VOOR ORGANIST GEEN APPLAUS
Muzieklyceum
Leiden dicht
f
iToch is het niet nodig aan
egeltoekomst te wanhopen
lure Leidse orgels lijken op weinig gebruikte pronkmeubels
E
Burgerlijke stand
van Leiden
Dr. P. Boer ruilt
Diaconessenliuis
voor Groningen
Velen op receptie
directeuren ABN
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 28 AUGUSTUS )969
EIDEN Leiden is rijk aan orgelsgro
kleinewaardevollemiddelmatige, va-
e en invalide exemplarenNa de oorlog
le voorraad nog gestadig gegroeidEen
uwe kerk vraagt om een orgel, liefst
een nieuw, als 't even kan, een mooi, de
aandacht trekkend instrument. Gemeen
ten sparen er voor, kerkbesturen rekenen,
zetten zich in de zorgen. Een goed orgel
is een kapitale investering.
;eh
,rti
iktofc de oude orgels worden onderhanden genomen, ge-
fyrd en, als ze het nog waard zijn, hersteld. Het Leidse
Jncentebestuur wilde in de algemene orgelbouwwed-
ifojp niet achter blijven en liet in de Gehoorzaal een duur
instrument plaatsen.
rtfie al die orgels en die bouwaktiviteit aanziet, denkt
l^3cht, dat Leiden een „orgelstad" is. De schone schijn
tatakt dat ook aannemelijk. Men dient dan wel te beden-
°Prt. dat een echte orgelstad aan zeker drie voortvaarden
fdoet:
n
de aamvezigheid van een aantal waardevollealthans
in goede staat verkerende orgels;
een regelmatig gebruik, ook op weekdagen, door
am bekwame bespelers
j.\ een levendige belangstelling voor het orgel, voor or-
j.j gelconcerten en orgelstudiealthans bij een deel van
de bevolking, kort gezegd: het bestaan van een or-
gelpubliek. Eerst dan mag men van een orgelcul
tuur, een orgelstad spreken.
i
studenten en afgestudeerden (wis-
en natuurkundigen, artsen, enz.).
De heer Blankenstein vertelde me,
dat hij artsen onder zij leerlingen
heeft.
Verarm ingsproces
Waar dus de belangstelling voor
het orgel bij zo'n groot deel van de
bevolking ontbreekt, kan er van een
werkelijk orgel-leven nauwelijks
sprake zijn. De K en O-concerten
trekken een bevredigend aantal toe
hoorders. Een onderzoek naar de
samenstelling van dat pulbliek zou
echter misschien uitwijzen, dat een
belahgrijk aandeel door de buiten
gemeenten en de vreemdelingen ge
leverd wordt. Zonder twijfel is er
veel Leidse cultuur naar Oegstgeest
Leiderdorp, Voorschoten, en verder
weg, uitgeweken. Dit verarmings
proces gaat nog steeds door. Hoe
wel er dus wel echter orgelliefheb
bers in maar ook wel buiten de ker
ken in Leiden zijn, kan men, al
thans momenteel, het bestaan van
;V v
een groot geestdriftig Leids orgel-,
pulbliek wel vergeten.
Ik geloof trouwens, dat de orgel
liefde één generatie is overgespron
gen. Wie bij orgelconcerten eens om
zich heen ziet, bemerkt, dat het pu
bliek overwegend uit jongeren be
staat. De generatie van morgen heeft
blijkbaar de draad opgevat, waar
Enkele jaren geleden werd het
orgel in de Lutherse kerk voor
een fors bedrag gerestaureerd.
l ga nu deze drie punten confron-
n met de Leidse werkelijkheid.
A.i op- en aanmerkingen steunen
nejegevens uit gesprekken met de
m Adriaan Blankenstein en Hans
Jroot (organisten resp. van Pie-
en Marekerk) én op eigen er-
ng.
