BONN VREEST ISOLEMENT
als NPD succes heeft
Zomaar 'n vredesidee
Mahatma Gandhi
door Ton v. d. Hammen
ZATERDAG 27 SEPTEMBER 19S?
In Kassei zijn de eerste schoten gevallen in de verkiezingsstrijd,
die morgen in de Bondsrepubliek Duitsland bij de stembus
wordt uitgevochten. Het gebeurde tijdens een massale demon
stratie tegen de als neo-nazistisch beschouwde NPD (Nationaal-
democratische Partij van Duitsland), die in de oude Hessische
cultuurstad een bijeenkomst wilde beleggen, waarop haar leider,
Adolf von Thadden, zou spreken over „zekerheid door recht en
orde". Kassei, dat op 22 oktober 1943 vrijwel geheel van de
kaart werd geveegd en die zware klap nog niet te boven is ge
komen, stelde geen prijs op de komst van de nieuwe Adolf. Het
had een te hoge prijs betaald voor het recht en de orde, die een
andere Adolf had gebracht.
„GROTE ZIEL" 100 JAAR GELEDEN GEBOREN
Op de honderdste geboortedag van de man, die
bekend werd als Mahatma Gandhi, herinneren we
ons een groot en edel mens, wiens lange leven in
het teken stond van de geweldloosheid en de
strijd voor de rechten van armen en verdrukten.
Hij bereikte veel. Door vasten en bidden en
ongehoorzaamheidsacties tegen het Britse be-
wind. Zelfs slaagde hij er aanvankelijk in hindoes
en mohammedanen samen te brengen in zijn ge
weldloze strijd.
Hij verloste de kastelozen uit hun mensont
erende positie. En het was vooral aan hem te
danken, dat in de nacht van 14 op 15 augustus
1947 een eind kwam aan de Britse overheersing.
Ook al had zijn streven naar een eenheidsstaat
van hindoes en mohammedanen jammerlijk ge
faald.
Het oude India viel uiteen in een hindoestaans
en een mohammedaans gedeelte. Bij bloedige
gevechten lieten honderdduizenden het leven,
voordat het bestaan van de mohammedaanse
staat Pakistan werd geaccepteerd.
Intussen had de 36-jarige fanatieke hindoe Vi-
nayak Gode, die hem zijn streven naar verzoe
ning met de mohammedanen kwalijk nam, op 30
januari 1946 met enkele schoten uit een pistool
een eind gemaakt aan het aan zelfopoffering zo
rijke leven van de toen 78-jarige grijsaard.
Mohandas Karamchard Gandhi werd op 2 okto
ber 1869 geboren in Porbandar aan de Indische
westkust, waar zijn vader minister was en tot de
aanzienlijken behoorde. Als jongen kreeg hij al
diep medelijden met de kastelozen, de paria's,
de onaanraakbaren, met wie hij geen contact
mocht hebben.
Hij studeerde in Ahmedabad (de stad waar de
laatste tijd weer ernstige botsingen tussen hin
does en mohammedanen aan de orde van de dag
waren) en in Londen rechten. Daar leerde hij
behalve de Bhagavad Gito het heidenepos van
zijn volk ook de Bijbel kennen. Vooral de
Bergrede maakte veel indruk op hem.
Teruggekeerd in Brits-lndië vestigde hij zich als
advocaat in Bombay. Dat beviel hem echter niet
en na twee jaar ging hij naar Zuid-Afrika (1893)
waar hij ijverde voor de vrijheid van zijn landge
noten, die er onder het Britse bewind als koelies
werkten. Zijn werk bleef niet zonder resultaat.
Toen de Eerste Wereldoorlog was uitgebroken,
steunde hij de Britse zaak. Mede door zijn toe
doen namen niet minder dan een miljoen Indiërs
vrijwillig dienst in het Britse leger. Toen na die
oorlog in de Britse mentaliteit weinig bleek veran
derd, verloor Gandhi zijn vertrouwen in de Brit
ten. De (geweldloze) strijd voor onafhankelijk
heid, die nog bijna dertig jaar zou duren, was
begonnen.
