Tussen Kimbangisten
NAAR EEN JAKOBUSKERK
Afrika
Kostbare historie
zoekt eigen
vorm voor Evangelie
DEZE
WEEK
Gezegd
Voor twee miljoen op de bud
MONSIEUR
Mireille eindelijk
in levende lijve'
ZATERDAG 30 AUGUSTUS 1769
De schrijver Gerard Kornelia
van het Reve kreeg niet alleen
de Staatsprijs voor Letterkunde
maar ook een zoen van minister
Klompé...
Verder deed de Amrobank een
bod op de Groningse Creditbank
terwijl de Bank voor Nederlandse
gemeenten een acht procents le
ning gaat uitgeven. De giro komt
binnenkort met betaalkaarten
waarmee men aankopen in win
kels e.d. kan verrekenen.
Ben Korsten, bekend adviseur
public relations, overleed op
55-jarige leeftijd; de re
monstrantse prof. G. i. Sirks
werd 82 jaar. De gereformeerde
synode heeft haar eerste verga-
derweek achter de rug. Voor het
eerst behoorde een vrouw tot de
afgevsardigden. Applaus an
bloemen vielen haar ten deal.
Ik ben helemaal niet met en
thousiasme lid van de PvdA. Op
ilch genomen wije Ik een
christelijke politieke partijforma-
tfe af. De huidige partijverhou
dingen zijn voor mi] onbevredi
gend en wel omdat geen van de
grote politieke partijen een dui
delijk gezicht heeft (dr. J. I.
•weke»).
Ik zeg het nu maar met mijn eigen woorden: de oosterse
kerk heeft zich wel de Johanneskerk genoemd; de westerse,
rooms-kafholieke kerk is natuurlijk de Petruskerk; de kerken
van de reformatie kunnen gevoegelijk Pauluskerken heten.
Maar als zij Gollwitzer zijn zin geven, moeten zij zich bekeren
en Jakobuskerk worden. De brief van Jakobus, die strooien
brief (Luther), steen des aanstoots voor radicale genade-theo
logen, bijna verachtelijk in de canon een plaats ontzegd, wordt
door Gollwitzer tot verbazing der beschouwers ten hoofd des
hoeks gelegd.
Prof. H. Gollwitzer
2 Naar aanleiding van H.
Gollwitzer. De rijke chriate-
nen en de arme Lazarus, De
consequenties van Uppsala;
uitg. Boekencentrum N.V.,
's-Gravenhage, 130 blz.,
s f 5.90.
De auteur drukt zich voorzichti
ger uit: „Naast Paulus heeft Jako
bus zijn legitieme plaats in het
Nieuwe Testament en hij on
derstreept wat ook Paulus heeft
getuigd" (bl. 30). Gollwitzer is een
te gerijpt theoloog om zich schul
dig te maken aan simplificaties als
die waarmee ik dit artikel ben be
gonnen. Maar de strekking van
zijn boekje liegt er niet om. Ik zal
een kleine reeks uitspraken voor u
citeren.
„Een geloof dat niet diep In de
samenleving ingrijpende verande
ringen hier beneden, op aarde, tot
gevolg heeft, Is een privé aangele
genheid en wordt daarom els irre
levant en ongevaarlijk sedert lang
getolereerd" (15). „De kerk i« eo
ipso missionair" (19).
„Wij allen profiteren van de ko
loniale vergrijpen van onze voor
ouders, oogsten de vruchten daar
van dus ook de vruchten van
de haat" (20). „Daarom bevinden
wij ons momenteel in een tijd van
zeer noodzakelijke, voor het in
zicht in de nieuwe dimensies van
het bijbels evangelie zeer positie
ve, 'ont-indlvidualisering van het
christendom", waarover de katho
lieke theoloog Johann Baptist Metz
onlangs schreef, dat ze even nodig
was als de ontmythologisering"
(31).
„Men jaagt een hersenschim na,
als men boven de partijen wil
staan" (43). „De geweldige opgave
van de strijd tegen de op ons
afstormende honger Is een door
God geschonken gelegenheid voor
plaatselijke oecumene" (53/4).
„Het gaat er dus In feite om dat
men de strijd tegen de honger en
het verlangen naar de vrede onder
de volken volstrekt op de eerste
plaats laat komen en de belangen
van de machtige groepen In in
dustrie en handel daarbij ten ach
ter stelt" (77).
