Kinderboek heeft profijt van concurrerende media Parelvissers gekleurd DEZE WEEK Uniek instrumei spoort levens c EEN MERKWAARDIG VIJFTAL Gezegd door Kirsten Emous ZA,-rfDAG 11 OKTOBER 1969 EEN OKTOBERWEEK met een warmterecord, het kan niet op van 't jaar. Intussen wordt er in Den Haag en omstreken het een en ander uitgebroed, waarvan we de komende dagen meer zullen merken. De inflatiecorrectie (waarover de ARP het voorhoofd fronst), de BTW-verhoglng (uitstel tot oktober of zelfs tot januari 1971?), de Drie van Bre da (er zou toch een Kamermeer derheid voor vrijlating zijn, en doet Polak het dan?). De eerste schermutselingen in het onderwijs zijn er ook alweer. Tijden» de hoorzitting in de Ka mer over de studenten maken die een geheim rapport van de minister bekend. Arrestaties in Utrecht nadat studenten curato ren hebben nagezeten. Er zijn nieuwe plannen om het zittenblij ven tegen te gaan. En iedereen is benieuwd hoe Grosheide het toch wel zal klaren mei de eind- examenregeling-volgens-de-mam- moetwet Dit zijn enkele verras sende punten die naar voren kwamen tijdens een gesprek met boekhandelaar J. van Brammen. Wij waren, voor uitlopend op de komende kinderboekenweek, bij hem in zijn drukbeklante Rotter damse zaak, waar een per manente kinderboekenhoek met „kijktafel" is. Daar kan men de aller nieuwste belevenissen van de befaamde Ollie B. Bommel -in - zijn - eeuwige -ruitjesjas - aanschaffen, daar worden de kleintjes blij gemaakt met de avonturen van Pol, daar liggen de Lucky Lukes, de Buck Dan ny's, de Baarden en Kales, de Bessies, de Kuifjes, de Suske-en-Wiskes voor het grij pen. daar blikt Donald Duck u vrolijk tegen en ook de Flintstones, die ondanks het beëindigen vaft de bekende t.v.-reeks, nog vlot van de hand gaan. En dat temidden van rijen en rijen zogenaamde „leesboeken", die ondanks alle bah- en boeh-geroep regelmatig en on belemmerd hun weg vinden naar vele, vele kinderhanden. Toen een kleine twintig jaar geleden Donald Duck direct al een doorslaggevend succes werd in Nederland waarschijnlijk omdat dit stripverhaal ook gre tig door volwassenen werd ge lezen prezen vele pedagogen luidkeels het jeugdblad „Kris-kras" aan. Men was bang dat het kind door het lezen van Voeg daarbij dat de regering 'de ondernemingsraden meer macht wil geven, dat Roolvink bejaarden en andere sociaal zwakken in de premielast tege moet zal komen, dat de regering de groei om de Nieuwe Water weg zal remmen, dat de op brengst van de tabaksaccijns 110 miljoen tegenvalt omdat we goedkopere merken roken, dat Witteveen compensatie zoekt voor eventueel tegenvallende BTW. En verder dat de strokarton weer staakt en de Rotterdamse taxi'e wellicht straks niet rijden, dat de werkloosheid nog verder daalt, dat de fruittelers steun krijgen, dat de Partij van de Ar beid wil inbreken in onderne- mingsland (aandeeltje kopen en het woord gaan voeren in jaar vergaderingen)... dan is het dui delijk dat de zomer toch echt voorbij is en Nederland weer ij verig werkt, vergadert en rappor ten schrijft. De maanmannen komen Amsterdam zien, de KLM viert het gouden feest, we onderschei den filmer Van Gasteren, nemen afscheid van Sonia Gaskell (bal let) en Hans de Roo (Residentie Orkest). Aan de Vrije Universiteit ontvalt directeur J. D. F. van Halsema, 68 jaar oud. Er zijn veel drama'e. De brute mishandeling van een Haagse vrouw, scheepsbotsingen en -branden, ernstige weg- en spoorwegongelukken, en de ontsnapping van de zware jon gen Gerhard Schutte. Elders. De Tsjechoslowaken mogen praktisch het land niet meer uit. Peking en Moskou gaan praten, en ook tussen Israël en Egypte schijnt het ijs te smelten. Wilson benoemt een