Aanvankelijk was het een ideële actie, gedra
gen door de satyagraha, de zielekracht, die zelfs
de enkeling in staat zou stellen, het verzet aan te
binden tegen de hele samenleving. Dat was de
tijd van het lijdelijk verzet, van de non-coöpera
tie.
Na tien jaar was Engeland bereid, India de
dominion-6tatus te geven, die Canada, Zuid-Afri
ka, Australië en Ierland al bezaten. Onder de
drang van revolutionair gezinde groepen eiste
Gandhi echter volledige onafhankelijkheid.
Nadat deze eis was afgewezen opende hij een
ongehoorzaamheidsveldtocht, van Ahmedabad
naar de zee om het gehate zoutmonopolie te
breken. Engelse stoffen werden geboycot Het
spinnewiel werd een symbool van verzet Zelf gaf
Gandhi een voorbeeld door eigen geweven stof
fen te dragen.
De beweging liep echter op niets uit. Het volk
als geheel kwam niet in actie. De Britten weiger
den van Gandhi een martelaar te maken. Hindoes
vertrouwden hem niet vanwege zijn strijd voor de
kastelozen, vooral toen dezen in de islam en in
mindere mate het christendom hun toevlucht
zochten. Zij zagen hun meerderheid bedreigd en
werden alleen daarom toleranter. De kastelozen
vreesden op hun beurt de onafhankelijkheid van
India, omdat zij nieuwe onderdrukking door de
hindoes vreesden. Een vrees die gedeeld werd
door de mohammedanen.
Het contact met de jongeren raakte hij meer en
meer kwijt Ingetogenheid en versobering wilde
ieder aanvaarden als middel om uit sociale en
politieke moeilijkheden te komen, maar niet als
doel, zoals Gandhi leerde.
Daarom vroeg hetzelfde volk, dat hem eerde
als heilige, als Mahatma (grote ziel) en profeet,
voor hét leven van elke dag een andere leider.
Het vond die In Pandit Nehroe, die met zijn
marxistische opvattingen In de Sowjetunie het
lichtende voorbeeld zag.
Door zijn vasten, door boete te doen in de
plaats van het volk, meende Gandhi dat volk te
kunnen verlossen van de zonde van het geweld.
Men heeft wel eens van hem gezegd, dat hij het
kruis van Jezus Christus in de politiek heeft
geplant.
Voor Gandhi was het lijden van Christus
slechts een voorbeeld, dat telkens moest worden
herhaald. Meer dan menig christen bracht hij het
christendom in praktijk. De begrippen genade en
verlossing wist hij echter niet tot de zijne te
maken.
-8- Atri Brown, een Britse beeldhouwer, maakte
dit markante beeld van Gandhi
Von Thadden kwam echter
toch naar Kassei. Bij felle de
monstraties vielen schoten.
Twee betogers werden ge
raakt. De dader werd niet ge
vonden. Had een rechtse ex
tremist toegeslagen? Poogde
een linkse extremist von
Thaddens NPD nog meer in
discrediet te brengen? Het was
onmogelijk, er een bevredi
gend antwoord op te geven.
Alleen von Thadden deed het:
„Het ging hier om een aan
slag op zijn leven en de be
togers hadden de kogels op
gevangen, die voor hem
waren bedoeld". Een ant
woord, dat onwillekeurig doet
de NPD zou zich gevaarlijk
dicht bij het nationaal-
socialisme bevinden.