„Voorlopig gaat het erom, het
anti-revolutionaire dogma, dat se
dert de tijd van Constantijn de
kerk heeft beheerst en haar tegen
alle pretentie dat zij boven de par
tijen stond in, tot bondgenoot heeft
gemaakt van conservatisme en
contra-revolutie, te doorbreken"
(80).
„Wie tegenover de oorlog een
niet-pacifistische houding aan
neemt en tegenover de revolutie
wel, houdt er een dubbele moraal
op na" (82). „Bestaan er werkelijk
rechtvaardige oorlogen, dan zijn er
ook rechtvaardige oorlogen" (83).
De kerk moet een econo-
mi8ch-politieke pressiegroep wor
den tegen de concentraties van
bezit en macht en ten voordele
van de vernederden en verdrukten.
Zij kan daarbij gerust samenwer
ken met alle goedwillende huma
nisten. Vrijheid kan alleen de vrij
heid zijn van allen of de vrijheid
van niemand. Gelukkig is de jeugd
door berusting nog niet aangetast
Zij weigert de wereld te accepte
ren zoals ze is. „Wij moeten ons
trainen in vormen van samenleving
die vrij zijn van overheersing van
de een door de ander" (104).
„Het gaat niet enkel om het stil
len van de honger. Het gaat om
emancipatie en vermensell|king
van de samenleving" (109). „De
geautomatiseerde maatschappij,
wil ze een humane maatschappij
zijn, kan alleen socialistisch zijn"
(112). „Want de christenheid, oud
geworden, wordt door niets zo be
zocht en geremd als door een
geest van berusting" (120).
Aan de andere kant citeert Goll
witzer met instemming de uit
spraak van de buitengewone syno
de van de Evangelische Kerk van
West-Berlljn In juni 1968: „Iden-
tificerlng van het evangelie met
een politiek programma en het an
nexeren van de kerk voor een be
paalde politieke gerichtheid moet
zorgvuldig worden vermeden"
(115). Hij moge een drijver zijn,
doordrijven wil hij niet. Er is hem
veel aan gelegen de empirische
kerken niet van zich te vervreem
den en ze voor zijn standpunt te
winnen door een zo rustig moge
lijk betoog.
Maar intussenl Op de achter
kant van het boekje leest men:
„Revolutie, democratisering en so
cialisme worden thema's van de
christelijke theologie en christe
lijke praktijk." Het klinkt bijna als
een theologisch weerbericht en het
weer komt eenvoudig over je.
Er Is hier echter meer aan de
hand dan het meegaan met een
nieuwe stroming omdat men nu
eenmaal van zijn tijd moet zijn.
Aan het eind van de Constantljnse
periode Immers vraagt de kerk
zich af: wat nu? Gollwitzer geeft
daarop een uitvoerig en gedocu
menteerd antwoord.
Wat mij opvalt is dat hij voorbij
gaat aan de prealabele vraag: wat
is kerk? Hij gaat eenvoudig uit van
de bestaande toestand, van kerk-
instituten die een Instituut In het
kwadraat hebben gevormd: de we
reldraad. De empirische kerken
moeten zich bekeren tot hun oco-
nomisch-politieke taak. Dat is een
soort revolutie naar buiten.
Maar moet er niet eerst in de
kerk een interne verandering
olaatsvinden? Als ik lees over de
ont-indivldualisering van het
christendom, gaat er bij mij een
rood lampje branden. Als ik lees
over bondgenootschap met .goed
willende humanisten, voel ik er
gens miskenning van het wezen
der kerk.
Gollwitzers boekje is voor mij
een voortreffelijk pleidooi voor een
christelijke politiek-radlcale partij.
Als zo'n partij er was. werd ik er
onmiddellijk lid van. Maar ligt dit
alles op de weg van het kerklnsti-
tuut?l In plaats van geleerd
door de ervaringen van de
Constantijnse periode het kerk-
instituut te reduceren tot de kern
van zijn wezen, krijgt het door
Gollwitzer lasten opgelegd, te
zwaar om te dragen.
