Nederland in mei 1940 niet
zo neutraal als regering zei
Nü 4\% rente
ophetAMRO-
spaarboekje!
Britse militairen vuren
op Ierse demonstranten
Wilt u uw spaargeld
zien groeien?
Dat kan.
AMRO BANK
Unieraad CHU blijft
De Achttien steunen
it de Haagse hof g?
Lof enquêtecommissie was ongefundeerd en misplaatst
Den Haag bezat wel een
geheim militair contact
ie FARCE
POLEN
if VERLOVEN
MEMORANDUM
STRATEGIE
if MINIMUM
Duitse ambtenaar
doodde zijn gezin
en daarna zichzelf
„Canada is bezig
zichzelf
te vernietigen"
Weer Brits journalist
door China vrijgelaten
Drie doden in Belfast
In november definitieve beslissing
WILSON VERJONGT
ZIJN KABINET
9
MAANDAG 13 OKTOBER 196?
DR. L, DE JONG
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG Op een bijeenkomst van de Koninklijke Neder
landse Academie van Wetenschappen heeft dr. L. de Jong vanmid
dag de lof, die de enquêtecommissie uit de Tweede Kamer in 1946
aan het kabinet-De Geer toezwaaide over het optreden van dat ka
binet in de meidagen van 1940 een „brevet van onnozelheid" ge
noemd. Hij komt tot de ontnuchterende conclusie dat die lof onge
fundeerd en dus misplaatst was.
De Geer hield zich stipt aan
Ie meest absolute interpretatie
ran het neutraliteitsbeginsel, ter-
fajl de hoge militairen inder-
aad voortdurend kontakt had-
en met de Geallieerden. Het
it de neutraliteitsperiode en de
efcettingsjaren daterende beeld
an het perfect-neutrale Neder-
and heeft zich zo diep vast ge-
et in het brein van de Kamer
eden, die de enquête uitvoer-
len, dat er geen ruimte was
oor een andere mening.
Dr. De Jong gaat uitvoerig in op
Duitse beschuldiging, dat onze
ulraliteit in feite een farce was.
irak het vanzelf dat Nederland
ak voor de oorlog niets zou doen,
t een der strijdende partijen (Duits-
nd en de geallieerden) zou kunnen
voordelen?
jlk meen van niet", zegt dr. De
ng. Een regering, gevormd door de-
ocratische partijen, kon zich slechts
et ontzetting afvragen, wat de ge
lgen voor Europa zouden zijn, als
tier zou triomferen. De liefde voor
geallieerden was niet groot, maar
t wantrouwen tegen Hitier bedui-
nd groter.
Militair waren we zwak. Ook al
rden de geallieerden ons te hulp
men dan nog zou een deel van ons
ad door de Duitsers worden bezet,
larom moest men Hitier geen argu-
t geven voör een inval door met
geallieerden samen te gaan wer-
vond De Geer.
Voor hem en blijkbaar voor het
iele volk, was de zaak daarmee
'edaan. Maar volgens dr. De Jong
gon zij hier pas. Hitler had reeds
or de inval in Polen besloten Ne
tland een keer binnen te vallen,
is het dan wel zo wijs om dadeloos
te wachten? Zou het niet eerder
wijs beleid zijn om samen met
geallieerden tevoren een zekere
ite van coördinatie op militair ge-
d tot stand te brengen?
!en coördinatie, die van de Duitse
ival uitging en die Duitsland
schien zou weerhouden zijn- snode
nnen uit te voeren. Merkwaardig
dat geen van deze, voor de hand
jende vragen, ooit in de minister-
zijn besproken. Premier De
er volgde de neutraliteitspolitiek
formalistisch uit, dat hij geen dis-
sie over deze vragen in het ka-
et toestond.