Restauratie nodig
Leiden bezit inderdaad, een aan-
goede orgels. Eén ervan, in de
erskerk, staat, ook letterlijk, aan
xDp, het behoort tot de hoogste
se, is één van de beste Neder-
Ise orgels. De registerstemmen
het volle werk klinken hoog-
rdig en de vertolkingsmogelijk-
■■^n zijn, hoewel als barokinstru-
t niet onbeperkt, toch zeer ruim.
ngt prachtige orgel is aan, in feite
tbi dag uit te stellen, restauratie
hAllerlei technische ouderdoms-
rsceken o.a. het zware koppelen,
ngen dat noodzakelijk. Maar tegen
arnalde moderne restaurateurs is
ieer Blankenstein gekant. „Laat
heasjéblieft met hun handen van
>rgel afblijven", zegt hij nogal
imig.
^liden bezit nog meer mooie or-
Dat in de Hooglandse Kerk,
rop Asma, Uiterlinden en Blan-
itein speelden, verkeert in een
toestand, staat op non-actief,
Lworden gedemonteerd en, hope-
gerestaureerd. Het is een bij-
Ier waardevol instrument, dat
^Igrondig herstel ten volle waard
t
orgel in de Lutherse kerk
1 enkele jaren geleden onder
len genomen en in oude glorie
Als concertinstrument is
geschikt.
het Marekerk-orgel is de
jaren nogal wat te doen ge-
Het uiteindelijk resultaat van
jostbare, een paar maal onder-
meen restauratie, wordt verschil-
niet onverdeeld gunstig be-
Dteeld. Maar de heer De Groot is
Ddidat hij van de langdurige na-
Sid af is.
n irder verdienen nog genoemd
orden: het kleinere, een jaar of
sp' geleden herstelde instrument
st<j Doopsgezinde kerk (door Piet
:eridestijds in gebruik genomen)
?röjet, ook als concertinstrument
•yn bruikbare, deugdelijk geres
teerde en uitgebreide orgel in de
<1 Gereformeerde kerk.
(n de nieuwe orgels zijn die in
en de Zuider-
l het belangrijkst. Hierbij moet
pmerken, dat het Maranatha-
-orgel nooit is afgemaakt.
it in de Gehoorzaal is een goed
[istuk (van Flentrop), door Al-
de Klerk, als adviseur, in ge
le genomen. Het naar verhou-
0 heel dure orgel bezit een aan-
Bewenste kwaliteiten (o.a. ge-
ttheid tot begeleiding, tot sa-
J Werking met een orkest, con-
nstrument met beperkingen).
It klankibasis is wat zwak en het
Kfbare hiaat in het prestanten-
eri (4l ontbreekt) wordt door het
oifregister niet voldoende opge-
Zuiderkerk-orgel (door Van
vLinden) bezit een ruime dispo-
en de klank maakt, in allerlei
en solo-stemmen,
b&zeer bevredigenden indruk-
rJUeen op zondag
Wordt er nu van al deze orgels
!f regelmatig gebruik gemaakt?
Btaan er toch niet alleen voor
t of twee uur op zondag en voor
^.Persoonlijk gebruik van de or-
en zijn leerlingen? Wat Lei-
'betreft, is de situatie nagenoeg
(Nagenoeg, want 'swinteTs on-
frreekt een door-de-<weekse bij
eenkomst wel eens de grote stilte.
Het Gehoorzaal-orgel dat in de
regel alleen maar achtergrondver
siering is doet soms zijn plicht bij
een concert of vergadering. En het
Pieterskerk-orgel is óók te horen in
een kleine zomeravond-serie, door
K en O gesubsidieerd. Ook in de
Chr. Gereformeerde kerk wordt wel
een orgelconcert gegeven, zij het
zelden.
Leiden heeft verder een aantal
bekwame organisten, die gestudeerd
hebben of nog studeren. Maar onder
die allen is maar één full-time-or-
ganist. Adriaan Blankenstein. Zijn
collega's missen de tijd, om veel
eisende concerten voor te bereiden.
