ALASKA KNETTERRIJK
Suriname uit eerste hand
Het begon
met een
t
Antwerpen raakt veel
van o u d e roem kwijt
advertentie
Olie-chantage straks een lachertje
door J. den Boef
ZATERDAG 18 OKTOBER 1969
BIJLAGE VAN
HET KWARTET
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
door
Ton v. d. Hammen
Het verhaal, dat de Amerikanen voor een appel en een el Alaska van
de Russen hebben gekocht, is slechts ten dele waar. Want toen in 1867 de
koop gesloten werd, was men er in Washington helemaal niet gelukkig mee.
Tsaristisch Rusland, dat nooit belangsteling voor Alaska had gehad, vreesde
(ten onrechte), dat Amerika het gebied op een kwade dag zou bezetten.
Het besloot de Amerikanen voor te zijn en bood terwille van goede relaties
de kolonie voor 7.2 miljoen dollar te koop aan.
In Zeeland woedde een kwart
eeuw geleden een felle strijd om
het bezit van de Scheldemond.
Het resultaat daarvan is bekend:
op 6 november 1944 tekende ge
neraal Daser, commandant van
alle Duitse troepen in Zeeland
(met uitzondering van Schou-
wen-Duiveland) in Middelburg
de onvoorwaardelijke capitula
tie.
Na 25 jaar zijn de strategen het over één
ding eens noch de afweer van het Duitse
offensief bij Bastogne. noch het grote Ameri
kaanse offensief bij Remagen zou mogelijk zijn
geweest als de Geallieerden niet de beschik
king hadden gehad over de vrijwel onbescha
digde installaties van de Antwerpse haven. Ant
werpen was de sleutel voor Europa en van
beslissende betekenis voor de snelle beëindi
ging van de oorlog.
Van die sleutelfunctie is nu nog maar weinig
overgebleven. Het belang van Antwerpen in
de Gouden Eeuw de rijkste stad van Europa en
voor 1940 de grootste concurrent van Rotter
dam is danig ingekrompen.
Men behoeft het alleen maar aan schepen
(wethouder) Léon Delwaide van Antwerpen te
vragen en hij zal volmondig toegeven dat Ant
werpen niet alleen de concurrentiestrijd met
Rotterdam heeft verloren, maar zelfs tot de
Rotterdamse invloedssfeer is gaan behoren.
Sterker nog: in de strijd voor het behoud
van de betekenis van Antwerpen als haven
moet de Sinjorenstad geheel op Rotterdam
steunen. De positie van Antwerpen wordt name
lijk in eigen land sterk bedreigd door Gent, dat
na de opening van het nieuwe kanaal naar
Terneuzen zijn goederenoverslag met zestig
procent zag toenemen, en door Zeebrugge. dat
volgens de regering moet uitgroeien tot de
tweede oliehaven van het continent Het plan
voor de aanleg van een drijvend haveneiland
voor 500.000 tons-tankschepen is bekend.
Schepen Delwaide vindt de ontwikkeling van
Gent natuurlijk, al ziet hij voor Antwerpen wat
de goederenoverslag betreft eveneens grote
mogelijkheden als het kanaal door de Baalhoek
gereed i6. Hij vreest de concurrentie van Ter-
neuzen en het geprojecteerde Reimerswaalpro-
ject niet.
Maar de investeringen bij Zeebrugge, die on
geveer 2'/2 miljard gulden zullen gaan bedra
gen. acht hij èn nationaal èn in Benéluxverband
overbodig.
De oliemaatschappijen hebben door 100 mil
joen gulden uit te trekken voor een pijpleiding-
verbinding tussen Europoort en Antwerpen in
feite al gekozen voor Rotterdam.
Men kan nog zo geporteerd zijn voor een
nationaal havenbeleld, nationalistisch denken
mag de realiteit niet uit het oog doen verliezen
en die realiteit ie dat de Belgische havens
geografisch (dat is „natuurlijk") tot de Neder
landse Delta behoren.
