nader dient te worden
gehoord, meer in het bijzonder om
trent het punt, of hij termen aanwe
zig acht andermaal een verzoek om
erkenning van zijn bezwaren als ern
stige gewetensbezwaren te richten tot
de minister van defensie".
De krijgsraad had wegens dienst
weigering anderhalf jaar met aftrek
opgelegd. In beroep bij het HMG
eiste de advocaat-fiscaal twee jaar
met aftrek.
President mr. E. A. M. Lamers zei
vanmorgen, dat het Hof de indruk
had, dat Ron Boot in eerste instan
tie zijn bezwaren niet in de juiste
volgorde naar voren had gebracht.
„Het Hof is overtuigd van de plicht,
dat iedereen de wapenen dient te
hanteren ter verdediging van he_t va
derland, maar acht gevangenisstraf
niet het middel om tegen gewetenbe-
zwaren op te treden".
Opnieuw
„Ron Boot wordt door ons nu in
de gelegenheid gesteld om binnen
veertien dagen opnieuw een verzoek
bij de minister in te dienen, om hem
alsnog in zijn gewetensbezwaren te
erkennen. Hij krijgt dan de gelegen
heid om zijn bezwaren in de juiste
volgorde te plaatsen".
Hierop antwoordde Ron Boot: „Dan
zit ik nu weer twee weken in span
ning". waarop mr. Lamers meedeelde,
dat het Hof alles zal doen om deze
spanning minimaal te doen z(jn.
Toen Kon Boot de zaal verllët zei h(j:
„Dit is gewoon een aanfluiting".
fractie kon spreken. De heer Tj. Wal
burg gaf als verklaring, dat hij eerst
het rapport wilde afwachten, dat
spoedig zou verschijnen over de wed-
de-regeling.
Vorige week had de heer E. R.
Wieldraaijer (soc) over deze kwestie
ook een motie ingediend. Zijn zeer
nieuwsgierige vraag was gisteravond
wat minister Den Toom zou doen,
wanneer de motie van de KVP en
CHU zou worden aangenomen.
Het liberale Kamerlid H. J. L. Von-
hoff noemde de motie van de heer
Wieldraaijer onredelijk (hij fietst
door de commissie heen) en van de
heer Maenen „voorbarig", omdat de
commissie nóg een rapport moet uit
brengen.
De heer Vonhoff maakte geen be
zwaar tegen een hoger soldij- Inter
ruptie van de heer C. F. Kleisterlee
(kath.v.) „Maar wilt u reeds in 1970
meer geven? Dat is het punt". De
heer Wieldraaijer: „Het zal wel het
jaar 2.000 worden".
Later rekende de heer Wieldraaijer
voor dat de minister en zijn drie
staatssecretarissen in het totaal giste
ren 5 3'4 uur aan het woord waren ge
weest. Maar slechts 3Va minuut was
er gesproken over het soldij. Nu is
het mogelijk in 3Va minuut alles te
zeggen. Maar de minister zei niets,
aldus de heer Wieldraaijer.
De heer Walburg zei nog, dat de
twee moties voor een sympathieke
zaak pleitten. Maar het rapport van
de commissie-Pijnenburg was er nog
niet. Bovendien mogen de kosten van
de hogere soldij niet ten laste komen
van het normale budget van de krijgs
macht.
(Van een onzer verslaggevers)
UTRECHT In de sociale positie
van de chauffeurs bij het wegvervoer
bestaat een grote ongelijkheid, zo blijkt
uit een onderzoek van de Katholieke
bond van vervoerspersoneel.
In het beroepsgoederenvervoer werkt
bijna 30 procent van de chauffeurs
meer dan 60 uur per week, terwijl
ruim 63 procent meer dan 50 uur werkt.
Van de chauffeurs in het toerwagen-
en groepsvervoer werkt ruim 12 pro
cent 60 uur of meer en 40 procent
meer dan 50 uur. Het gunstigst is de
situatie bij de autobusdiensten, waar
niemand boven de 60 uur komt en
slechts 6 procent boven de 50 uur.
Bij Van Gend en Loos werkt 15 pro
cent van de chauffeurs 50 uur of meer.