Pie dat wel deden waren de hoge
itairen, die gewend zijn in termen
oorlog te denken. En dan somt
De Jong de feiten op:
november 1939 wordt minister
Kleffens door de Britten ge-
irschuwd, dat Hitier Nederland
fcdag 12 november zal overvallen. 8
'ember wordt dat bevestigd door
fóoor Sas, de attaché in Berlijn.
|ch het kabinet, noch opperbevel-
jbber Reynders geloven dat. Toch
'den de verloven ingetrokken.
fo zo, mijnheer dacht te remmen
"pi triest tafereeltje, heren aufco-
pbilisten.Aangetaste plekjes
jorden grote gaten. De remedie?
pig ISOPON toepassen!
a,ISOPON.de pasta die ALLE
tsn,6cheurenen deuken opruit-,
'en uitsmeren en een hal F uur
ten bikkelgranietstaalhard
Nile doe-het-zelf,ijzerzaken en
*slers in automaterialen.
va. A.IO
VOOR lOOO EN 1 KLUSJES
I DER STRAATEN NV.
ptinchem-Amsterdam - Ei ndhoven
De Franse opperbevelhebber Game-
lin heeft ook van de aanval verno
men en laat een transportschema op
stellen, waarbij Franse troepen
Zeeuws-Vlaanderen zullen binnen
trekken om Antwerpen te bescher
men.
Zondag de twaalfde komt. Er ge
beurt echter niets. Den Haag laat
daarna een memorandum opstellen,
dat aan de drie gezantschappen in
Brussel, Londen en Parijs wordt ver
zonden. Het is verzegeld, mag pas
worden geopend als Hitier Nederland
aanvalt en bevat wensen van ge
neraal Reynders in geval van een
Duitse inval.
Belangrijk is dat Reynders wil dat
Gamelin hem zal helpen bij de verde
diging van de Peel-Raam-stelling.
Gamelin denkt daar niet aan. Majoor
Wilson, hoofd van de afdeling opera
ties op het Hoofdkwartier van Reyn
ders weet dat, maar hem wordt elk
kontakt met de geallieerden streng
verboden.
De Nederlandse attaché in Parijs,
overste Van Voorst Evekink, vindt,
dat een absurd bevel. Hij verbreekt
de zegels en konstateert dat wat.
Reynders wil, verdediging van de
Peel-Raamstelling door de Fransen,
geen enkele kans maakt bij Gamelin.
De attaché reist naar Den Haag,
"stelt een rapport hierover op en het
opperbevel stelt een nieuw geheim
memorandum. Van Voorst denkt dat
Reynders een nieuwe strategie heeft
opgesteld. Maar als hij voor de
tweede maal een blik in het geheime
memorandum slaat leest hij, dat de
Peel-Raamstelling blijft gehand
haafd. Reynders gaat er blijkbaar
vanuit dat Gamelin nu wel de stel
ling wil helpen verdedigen.
Van Voorst neemt kontakt op met
Gamelin, hoort uit diens mond dat
hij daar niet aan denkt en reist voor
de tweede maal naar Den Haag.
Reynders is inmiddels vervangen
-)f- Generaal Winkelman ivil dat de
Belgen een deel van hun troepen
achter de Zuid-Willemsvaart legeren.
De Belgen stellen echter om het gal
tussen Nederlandse en Belgische li
nies te dichten, een nieuwe linie voor
tussen Tilburg eh Turnhout. De Bel
gen weten, evenals Nederland, dat
Gamelin niet verder wil optrekken
dan de lijn BredaLeuvenNamen.
Daarop zegt Winkelman dat Neder
land zich ia de vesting Holland zal
terugtrekken, als Gamelin niet ver
der wil optrekken. Gamelin heeft dal
kennelijk niet begrepen. De Duitse
inval kwam te vroeg om de ophelde
ring te verschaffen!
door generaal Winkelman en ein
delijk wordt een nieuwe strategie op
gesteld: Nederland zal zich terugtrek
ken op Holland, zodra Hitier aanvalt.
Opmerkelijk is, dat het kabinet
van al deze besprekingen niet op de
hoogte was, uitgezonderd de minis
ters van oorlog en buitenlandse za
ken. Tegelijkertijd treedt vice-admi-
raal Fiirstner in het geheim in con
tact met de Britse admiraliteit. Ook
hier weet De Geer niets van.
Fürstner zorgt dat de Nederlandse
oorlogsschepen in geval van oorlog
aan de hand van verzegelde memo-
Militaire situatie: sterke Duitse
troepen staan aan de grenzen van
Nederland, België en Luxemburg. In
Nederland staat een legerkorps aan
de kust, twee in de Grebbelinie en
een achter de Peel-Raamstelling. De
Belgen hebben hun hoofdmacht ach
ter het Albertkanaal in geconcen
treerd tussen Namen en Antwerpen.