Het zou onjuist zijn van een verval van Ant
werpen te spreken, zoals gesproken wordt van
„het verval van Brugge" als gevolg van de
verzanding van het Zwin.
Antwerpen groeit nog steeds en het verwacht
van zijn connecties met Nederland en met name
met Rotterdam, grotere mogelijkheden Daar
winden de Sinjoren geen doekjes om. Probeer
den zij tot de jaren vijftig nog te concurreren,
nu zijn ze zo realistisch om te zien dat die
concurrentie niet vol te houden is. Ze hebben
daarom voor samenwerking gekozen.
De staatscommissie-Verstappen wil het ha-
venbeleid van Belgie onafhankelijk van Neder
land maken door havens te ontwikkelen die
buiten de invloed van het Nederlands territori
um liggen. Dat is onrealistisch. De Delta heeft
natuurlijke havens gevormd.
Schepen Delwaide ontkent niet dat het beleid
van Rotterdam veel progressiever is geweest
dan dat van Antwerpen. Rotterdam had echter
nationaal gezien veel meer mogelijkheden. Ant
werpen is voor verbetering van de toegang tot
de haven geheel aangewezen op Nederland!
Wie zich dat realiseert, zoekt geen concurrentie
meer, maar coöperatie.
Zo is de positie van Antwerpen ten opzichte
van Rotterdam in 25 jaar sterk veranderd. Dat
neemt echter niet weg dat dank zij de haven van
Antwerpen een kwarteeuw geleden de weg kon
worden gevonden naar een snelle beëindiging
van de oorlog.
En wat het overigé betreft: het is verheugend
dat de Antwerpenaren liever zoeken naar een
samenwerking in Benelux-verband dan naar een
zinloze concurrentie, zoals andere Belgen ken
nelijk willen.
Nu de tijd om steed3 grotere economische
samenwerkingsverbanden vraagt, mag Brussel
zich best realiseren, dat een nationalistische
havenpolitiek geen enkele zin heeft. Nationa
listisch is iets anders dan nationaal.
Een nationale havenpolitiek mag en moet Bel
gie voeren, maar in Antwerpen heeft men inge
zien dat een dergelijke politiek alleen zinvol is
binnen het kader van de Benelux. Ja, meer nog:
de Benelux-gedachte, die eveneens 25 jaar ge
leden door de grote Belg Paul-Henri Spaak in
Londen gestalte werd gegeven, berust op de
erkenning van de grote gemeenschappelijke
economische belangen.
HEIN HOGEWEG
In hel midden van de vorige
eeuw hadden de VS echter niet
de geringste interesse voor het
grotendeels ontoegankelijke ge
bied. Na veel vijven en zessen
besloten zij de koop toch te
sluiten, met het idee, dat zij
een vriend een plezier deden.
De Russen moesten toen nog
vijftien maanden op hun geld
wachten, omdat het Ameri
kaanse Huis van afgevaardig
den de prijs veel te hoog vond
voor het 'waardeloze gebied,
waar beschaafde mensen niet
kunnen leven'.
De Russische bemoeienis met
Alaska was begonnen in 1741,
toen twee schepen ten oosten
van hét schiereiland Kamtsjat-
ka gingen onderzoeken, of Azië
en Amerika aan elkaar vastza
ten. Doordat zij niet ver genoeg
naar het noorden voeren, kwa
men de schepen niet terecht bij
ivat later de Beringzee zou
worden genoemd. Zij gooiden
hun ankers uit bij de zuide
lijker gelegen Aleoeten, die als
een vinger van Alaska in de
richting van Azië uitstaken.
Het bleek een rijk jachtter
rein voor pelsjagers te zijn, die
dan ook kwamen en na het
verstrijken der jaren steeds
meer naar het oosten trokken.
Zo nestelden zij zich aan de
kust van hét eigenlijke Alaska.
Keizerin Catharina de Grote
weigerde echter, troepen, sche
pen of geld voor het ontwikke
len van de nieuwe kolonie ter
Tim in Suriname
hem kijken. De dokter vroeg al
tijd aan mij hoe het met de
baby ging, hij ging zelf nooit
naar de wieg. En zelfs ik, zijn
eigen mamma, mocht niet te
lang achter elkaar naar kleine
Tim kijken.