Niemand werkt langer dan 60 uur.
Van alle chauffeurs in het wegvervoer
werkt ruim 13 procent minder dan 45
uur.
In het autobusdienstbedrijf wordt
een inkomen van rond 600 gulden
netto verdiend bij een gemiddelde ar
beidstijd van 47 uur. Om hetzelfde
loon te verdienen moet de chauffeur
in het goederenvervoer 55 uur per
week werken.
Het stoffelijke overschot
jjaiiBWiP HHfliiHlil
van een boven Nederland neergeschoten Duitse vlieger wordt met militaire eer aan de
grens overgedragen aan de Duitsers: staaltje van onze neutraliteit.
Het eerste hoofdstuk van „Neutraal", over koningin
Wilhelmina, valt eigenlijk buiten dit tweede deel. Dr.
De Jong erkent dat zelf ook. Het had misschien beter
in het eerste deel kunnen worden opgenomen. Toch
is het onmisbaar om de houding van de Koningin in
de periode 1939-'45 te kunnen begrijpen. Het preten
deert geenszins een beknopte biografie te zijn, maar
een persoonsschets. Zonder dat zal men in latere
delen Wilhelmina niet als mens herkennen. Dr. De Jong
maakt duidelijk wat zij als haar taak zag en welke
factoren haar latere houding bepaalden.
Hij begint dan met het conflict tussen Koningin en
kabinet in 1938 inzake het ontslag van de opperbevel
hebber, generaal Snijders. De Koningin verzette zich
daartegen met alle middelen waarover zij grondwette
lijk kon beschikken. Volgens de toenmalige minister
van oorlog, De Jonge, handelde zij „inconstitutioneel"
en die beschuldiging zou zich later, zij het in andere
bewoordingen, nog verschillende malen herhalen.
Wilhelmina weigerde het koningschap als een zui
ver staatsornament te zien, wat blijkt uit haar eed
aan de grondwet. Zij was een vrouw van bijzondere
kracht en van bedwongen heftigheid. Die heftigheid
bleek uit de manier waarop zij haar vader, koning
Willem lil. die herhaaldelijk met iedereen overhoop
lag, verdedigde. Zij kon zich tomeloos ergeren als
men kritisch over hem sprak.
Haar opvoeding was hard: de onpersoonlijke dwang
die in het door een strikte hofetiquette gekenmerkte
hofmilieu aai) de troonopvolgster werd opgelegd.
Later, als koningin, werd zij niet bena
derd als mens, maar als iemand die ver
verheven staat boven normale mensen, zelfs
ministers. Werd zij daarom „een weinig
soepele, baasachtige en scherpe figuur"?
Deze uitspraak van haar biograaf Thijs
Booy zou misverstanden kunnen opwekken.
Dr. De Jong gelooft niet zo in die een
voudige tekening. Wilhelmina was veel ge
compliceerder dan Booy doet voorkomen.
Zelf heeft ze eens gezegd: „Ik ben een
lastig mens, altijd geweest. Een grote baas,
meneer (dat was tegen Booy). Iemand die
altijd gelijk wil hebben, die altijd het laat
ste woord heeft. Iemand die de neiging
heeft te ringeloren."
Ministers, generaals, ze hebben het ge
weten. Verschillenden kregen „eervol" ont
slag zonder de gebruikelijke onderscheiding.
De Kroon schept afstand. Wilhelmina
heeft zich vaak als een uitgestotene ge
voeld, zij is vaak een uitgestotene geweest.
Het koningschap gaf haar een diepe be
vrediging, maar tegelijkertijd heeft zij er
ontzettend onder geleden. En ook dat mocht
niet worden getoond. Zij mocht niet falen,
vond ze zelf. Alle grote Oranjes hebben
ook niet gefaald. Dat, en de eed bij haar
troonsbestijging, beheerste haar denken,
haar handelen. Haar hele leven.
Over ministers was zij weinig te spreken.
Er zaten volgens haar zelden goede staats
lieden bij. „O, u gaat ook op de grote
hoop", zei ze wel eens als ze er een zijn
congé gaf. Op diplomaten had zij het ook
niet begrepen. „Zo vals als een diplomaat",
was een geliefkoosde uitdrukking van haar.