Het bedrijven van kunst, óók van
orgelkunst en het geven van con
certen is du/ur. Voor een brede,
grootse opzet, zoals vooral in Haar
lem en ook in een aantal andere
steden (met de slogan: „Leiden or
gelstad") ontbreekt het geld of men
heeft het er niet voor over. De
klacht over een tekort aan Leidse
culturele aspiraties is zeker niet
ongegrond, enkele sublieme uitin
gen op andere gebieden niet te na
gesproken.
3) Als derde voorwaarde, waar
aan m-i. een werkelijke orgelstad
moet voldoen, noemde ik: een le
vendige belangstelling- Welnu, die
is in Leiden gemiddeld gering. Dit
wees, vrij kort geleden, een statis
tisch onderzoek uit. Een verarming
van eeuwen werkt hier nog door.
Om misverstand te voorkomen, haast
ik mij te verklaren, dat dit cultuur
gebrek geen verband houdt met ge
leerd of ongeleerd.
De vurigste orgelliefhebbers zijn
vaak onder de eenvoudige meele
vende kerkleden te vinden. Ze zijn,
gelukkig, onder allerlei andere
groepen verspreid, merkwaardig en
toch begrijpelijk, óók onder bèta-
Het dure orgel in de Gehoor
zaal, een fraaie achtergrond
versiering. 'Meestal staat het er
renteloos
LEIDEN Geboren: Jarl Christo
pher, z v M M Springer en G de
Vos. Inge Corina, d v N P Louer en
A C P Vervuren. Saskia Muriel, d v
E de Vin en M C H Kampinga. Mark
Philip, z v P B Stikvoort en W H
Vèrheij. Catharina Hermina Wilhel-
mina, dvPW Goudriaan en C J M
Ketelaar. Frank Eduard, z v G IJs-
kes en M J P Does. Maria Af ra Em
ma, d v C J M Omtzigt en J H J
Wijfje. Sindy, d v H S Pikaar en J
Stakenburg. Majorie Karen, d v H
M Vos en M J A van der Gouw.
Mélanie Petronella, d v A C J van
Reisen en P J C Damen.
Gehuwd: T N van Griensven en J
Wittenaar. W A Zaalberg en M F
Frank.
Overleden: C J Kruijskamp, 76 jr,
man. G van Bakkum, 33 jr, echtge
note van G de Vos. A J van der
Hoeven, 71 jr, man. C Pison, 75 jr,
echtgenote van J Koome. K van der
Steen, 59 jr, man. D van der Burg,
59 jr, man. H Meyer, 81 jr, man. G
J Sirks, 82 jr, man. M J Uijthoven,
68 jr, echtgenote van J A Vreeken.
L N G Wijling, 74 jr, man. M H
Pufkus, 77 jr, vrouw. A Bekooi, 75
jr, man. P de Bruin, 74 jr, man. J M
de Jong, 60 jr, man. J H Drewes,
63 jr, man. T G Roest, 67 jr, echt
genote van J J van der Reijden. J P
van Poelgeest, 71 jr, man.
die van gisteren hem heeft laten
vallen- Want die onverschilligheid
was er een twintig, dertig jaar ge
leden (nog) niet.
Wanneer Albert de Klerk (wat op
timistisch) spreekt over een gunstig
Leids orgelklimaat, dan moeten deze
woorden op het verleden en mis
schien op morgen worden betrok
ken.
Propaganda
Het is daarom niet nodig, aan de
orgeltoekomst te wanhopen. Maar
dan moet er wel wat gebeuren. Zon
der propaganda- en reclame-activi
teiten, gaat het in deze tijd niet.
Raambiljetten alléén zijn niet vol
doende; ze moeten tot in de hal van
de kerk, óók van andere kerken,
doordringen. Een mondelinge aan:
kondiging, in de 'kerk, is tevens ge
wenst. Ook spandoeken trekken sterk
de aandacht..
Verder is het populair maken van
het orgel en de orgelliteratuur een
levenszaak. Dé afstand tot de ge
wone kerkgangers is nog veel te
groot.