Ziezo Tim, nu weet je al weer
heel wat erbij. Schrijf je nog
eens, maar binnen een half
jaar, dan komen we met verlof.
We zullen dan ook eens bij jou
kijken, want na al die brieven
wil je elkaar toch ook wel eens
zien?
Tot zover dan „tante Anne-
mieke". Inmiddels is de ont
moeting tot stand gekomen en
het verlof van het gezinnetje
De Rooij al weer bijna om.
Tim-Nederland is erg trots op
het cadeau uit Suriname dat hij
bij die gelegenheid heeft gekre
gen: twee sikie-sikie's, peervor
mige uit kalebassen gesneden
en met figuren versierde Suri
naamse ritme-instrumenten, die
bosnegers zelf hebben gemaakt.
beschikking te stellen. En zo
bleef Alaska voor Rusland al
leen maar een gebied, waar on
dernemende jagers en koóplui
op een voordelige manier aan
bont konden komen.
Pas in 1810, toen de avontu
riers er al bijna zeventig jaar
waren, voer een schip van de
Russische marine naar Nieuw
Archangel, dat intussen door de
pioniers was gebouwd, maar
ook nadat de marine er de lei
ding in handen had genomen,
werd geen poging gedaan, het
uitgestrekte gebied te bevolken.
Niettemin was Nieuw Ar
changel een levendige
hoofdstad. met twee we
tenschappelijke instituten, een
bibliotheek, die voor het pu
bliek toegankelijk was en
verschillende kerken. Nadat het
Alaska had gekocht stuurde A-
merika troepen naar het gebied,
die volgens Hector Chevigny in
zijn boek 'Russisch Amerika' er
vreselijk hebben huisgehouden.
Het werd een verwaarloosd
gebied zonder regering en zon
der wétten. Pas na zeventien
jaar kwam er verandering.
Toen was er van 126 jaar
Russische aanwezigheid niet
veel meer overgebleven dan en
kele kerken met uivormige koe
pels en wat Russische plaatsna
men op de landkaart.
Langzaam gingen de Ameri
kanen ontdekken, hoe fascine
rend Alaska was. Een groot
deel ervan ligt boven de Pool
cirkel, maar zelfs de ruige ber
gen in het zuiden zijn bedekt
met gletsjers, die tot de
grootste ter wereld behoren.
In het noorden en westen be
vindt zich de grote boog van de
Alaska Range met de hoogste
berg van het Noordamerikaanse
continent, de McKinley, die zich
tot een hoogte van meer dan
6000 meter in de koude pool
tocht verheft.
Dan zijn er nog de eindeloze
boomloze vlakten, berggebie
den, hoogvlakten en toendra's,
waar nog maar weinig blanken
het gewaagd hebben zich te
vestigen en zelfs Indianen en
Eskimo's het te bar vinden.
Goud, het eerst ontdekt aan
de Yukonrivier in Canada,
bracht veel avonturiers naar A-
laska. De grote bevolkingsaan
was kwam echter pas na de
tweede wereldoorlog. De rege
ring te Washington had het
grootste aandeel in het econo
mische leven. Leger en lucht
macht hebben hun belangrijke
installaties in Anchorage (dat in
de poolroute van verschillende
luchtvaartmaatschappijen is op
genomen) en Fairbanks, waar
men ook veel boerenbedrijven
vindt.
De enorme afstanden schep
pen grote problemen, die niet
door de spoorwegen en het gro
ter wordende wegennet opge
lost kunnen worden. Het be
hoeft dan ook niet te verwon
deren, dat ieder, die het zich
veroorloven kan, een eigen
vliegtuigje heeft.
Vele duizenden Eskimo's had
den nog nooit een auto gezien,
toen zij al volkomen vertrouwd
waren met hun Tingyn Mayks
(Vogels der Toendra), die zij
voor een zacht prijsje konden
konen.