mi nister voor Europese zaken en de Britse conservatieven willen herinvoering van de doodstraf. Gibraltar moet zich vroom hou den voor de Spaanse scharen, maar dat valt mee. Brazilië heeft in generaal Medice een nieuwe president, en om de wereldbeker klopt AC Milan de Argentijnse Eetudiantes met 3—0. Aan het einde van mijn bewind hoop ik de democratie definitief in ons land gevestigd te kunnen achterlaten (President Medice van Brazilië). Wie een defensiegemeenschap voor Europa wil opbouwen, en Portugal en Griekenland daarbui ten wil houden, voegt in de ogen van de Russen slechts een hoofdstuk toe aan het boekwerk „De Lof der Zotheid" (Mr. H. van Riel). In de 21ste eeuw, in een we reld zonder ziekte en een zee van vrije tijd, zullen de dokters het druk krijgen met neurose-pa tiënten (Prof. dr. F. L. Polak). Geen uitstel huurverhoging! (D. Versloot). Geen erwtensoep op warme dagen in de gevangenis! (I. A. Diepenhorst). Geen devaluatie Franse frank (Pompidou). Geen revaluatie van de gulden (Zijlstra). Geen reden om oorlog met de Russen te voeren (Peking). Kinderen kiezen graag zelf deren tot lezen. Vooral op kin deren die van nature niet zo op lezen zijn ingesteld, hebben zij een gunstige invloed". „Daarnaast zijn de strip-ver halen van vandaag de goede, bedoel ik behoorlijk humo ristisch. Vandaar ook dat Zij worden gelezen door volwasse nen. Dan wel volwassenen tot dertig jaar. Die zijn met de strip opgegroeid en kunnen de humor ervan proeven. De oude re generatie vraagt er nauwe lijks naar. Welnee, die moest het doen met Bontekoe en Dik Trom". „Ik zou ouders willen advise ren: Geef de kinderen die strip en doe er een gewoon boek bij. En laat dat boek dan voor een kind dat net met lezen begint niet te hooggegrepen zijn." Wat de christelijke leeszalen betreft daar leent men tegen woordig zelfs al Arendsoog uit. Men gaat uit van het stand punt: beter een Arendsoog voor een kind dat niet van lezen houdt maar juist door dit boei ende verhaal wordt gestimu leerd, dan een goed, veelgepre zen literair boek, dat het naast zich neerlegt. Vaak ook weten ouders niet wat er op de kinderboeken- markt te koop is. Dan prijzen zij boeken aan die zij vroeger graag lazen: Pietje Bell, de Scheepsjongens van Bontekoe, de boeken van Karl May enzo voort. De heer v. Brummen: „Het blijkt telkens weer hoe stimule rend de invloed van de televisie is: Jules Verne, toch een omni bus van 14,90 gaat vlot de deur uit. Dat is trouwens bij lectuur voor volwassenen het zelfde: „De Glazen Stad" dat waarschijnlijk een regelmatig verkochte streekroman zou blij ven, is nu al bij tienduizenden verkocht. Van „De Klop op de Deur", waarvan er voor de t.v.-serie bij ons twee per jaar werden verkocht, gaan nu per week vijftien exemplaren de deur uit". De ter gelegenheid van de kinderboekenweek bekroonde boeken, blijken op de lange duur toch geen uitschieters. Ze worden natuurlijk tijdens en kort na de kinderboekenweek goed verkocht, maar na sinter klaas is die piek dan ook wel verleden tijd. Wel komt er steeds meer vraag naar het goede, uitvoerig geïllustreerde jeugdboek. Als men zo'n prachtig boek in han den krijgt, blijkt de prijs veelal geen bezwaar meer. Als het maar mooi is. Dat steeds meer mensen bereid zijn veel geld neer te leggen voor zo'n boek, blijkt ook wel uit de toenemen de produktie De ervaringen van de heer Van Brummen zijn dat pockets voor de jeugd voornamelijk door de kinderen zelf worden gekocht. Gebonden boeken krij gen ze cadeau. Specifieke meisjesboeken ha len nog steeds een normale om zet. In pocketserie zijn dat voornamelijk de West-Friesland pockets, de boeken van Leny Saris worden nog steeds veel