De kerk moet niet menen boven
de partijen te kunnen staan, zegt
de auteur. Akkoord: ze moet tus
sen de partijen in staan. Wat in de
kerk gezegd wordt, moet zonder
aanzien des persoons waar zijn en
dicht blijven bij de kern van de
evanqelische boodschap De
christenen moeten dan In het da
gelijks leven die beginselen in de
praktijk brengen, maar: naar eigen
Inzicht en op eigen risico.
Een christelijke partij kan haar
weg gaan met vallen en opstaan;
verschil van inzicht zal in de prak
tijk altijd leiden tot verschil in op
treden. Dit is begrijpelijk en mis
schien zelfs gezond.
Natuurlijk moet men Gollwitzers
boekje zien als een reactie op lu
therse en piëtistische opvattingen
en praktijken in zijn eigen omge
ving. Ook komt men diep onder de
indruk van zijn echt-chrlstelijke be
wogenheid met de nood van de
wereld, die min of meer plotseling
en levensgroot in ons gezichtsveld
Is komen te staan. Bovendien sig
naleert hij de zonden in de com
munistische wereld evenzeer als
die in onze westerse samenleving.
Hij onderschat evenwel de ge
compliceerdheid van de
maatschappelijke verschijnselen,
de boosheid ook In het hart van
de goedwillende humanist, laat
staan christen, de demonie speci
aal in de kerkelijke samenleving.
Ik zeg dit niet om te vluchten in
passiviteit, Integendeel, maar om
de christelijke activiteit vrije
armslag te geven en haar niet te
belasten met de zorg voor het
prestige van een kerkinstituut.
We moeten blijven onderschei
den tussen kerk en christenen. Een
kerk die partij wordt verliest haar
vleugels.
DR. C. RIJNSDORR
Eindelijk is dan toch de jeugdserie
„Floris van Rozenmongt" klaar. Naar
verluidt heeft de NOS er in de loop der
jaren want zo mogen we het langzamer
hand wel noemen ongeveer twee mil
joen voor uitgegeven, als het niet meer is.
Verkoop aan andere landen moet lt
uitgaven dekken. Zondag 5 oktober II
de eerste aflevering op de buis enl*
volgen er nog elf. Het is een kostbaarh
val; wij hopen, dat het te zien en tej
leven valt aan het geheel.
Sedert de vorige eeuw is het evangelie met grote
Ijver gepredikt in zwart Afrika ten zuiden van de
Sahara. Zendelingen zijn de ontdekkingsreizigers
op de voet gevolgd. Soms waren beiden in één per
soon verenigd, zoals in de grote Livingstone. Deze
evangelieprediking heeft belangrijke gevolgen ge
had. Vele miljoenen Afrikanen zijn tot het chris
tendom overgegaan.
De spanning In het Nabije
Oosten is in de afgelopen week
eerder toe- dan afgenomen. Be
kend werd dat een sterke Sow-
jetvloot in het oostelijke deel van
de Middellandse Zee oefent
En koning Hoessein van Jorda
nië deed er nog een cchepje bo
venop door te verklaren dat een
nieuwe oorlog onvermijdelijk ia.
Vermoedelijk zal op korte termijn
•en kelelne Arabische topconfe
rentie worden gehouden, waar
aan Egypte, Jordanië, Syrië en
Irak zullen deelnemen.
Een Australische boer blijkt de
Al Aksa-moskee in brand te heb
ben gestoken, die het begin was
van de nieuwe hetze tegen
laraël. Ook werden 1n Bagdad
vijftien mensen ter dood ge
bracht wegens spionage voor
Israël.
Tot de Britse pogingen om vre
de te stichten In Noord-lerland
behoort het bezoek dat de mi
nister van binnenlandse zaken
■an Ulster brengt. Hij eprak daar
met de militante de. Paisley, aan
wie de minister verzocht een an
dere houding ten aanzien van de
rooms-katholieke minderheid aan
te nemen.
Een groot aantal Amerikaanse
troepen zal uit Thailand worden
teruggetrokken; Zuid-Vietnam'
kreeg een nieuwe premier als
opvolger van Tran Van Hoeong;
de Zambiase vice-premier Kap-
wepwe heeft zijn ontslagaanvra
ge onder druk van president Ka-
oenda ingetrokken; Biafra telde
zi|n doden: twee miljoen; de ac
tie tegen de „liberalen" in Tsje-
choslowakije wordt steeds hevi
ger. Worden Dubcek en
verd? NPD-leider von Thadden
riep weerstanden op In het
Duitse Nordhorn.