In 1957 schreven we nog: Het
verhaal van Alaska zou er een
kunnen zijn van verre einders
Beter dan hij er ooit op school achter zou zijn gekomen, weet
een Nederlandse jongen al heel wat over Suriname. Geen won
der, want het joch hij heet Tim kreeg en krijgt nog steeds
zijn informatie uit de eerste hand. Welke scholier heeft dat?
Het begon zo. Op zekere morgen, het was in de grote vakantie,
nam Tim op zijn manier de krant door. Alleen voor de plaatjes
en stripverhalen, want het nieuws, neen, dat trok zijn aandacht
(nog) niet. Opeens kreeg hij een kleur, want hij zag zijn eigen
naam in de krant staan.
•ft- Deze Eskimo maakt met primitieve hulpmiddelen soevenirs-
Geboren:
J THEODORUS GERARDUS
HUBERTUS
Wij noemen hem
TIM
J. DE ROOIJ
A. DE ROOIJ—Geheniau
Moengo, 28 juli 1968.
P.o.b. 18 10 Suralco.
Paramaribo, Suriname.
„Mam, kijk hou es", riep hij
opgewonden. Hij wees op de
advertentie: geboren Theodorus
Gerardus Hubertus. Wij noe
men hem Tim.
Ook zijn moeder keek daar
van op, want tot nu toe had ze
altijd gedacht, dat de roepnaam
Tim bij de officiële: Theodoor,
net zo'n inconsequente afleiding
was als bijvoorbeeld: geboren
Johannes, maar we noemen
hem Piet... Ze was er met haar
Theodoor, die Tim zou worden
genoemd, bij het kraambezoek
destijds genoeg mee geplaagd.
En kijk nou eens.
Tim „senior" was inmiddels
weggehold naar zijn kamertje
om papier en ballpoint te halen.
-■ „Ik ga schrijven", zei hij
resoluut. Al gauw was spontaan
het volgende briefje neerge
pend: „Beste Tim, Welgefelici-
teerd dat je bent geboren. Ik
heet ook Tim, ik bedoel Theo
door en Tim. Leuk hé? we zijn
hier met vakantie en lazen van
jou in de krant. Ik ben negen
jaar en zit in de vierde klas.
Misschien hoor ik nog eens wat
van je. Dag, Tim."
Op antwoord behoefde grote
Tim niet lang te wachten. Er
ontstond zelfs een gezellige cor
respondentie tussen Tims
mamma in Suriname en hem
zelf in Nederland. Tante Anne-
mieke, zoals ze haar brieven
ondertekende, was zo onderhou
dend en voorlichtend in haar
epistels, dat het beslist de moei
te waard is er een aantal type
rende citaten uit te lichten.
Voor 't gemak zijn ze als één
brief samengevoegd.
Ik ben dus Tims moeder en
we wonen in Moengo, een klein
dorp midden in het oerwoud.
Tims vader werkt bij de Sural
co: de Surinaamse Aluminium
Compagnie. Hier, bij Moengo,
wordt het erts gehaald, ze noe
men het bauxiet. De mijnen
zijn eigenlijk heuvels, die wor
den afgegraven met bulldozers
(Moengo betekent heuvel). Met
trein en boot wordt het erts
naar Amerika, Nederland en
°ok in Suriname naar smelte-
rijen gebracht.
Ons huis staat op palen om
dat het hier soms geweldig
hard regent. In de grote regen
tijd plenst het verschrikkelijk,
met daarbij sterke wind en on
weer. Er vallen grote bomen om
die vaak de wegen versperren.
Tussen de buien door is het
prachtig zonnig weer.
Het grappige is, dat je in de
grote regentijd van half april
tot augustus de aankomende
buien kunt voorspellen. Kwam
bijvoorbeeld gisteren de eerste
om half negen, dan komt hij
vandaag om half elf en morgen
wordt het half een. Dus altijd
twee uur later dan de vorige
dag, zodat je daar met uitgaan
of de was drogen prachtig reke
ning mee kunt houden.