„Ik veracht de mensen die standpunten die
ze hoog zaten, zo maar lieten vallen. Wat
heb ik dat vaak beleefd!"
Men hield haar veel Informatie achter.
Niet alleen over de kabinetszittingen, maar
ook over de sociale noden van haar volk.
„Zij wist bij haar troonsbestijging meer van
het adatrecht van de Minangkabauers. dan
van de rechteloosheid van de Amsterdamse
arbeiders." Wat zij wilde worden was ko
ningin van het hele volk. Ze heeft er meer
dan veertig jaar op moeten wachten om dat
te tonen. Ze dreigde meermalen met abdi
catie als kabinetten er niet in slaagden be
paalde problemen op te lossen. Een vorm
van chantage? Zeker is dat zij grote invloed
op de regering kon uitoefenen.
Dat bleek vooral in de vooroorlogse ja
ren, toen zij keer op keer aandrong op ver
betering van de strijdkrachten. Het kwam
echter niet naar buiten. Nederland zag de
Kroon als een hechte eenheid. Naar buiten
nam Wilhelmina dan ook de normen van de
constitutionele correctheid zorgvuldig in
acht. Ook haar geschillen met De Geer over
het nationaal-socialisme, waarvan De Geer
geenszins onder de indruk was. Wilhelmina
haatte de Nazi's en heeft zich dan ook al
tijd fel tegen hen verzet. Tegen elke fascis
tische stroming. Zij droeg ministers op Hit-
Iers Mein Kampf eens goed te lezen.
NEUTRAAL
Dr. L. de Jong, Het Koninkrijk dei
Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog
deel 2 „Neutraal", populaire uitgave 46C
blz., 16,Staatsuitgeverij. De weten
schappelijke editie verscheen bij Mar-
tinus Nijhoff, Den Haag, 660 blz., f 38,
(door Pieter-Jan Dekkers)
„Schending van de Belgische en Neder
landse neutraliteit is van geen betekenis.
Geen mens vraagt daarnaar als we hebben
overwonnen. Wij zullen de schending van
de neutraliteit niet zo idioot motiveren als
in 1914." Aldus Adolf Hitler bij de voor
bereidingen van het plan Fall Gelb: de
aanval op het westen.
En hoewel Duitsland geen behoefte had
aan een argument om zijn aanval op het
westen te rechtvaardigen, werd die motive
ring hem als het ware in de schoot ge
worpen. Op 9 november 1939 namelijk ge
beurde het geheimzinnige Venlo-incident:
twee Britse spionnen en een Nederlandse
uitenant werden vlak bij de grens overval-
en toen zij een gesprek zouden gaan voe-
en met „tegenstanders van Hitier": Duit-
De Nederlander, luitenant Klop, stierf op
weg naar een Duits ziekenhuis voordat hij
kon praten. Maar één van de Britten, Payne
Best, zakte door de mand en ontrafelde
voor de ogen van de gretige Duitsers een
wijd vertakt geallieerd komplot.
Een komplot waarvan de Duitsers overi
gens allang op de hoogte waren, omdat ze
het zelf hadden uitgezet. „Das Spiel" noem
den ze het. En de Britse en Nederlandse
geheime diensten tippelden In de val, die
Duitse geheime agenten zonder veel moei
te hadden uitgezet.
Het kabinet, dat het incident zoveel mo
gelijk uit de pers weerde (en daarin ook
slaagde) ontsloeg generaal Van Oorschot
van de geheime dienst (als tegemoetkoming
aan de „verontwaardigde" Duitsers). Overi
gens wist niemand in het kabinet dat Ne
derland een „waarnemer" in het komplot
tegen Hitler had.
Luitenant-generaal Fabius volgde Van
Oorschot op. (Ook hij geloofde niet in een
Duitse aanval. „Zo dwaas zouden ze toch
niet zijn." Toen ook hjj in april 1940 een
beetje ongerust werd, vroeg hij heel naief
aan de Duitse militaire attaché te Den Haag
om op erewoord te verklaren dat er geen
Duitse aanval zou komen. Een verklaring
die betrokkene gaarne aflegde
Het Venlo-incident bleef voor de bevol
king een vreemde zaak. Echter meer een
mysterie dan een reden tot ongerustheid.