Met een dergelijke aanpak
heeft de kanselier de verwar
ring slechts groter gemaakt Hij
was overigens niet de enige, die
deed voorkomen alsof de in
trede van de NPD in de
Bondsdag voor West-Duitsland
geen enkel gevaar zou inhou
den, maar dat zij moest worden
voorkomen om geen slechte in
druk in het buitenland te ma
ken. Ook de socialistische lei
ders hebben zich op dit stand
punt gesteld. En in Christ und
Welt heeft de bekende journa
list en schrijver Klaus Mehnert
zich speciaal gewend tot dege
nen, die serieus overwegen op
de NPD te stemmen. Voordat
zij een besluit nemen moeten
zij zich terdege realiseren, wel-
Adolf von Thadden behoorde niet tot de nazi-partij. Zijn half
zuster Elisabeth werd door de nazi's vermoord. Halfbroer Reinold
von Thadden-Trieglaff, was eens president van de Evangelische
Kirchentag. Adolf werd verdreven uit Pommeren, dat thans Pools
grondgebied is. Dit verklaart voor een deel zijn fel nationalistische
optreden. Steeds zocht hij contact met nationalistische elementen,
die zich niet wilden neerleggen bij het prijsgeven van de verloren
gebieden. Zo vond hij onderdak in de NPD, waarvan hij nu on
betwist leider is.
gezien bijna 40 miljoen Duitsera
dit jaar hun stem mogen uit
brengen, bestaat dus wel de
gelijk de mogelijkheid, de NPD
de voet dwars te zetten. De
vraag is alleen, of alle Westduit-
se kiezers ervan doordrongen
zijn dat zij door niet te
stemmen of hun stem aan de
NPD te geven, hun land een
slechte dienst bewijzen.
Intussen biedt het verkie
zingssysteem de Westduitsers
verschillende mogelijkheden,
waardoor de zaak voor een bui
tenstaander nogal ingewikkeld
lijkt. Iedere kiezer mag twee
stemmen uitbrengen. Eerst
kiest hij de kandidaat, die hij
als vertegenwoordiger van zijn
kiesdistrict naar Bonn wil zen
den. Daarna brengt hij een
tweede stem uit en wel op de
partij, die hij aan de regering
wil zien. Bij de aanwijzing van
terugdenken aan de methoden,
die Hitier gebruikte, toen hij
zich een weg naar de macht
baande.
Bij de vorige Bondsdagverkie
zingen maakte de NPD nog
geen schijn van kans, haar in
trede in het Bonner parlement
te doen. Sindsdien heeft zij in
de deelstaten belangrijke succes
sen geboekt. De mogelijkheid is
niet uitgesloten, dat zij morgen
ten minste 30 zetels in de wacht
zal slepen. Dit zal nl. het geval
zijn als zij erin slaagt, 5 pet.
van de kiezers achter zich te
krijgen. Aangezien dat een hele
opgave zal zijn heeft von Thad
den niets aan het toeval overge
laten. Overal heeft hij op
geruchtmakende wijze van
zich laten horen, profijt trek
kende van de ordeverstoringen,
die de verkiezingsbijeenkoms
ten van de NPD uitlokten.
Morgen zal blijken of de tak-
tiek van von Thadden het ge
wenste resultaat oplevert en of
het waar is, dat links radicalis
me rechts extremisme uitlokt
en omgekeerd. Opiniepeilin
gen voorspellen, dat de NPD de
5 pet. niet zal halen en dus
opnieuw geen zetels in de
Bondsdag zal veroveren. Maar
niemand is er gerust op, ook
kanselier Kiesinger niet, die
aanvankelijk zeer kritisch tegen
over de NPD stond, maar la
ter zei, dat de algemene kwalifi
catie „Neo-nazistisch" voor die
partij een 'verkeerde simplifica
tie' is. Slechts een groep binnen
ke gevolgen de intrede van
NPD-leden in de Bondsdag kan
hebben.
Overal zou men kunnen zeg
gen: de nazi's komen terug. Dit
zou niet het geval zijn, als de
NPD met drie man het parle
ment zou binnen stappen. De 5
pct.-clausule in de Westduitse
kieswet maakt het echter mo
gelijk, dat er of helemaal geen
NPD-ers in de Bondsdag ko
men, of meteen ten minste 30.