In one land ontstond enig ru
moer rondom de secretaris-gene
raal van het ministerie van de
fensie, de heer Peijnenburg, die
op eigen houtje 150 marechaus
sees in gereedheid liet brengen
om naar Suriname te worden
gestuurd.
Leraren van tientallen VWO-
•n HAVO-scholen gaan op 12
de mammoetwet De PSP beslist
vandaag of zij nog langer van
het Progressief Akkoord (PAK)
deel wil uitmaken.
100.000 VOLT
We hadden deze zomer een
songfestival „Singing Europe
'69" in Scheveningen. De tijd
gaat snel, het liedjesfestijn dat
veel kritiek ondervond, is al
bijna vergeten.
Verscheidene omroepen
maakten echter opnamen van
de grote sterren, die 's avonds
na de wedstrijd optraden. De
KRO pikte er Gilbert Bécaud
uit en legde zijn show vast op
de band.
Morgenavond kunt U horen
en zien, hoe succesvol de be
faamde chansonnier zich
presenteerde in oude en nieuwe
liedjes, daarmee eens te meer
zijn bijnaam „Monsieur 100.000
volt" waarmakend.
Het verhaal is historisch en
speelt in een van de minst be
kende perioden van onze vader
landse geschiedenis, zo rondom
1500, toen Karei van Gelre een
vijftig jaar durende strijd voer
de tegen de toenmalige Heer
der Lage' Landen, de Bourgon
diër Philips de Schone (die ge
trouwd was met Johanna de
Waanzinnige en zo akelig aan
zijn eind kwam).
Schrijver Gerard Soeteman
heeft geprobeerd de serie te
verlevendigen met allerlei voor
die tijd typische zaken. Hij
heeft het gezocht in een nauw
gezette nabootsing van de kle
dij, de woningen, ambachten,
de stand van de medische we
tenschap, het bijgeloof, de be
wapening, de rechtspraak,
bondgenootschappen enz.
Elke aflevering verwijst naar
nog bestaande historische ge
bouwen, landschappen,
museumbezit, lectuur e.d., om
de sfeer zo goed mogelijk weer
te geven.
De in het verhaal voorkomen
de personen zijn o.a. Phijips de
Schone (Dries Smit), Karei van
Gelre (Tom van Beek), Maarten
van Rossum (Hans Culeman),
Jeroen Bosch (Ton Kuyl) en
Lange Pier (Hans Boskamp), die
door Gelre werd benoemd tot
koning van Sneek en Heerser
van de Suyder See, maar in
werkelijkheid een beruchte
zeeschuimer was.
De rol van Floris is toever
trouwd aan Rutger Hauer. In
totaal treden ongeveer 45 ac
teurs en actrices op, onder wie
verscheidene zeer bekende, zo-
Rutger Hauer als Floris van Rozenmongt
als Henk van Ulsen, Ida Bons,
Willy Ruys en Eric Herfst.
Paul Verhoeven regisseerde
deze serie van twaalf maal een
half uur, waarbij het niet óp
kon: alles was mogelijk, alles
was toegestaan, op geld werd
niet gekeken.
Dat kon, omdat de NOS re
kende met goede export en
daarvan zal het ook wel komen,
want er wordt al onderhandeld
met Schotland, Nieuw Zeeland,
Canada en Australië, nadat er
Het heeft heel wat voeten in
de aarde gehad om Frankrijks
beroemdste ster van de lichte
muze, Mireille Mathieu, in Ne
derland te krijgen. Haar im
presario beschermt haar tegen
te veel contracten, maar toen zij
eenmaal was verschenen op het
Grand Gala, was het ijs gebro
ken.
Misschien ligt het ook wel
aan het feit, dat haar platen
niet direct wegvliegen uit de
Nederlandse winkels: een beet
je propaganda voor zichzelf kan
zij wel gebruiken.
Mireille heeft er geen zin
meer in, een „tweede Piaf" te
zijn: zij wil liever een eerste
„Mireille" wezen en daarin
heeft zij gelijk.
Hoe haar repertoire nu is,
kunt U vanavond bij de AVRO
beluisteren tijdens een van
haar shows die in het Amster
damse Concertgebouw zijn op
genomen.
in Groot Brittannië een Engi
nasynchronisatie is gemaal
Verder zijn nog tal van B
pese landen, 'die de NOS lie
nog niet wil noemen, geïnte
seerd.