gelezen en na de tv-serie Joop ter Heul vloog de trilogie (ge bonden 12,90) de deur uit. In de sector jongensboeken worden de verhalen van Karl May nog steeds goed verkocht Ook is er veel vraag naar boe ken over ruimtevaart. Zodra de jongens iets ouder worden ko pen ze veel science-fiction. Al hoort men nog wel eens de kreet, dat er minder gelezen wordt, de ervaringen van de heer Van Brummen zijn alleen maar gunstig. „En dan te be denken dat de boeken tegen woordig in verhouding duurder zijn. Maar ja, als je de prijs van een boek vergelijkt met de prijzen van dure spoortreinen, dan is het niet zo verbazing wekkend dat kinderen, als zij willen, meer dan voldoende kunnen lezen". Dat er een uitgebreide keuze is, wordt bewezen in de Kinder boekenweek, die van 15 tot en met 25 oktober de belangstel ling vraagt. Het instrument richt een laserstraal door een microscoop op i te onderzoeken steen. In een fractie van een seconde verdam de krachtige laser een zeer klein stukje van het gesteen! hetgeen wordt opgevangen in de spectrometer. Daarin worden i verdampte materialen chemisch geïdentificeerd, overeenkomst hun massa. Organisch materiaal verraadt zijn aanwezigheid do koolwaterstofverbindingen en zuurstof. Dr. Francis J. Vastola, verbonden aan de State University vi Pennsylvania die de spectrometer ontwierp, zegt er zelf van: i instrument is zo uniek, omdat het direct gecompliceerd organlsi materiaal kan identificeren, waarbij slechts een duizendste gra van een monster noodzakelijk is. De andere methoden zijn indire of maken het noodzakelijk dat de steen verloren gaat. Dr. Vastola stelt thans een spectrale patronen, afkomstig organisch materiaal. Elk maakt in de spectrometer. katalogus samen van verscheidei van een groot aantal mineralen zijn eigen chemische „vingerafdml 1 De onderzoekers hopen het instrument ook te kunnen gebruik! bij de studie van de gecompliceerde geochemische samenstellii van steenkool. Op het ogenblik Is er zeer weinig bekend ov belangrijke chemische variaties in steenkooladers of in een enk i stuk steenkool. Met de laser massa spectrometer kan men naga of de chemische samenstelling van een steenkoolmonster e i goede of slechte cokes levert voor de staallndustri'e. Het zou oi uit kunnen wijzen waarom de ene steenkoolsoort beter brandt d de andere. PAUL van LANGSTRAj De alom gevreesde en gewraakte televisie gaat het leien niet tegen, maar stimuleert het zelfs. Volwassenen leggen tegenwoordig zonder veel blikken of blozen zeven gulden of meer voor een kinderboek neer. De pocketromans voor kinderen worden niet veelvuldiger verkocht dan gebonden boeken. Hoewel de vraag naar stripverhalen nog steeds stijgt, wordt het normale, goede kinder boek niet door het stripverhaal verdrongen. Het zeer goede, uitvoerig geïllustreerde jeugdboek, dat al gauw 12 of meer kost, is in opmars. i> - Onlangs werd bekend dat in de stenen, die de astro nauten Armstrong en Aldrin hebben meegenomen van li maanoppervlak, geen enkel spoor van leven voorkwaï De onderzoekers konden zelfs niet het kleinste stuk organisch materiaal aantonen. Dat zij hiervan zo zeki waren is te danken aan een uniek instrument dat in Verenigde Staten is ontwikkeld. Het wordt de „laser massa spectrometer" genoemd en die voor het opsporen van ultra-microscopische deeltjes van org. nische oorsprong in gesteenten, afkomstig van meteorieten, maan en binnen niet al te lange tijd van de planeten. Het voorde" van deze spectrometer is dat het steenmonster (vaak zeer zei zaam, zoals de maanstenen) niet verloren gaat. Wij zijn een vreemd volkje waar het de opera betreft. Wij hebben nog altijd geen goed gebouw voor deze the atervorm, we