Als we uit het raam kijken,
zien we overal rondom het oer
woud. beginnen. Je hebt hier
ceel apen. wasbeertjes en mar
motten (hele grote) en ook veel
slangen. Daar moet je voor op-
Passen. Maar de meésten zijn
niet giftig, hoor.
Zoek je Suriname op de
■nart, dan zie je rechts daarvan
lingshoofden van het Suralco-
bedrijf. De grootste heet Tox.
Hij is genoemd naar meneer
Toxopeus, de hoogste baas hier.
Bij de bosnegers, die uit Afri
ka stammen (slaven) heersen
nog uit dat werelddeel af
komstige rituelen, bijvoorbeeld
de vuurdans, die in de regel
niet voor blanken toegankelijk
is. Alleen bij een bepaalde
maanstand wordt hij uitge
voerd. Ze dansen onder tromge
roffel over gloeiende houtskool
en zijn tenslotte zo opgezweept
(winty noemen ze het) door de
muziek, dat ze glas kauwen en
in bomen klimmen die aan
stam en takken zulke scherpe
schubben hebben, dat wij ons
eraan snijden. Zelfs de apen
zijn er bang van.
Ook het christendom is hier
nog vol bijgeloof en angsten. De
mensen schijnen zich daarvan
erg moeilijk los te kunnen ma
ken. Mensen, die jaren in Ne
derland hebben gestudeerd,
schilderen hun baby's en kleu
ters nog blauwe vlekken op het
voorhoofd en achter de oortjes
om ze tegen wat ze noemen
„Het Boze Oog" te bescher
men.
Als een baby ziek wordt, is
hij „aangeraakt" door dat „Boze
Oog" en nu komt het merk
waardige: iedereen kan, denkt
men, of hij dat nu wil of niet.
op een gegeven moment dat
..Boze Oog" hebben. Daarom la
ten de moeders baby's en kleu
ters ook niet graag aan vreem
den zien.
In het ziekenhuis waar onze
kleine Tim is geboren, werd
vóór elk bezoekuur een scherm
om de wieg gezet. De bezoekers
konden alleen uit de verte naar
Aangezien Japan als een toe
komstig afnemer wordt
beschouwd, legt men volgens
het Franse blad al een pijplei
ding van 1350 km. naar een
ijsvrije haven aan de zuidkust,
die in 1972 gereed moet zijn.
Ook de geslaagde tocht van
de zwaar gepantserde olietan
ker Manhattan door de Noord
westpassage versterkt de opvat-,
ting, dat de olie van Alaska
binnen niet al te lange tijd vrij
gemakkelijk zijn weg zal vin
den naar de Ver. Staten en wel
licht ook naar Europa.
De olievondsten zullen gewel
dige gevolgen hebben voor A-
laska zelf, dat niet langer alleen
maar de 'ijskast van Amerika'
is, maar ook de grootste olie
bron gaat worden. En naarmate
nieuwe vondsten worden ge-?
daan door de BP (die samen-,
werkt met de Standard Oil o
Ohio) en andere maatschappijen?
welke in Alaska boringen ver-'
richten (Esso en Atlantic Rich-!
field) zullen ook de overige,
olieproducerende landen en de
maatschappijen die daar werk^
zaam zijn, de gevolgen ervan,
ondervinden.
In het Nabije oosten zal mer£
gaan merken, dat politiek®
chantage niet meer lonend is»
Deze ontwikkeling kan er mis/
schien toe bijdragen, dat binner£
niet al te lange tijd olievoorra-j,
den geen bronnen van politiek®
ellende meer zijn.
Bedreigde oliebelangen heb',
ben tientallen jaren tot con-!
flictsituaties geleid, die gevaar
voor de wereldvrede oplever
den. Hoe rijker de olie ook irS
andere delen van de wereld aari
de oppervlakte komt, hoe klei*
ner de kans wordt, dat men eli
kaar in de haren gaat vliegen:
Overigens zullen de Russen,
hét nu nóg meer betreuren, dat
Alaska in 1867 voor het koopje
van 7.2 millioen dollar aan A-
merika werd overgedaan, ook al
was dat er aanvankelijk hele
maal niet blij mee.