In Noord-Frankrijk staan de Franse
en Britse legerkorpsen.
randa aan boord kunnen samenwer
ken met de Britse vloot. Hij zet eva
cuatieroutes uit, er komt een ge
heime direkte radioverbinding met
Engeland en zonder dat de minister
van financiën er iets van weet treft
hij met de Nederlandsche Bank een
evacuatieregeling voor de goudreser
ves.
Dr. De Jong: Al deze kontakten
waren niet het maximum, zoals zo
graag veronderstelt wordt, maar
juist het minimum. En daarom zijn
deze militairen te prijzen, ondanks
het feit dat zij zich niet hielden aan
de strikte neutraliteit van het ka
binet. Zonder admiraal Fürstner's
maatregelen zou het zelfs onmogelijk
zijn geweest de Koningin en de minis
ters naar Londen te evacueren!
WUERZBERG De 44-jarige
Ernst Nick, een hoge ambtenaar van
het Beierse ministerie van landbouw,
heeft zaterdagmorgen zijn vrouw en
beide kinderen vermoord. Daarna
sloeg hij de hand aan zichzelf. De
man zou aan een depressie hebben
geleden als gevolg van overplaatsing.
MONTREAL De autoriteiten
van de Canadese stad Montreal heb
ben van de federale regering een on
derzoek geëist naar de onlusten van
de vorige week, die volgden op een
staking van politie en brandweer.
Het gemeentebestuur spreekt van
„ondermijnende activiteit van men
sen en groepen, die actief werken
aan de uitvoering van een plan, dat
vernietiging van alle vrijheid en van
het democratisch bestuur beoogt".
Burgemeester Lucien Saulnier, die
openlijk de door de regering gesubsi
dieerde Vereniging van Jonge Cana
dezen beschuldigde van ondermij
ning, meent dat de gebeurtenissen en
feiten aantonen dat Canada een pro
ces van zelfvernietiging doormaakt
wat een onmiddellijk optreden van
de kant van de regering en speciaal
van de premier noodzakelijk maakt.
HONG KONG Na twintig maan-
Britse journalist Norman Barry-
Maine (69) door de Chinezen vrijge
laten. Dat gebeurde precies een
week nadat Anthony Grey, die gis
teren in Londen aankwam, in vrij
heid werd gesteld. In China zouden
nog zeker elf Engelsen worden vast
gehouden.
U kunt ook een AMRO-Spaarrekening nemen.
Die geeft u - afhankelijk van de termijn - een
rente van 4)4, 5, 5)4,6 of zelfs 7 procent. U
ziet het: sparen bij de AMROBank gaat sneller.
AMSTERDAM-ROTTERDAM BANK
BELFAST De Britse mili
tairen in Noord-Ierland kregen
versterking van 360 parachutis
ten nadat (in de nacht van za-
(Van onze parlementsredactle)
DEN HAAG De Unieraad,
het politieke adviescollege van
de CHU, blijft het werk van de
Achttien onverkort steunen. Tij
dens de zaterdag in Utrecht ge
houden vergadering van de
Raad, werd unaniem besloten
de vorig jaar december aan
vaardde resolutie over de samen
werking met de twee andere
grootste christelijke partijen
verder uit te voeren.
In deze resolutie werd het dage
lijks bestuur van de CHU opgedra
gen samen met delegaties van ARP
en KVP te streven naar een samen-
y wip tgmff. J* J&Ê&
Jhr. mr. A. Feith, burgemeester
van Voorburg, heeft geen vrije za
terdag gehad. Integendeel, heel de
zaterdagmiddag heeft hij besteed
aan een ambtelijk werk, dat hem
kennelijk veel plezier deed.
Het gebeurde buiten zijn gemeen
telijke grenzen. iHij zat, stond en
praatte in Lommerrijk in Hi'lle-
gersberg. Een korte speech was het,
maar met een enorme climax.