In het buitenland, aldus Meh
nert, zou deze sprong van 0
naar 30 een schokkende uitwer
king hebben. Zij zou de eerste
successen van de NSDAP in
herinnering brengen, die bin
nen enkele jaren door een sa
menloop van weinig verkwikke
lijke omstandigheden Hitier het
rijkskanselierschap bezorgden,
van welke positie uit hij de
macht volledig aan zich trok.
Het gelukkigst zou men met
deze gang van zaken in Moskou
zijn, waar onmiddellijk ge
tracht zou worden, de oude coa
litie tegen Hitier te herstellen,
om het 'Duitse gevaar' te bezwe
ren. Mehnert herinnert aan de
waarschuwing van de Russen
(gedaan na de inval in Tsjecho-
wakije van vorig jaar), dat zij
volgens de artikelen 53 en 107
van het VN-handvest het recht
hebben in West-Duitsland tus
senbeide te komen, als daar de
terugkeer van het nationaal-
p zal niet geloven dat oorlog
®n honger onvermijdelijk
I zijn en vrede onbereikbaar.
ik wil geloven in de
kleine daad, in de schijn
baar machteloze liefde, in
de vrede op aarde.
(Fragment uit „Belijdenis van
de hoop" van F- Cromphout)
socialisme dreigt. Er zouden ook
in het Westen mensen kunnen
zeggen: „We mogen niet wach
ten tot weer een nieuwe Hitier
aan de macht is. Nu nog maar
30 nazi's in de Bondsdag zitten
moeten we handelend optreden."
Het zou ook niet helpen,
als die 30 NPD-ers zich in de
Bondsdag rustig zouden hou
den. Want, zal men zeggen, de
nazi's gedroegen zich in de
rijksdag aanvankelijk ook be
hoorlijk om de gunst van de
nette burgerman te winnen. Zij
toonden hun ware gezicht pas,
toen zij eenmaal de macht in
handen hadden. Het beste is, zo
houdt Mehnert de NPD-sympa-
thisanten voor, het zekere voor
het onzekere te nemen en niet
op de partij van von Thadden
te stemmen. Hiermee kan wor
den voorkomen, dat de bondsre
publiek door iedereen wordt ge
wantrouwd en dat het in een
isolement wordt gedrongen, om
dat zij als het gevaar voor de
wereldvrede van morgen zou
worden bestempeld.
Mehnert dringt er tenslotte
op aan, dat juist in dit verkie
zingsjaar zoveel mogelijk Duit
sers naar de stembus gaan. Als
er 20 miljoen stemmen worden
uitgebracht moet de NPD er
ten minste een miljoen in de
wacht slepen om in de
Bondsdag te kunnen doordrin
gen. Gaan 30 miljoen Duitsers
stemmen, dan moet von Thad
dens partij er anderhalf mil
joen achter zich krijgen om
voor Bondsdagzetels in aanmer
king te kunnen komen. Aan-
De NPD nu ook hier. Zullen
de verkiezingen van morgen er toe
leiden, dat ook in de Bondsdag
deze kreet kan worden aange
heven?
de kandidaat geldt het meerder
heidsstelsel per district. Het
stelsel der evenredige vertegen
woordiging bepaalt echter de
uitslag van de tweede stem
ming. Daarbij kunnen zich ver
rassingen voordoen, omdat lang
niet iedereen één lijn trekt. In
1961 verdeelde om een voor
beeld te noemen meer dan 6
pet van de kiezers him
stemmen over twee partijen.
Als een partij bij de eerste
rechtstreekse verkiezing al
meer zetels heeft veroverd dan
waarop zij volgens de uitslag
van de tweede stemming recht
zou hebben, verliest zij die niet
Vandaar dat het aantal afge
vaardigden hoger kan zijn dan
496. In 1961 mochten de chris
ten-democraten drie „premie-
zetels" behouden waardoor het
aantal afgevaardigden op 499
kwam.