-H- Tim in Nederland met z'n sikie-sikie
in een prachtig grensgebied,
een verhaal van moderne pio
niers, vol energie en enthour
asme. Een verbaal ook van een
land met mogelijkheden, zij het
niet onbegrensd. Zolang er geen
grote bodemschatten of andere
hulpbronnen worden ontdekt,
zal de ontwikkeling van dit
land langzaam verlopen'.
Dit verhaal lijkt nu werke
lijkheid te gaan worden. Want
de BP Oil Corporation heeft
reden om aan te nemen, dat zij
in haar concessiegebieden in de
omgeving van Prudhoe in het
ruige noordoosten van Alaska
bronnen heeft aangeboord met
een aardoliereserve van ten
minste 700 miljoen ton.
Schattingen van olie
maatschappijen zijn altijd aan
de voorzichtige kant en bij de
BP verwacht men dan ook, dat
nog groter rijkdommen aange
boord zullen worden. Volgens
Le Monde schatten deskundi
gen, dat er thans al voorraden
van anderhalf miljard ton zijn
aangetoond en dat bij verdere
ontdekkingen dit totaal wel tot
vijf miljard ton kan stijgen.
Dat is een tiende deel van de
totale wereldvoorraad.
Frans Guyana liggen. Vroeger
was daar de beruchte strafkolo
nie Cayenne. Daar moesten erge
misdadigers uit Frankrijk
dwangarbeid doen. Geen pretje
in de hete zon. Indianen en
bosnegers hielpen er wel eens
eentje ontsnappen.
Een vluchteling, hij heette
Bauxite, ging dwars door het
oerwoud van Suriname naar
Paramaribo. Hij ontdekte het
aluminiumerts, dat naar hem is
genoemd. Dat is nog niet zo
lang geleden, want oude
mensen hier weten het nog. Nu
is de winning van bauxiet de
voornaamste bron van in
komsten.
Zeg, Tim, je vertelde dat je je
zwemdiploma hebt gehaald.
Weet je dat de bosnegerkinde
ren hier nu ook zwemles krij
gen? De „wegen" van het oer
woud zijn de rivieren en daarop
varen de bosnegers niet hun
korjalen, waarvan je op school
vast wel eens hebt gehoord.
Maar ze kunnen bijna geen van
allen zwemmen en daarom ge
beuren er nogal eens ongeluk
ken. Vandaar, dat de kinderen
nu op school zwemmen moe
ten leren.
Behalve van visvangst leven
de bosnegers van jacht en wat
landbouw. Ze kappen een open
plek in het oerwoud, planten er
cassave, een soort aardappel,
mais, ananas en bananen. Als
de grond is uitgeput beginnen
ze weer ergens anders. Roof
bouw heet dat. Het ziet er na
tuurlijk erg lelijk uit als ze zo'n
akker verlaten hebben.
De Suralco heeft op Moengo
nu een modelboerderij en de
arme boeren uit de omgeving
leren daarvan betere manieren
om de grond te bebouwen en te
bemesten. Ze leren er ook een
betere verzorging van hun vee.
Op die modelboerderij is ook
een grote koeienstal. De koeien
mogen alleen 's morgens naar
de wei tot tien uur en daarna
gaan ze allemaal onder de dou
che: dan koelen ze wat af.
Als ze het te warm hebben,
kunnen ze geen melk meer ge
ven. Ze kunnen het toch al niet
zo goed als in Nederland, waar
een koe vaak dertig liter per
dag geeft. Van de besten krijg
je hier niet meer dan tien liter.
Daar om proberen ze een nieuw
ras te fokken, dat beter tegen
de warmte kan: kalfjes van
Friese stieren en Brahmaanse
koeien.
De stieren komen, als ze nog
heel klein zijn, per vliegtuig uit
Nederland. Er zijn er nu twaalf
en ze heten allemaal naar afde-