laten onze ge zelschappen kwijnen en onze grote solisten naar het bui tenland vertrekken envra gen elk platenverzoekpro- gramma om strijd opera's, du etten, marsen en koren aan. We kennen allemaal de melo die van „Lach dan, Paljazzo", we gaan door de knieën voor Nonnenkoor en Slavenkoor, en vergeet alsjeblieft niet het be roemde „duet uit de Parelvis sers", dat, zo zegt KRO-regis- seur Ben Mettrop, „elke sla gersjongen wel kan fluiten". Nu zitten wij tegenwoordig niet meer zo dik in de slagersjon gens, maar goed, bij wijze van spreken dan. Houden wij nu van opera, ja of nee? Antwoord naar keuze, want helaas geven platenaan- vragers er zich maar al te vaak ,geen rekenschap van, dat de begeerde marsen, duetten en koren uit het klassieke zangspel afkomstig zijn. Toch... als de KRO bij jaar lijkse traditie weer eens zo'n grote opera op het beeldscherm brengt, komen er vele, vele be dankbrieven. Daarom is die opera-avond de KRO bijzonder lief. Zoals de NCRV prat ging op haar dure musicalprodukties (helaas, ze zijn voor dit seizoen té duur!) zo vermeit de KRO zich in kostbare opera's. Voor dit jaar, en dat is mor genavond al, wordt het „De Pa relvissers" (van Bizet) in kleur en... in Nederlandse vertaling. Een avondje om voor thuis te blijven,' of U kleurentelevisie hebt of niet. Hoor en zie John van Kesteren als Nadir, Henk Smit als Zurga, de jeugdige bas Hubert Waber als Nourabad, de heel jonge sopraan Rina Corne- lissens als Leila, en geniet van uw geliefde slotduet dat nu in voor ieder verstaanbare taal door Zurga en Nadir wordt ge zongen. Verbaas U over de Oosterse sfeer, die op niet te veel vier kante meters studiovloer is geschapen met schuimplastic rotsen (niet van echte te on derscheiden!) de kabbelende zee (veroorzaakt door een trillende vloerlamp, er komt geen water aan te pas!) en het zandige strand.... dat niet dikker dan een centimeter is. Van al die trucage zult U waarschijnlijk niets bemerken, het bonte verhaal van de geof ferde prinses en haar bevrijder zal U helemaal „echt" voorko men. En dan nog... wat doet het décor, wat doet ook het verhaal ertoe? Muziek en zang, daar gaat het om. En dat zult U vol op te horen krijgen, daarvoor zorgen orkest, koor en solisten onder leiding van Leo Driehuys zo goed als zij kunnen. Laten we hopen, dat het ge luid goed doorkomt, want dat is het voornaamste. PHé WIJNBEEK strips lui zou worden en geen gewoon boek meer ter hand zou nemen. „Kris-Kras" hield het niet lang vol. De jeugd vroeg strips. En kreeg ze. De huidige jeugdbla den bestaan momenteel zelfs voornamelijk uit stripverhalen. Beangstigend? Wel nee. De kin deren van vandaag brengen voldoende inlevingsvermogen en fantasie op om ook te wor den geboeid door een boek. De heer Van Brummen: „Er zijn nog steeds ouders die hun kinderen per se geen stripver haal in handen geven. Dat lijkt mij wat overdreven. Juist door de stripverhalen komen de kin- Een nieuwe winterveelal nieuwe tv-series, maar niet al tijd met zo'n erg nieuw geluid. Ze lijken nogal eens op elkaar, de dieren- en familieverhalen, de detectives en de politieavon- turen. Maar ze brengen na een paar maal vertoning oude vrienden op de buis. De KRO begint morgenavond met een vervolgspel, overgeno men van het Duitse programma ZDF: „Kapitein Harmsen". Ge neraties lang hebben de mannelijke Harmsens de zeeën bevaren en dat doet ook vader Wilhelm: hij is sleepbootkapi tein. Als we hem ontmoeten, heeft hij juist een erfenis gekregen van een weduwe die hij eens van de verdrinkingsdood heeft gered. Tot deze erfenis behoort ook een huis in Blankenese, en kapitein Wilhelm verlaat Ham burg met zijn hele gezin, om naar zijn nieuwe