Dit jaar zal de NPD er mo
gelijk oorzaak van zijn, dat min
der christen-democraten recht
streeks worden gekozen in dis
tricten, waar zij in 1965 nog net
de baas konden blijven. Boven
dien kan zij de liberale FDP de
das omdoen, die bij iedere ver
kiezing maar moet afwachten
of zij boven de 5 pct.-limiet zal
blijven. Alleen de SPD hoeft
zich geen zorgen te maken, zo
lijkt het.
Vrede, oecumene, gerechtig
heid in de wereld, dat hoeft voor
mij allemaal niet als het zoals
toch overwegend het geval is
bij platonische verklaringen
blijft. Dat praten erover wordt
je als jongere beu. Je moet er
wat aan doen! Zo niet in het
groot, dan maar vast in het
klein. Dat is nou mijn kritiek
tegenover ouderen èn jongeren.
Er gebeurt gewoon niks. Voor
zover men „geëngageerd" is
ook al zo'n bedrieglijk woord
komt het bijna alleen neer op
praten en nog eens praten,
waardoor je dan misschien de
suggestie krijgt ermee
bezig te zijn, maar dat is dan
ronduit zelfbedrog.'
Ank Pinksc, jong onderwijzeres, zegt
verder: „Good, daar verzet je je dan
tegen. Je liebt wat ideeën die jc zo *s te
berde brengt in jc kerk. Dc ouderen
glimlachen welwillend: Wel, doe dat
dan maar eens. Ank. Nou en dan ploe
ter je vrij eenzaam verder, krijgt enkele
andere jongeren mee, maar het wordt
geen beweging. Je gaat je al gauw een
gekke idealist of utopist voelen. En zo
maar ineens ben je dan het manusje
van-alles".
„Het is vanzelfsprekend dat je een
woordje spreekt in een jongerendienst
en bet ligt voor de band dat je als
representante van „de" jongeren uit je
woonplaats in de pas gevormde Raad
van Kerken zitting hebt".
„Eigenlijk al weer zo'n afselnufinsti-
tuut, want daar moeten dan alle initia
tieven in verband met dc oecumene
vandaan komen. Ziezo, er i6 weer wat
voor, dus we kunnen in de kerken
rustig verder slapen. Wc gaan gewoon
op die initiatieven zitten wachten. En
zo'n Raad wordt dan op zijn beurt weer
praatcollege als je niet oppast. Zo gaal
liet toch?"
„Het is allemaal verschrikkelijk
misleidend. We hebben nu twee jaar de
OJOW, een oecumenische jongerenwerk-
groep. Pak weg negen man. Wat zegt
men? Nou, „dc" jongeren zitten niet
stil en: Kijk, er lééft wat hij „de"
jongeren".
„Wat mezelf betreft: als jc niet uil-
kijkt wordt je in je eentje nog uitgekre
ten voor een soort strebertje ook (ze
wil zeker opvallen, of hogerop, boor je
sommigen denken). Maar ik wil hele
maal niet opvallen. Ik wil dat honder
den jongeren me bijvallen, zodat ik
„een van de velen" mag zijn. Daarom
heb ik ook een beelje de damp in over
de publiciteit. Hoewel, het is misschien
een mooie manier om een idee wat
verder te brengen".
„Een heel gewoon idee, hoor. Niks
sensationeels. Je doet er tenminste wat
aan, al ligt het in de kleingcld-sfeer.
Het gaat over de vrede. Ook op bet
gebied van deze problematiek kan je
een gevoel van onmacht overvallen:
Wat zou ik nu voor dc vrede kunnen
doen?"
„Na mijn vakantie, een trektocht met
veertig jongeren door een deel van Eu
ropa, kwam dat ideetje bij me op. Voor
ik liet daarover heb, moet ik eerst iets
over de vakantie vertellen, die voor ons
meer dan ontspanning alleen werd,
maar een ware ontdekkingsreis, juist
ook wat de vrede betreft".