In Amerika (met een groeiende
belangstelling, naar mij Flor Peeters
vertelde) kan men de organist, zo
als bij ons hier en daar. bezig zien.
En het volk ziet zijn muzikanten nu
eenmaal graag. Waarom kijken zo
veel luisteraars naar het orgelfront,
waar toch niets zichtbaars gebeurt?
Het orgelspel is bij ons veel te ab
stract voor het gros van de muziek
liefhebbers. En de ook mij dierbare
mechanische tractuur. mag op den
duur geen dodend dogma worden. Er
zijn hogere belangen.
Laat de organist zich maar verto
nen (als het tenminste kan). Applaus
als in Amerika en Italië bijvoor
beeld, is ook niet te versmaden. De
orgelkunstenaar is het waard en de
bewondering voor zijn spel kan zich
ontladen-
Imp]
HAZERSWOUDE Hazerswoud-
se Boys speelt zaterdagmiddag, om
kwart over vier, de eerste compe
titiewedstrijd thuis tegen Oegst
geest,
roviseren
Ik zou de organisten willen voor
stellen, vanzelfsprekend tegen extra
vergoeding, in de week vrij toegan
kelijke korte bespelingen, (óók in
de Gehoorzaal!) te geven, belang
stellenden bij hun speeltafel toe te
laten en populaire caiuserieën-met-il-
lustratie te gaan houden. Ik zou hun
verder vragen, vóór en na de kerk
dienst en bij populaire concerten
van het bekende uit te gaan, dus te
improviseren over een lied, een
psalm- of gezangwijs en andere
volksliedachtige melodieën of be
staande variatiewerken, partita's en
koraalbewerkingen te spelen. Een
begrijpelijke improvisatie van de
organist zélf, kan ook een kunst
werk zijn. Vele liefhebbers houden,
wat de gewone concerten betreft,
van afwisseling. Hiervoor kunnen
een koor of solistenteorgen. Zij, die
niet in de eerste plaats of helemaal
niet voor het orgel komen, nemen
dan de orgelmuziek tegelijk mee.
Tot de nieuwe orgels behoort
dat im. de Zuiderkerk waarop
gisteravond nog een Amerikaan
concerteerde. Vorig jaar werd
het in gebruik genomen.
Misschien krijgen ze er nog wel
smaak in óók.
En wanneer de kille onverschillig
heid en de onkunde eenmaal in
warme belangstelling en begrip zijn
omgeslagen, zullen de dure Leidse
orgels meer gaan betekenen dan
weinig gebruikte pronkmeubels. De
salon wordt woonkamer.
Joh. van Wolfswinkel.
LEIDEN „Ik mag nu collega
tegen u zeggen, nu u in Groningen
tot hoogleraar bent benoemd." Dit
waren de woorden van prof. J. N.
Bakhuizen van den Brink op de af
scheidsreceptie van uroloog dr P.
Boer. „Ik hoop dat u in Groningen
een team mensen krijgt waarmee u
met vrucht kunt werken. Het zou
wel fijn zijn als u het daar iets
minder druk krijgt dan in Leiden,
als u dan maar geen tijd over
houdt om te hoeven nadenken over
studentenrellen."
Het was heel diruk in de huis
kamer van het Diaconessenhuis.
Terwijl de toespraken in de toch
grote ruimte werden gehouden
stonden in de gang nog ryen col
lega's, patiënten en kennissen te
wachten.
Dokter P. A. Coumou, directeur
geneesheer, vertelde dat dr Boer in
het begin nogal wankel in het dia
conessenhuis werkzaam was. „U
stond met uw klinisch been in het
diaconessenhuis en met uw poli
klinisch been in het Elisabeth-Zie-
kenhuis."
Dokter F. Steenwinkel, neuro
loog, wist nog goed hoe dr Boer
pionierswerk verrichtte op het ge
bied van de urologie. zat ook
in een groot aantal commissies.
Eigenlijk meer dan uzelf kon ont
houden." Hij overhandigde de heer
Boer een klokje en een aansteker.