De kosten zullen er op
manier wel uitkomen.
Dick Passchier wei
in oude
(NCRV) doen
Vanavond is Dick PasscJi
weer bij de NCRV-televisïe
oude doen tijdens een intern
onale vijfkamp in beheni
heid. We zullen echter de cl
mante Vlaamse Regine Cl
waert missen.
De quiz, te zien op Ned. 1
een voorproefje van het spek
kei dat de NCRV deze win
op touw gaat zetten. „Bering
maal internationaal" isdeü
want er komen vertegenwoa
gers van de gemeenten Beril
in Limburg en Beringen in I
gië, in Zwitserland, Luxemb
en Duitsland.
Zij bestrijden elkaar
kracht, snelheid en behenc
heid en laten aldus een spor
ve vijfkamp zien.
Een zwak punt in de zen
dingsactiviteit is echter ge
weest dat de vormen waar
in het evangelie gebracht
werd, sterk Westers waren.
Er werd te weinig aanslui
ting gezocht bij de eigen
Afrikaanse cultuur en zo
bleven kerk en evangelie
vaak vreemde elementen
binnen het geheel van die
cultuur.
Hiertegen is een duide
lijke reactie gekomen in het
ontstaan van talloze sepa
ratistische kerken en secten,
die zich van de zendings
kerken hebben afgesplitst.
Overal stonden profetische
figuren op, die een „Afri
kaans" evangelie predikten
en vaak duizenden volge
lingen aantrokken.
Eén van die Afrikaanse profe
ten Is Simon Kimbangoe ge
weest. Zijn openbaar optre
den in de toenmalige Belgische
Congo, duurde bijzonder kort,
namelijk van maart tot novem
ber 1921. Daarna werd hij door
het koloniale bestuur gearres-
een bezoek te brengen aan een
kerkdienst van de Kimbangis
ten. We werden begeleid door
onze landgenoot Van der Poort,
die aan de Université Libre do
ceert.
De verwelkoming was aller
hartelijkst. Rondom het kerkge
bouw was een wacht opgesteld
in groen-witte uniformen. Gedu
rende de hele dienst bleven de
wachters in de gloeiende zon
op hun post.
We vroegen voorzichtig of
het geoorloofd was, de dienst
bij te wonen. Onmiddellijk
kwam een Frans-sprekend ge
meentelid naar ons toe, die ons
tot onze verrassing naar een
soort eregestoelte leidde recht
tegenover de preekstoel.
De kerk was eenvoudig maar
efficiënt: een dak op palen met
daartussen halve muren. Bij
het betreden moesten we onze
schoenen uitdoen, ze werden
door een ander gemeentelid
met ons mee gedragen en naast
ons neergezet.
Het eerste gedeelte van de
eredienst bestond voornamelijk
uit het zingen van Franse gees
telijke liederen door twee ko
ren. De liederen waren van een
zeer evangelische inhoud.
Het was de zondag na Hemel
vaartsdag en de predikant hield
zich aan het kerkelijk jaar door
te preken over de laatste ver-
Het kerkje van de Kimbangisten, waar buitenlandse bezoekers harte
lijk welkom zijn.
teerd en tot zijn dood in 1950
gevangen gehouden. Niettemin
heeft zijn optreden een diepe
indruk gemaakt.
Er is in de Congo een Kim-
bangistische kerk ontstaan die
enkele honderdduizenden leden
telt. Toen ik (dit jaar) namens
de Vrije Universiteit een bezoek
bracht aan de Université Libre
du Congo te Kisangani (het
vroegere Stanleyville) heb ik de
kans aangegrepen om samen
met mijn reisgenoot de heer
Van Noord (secretaris van het
bureau buitenland van de VV)
zen van het Lukas-evangelie.
De inhoud van de preek (voor
ons in het Frans vertaald) was
in de aanvang en aan het slot
zeer orthodox: Jezus is voor
ons gestorven en opgestaan, hij
is ten hemel gevaren en heeft
ons de Geest gegeven met het
bevel zijn evangelie over de he
le wereld te verspreiden.