Duitsland zweeg In alle talen. Beide Brit
ten, Stevens en Payne, werden als een ci
troen uitgeknepen. De Duitse geheime dienst
kreeg een helder inzicht in het netwerk van
de Britse geheime dienst in Nederland en
andere Europese landen.
Van de direct na de overval overleden
luitenant Klop stelden ze een bekentenis op,
„vlak voor zijn overlijden gedaan". Uit die
bekentenis zou moeten blijken dat de Ne
derlandse regering officieel betrokken was
geraakt in het komplot tegen Hitier. De Ne
derlandse generale staf zou de plannen
voor omverwerping van Hitier samen met de
Britse en Belgische staf hebben opgezet.
HET MOTIEF VOOR DE AANVAL WAS ERI
Nederland had immers de neutraliteitspoli
tiek geschonden?
Dr. De Jong schrijft dat men niet veront
waardigd moet zijn over het beleid van de
twee Britten en van generaal Van Oorschot.
Hij onderschrijft dan ook niet de „dwaze"
uitspraak van premier De Geer: „Als het
Venio-incident er niet was geweest, hadden
we nooit oorlog gekregen." Hitler had al
maanden eerder besloten ons aan te val
len, wel of geen Venlo-incident.
Een heel andere vraag is of beide Brit
ten en de generaal verstandig en beleidvol
zijn opgetreden. Dr. De Jong beantwoordt
die vraag ontkennend. Zeiden heeft men zo
goede bedoelingen zo onhandig en onnozel
nagestreefd. De primaire fout lag overigens
in landen waar men niet door had dat de
zogenaamde tegenstanders van het Hitler-
regime een dubbele rol speelden. Alle drie
ontbrak het aan waakzaamheid.
Dr. De Jong heeft veel waardering voor
het onderzoek van de enquêtecommissie uit
de Tweede Kamer. Maar door verscheidene
getuigen niet volledig uit te horen, is de
commissie niet doorgedrongen tot het wer
kelijke beleid van de geheime dienst. Bij
voorbaat was de commissie al geneigd tot
de opvatting, dat er aan Nederlandse kant
niets was geschied dat men als een for
mele inbreuk op de verplichtingen der neu
traliteit kon beschouwen.
Hier getuigt, aldus Dr. De Jong, de en
quêtecommissie eerder van haar gehecht
heid aan de regels van het diplomatiek fat
soen dan van begrip voor Hitlers geslepen
taktiek. De commissie kwam niet aan de
werkelijke problemen van het neutralitelts-
beleld. Dat was, na alles wat zich na 1933
in Europa had afgespeeld, niet gevormd
door de vraag of men er wijs aan deed, je
gens Hitier een politiek van volstrekte neu
traliteit in acht te nemen: zodra het hem In
zijn kraam te pas kwam zou hij ons met of
zonder motivering hebben overvallen.
Het werkelijke probleem werd gevormd
door de veel subtielere en gecompliceerde
vraag hoever men, vooruitlopend op Duitse
agressie, in zijn contacten met België en de
geallieerden kon gaan. Contacten die in de
waarschijnlijkheid van die agressie hun ver
klaring èn rechtvaardiging zouden vinden.
Die vraag mocht, zoals dr. De Jong en
kele weken geleden al zei, niet aan de orde
komen, omdat premier De Geer de politiek
van neutraliteit formalistisch uitvoerde.
Daarom ook geen grote eer aan die rege
ring, zoals de enquêtecommissie die toe
zwaaide, maar wel voor die militairen die
voorzorgsmaatregelen namen.
En die daarmee zich niet strikt aan de
neutraliteit hielden, maar zoveel mogelijk
hebben gedaan als in hun vermogen lag om
zich voor die aanval in ieder geval van de
steun van de geallieerden te verzekeren.
Dat dit niet is gelukt, zoals men weet, i6
een tweede. Niet hen treft het „brevet van
onnozelheid", maar het kabinet-De Geer zelf
in het bijzonder.