woonoord te gaan. Ze hebben er niét zo'n trek in: moeder Anna, altijd goed gehumeurd, zoon Karei die ook al vaart en vaders evenbeeld is, dochter Ulla; de onbezorgd heid zelve, jongste zoon Fiete die voor de nodige familiever rassingen zorgt en tenslotte Opa Jan, vroeger loods van beroep en nog boordevol verhalen over zeemansavonturen uit de oude doos, die hij overal te berde brengt. Elke zondagavond als de KRO uitzendt, en dat is een maal per vier weken, kunt U een aflevering van de avontu ren die de kapiteinsfamilie be- leèft, meemaken. -#• De laser massa spectrometer is een ingewikkeld samenstel vi buizen, lenzen, een laserstraal en een gasanalyse-installati Anne Vondeling als spelleider U herinnert zich toch, dat het NOS-spel „Wat doe ik voor de kost" naar de zondagavond is ver huisd? Morgen voor het eerst van 8.20 tot 8.45 uur op Ned. 2. De formule met bekende Nederlanders als spitsroeden-lopende spellei ders wordt voortgezet: deze keer is dr. Anne Vondeling aan de beurt. Hij heeft zelf de optreden den gekozen. Vanzelfsprekend is het spel van tevoren opgenomen. Sylvia improviseert Het Is al een tijd geleden, dat Berend Boudewljn bekende acteurs sketches liet improviseren. De koek Is nog niet op: de VARA knipte de lange opname in een aantal stukken en vertoont die bij tijd en wijle. Bij de opnamen zat Sylvia de Leur tussen het publiek In de studio. Plotse ling vond ze het zo leuk. dat ze nsar voren holde en vroeg, of ze mee kon doen. „Welja", zei Berend en Sylvia sprong er In. Omdat zij een van de weinigen Is, die een groot publiek sma kelijk kunnen laten lachen, was zij een echte aanwinst voor het experiment. Met toestemming van mevrouw de weduwe A. M. Wessels heeft de heer A. M. Stoppelenburg, eind redacteur van het kwartaalblad „Kerkhistorische Kroniek" (hij woont te 's-Heer Arendskerke), het oude boekje, dat een uitgave was van de firma Oosterbaan Le Cointre te Goes, opnieuw bewerkt, aangevuld en voor een deel herschreven. Het boekje heet Een merkwaardig vijftal, is uitgegeven bij „De Banier" te Vlanen, telt 84 bladzijden en kost f 6.90. Het is curieuze lectuur, „voer" meer nog voor sociologen dan voor theologen. Maar eerst iets over de singulier begaafde mannen waarover hier geschreven wordt. „Vader" Smytegelt was onge huwd. Hij was niet sterk, maar zijn stembanden waren in orde. De kerken hebben gedaverd. Hij ont zag niemand, klein noch groot, rijk noch arm. Hij was gewoon met zijn handen te slaan en met zijn voeten te stampen. Hij heeft nooit gewild dat Iets van hem gedrukt werd. maar een zekere Maria Boter, die Smytegelt hoog vereerde, heeft dertig jaar lang zijn preken uit het geheugen opgeschreven. De vere ring voor zijn persoon is zo ver gegaan, dat men In Zeeland de naam Smytegelt tot een voornaam voor Jongens heeft gemaakt. Ds. H. J. Budding (moet het niet zijn Buddingh'?) had een hoge rug en het gezicht van een asceet. Zijn prediking was naar de trant van die dagen. Aanvankelijk liet hij gezangen zingen, maar op 13 de cember 1835 heeft hij, ten aanzien van de ganse gemeente van Big- gekerke, het gezangenboek van de kansel afgedragen en uit de kerk gebracht. Budding heeft veel gezworven en waar hi| ook preekte, de toe loop was enorm. In Eist bij Rhenen moet hi| eens in een tabakschuur voor 2500 personen zijn opgetre den. Hij vond dat de kerk met de psalmen van Datheen als in een geestelijk huwelijk verbonden was. Maar in Buddings karakter, aldus de auteur, wisselden onverzette lijkheid en veranderlijkheid zich af. Hij i6 ook een poos in Amerika geweest. Budding kon geweldig driftig en koppig zijn. Van drie dingen was hi| een doodsvijand: remplaceren, vaccineren en