Hij kwam namelijk om zijn bur
geres mejuffrouw G. L. Bettink, die
afscheid nam als directrice van de
Stichting Provinciale Bibliotheek
Centrale voor Zuid Holland, in een
volle zaal met genodigden mede te
delen, dat het H. M. de Koningin
behaagd had haar te benoemen tot
ridder in de orde van Oranje Nas
sau.
Als hij ooit een applaus behaald
heeft was het na die woorden!
Het hield aan al de tijd dat de
burgemeester worstelde met de
speld, die de versierselen op de ja
pon moest bevestigen.
En dat is nooit snel gedaan....
Toch werd het afscheid, dat de,
zelf juist afgetreden voorzitter van
de stichting, de heer Chr. van Hof
wegen, na tien jaar samenwerking
van de directrice nam, zeker geen
anti-climax.
Ook hij had een versiersel in pet
to, dat hij tot het laatste ogenblik
geheim wist te houden, daarbij op
merkend dat men het geschenk da
nig verstopt had: „omdat aan het
spiedend oog van de directrice nooit
iets ontgaat".
Maar hij kwam er mee te
Versierd
afscheid
voorschijn: een prachtig gouden col
lier met bijpassende oorhangers....
De heer Van Hofwegen nam moe
dig het collier in 'handen om het om
de feesthals te hangen. Maar snelle
re vingers van helpsters schoten toe.
Hij greep de oorhangers en wist
werkelijk een hanger te plaatsen, zij
het dat de feestelinge even later
toch nog voorzichtig de tooi wat be
ter arrangeerde.
Er was geen fotograaf en dat was
jammer, want er stond een plaatje!
Een paar stralende ogen, de
oorsierselen, de gouden keten, het
ridderkruis en een orchidee als wel
kom reeds in het begin van de hul
diging opgespeld.
Vierentwintig sprekers stonden
nog te trappelen om iets te zeggen
en vele geschenken en bloemen
moesten tenslotte naar Voorburg,
waar Iet Bettink haar domicilie
heeft, vervoerd worden.
Wie nu denken mocht, dat juf
frouw Bettink nooit van haar leven
meer in een bibliotheek zal komen,
heeft het helemaal mis. Haar
afscheid was een officiële zaak, ge
woon omdat de kalender haar
pensioen inluidde. Ze zal echter nog
werkzaamheden voor de stichting
blijven verrichten, waarmee bewe
zen is hoe rekbaar en variabel het
tijdstip is, waarop de mens zich in
het „zalig" nietsdoen kan, wil, moet,
terugtrekken.
werkingsverband op basis van een
gemeenschappelijke beginselverkla
ring. Deze verklaring zou moeten
worden gevolgd door een gemeen
schappelijk program, voor een voor
uitstrevend beleid gericht op de voor
uitgang van de maatschappij „in al
haar geledingen".
De Unieraad was verder van me
ning dat het dagelijks bestuur van de
Unie aan de verwezenlijking van de
ze resolutie heeft meegewerkt en met
kracht moet blijven werken.
Tijdens deze vergadering is de
tweede, verbeterde versie van het
ontwerp-politiek program aangebo
den, waarvan onze krant vorige
week al melding maakte. Volgens dit
ontwerp moet Nederland de Oder-
Neissegrens en de DDR erkennen.
Vooral van de kant van de behou
dende Centrum- gespreksgroep
kwam hier nog al wat verzet tegen.
Ook was men bet in deze kring niet
eens met het voorstel, de ontwikke
lingshulp de komende vier jaren te
verdubbelen tot twee procent van
het nationaal inkomen.
In november zal de Unieraad een
definitieve beslissing over ontwerp-
beginselprogram en ontwerp - po
terdag op zondag) by onlusten in
Belfast zeker drie doden waren
gevallen: één politieagent en
twee burgers.
Voor het eerst sinds hun aanwezig
heid in Noord-Ierland openden
Britse troepen het vuur op demon
stranten, nadat vanuit een woedende
menigte protestanten was geschoten.
In een urenlang vuurgevecht liepen
21 Britse militairen, vier politieman
nen en minstens 22 burgers kogel-
wonden op. Bijna honderd betogers
werden gearresteerd.