Bijzonder over dr Boer te spre
ken was hoofdzuster Brigitte Matze.
„Wij konden altijd op u aan. U
stond dag en nacht voor ons klaar."
Zo dacht patiënten-afgevaardigde
de heer Boot er ook over. „Als we
de operatiezaal binnenreden en u
stond daar met uw witte jas en
kokette groene mutsje op dan wa
ren we gerust." Namens de pa
tiënten schonk hij hem een kleu
rentelevisie en een enveloppe met
inhoud.
Tot slot sprak de opvolger van
dr Boer, dokter B. R. H. Arps, en
kele woorden.
LEIDEN Mr. P. R. Smits is be
noemd tot rechter-plaatsvervanger
by de arrondissementsrechtbank te
Arnhem.
OEGSTGEEST Zondag 7 sep
tember om 7 uur zal ds. J. Th.
Heemskerk zyn intrede doen bjj
de gereformeerde kerk in Oegst
geest.
LEIDEN Het Leidsch Muziekly
ceum aan de Rynsburgerweg sluit
zaterdag 30 augustus (op 1 september
zou het nieuwe cursusjaar beginnen)
definitief zyn poorten. Dc directrice
mej. E. H. C. Westendorff, die eerder
dit jaar een koninklijke onderschei
ding kreeg voor het werk, dat zy met
haar school had gedaan, moet op
doktersadvies haar taak neerleggen.
LEIDEN In de koffiekamer van
de Stadsgehoorzaal recipieerde gis
termiddag de heer H. Tjeenk Willink,
directeur van het kantoor Leiden van
de Algemene Bank Nederland, die
per 1 september werd benoemd tot
directeur van het district Gelderland.
Velen, onder wie burgemeester mr.
G. C. van der Willigen bleken gevolg
te hebben gegeven aan de uitnodi
ging, waarvan 7000 exemplaren wa
ren verstuurd, om afscheid te nemen
van de heer Tjeenk Willink, die in
diverse stichtingen en verenigingen
bestuursfuncties vervulde, zoals de
Stichting Tehuizen Gehandicapte
Kinderen, het Leidse Volkshuis en
de Sociëteitscommissie. Op deze re
ceptie bestond tevens gelegenheid
kennis te maken met de nieuwe di
recteur voor Leiden, mr. J. E. de
Jongh uit Aalsmeer.
De speeltafel van het onlangs
voor anderhalve ton gerestau
reerde orgel in de Marekerk.
De 435 leerlingen zullen voor een
groot deel door de leraren, die aan
het instituut verbonden waren, kun
nen worden overgenomen. Alleen
voor de ongeveer 100 ballctlcerlingen
is nog geen oplossing gevonden. Het
Leidsch Muzieklyceum heeft 38 jaar
bestaan.
Burgerlijke stand
van Oegstgeest
OEGSTGEEST Geboren: Harald
CM, zvJJCM Oddens en T G J
E Kessels; Joachim R M, z v A J A
Vandecasteele en R M H G Mon-
bailliu; Johannes M, z v D J van
Cuilenburg en J C Pasma; Ilco R, z
v W L den Ouden en S I W Tilstra.
Ondertrouwd: D J Duindam en
J M H Juffermans; H T J Lohman
en H A M Muskens; P K van Dorp
en J P de Kloet; D J C Heijl en C J
Akkerhuis.
Getrouwd: A L H de Groot en E
Vinkestijn.
Overleden: M van der Vijver e v
J C van den Hoonaard; J H Touw,
w v E W Wiehers Rollandet.
HAARLEMMERMEER Volgen»
een overzicht van het sociografisch
bureau had dc gemeente Haarlem
mermeer aan het eind van het twee
de kwartaal van dit jaar 57.980 inwo
ners, tegen 57.374 aan het eind van
dezelfde periode van het vorige
jaar. Van de totale bevolking be
hoorde 50,95 pet tot het mannclyke
geslacht (vorig kwart. 51.00 pet).