assu reren. Ds. Daniël Bakker was van huis uit boer en weinig ontwikkeld. Over hem vermeldt het boekje weinig anecdotische bijzonderhe den, wel natuurlijk de geschiedenis van zijn bekering. Bakker heeft nooit voor een fotograaf willen poseren. Ds. Pieter van Dijke daarentegen zag daar geen be zwaar in; zijn portret heeft jaren lang in tal van Van Dijkiaanse ge zinnen gehangen. In zijn jeugd was Van Dijke een geducht stroger; hij hield meer van het geweer dan van de spa of ploeg. Ook Ds. Laurens Boone heeft, zo zegt de schrijver, jarenlang het stempel van zijn persoonlijkheid op verscheidene Oud-Gerefor meerde Gemeenten in het land gedrukt. Hij schijnt over een goed verstand te hebben beschikt. Te genover ds. Kersten, die de naam „oud-gereformeerd" veroordeelde, bleef Boone voor deze benaming opkomen. Ook stond Boone op de bres voor het oude ambtsgewaad: korte broek, bef en steek. Je moest vanuit de verte kunnen zien dat er een dominee aankwam! Het boekje staat vol met afscheidingen &n persoonlijke strijd. De auteur zegt: het drukt terneer als wi| zien, dat enkel uit persoonlijke redenen zoveel schel ding kwam en bestendigd blijft." Een verschijnsel, dat niet tot Zeeland beperkt isl Voor een deel hadden (en hebben) de kerkgan gers schuld. Zi| wilden vooral ge nieten, bijzondere dingen meema ken. Aan belde kanten werd de bijbel verlaagd tot een orakelboek voor particuliere hesllsainaen. De ongezonde verering voor de singu lier begaafde leraars maakte van dezen, als ze niet sterk genoeg waren, verwende mannelijke prima donna's met kuren. De heilige God werd misbruikt om persoonlijke grillen te wettigen, wat zeg ik, te heiligenl Hoewel de belijdenis uitdrukkelijk zegt „noch de oudheid", werd het oude alleen al als zodanig maatstraf voor het ware. De verhouding tussen kerk en wereld werd als een wlt-zwart- schema gezien. Alleen de z.g. krachtdadige bekeringen stonden hoog genoteerd. Hiermee vertel ik natuurlijk niets nieuws. Maar men kan ten aanzien van verschijnselen als deze niet volstaan met een theologische be oordeling. Cultuurhistorische en sociologische factoren soelen minstens even sterk mee, Dit is een van de dingen die we de laatste jaren veel duidelijker heb ben leren zien dan vl Mensen als deze vl|f zware nees konden alleen opgang omdat bepaalde voorwaarde wezig waren: volkskarakte trekkelijk isolement, agrarie lieu. Men zou ook kunnen wij: een verborgen estheticism verband hield met het re® noemde „willen genieten", genover staan weer positie» gen, zoals de waardering oorspronkell|k talent, voor wat „coule de source", ze uit de bron springt, tegeno les wat op schoolse wl|ze leerd is. De bevindelilke ricf cultuurhistorisch verwant ai protest der romantiek tegi rationalisme van de ach eeuw: emotionalisme teg doqmatlsme. Maar met het opdringen t dustrie en verkeer geraakl sterk folkloristisch gel vroomheid In moeilllkhedei gevaar dreigt dat jongeren I met het levenspatroon van deren alles kwl|traken. Vroi die alleen maar curieus Is. I den duur geen standhouden. DR. C. RIJNS Henk Smit en John van Kesteren als Zurga en Nadir Deze week gaat het niet over zware literatuur of over zware culturele vraagstukken, maar over vijf zware dominees. Wijlen A. M. Wessels, bekend door zijn kennis van Zeelands geschiede nis en ook van de kerkelijke historie van Zeeland, had in de jaren I9281929 in De Rotterdammer en De Zeeuw schetsen gepubliceerd over Smytegelt, Budding, Bakker, Van Dijke en Boone. Later werd er een boekje van gemaakt, dat in de loop van de tijd totaal uitverkocht raakte. Ds. H. 1. Budding Ds. P. van Dijke

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1969 | | pagina 14