De onlusten waren uitgebroken
toen tweeduizend protestanten, woe
dend over het besluit van de rege
ring tot ontwapening van de politie
en ontbinding van de bij de rooms-
katholiedcen zo gehate hulppolitie, i n
het district Shankill Road wilden op
trekken naar een katholieke buurt.
Ze stuitten op honderden politieman
nen en Britse militairen, waarna ze
barricaden opwierpen.
Toen de ordetroepen de protestan
ten wilden verspreiden, werden ze
beschoten. Het voornaamste wapen
van de protestanten was de middel
eeuwse katapult, waarmee zij stenen
naar de militairen en huh pantser
voertuigen lanceerden.
Charges
Aanvankelijk werd gereageerd met
traangas en charges van de wapen
stok, maar toen een regen van benzi
nebommen, flessen en straatstenen
litiek program nemen. Het politieke
beleid van de Unie zal dan nader
„geconcretiseerd" worden. Tijdens
die vergadering zal ook worden ge
sproken over het al dan niet door
gaan van de samenwerking met de
ARP en KVP.
Belfast: bij de onlusten in de nacht van zaterdag op zondag zijn drie
doden gevallen, twee burgers en een politieagent. De gevechten ontstonden,
toen protestanten de katholieke wijk wilden binnenrukken. Zij werden
door Britse militairen en eigen politiemannen tegengehouden. Sluip
schutters hebben toen de slachtoffers gemaakt. Hier kijkt een Britse
soldaat door een verrekijker, staande tussen de bij dozijnen tot wrakken
omgegooide en vernielde auto's.
op hen neerdaalde, en bovendien
sluipschutters van de daken begon
nen te schieten, schoten de Britse
militairen terug.
De menigte was inmiddels aange
groeid tot drieduizend mensen, en de
gewelddaden breidden zich uit naar
andere delen van de stad. Autobus
sen en personenwagens werden om
gegooid en op vele plaatsen werd
brand gesticht.
Een predikant zei dat de betogers
in volslagen razernij verkeerden. „We
staan machteloos," waren zijn woor
den. De ordetroepen voerden pantser
wagens aan om de nieuwe barrica
den te doorbreken, en legden prikkel
draadversperringen om de woonblok
ken van katholieken. Ambulances re
den af en aan.
Zwaarste
Het waren de zwaarste onlusten
sinds die van augustus, die tot de
komst van zesduizend Britse militai
ren leidden.
„Ik weet namens iedere fatsoenlij
ke burger te spreken als ik deze bru
te moord veroordeel," zei premier
Chichester- Clark over de dood van
de politieman. De politie heeft geen
vuurwapens gebruikt. Zij werd op
het hevigst van de strijd op de ach
tergrond gehouden.
Tegen het einde van de nacht ver
flauwde de strijd. Belfast bood toen
echter een aanblik alsof er een oor
log over de stad was gegaan. Bij
huiszoekingen, waarbij woning na
woning nauwgezet werd bekeken,
kwamen een radiozender met propa
gandamateriaal, vuurwapens, mu
nitie en benzinebommen te
voorschijn.
Vanmorgen was de toestand rustig.
Vrijwel alle protestanten hadden
zich teruggetrokken en slechts een
handjevol hield zich nog achter de
barricaden op.
LONDEN Premier Harold Wil
son van Engeland heeft gisteren een
verdere verjonging in de lagere regio
nen van het Britse kabinet aange
bracht. Vorige week had hij het kern
kabinet al „gestroomlijnd".
Er zijn twee staatssecretarissen^
acht parlementaire staatssecretaris
sen en drie leiders van de Labour
parlementsfractie vervangen. De ge
middelde leeftijd van de afgezette
mensen bedroeg 60 jaar, die van de
nieuwkomers 38. Ook is het aantal
personen met de ministerstitel van
105 gebracht op 97.
LONDEN Ruim 70.000 mijn
werkers in Yorkshire (Engeland)
hebben vandaag het werk neergelegd
uit protest tegen een uitstel van de
invoering van een korte werkdag.
De leiders van de mijnwerkers heb
ben gewaarschuwd voor een staking
in het hele land. De mijnen leveren
gezamenlijk ongeveer een kwart van
I het Britse steenkool.