Merkwaardigerwijze kwam
er in het midden een kort ge
deelte over Simon Kimbangoe
voor. Dat kwam hierop neer:
ook Simon Kimbangoe is opge
staan en ten hemel gevaren. Tij-
De provinciale vertegenwoor
diger hield vervolgens een kor
te toespraak. Daarna wachtte
ons een nieuwe verrassing: de
eerder genoemde jongeman
kwam naar ons toe en vroeg
mij de verzamelde gemeente
toe te spreken. Het was niet zo
eenvoudig de juiste woorden
voor deze toespraak te vinden,
maar omdat mijn boodschap
zin voor zin uit het Frans in de
regionale taal werd vertaald,
had ik tijd om al sprekende
rustig na te denken.
Ik heb eerst uitgelegd waar
om wij in Kisangani aanwezig
waren, namelijk ter bevestiging
van de groeiende samenwer
king tussen de Vrije Univer
siteit te Amsterdam en de Vrije
Universiteit van de Congo. Ver
volgens heb ik gezegd uit de
De produktie van de serie
was niet gering: er waren 150
opnamedagen mee gemoeid. Er
werd gefilmd in de kastelen
Doornenburg, Hernen en Loe-
vestein alsmede in Brugge,
want de Belgen deelden in het
werk.
door
prof. dr. D. C. Mulder
Hoogleraar in de geschiedenis
en de fenomenologie der niet-
christelijke godsdiensten
dens zijn leven heeft hij veel
wonderen verricht, maar de
autoriteiten hebben niet in hem
willen geloven en hebben hem
vele jaren gevangen gehouden.
Doch zie, nu wordt zijn
boodschap overal verspreid en
zijn gemeente telt honderddui
zenden leden. Zelfs buitenlan
ders stellen er prijs op om onze
kerkdiensten bij te wonen.
Na de preek trad een enthou
siaste jongeman naar voren, die
de gasten verwelkomde. Als
eersten werden de beide verte
genwoordigers van de Vrije Uni
versiteit verzocht om op te
staan. De gemeente klapte ons
tot driemaal toe en een koor
zong een welkomstlied. Daarna
werden nog andere gasten be
groet, onder wie als voornaam
ste de provinciale vertegenwoor
diger van het „geestelijke
hoofd" der Kimbangisten, welk
laatste ambt in handen is van
een zoon van Simon zelf.
preek te hebben gehoord over
het geloof der aanwezigen in de
opstanding en hemelvaart van
de Heer Jezus Christus. Allen
die in deze opgestane Heer ge
loven, zijn één in hem. Daarom
gaf ik de hartelijke groeten van
de christenen uit Nederland
aan hun broeders en zusters
hier in dit kerkgebouw.
De dienst eindigde met de ze-
gengroet. We kregen na afloop
nog volop gelegenheid om in en
buiten het kerkgebouw foto's te
nemen en werden tenslotte har
telijk uitgeleid tot de plaats
waar onze auto geparkeerd
stond.
Al met al was deze kerk
dienst toch wel een heel bijzon
dere belevenis en vooral ook
een leerzame ervaring. In het
algemeen hebben namelijk de
zendingsinstanties en de uit
hun werk voortgekomen ker
ken zich sterk kritisch tegeno
ver de separatistische groepen
opgesteld. Ze hebben hen be
schuldigd van terugval in het
heidendom, ze hebben geen
oecumenische omgang met hen
willen hebben en zo hebben ze
juist hun separatisme versterkt.
In die houding begint enige
kentering te komen. Het bezoek
aan de Kimbangisten te Kisan
gani heeft me gesterkt in de
overtuiging dat de „gevestigde"
kerken hun separatistische broe
ders met open harten moeten
tegemoet treden.
Het valt immers niet te ont
kennen dat hoezeer soms ge
mengd met wonderlijke afdwa
lingen de kern van het evan
gelie ginds niet wordt verlooch
end. En duidelijk was ook de
bereidheid van de andere kant
om een toegestoken hand aan
te nemen.
Juist door de separatistische
bewegingen ^p te nemen in het
oecumenisch verkeer wordt
hun separatisme afgezwakt.
Overigens hebben deze bewegin
gen een belangrijke bijdrage te
leveren aan het zoeken van A-
frikaanse vormen voor een evan
gelische inhoud en zo aan de
verworteling van het even-
gelie in de bodem van Afrika.