„Op een morgen passeerden we de
grens van Turkije en Bulgarije. Je zag
daar tanks van beide landen tegenover
elkaar staan, in feite dus liet oosten en
het westen tegenover elkaar, want Tur
kije is immers lid van dc NATO? Daar
ga je over zitten denken, want je eigen
land is ook lid van die NATO en je
moet het, als je je dat goed bewust
bent, toch niet goed vinden dat die
tanks daar staan?"
„Zo kom je als vanzelf op het bestaan
van de NATO, Vietnam, de hele ontwa
peningskwestie, een schijnbaar onop
losbaar probleem. Is dat alleen een
vraagstuk voor de grootmachten of heb
je or zelf, heel persoonlijk net zo goed
mee tc maken? Moet jc niet zelf vanuit
jouw nietige plaatsje mecprobercn dc
vrede, in welke vorm dun ook, te ont
dekken cn ergens een begin proberen te
vinden voor de verwezenlijking van dat
ideaal?"
„Wc ontdekten nog meer. Op een
camping ontmoetten we een familie uit
de Arabische landen. Nu mag gerust
gesteld worden dat Arabieren ons niet
zo sympathiek zijn, terwijl dat met de
Israëliërs wel bet geval is. Maar nu
ontmoet je die mensen uit de Arabische
landen, je praat, eet en drinkt samen
ANK PINKSE
altijd actief
inet ben en je komt erachter dat het,
ondanks je politieke vooroordelen, ge
woon bijzonder aardige luitjes zijn.
„Een andere ontdekking. In Bulgarije
zagen we mensen op een dorpsplein
dansen in een grote kring; ze vierden
een bruiloft. We wilden foto's maken.
Via gebarentaal nodigden ze ons uit:
Kom, doe mee. We kregen wijn en
wodka en dansten ons moe. Een gewel
dige ervaring: hoewel we eikaars taal
niet spraken, ontdekten en verstonden
we elkaar in dc vreugde en het ritme
van muziek en dans. We geloofden dat
we ook bier te maken hadden met een
stukje vrede op aarde".
„Tenslotte: in Joegoslavië ontmoetten
mijn vriendin cn ik een paar boeren
mensen die met een ossekar voorbij
trokken. We mochten meerijden naar
bet dorp, maar we werden ook uitgeno
digd mee te gaan naar hon huis. On
danks hun armoede deelden ze royaal
van wat ze te delen hadden. Zo zelfs,
dat we ons schaamden zelf nooit zoveel
weg te geven. Ook in de gastvrijheid
van die, ons vreemde, mensen ontmoet
ten wij de vrede."
„Wat ik door ervaring nu zelf ben
gaan zien, is dat het begin van de vrede
in een klein hoekje ligt. Dat je zelf, als
je tenminste gelooft in de macht van
het kleine, mee kunt werken aan hel
vrcdesideual.
„Hoe? Bijvoorbeeld zo. Je zou adres
sen kunnen gaan verzamelen. Bij voor
keur van mensen in landen waar wc,
politiek gesproken, Hjnrecht tegenover
staan, waarbij ik speciaal denk aan de
Arabische landen. Je laat een aantal
kaarten maken met een vre
desboodschap erop, die je verkoopt
voor de kostprijs. Er zou eventueel ge
legenheid moeten zijn om er zelf een
persoonlijk woord aan toe tc voegen".
Welnu, die moeten dan tegen liet
Kerstfeest op dc plaatsen van bestem
ming zijn. Heb ik het wel begrepen,
dan komen daar reacties op terug en op
die manier kan er dan iets van een
klein contact ontstaan, dal de vrede kan
dienen".
„Nogmaals, zo besluit Ank Pinkse,
„liet is met spectaculair, inaar het is het
begin van een goede gezindheid. Wij
spelen met dit idee in Voorburg. Is het
misschien een eenvoudig initiatief dat
jongeren elders willen overnemen? Zo
doe je volgens mij in alle simpelheid
toch iets beel belangrijks.
UJLAGE VAN
fET KWARTET
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
